Mfundusu Yina Salamaka na Dibulu ya Kusambisa
“Bantu fweti . . . kwisa na dibulu ya Yozafati; ko kuna mono Mfumu Nzambi ta vanda sambu na kusambisa bantu yonso yina kele na bansi ya penepene.”—YOELE 3:12, NW.
1. Sambu na inki Yoele monaka bantu mingi mevukana na ‘dibulu ya kusambisa’?
‘BANTU mingi, bantu mingi mpenza na dibulu ya kusambisa’! Beto ketanga bangogo yai ya kuyituka na Yoele 4:14 (3:14, NW). Sambu na inki bantu yai mevukana? Yoele kepesa mvutu nde: “[Kilumbu ya Yehowa] me kuma penepene.” Yau kele kilumbu ya nene ya ndungunu ya Yehowa—kilumbu ya kupesa ndola na bambidi ya bantu yina mebuyaka Kimfumu ya Nzambi yina yandi mepesaka na maboko ya Kristu Yezu. Nsukansuka, “bawanzio iya” ya Kusonga kapu 7 takangula nsinga yina kekanga “mipepe yonso iya ya nsi-ntoto,” mbutu kele “mpasi mosi ya ngolo yina me bwaka ntete ve katuka kuna ya Nzambi salaka bima yonso tii bubu yai. Ata mpasi ya nkaka ya mutindu yina ta vanda diaka ve.”—Kusonga 7:1; Matayo 24:21.
2. (a) Sambu na inki kisika ya Yehowa kesambisa mebingama mbotembote nde “dibulu ya Yozafati”? (b) Inki kima ya mbote Yozafati salaka ntangu bau nwanisaka yandi?
2 Na Yoele 3:12, NW, kisika mfundusu yai tasalama kebingama “dibulu ya Yozafati.” Yau yina, na nsungi mosi ya mpasi na nkenda ya Yuda, Yehowa pesaka ndola na yandi na kisika yina sambu na mambote ya Ntotila ya mbote Yozafati, yina zina na yandi ketendula “Yehowa Kele Zuzi.” Kana beto tadila mambu yina salamaka na ntangu yina, yau tasadisa beto na kuzaba mbotembote mambu yina mekuma penepene na kusalama na ntangu na beto. Nsangu yango kele na 2 Bansangu kapu 20. Na mvese 1 ya kapu yina, beto ketanga nde “bantu ya Moabi ti bantu ya Amoni nzila mosi na bantu ya Maoni kwisaka kunwanisa bantu ya Yuda [“Yozafati,” NW] bitumba.” Inki Yozafati salaka? Yandi salaka mambu yina bansadi ya Yehowa ya kwikama kesalaka ntangu yonso na ntangu ya mpasi. Yandi sosaka lutwadisu ya Yehowa, na kusambaka na kikesa yonso nde: “Mfumu Nzambi, Nzambi na beto, keti nge ke pesa bo ndola ve? Beto ke na ngolo ve, beto ke kuka ve kunwana na basoda yai mingi-mingi. Beto ke zaba ve nki beto fweti sala, yo yina beto ke tula meso na nge.”—2 Bansangu 20:12.
Yehowa Mewa Kisambu
3. Inki bantuma Yehowa pesaka Yuda ntangu bau ketekita sambu na ndwanisa ya makanda ya mfinama?
3 Ntangu “bantu yonso ya Yuda ti bankento ti bana [na] bo telamaka kuna na ntwala ya [“Yehowa,” NW],” Yehowa pesaka mvutu na yandi. (2 Bansangu 20:13) Kaka mutindu yandi kesadilaka ‘mpika na yandi ya kwikama mpi ya mayele’ bubu, mutindu mosi mpi, Muwi ya nene ya bisambu pesaka ngolo na mbikudi Yahaziele, Mulevi, sambu na kupesa mvutu na Yandi na bantu yina vandaka ya kuvukana. (Matayo 24:45, NW) Beto ketanga nde: “Mambu ya Mfumu Nzambi ke tuba yo yai: ‘Beno vanda kikesa, beno tina basoda yai mingi boma ve. Bitumba yai me tadila beno ve kansi yo me tadila mono, Nzambi na beno . . . Beno ta vanda na mfunu ya kunwanisa bo ve. Beno ta telama kaka pana, beno vingila, beno ta mona mutindu mono ta gulusa beno. . . . Beno mona boma ve, beno tekita ve. Beno kwenda kaka kutana ti bo, mono Mfumu Nzambi ta vanda na beno.’ ”—2 Bansangu 20:15-17.
