Kilumbu Ya ‘Keyoka Bonso Fulu Ya Tiya’
Tala! kilumbu kekwisa yina ya keyoka bonso fulu ya tiya.”—MALASHI 4:1, NW.
NA BILUMBU yai ya nsuka, kyese kele na bayina Yehowa kepona na kusonika bazina na bau na mukanda ya mbambukilu. Kansi inki beto lenda kutuba sambu na bayina kesala ve ngolo sambu na dibaku yai? Bau kuvanda bantwadisi to bantu ya mpamba, inki mutindu bau taguluka kana bau ketadila bansamuni ya nsangu ya Kimfumu ya Nzambi ti nsangu na bau na nzanzi? Malashi kutubilaka kilumbu ya kusala bakonti. Na kapu 4, mvese 1 (NW), beto ketanga nde: “ ‘Ebuna, tala! kilumbu ya keyokaka bonso fulu ya tiya kekwisa, ebuna bantu ya kuditombula yonso ti bayina kesalaka mambi fwete kukuma bonso nyanga. Ebuna kilumbu ya kekwisa tamina bau,’ Yehowa ya minkangu metuba, ‘na mpila nde yau tabikisila bau ve nsimbulu to lunta.’ ”
2 Bambikudi ya nkaka mpi ketesa mfundusu ya Yehowa ya kusambisa bantu ti tiya ya ngolo ya fulu. Na mutindu ya kukuka ya inki mutindu Ezekiele 22:19-22 (NW) ketubila mfundusu ya Yehowa na mabundu ya Kikristu ya meyambulaka lukwikilu! Beto ketanga nde: “Yai mambu ya Nkwa Kimfumu Yehowa metuba, ‘sambu beno yonso mekuma bonso mvindu ya nkaka mingi, yau yina mono kele na kuvukisa beno kumosi . . . mutindu bau ketulaka palata ti nsongo ti sengwa ti butadi ti etani na kati ya fulu ya tiya, sambu na kupupula na zulu na yau mupepe ya tiya sambu na kukumisa yau masa, kiteso mosi mono tavukisa bau kumosi na makasi na mono mpi na nganzi na mono, ye mono tapusa mpi takumisa beno masa. Ebuna mono tatula beno kumosi mpi mono tapusa na zulu na beno tiya ya ngazi na mono, ye beno takuma masa na kati na yau. Bonso na ntangu bau kekumisaka palata masa na kati ya fulu ya tiya, kiteso mosi beno takuma masa na kati na yau; ebuna beno tabakisa nde mono mosi Yehowa mepanza nganzi na mono na zulu na beno.’ ”
3 Ya kyeleka, kingana mosi ya ngolo! Bamfumu ya mabundu ya vandaka kulomba kusadila zina ya Yehowa, nkutu mpi kufinga zina yina ya santu, bau fwete kukutana ti kilumbu yina ya mfundusu ya nsuka. Na kuditombula yonso, bau kebula ntulu nde bau ti bankundi na bau ya politiki tatula Kimfumu ya Nzambi na zulu ya ntoto, to kukitula kaka ntoto kisika ya melunga sambu na Kimfumu.
4 Kikristu ya meyambulaka lukwikilu mevukanaka ti bamfumu ya politiki na kunwanaka bamvita ya ngolo. Nkenda kemonisa bakrwazade ya ntangu ya ntama, kundimisa bantu lukwikilu na kingolongolo na nsadisa ya inkizisio na Espagne, Mvita ya Bamvu Makumi Tatu ya kumanisaka bantu na Mputu na mvunkama ya 17, ti Gere Sivile ya Espagne ya bamvu 1930, ya kusalamaka sambu na kundimisa kiyeka ya dibundu ya Katolika na Espagne. Kutyamuna menga ya kuluta nene kusalamaka na bamvita yonso zole ya nza ya mvimba ya mvunkama na beto, ntangu Bakatolika ti Bamisioni kukotaka na kati ya mvita ya bankundi yonso, nkatu kubanza na kugondaka bantu ya lukwikilu na kimvuka ti bantu ya mabundu ya nkaka. Na bilumbu ya meluta kuvandaka ti mvita ya kugondana na kati ya Bakatolika ti Bamisioni na Irlande, na kati ya bintini ya mabundu na Inde, ye na kati ya bimvuka ya mabundu ya Yougoslavie ya ntama. Nkenda ya mabundu mefulukaka mpi ti menga ya Bambangi ya Yehowa ya kwikama ya bau megondaka.—Kusonga 6:9, 10.