4. Na inki mutindu Nzambi kulombaka nde bantu na yandi kusala kima, bau kanga ve maboko, ntangu bambeni kwisaka kunwanisa bau?
4 Yehowa lombaka ve kaka nde Ntotila Yozafati ti bantu na yandi kuvanda nkatu kusala kima, bau vingila luguluku ya kimangu. Yau lombaka nde bau baka nzila sambu na kumonana na ntwala ya mbeni. Ntotila ti ‘bantu yonso ya Yuda, ti bankento na bau, nkutu ti bana na bau,’ monisaka lukwikilu ya ngolo ntangu bau telamaka na sukasuka na bulemfu yonso mpi bau kwendaka kukutana ti kibuka ya bambeni. Na nzila, ntotila landaka na kupesa bantuma ya Teokrasi ti nsyamisa, na kupesaka bau kikesa nde: “Beno tula ntima [“lukwikilu,” NW] na Mfumu Nzambi, Nzambi na beno, ebuna beno ta vanda ngolo. Beno tula ntima [lukwikilu] na baprofete na yandi, ebuna beno ta nunga.” (2 Bansangu 20:20) Lukwikilu na Yehowa! Lukwikilu na baprofete na yandi! Yai vandaka dyambu ya mfunu sambu na kununga. Mutindu mosi bubu yai, na ntangu beto kefula na kusala kisalu ya Yehowa, bika beto dyengana ve ntima ata fyoti nde ziku yandi tanungisa ve lukwikilu na beto!
5. Inki mutindu Bambangi ya Yehowa kesala kikesa bubu yai ntangu bau kepesa lukumu na Yehowa?
5 Bonso bantu ya Yuda ya bilumbu ya Yozafati, beto fwete “[pesa] lukumu na Mfumu Nzambi, [zola] na yandi ke manaka ve.” Inki mutindu beto kepesaka lukumu yai? Na kisalu na beto ya kusamuna Kimfumu na kikesa yonso! Bonso bantu ya Yudea yina “yantikaka kuboka na kyese mpi na kukembila,” (NW) beto mpi kemonisa lukwikilu na beto na bisalu. (2 Bansangu 20:21, 22) Ee, bika beto monisa lukwikilu ya kyeleka ntangu yai ya Yehowa keyilama na kunwanisa bambeni na yandi! Ata nzila lenda monana ya nda, bika beto baka lukanu ya kukanga ntima, ya kuvanda ngolo na lukwikilu, mutindu mosi ti bantu na yandi yina kezingaka na bansi ya mpasi ya ntoto bubu yai. Na bansi yankaka, bisika munyokudi, kufwa ya bantu, nzala ti bampasi ya mbongo kele, bansadi ya kwikama ya Nzambi ke na kusala kisalu ya mbote, mutindu Annuaire des Témoins de Jéhovah 1998 kemonisa yau.
Yehowa Kegulusaka Bantu na Yandi
6. Inki mutindu lukwikilu ya ngolo kesadisaka beto na kubikala ya kwikama bubu yai?
6 Bantu ya kukonda vumi yina vandaka na nzyunga ya Yuda mekaka na kubwisa bantu ya Nzambi, kansi bansadi ya Yehowa songaka lukwikilu ya mbote na kuyimbilaka bankunga na yandi. Beto lenda monisa lukwikilu ya mutindu mosi bubu yai. Na kufulusaka luzingu na beto ti bisalu ya kukembila Yehowa, beto kekumisa binwaninu na beto ya kimpeve ngolo, na kubikaka ve ata kisika mosi sambu nde mayele ya mbi ya Satana kukota. (Efezo 6:11) Lukwikilu ya ngolo takatula mpukumuna ya kusosa kudipesa na bansaka ya mbi, na bima ya kinsuni, mpi ya kukonda kutula dikebi bonso bantu ya inza yai ya kufwa yina mezyunga beto. Lukwikilu yai ya ngolo tasadisa beto na kusala na kwikama yonso ti “mpika ya kwikama mpi ya mayele” na kudyaka madya ya kimpeve yina yandi kepesaka beto ntangu yonso na “ntangu ya mbote.”—Matayo 24:45, NW.
7. Inki mutindu Bambangi ya Yehowa menungaka bitumba mingi ya bantu kenwanisaka bau?
7 Lukwikilu na beto yina kele ti lufulu na kati ya Biblia tapesa beto kikesa ya kubikala ngwi na ntwala ya bakampagne ya mbi yina bantu ya kemonisaka mpeve ya “mpika ya mbi” ya Matayo 24:48-51 kesala. Na kulungisa mbikudulu yai na mutindu mosi ya nene, ba aposta kesala ngolo kibeni sambu na kukuna luvunu ti bapropagande na bansi mingi bubu, nkutu bau kekwendaka mpi kusala bakomplo ti bamfumu yankaka ya luyalu. Na bisika yina mpila kele, Bambangi ya Yehowa mesalaka kima ya mbote, mutindu yau metubama na Filipi 1:7, bau ‘ke nwaninaka mpi ke zabisaka nsangu ya mbote.’ Mu mbandu, na Septembri 26, 1996, na dikambu mosi yina vandaka kutadila insi ya Grese, bazuzi nana ya Cour européenne des droits de l’homme, yina kevandaka na Strasbourg, ndimaka dyaka kumosi nde “dibundu ya Bambangi ya Yehowa kelungisa malombu ya ‘dibundu ya kuzabana,’ ” bau melunga na kubaka kimpwanza ya mabanza, ya kansansa, ya lukwikilu, ti nswa ya kuzabisa lukwikilu na bau. Sambu na ba aposta, mfundusu ya Nzambi ketuba nde: “Mambu yina me bwila bo yo ke songa nde mambu ya kingana yai ke tubaka kele ya kieleka, nde: ‘Mbwa me kwenda kudia diaka bima yina ya yandi me luka,’ mpi nde: ‘Ngulu yai me katuka na kuyobila me kwenda kubaluka diaka na poto-poto.’ ”—2 Piere 2:22.
8. Na bilumbu ya Yozafati, inki mutindu Yehowa zengaka nkanu ya bambeni ya bantu na Yandi?
8 Na bilumbu ya Yozafati, Yehowa zengaka nkanu ya bayina zolaka kusala bantu na yandi mbi. Beto ketanga mutindu yai: “[“Yehowa bumbaka bantu sambu na kunwanisa bantu ya Amoni, ya Moabi, ti ya insi ya ngumba ya Seire yina vandaka kwisa na Yuda,” NW] bo yantikaka kunwana bo na bo. Bantu ya Amoni ti bantu ya Moabi nwanisaka basoda ya Edomi (Seire), bo fwaka bo yonso kimakulu. Na nima bo balukaka, ebuna bo kudifwaka bo na bo.” (2 Bansangu 20:22, 23) Bantu ya Yuda pesaka kisika yina zina nde Dibulu ya Beraka, Beraka disongidila “Lusakumunu.” Na bilumbu na beto mpi, ndola ya Yehowa tapesa bambeni na yandi tanata balusakumunu ya nene sambu na bantu na Yandi.
9, 10. Banani mekudimonisaka bantu ya mefwana nde Yehowa kuzengila bau nkanu ya lufwa?
9 Beto lenda kudiyula nde, Na ntangu na beto, banani Yehowa tazengila nkanu ya mbi? Sambu na kubaka mvutu ya ngyufula yina, beto fwete tadila dyaka mbikudulu ya Yoele. Yoele 3:3 NW ketubila bambeni ya bantu na yandi yina “tekaka bana-babakala, mpidina mbongo yina bo kwendila na bandumba, bo tekaka bana-bankento sambu na kusumbila vinu.” Ee, bau kemonaka bansadi ya Yehowa bonso bau kele na nsi ya makulu na bau, bana na bau kele ntalu kiteso mosi ti lufutu ya ndumba to ntalu kiteso mosi ti kisangala ya vinu. Bau tasamba sambu na dyambu yina.