5 Beto lenda kundima kukonda mpasi lunungu ya kilumbu ya Yehowa, yina kefinama, ya tazenga nkanu ya Babilone ya nene, kintinu ya nza ya mvimba ya lusambu ya mbi, kumosi ti bayina ya kezolaka yau. Nkanu yai metendulama na Kusonga 18:21, 24 nde: “wanzio mosi ya ngolo bakaka ditadi mosi ya nene mpenza, yandi losaka yo na nzadi-mungwa, yandi tubaka nde: ‘Nge Babilone bwala ya nene, bo talosa nge mutindu yai na ngolo yonso, ebuna bo ta mona nge diaka ve . . . bo monaka na bwala yina menga ya baprofete, ti ya bantu ya Nzambi, menga ya bantu yina yonso ya bo ke fwaka awa na nsi-ntoto.’ ”
6 Na ntangu yina, bambeni ya lunungu yonso, ti bayina ya melandilaka bau, “fwete kukuma bonso nyanga.” Kilumbu ya Yehowa tayoka na zulu na bau bonso fulu ya tiya. “Yau tabikisila bau ve ata nsimbulu to lunta.” Na kilumbu yina ya kusala bakonti, bana ya fyoti, to banta, tatadilama na lunungu yonso na kulandaka mutindu Yehowa tatadila bansimbulu na bau, bibuti na bau, ya kelangidilaka bana yina. Bibuti ya mbi tavanda ve ti nkuna na kuyalumunaka dyaka banzila na bau ya mbi. Kansi bayina ya kemonisa lukwikilu na Kimfumu ya Nzambi ya kusilamaka tanikisama ve. Sambu na yau, Baebreo 12:28, 29 (NW) kelongisila nde: “Bika nde beto kufula na kubaka lemvo ya beto mefwana ve na kubaka, na nzila na yau, beto lenda kusadila Nzambi kisalu ya busantu ti nkadilu ya kubanga Nzambi mpi boma. Sambu, Nzambi na beto kele bonso tiya ya kezikisaka.”
Keti Yehowa Kele Nzambi ya Nku?
7 Keti yau kemonisa nde Yehowa kele Nzambi ya nku ya kevutulaka mbela? Ata fyoti ve! Na 1 Yoane 4:8 (NW), ntumwa ketubila kyeleka ya lufulu nde: “Nzambi kele zola.” Ebuna na nima, na mvese 16 yandi keyika nde: “Nzambi kele zola, muntu yina ya kesikila na zola, kebikala kumosi ti Nzambi, ye Nzambi mpi kebikala kumosi ti yandi.” Yehowa kubakaka lukanu ya kuyobisa ntoto na mambi yonso, sambu na zola na yandi ya bantu. Nzambi na beto ya zola, ya kufuluka na nkenda ketuba nde: “Mutindu mono kele . . . Nzambi ya moyo, keti mono lenda vanda na kiese na kumona muntu ya mbi kefwa? Ikele ve, mono ke zolaka mingi nde yandi bika kusala mbi, mpidina yandi lenda zinga. Beno bantu ya Izraele, beno bika kusala mbi. Sambu na nki beno zola kufwa?”—Ezekiele 33:11.
8 Yoane ketubila a·gaʹpe, zola ya kisina, mbala mingi kuluta bansoniki ya nkaka tatu ya Evanzile, yau yina na Marko 3:17, Yoane yandi mosi metendulama bonso ‘Mwana ya Nzasi.’ Ya kupemama na Yehowa, Mwana yina ya Nzasi kusonikaka nsangu ya nzayikusu ya mukanda ya nsuka ya Biblia, Kusonga, ya kemonisa Yehowa bonso Nzambi ya kesadilaka lunungu. Mukanda yai mefuluka ti bantubilu ya mfundusu ya Yehowa, mu mbandu: “kikamunu ya nene ya vinu ya makasi ya Yehowa,” “mabolo nsambwadi ya makasi ya Yehowa,” ti “nganzi ya Nzambi Nkwa Ngolo.”—Kusonga 14:19; 16:1; 19:15, NW.