10 Bantu yina kesalaka kindumba ya kimpeve melunga mpi na kubaka ndola ya mutindu mosi. (Kusonga 17:3-6) Ye bantu ya fwete baka mpenza ndola kele bayina kepusaka bamfumu ya politiki na kunyokula Bambangi ya Yehowa mpi bau kekakilaka kisalu na bau, bonso bamfumu ya mabundu yina vandaka basisa mubulu na Eropa ya Esti, na bamvula yai mekatuka kuluta. Yehowa kemonisa nde yandi mezenga na kukatula bansadi ya mambi ya mutindu yina.—Yoele 3:4-8, NW.
“Beno Yilama Sambu na Bitumba”
11. Inki mutindu Yehowa kebinga bambeni na yandi na ntembe yonso na kunwana?
11 Na nima, Yehowa kebinga bantu na yandi sambu na kusamuna dyambu mosi ya ntembe na kati ya makanda: “Beno yilama sambu na bitumba, beno tedimisa basoda ya kikesa, beno binga basoda yonso ya bitumba, bo kwisa!” (Yoele 3:9, NW) Yai kele kulomba mvita mosi ya mesalamaka ntete ve—mvita ya lunungu. Bambangi ya kwikama ya Yehowa kesadilaka minduki ya kimpeve sambu na kufwa bapropagande ya luvunu, bau kefwaka luvunu ti kyeleka. (2 Korinto 10:4; Efezo 6:17) Kubika fyoti, Nzambi kesantisa “mvita ya kilumbu ya nene ya Nzambi Nkwa-Ngolo Yonso.” (Kusonga 16:14) Yau takatula bambeni yonso ya Kimfumu ya Nzambi na zulu ya ntoto. Bantu na yandi na zulu ya ntoto tanwana ve na kinsuni na mvita yai. Na sansa ya kyeleka ti ya kifwani, bau ‘mekumisa bambele na bo ya bitumba bansengo, makonga na bo bakupukupu.’ (Yezaya 2:4) Kansi, Yehowa kesonga makanda na ntembe yonso na kusala kima ya yandi mebuyisa bansadi na yandi: “Bansengo na beno, beno kumisa yo bambele ya bitumba; bakupukupu, beno kumisa yo makonga.” (Yoele 3:10, NW) Yandi kesonga bau na kukwisa na bitumba ti bamasini mpi minduki na bau yonso. Kansi bau tanunga ve, sambu mvita ti ndungunu kele ya Yehowa!
12, 13. (a) Ata guerre froide mesukaka, inki mutindu bansi mingi kemonisaka nde yau kesala mvita na mutindu yankaka? (b) Sambu na inki mvita makanda kele ya kuyilama ve?
12 Na luyantiku ya mvu 1990, makanda tubaka nde guerre froide manaka. Na dyambu yai, keti Nations unies melungisaka lukanu na yau ya ntete ya kutula ngemba ti lutaninu? Ata fyoti ve! Inki mambu ya mesalama na Burundi, Iraq, Libéria, République démocratique du Congo, Rwanda, Somalie, ti na Yougoslavie ya ntama kesonga beto? Na bangogo ya Yeremia 6:14 (NW), bau ketuba nde: “ ‘Ngemba kele! Ngemba kele!’ ntangu ngemba kele ve.”
13 Ata mvita ya kyeleka mesukaka na bisika yankaka, bansi yina kele bamambere ya Nations unies kele na kutesana kaka na yina metala kusala minduki ya mvita ya kuluta ngolo. Bankaka kelanda na kubumba minduki mingi ya nikleyere. Bankaka kesala bagaze yina lenda fwa bantu mingi na mbala mosi. Mutindu makanda yina kevukana na kisika ya kifwani yina kebingama Armagedoni, yandi ketula bau ntembe na bangogo yai: “Ata muntu yina kele ngolo ve, yandi fweti tuba nde: ‘Mono kele kikesa!’ Ale, beno kwisa beno yonso yina kele na bansi ya penepene, beno vanda kisika mosi.” Na nima, Yoele mekota mpi metuba nde: “[“Na kisika yina, O Yehowa,” NW], tinda basoda na nge ya ngolo.”—Yoele 3:10, 11 NW.
Yehowa Kebumbaka Bantu na Yandi
14. Banani kele basoda ya ngolo ya Yehowa?
14 Banani kele basoda ya ngolo ya Yehowa? Kiteso ya mbala 280 na kati ya Biblia, Nzambi ya kyeleka kebingama “Yehowa ya minkangu.” (2 Bantotila 3:14) Minkangu yai kele bambidi ya bawanzio ya zulu yina kele ya kuyilama na kusala dyambu yina Yehowa kesonga bau na kusala. Ntangu bantu ya Siria sosaka kukanga Elisa, nsukansuka, Yehowa kangulaka meso ya nsadi ya Elisa sambu yandi kumona sambu na inki bau lendaka kununga ve: “[Tala] ngumba me fuluka na bampunda ya tiya ti bapusupusu ya tiya, me ziunga Elisa.” (2 Bantotila 6:17) Yezu tubaka nde yandi lendaka kulomba na Tata na yandi “[ba]ndonga [kuluta] kumi na zole ya bawanzio.” (Matayo 26:53) Na kutubilaka Yezu ketambula na zulu ya mpunda sambu na kulungisa mfundusu na Armagedoni, Kusonga ketuba nde: “Basoda ya zulu vandaka kulanda yandi na zulu ya bampunda ya mpembe, bo vandaka me lwata bilele ya lino ya mpembe, ya kukonda mvindu. Mbele mosi ya makasi basikaka na munoko na yandi; yandi ta bula bantu ya bansi yonso mbele yina. Yandi ta yala bo ti fimbu ya kibende, ebuna yandi ta kamuna bambuma na kima yina ya bo ke kamunaka bambuma ya vinu, kima yina kele makasi ya ngolo ya [“Nzambi Nkwa-Ngolo Yonso,” NW].” (Kusonga 19:14, 15) Kikamuninu ya vinu yai ya kifwani ketendulama na bangogo ya ngolo bonso “Kima yina ya nene ya bo ke kamunaka bambuma ya vinu; kima yina ke songa makasi ya Nzambi.”—Kusonga 14:17-20.
15. Inki mutindu Yoele ketendula bitumba ya Yehowa kenwana ti makanda?
15 Ebuna, inki mutindu Yehowa kekulumusa basoda na yandi mosi Nzambi mutindu Yoele kelomba yandi? Mvutu kele na bangogo yai ya pwelele: “ ‘Bantu fweti yilama, bo kwisa na dibulu ya Yozafati; ko kuna mono Mfumu Nzambi ta vanda sambu na kusambisa bantu yonso yina kele na bansi ya penepene. Bo kele bantu ya mbi mpenza; beno zenga-zenga bo mutindu bo ke zenga ble ntangu bo ke katula yo, beno bweta-bweta bo mutindu bo ke bwetaka vinu na kima na yo tii kuna nzungu kufuluka.’ Bantu mingi, bantu mingi mpenza na dibulu ya [kusambisa] bantu, sambu kilumbu ya Mfumu Nzambi ta sambisa bantu, kilumbu ya yandi fweti songa makasi na dibulu yango, yo me kuma penepene. Ntangu ti ngonda ke kuma mpimpa, bambwetete ke pela diaka ve. Kuna na ngumba ya Sioni, Mfumu Nzambi ke ngana bonso ntambu, ndinga na yandi ke wakana na Yeruzalemi bonso nzasi; ntoto ti zulu ke nikana.”—Yoele 3:12-16, NW.
16. Banani tavanda na kati ya bantu yina Yehowa tazengila nkanu ya mbi?
16 Kaka mutindu zina Yozafati ketendula “Yehowa Kele Zuzi,” mutindu yau yina mpi Nzambi, Yehowa, tanungisa kibeni kimfumu na yandi, ntangu ya yandi kezenga nkanu. Mbikudulu ketubila bantu yina bau tazengila nkanu, bonso ‘bantu mingi, bantu mingi mpenza yina kele na dibulu ya kusambisa.’ Konso muntu yina tabikala na kukotilaka lusambu ya luvunu tavanda na kati ya bibuka ya bantu yina. Bantu yina mpi metendulama na Nkunga ya zole—makanda, bibuka ya bantu, bantotila ya ntoto ti bamfumu ya nene—yina mezolaka ngidika ya kubeba ya inza yai na kisika ya ‘kusadila Yehowa ti kubanga.’ Bantu yai kebuyaka “kuyamba mwana.” (Nkunga 2:1, 2, 11, 12, NW) Bau kendimaka ve Yezu bonso Ntotila ya kesala kumosi ti Yehowa. Dyaka, bantu yonso yina Ntotila ya nkembo tazengila nkanu nde “bankombo,” tavanda na kati ya bibuka yina metulama kidimbu sambu na kufwa. (Matayo 25:33, 41) Ya ntangu ya Yehowa talunga sambu yandi kungana na Yeruzalemi ya zulu, Ntotila ya bantotila ya yandi mesolaka takwisa na zulu ya mpunda sambu na kupesa ndola yina. Zulu ti ntoto tanikana mpenza! Kansi, beto kendima nde: “Yehowa tavanda kitininu sambu na bantu na yandi, mpi kibumbaninu sambu na bana ya Izraele.”—Yoele 3:16, NW.
17, 18. Banani taguluka na mpasi ya nene, bau tazinga luzingu ya inki mutindu?
17 Kusonga 7:9-17 (NW) kebinga bayina keguluka na mpasi ya nene nde “kibuka mosi ya nene.” Bantu ya kibuka yai kele bayina ketulaka lukwikilu na ngolo ya nkudulu ya menga ya Yezu. Bantu yai tazwa lutaninu na kilumbu ya Yehowa, kansi bambidi ya bantu mingi ya mbikudulu ya Yoele, tabaka nkanu ya mbi. Yoele kesonga baguluki nde: “[Beno] ta zaba nde mono kele [Yehowa] Nzambi na [beno], mono ke bikalaka na Sioni, ngumba [na mono ya santu],” kisika Yehowa kevandaka na zulu.—Yoele 3:17a, NW.
18 Na nima, mbikudulu ketubila beto nde kisika Kimfumu ya Nzambi kele na zulu “ta kuma bwala ya [santu], banzenza ta kuka kukota kuna diaka ve.” (Yoele 3:17b, NW) Na zulu ti na kibansala ya ntoto ya Kimfumu yina ya zulu, banzenza tavanda ve, sambu bantu yonso tavanda ya kuvukana na lusambu ya kugedila.
19. Inki mutindu Yoele ketendula kyese ya paladisu ya bantu ya Nzambi bubu yai?
19 Ata bubu yai, ngemba ya mingi kibeni kele na kuyala na kati ya bantu ya Yehowa awa na zulu ya ntoto. Kumosi, bau kesamuna bamfundusu na yandi na bansi kuluta 230 mpi na bandinga ya kuswaswana na kiteso ya kuluta 300. Yoele yitaka kubikula kimvwama na bau nde: “Na bilumbu yina bangumba ta fuluka na bilanga ya vinu, bangombe ta fuluka na bangumba ya fioti; vinu ya mpa ti mabele ta kulumuka bonso masa, masa mpi ta vanda mingi sambu na bantu yonso ya Yuda.” (Yoele 3:18, NW) Ee, Yehowa talanda na kutyamuna balusakumunu ya kyese mingi kibeni, ti kimvwama, ti nto ya nene ya bakyeleka ya mbalu na zulu ya bankembidi na yandi na zulu ya ntoto. Kimfumu ya Yehowa tanungisama na bumvimba na dibulu ya kusambisa, mpi kyese tavanda mingi sambu yandi tavanda kimakulu na kati ya bantu na yandi ya mesumbamaka.—Kusonga 21:3, 4.
Keti Nge Keyibuka?
◻ Inki mutindu Yehowa gulusaka bantu na yandi na bilumbu ya Yozafati?
◻ Banani Yehowa zengilaka nkanu ya lufwa na ‘dibulu ya kusambisa’?
◻ Banani kele basoda ya ngolo ya Nzambi ye inki kisalu bau tasala na bitumba ya nsuka?
◻ Inki kyese bansambidi ya kyeleka kevandaka na yau?
[Kifwanisu ya kele na lutiti 27]
Yehowa songaka Yuda nde: ‘Beno tina boma ve, sambu bitumba yai me tadila beno ve kansi yo me tadila mono’
[Kifwanisu ya kele na lutiti 29]
Yehowa kesonga bambeni na yandi na ntembe yonso na ‘kukumisa bansengo na bo bambele ya bitumba’
[Kifwanisu ya kele na lutiti 30]
Biblia kemonisa kibuka mosi ya nene yina taguluka na mpasi ya nene