9 Mfumu na beto Yezu Kristu ya kele “kifwani ya Nzambi ya kekondaka kumonika,” tubilaka ngolo bamfundusu ya Yehowa ntangu yandi kuvandaka awa na zulu ya ntoto. (Kolosai 1:15) Mu mbandu, bampasi mbala nsambwadi ya mukanda ya Matayo kapu 23 yina ya yandi yitaka kutubila sambu na bantu ya luvunu ya lusambu ya ntangu na yandi. Yandi kusukisaka mfundusu ya mbedisa yina na bangogo yai: “Yeruzalemi, Yeruzalemi! Nge ke fwaka baprofete ya Nzambi, nge ke fwaka na matadi bantu yina ya Nzambi me tindilaka nge! Mbala mingi mono zolaka kutula bantu na nge kisika mosi mutindu nsusu ke kutikisaka bana na yandi na nsi ya mapapu na yandi, kansi beno zolaka ve! Ntangu yai bwala na beno ta bika yo mosi kaka.” Mvula makumi tatu na nsambwadi na nima, Baroma kusalaka mfundusu na lutwadisu ya Zenerali Titus. Yau kuvandaka kilumbu mosi ya boma, mbikudulu ya kilumbu yina tavanda ya kuluta boma na nkenda yonso ya bantu—kilumbu ya Yehowa ya kesalama sesepi yai.
“Ntangu” Mebasika
10 Yehowa kemonisa nde baguluki tavanda na kilumbu na yandi. Yandi ketubila bau na Malashi 4:2 (NW), nde: “Na beno ya kebangaka zina na mono, ya kyeleka ntangu ya lunungu tabasikila beno, ti mbelula na mansala na yau.” Ntangu ya lunungu yina kele muntu ya nkaka ve, kansi Yezu yandi mosi. Yandi kele “nsemo ya nza” ya kimpeve. (Yoane 8:12, NW) Inki mutindu yandi kebasikaka? Yandi kebasikaka ti mbelula na mapapu na yandi—ntete mbelula ya kimpeve, ya beto lenda kuzwa ata bubu yai, mpi na nima, na nza ya mpa ya kekwisa, mbelula ya kinsuni na bantu ya mebasika na bansi yonso. (Matayo 4:23; Kusonga 22:1, 2) Na kifwani, mutindu Malashi kutubaka, bayina ya mebelulama “tabasika mpi tadyata ntoto bonso tubangombe ya mafuta” ya mekatuka kubasika na lupangu. Inki kyese mpi tavanda na bafutumuki ya tatelema ti kivuvu ya kukuma bantu ya kukuka!
11 Kansi, inki tabwila bantu ya mbi? Na Malashi 4:3 (NW), beto ketanga nde: “ ‘Beno tadyata bantu ya mbi na makulu, sambu bau takuma bonso mfututu na nsi ya bitambi ya makulu na beno na kilumbu ya mono tasala kisalu,’ Yehowa ya minkangu metuba.” Na kulangidilaka bayina ya kezolaka yandi, Nzambi na beto ya mvita takomba ntoto na kukatulaka bambeni yina ya minyokudi, na kufwaka bau. Satana ti bampeve na yandi ya mbi tavanda ya kukangama.—Nkunga 145:20; Kusonga 20:1-3.
12 Bansadi ya Nzambi kekota ve na kufwa bantu ya mbi. Ebuna, na inki mutindu si bau “tadyata bantu ya mbi”? Bau kesala yau na kifwani, na kubakaka dikabu na nkinsi ya nene ya ndungunu. Kubasika 15:1-21 ketendula nkinsi ya mutindu yina. Yau kulandanaka ti lufwa ya Falao mpi bantu na yandi na Nzadi ya Mbwaki. Na kulungana ya Yezaya 25:3-9, kukatulama ya “minyokudi” talandana na nkinsi mosi ya ndungunu ya kewakana ti lusilu ya Nzambi yai: “Yandi ta sukisa lufwa kimakulu! Yandi ta katula mamsanga na meso ya bantu yonso, yandi ta katula nsoni ya bo vandaka kumonisa bantu na yandi na nsi-ntoto ya mvimba yandi mosi mfumu Nzambi . . . me tuba. Na kilumbu yina bo ta tuba nde: ‘yandi yai Nzambi na beto! . . . Yandi yai [Yehowa, NW]! Beto vandaka kutudila yandi ntima, . . . Beto vanda kiese, beto sepela, sambu yandi kele ngulusi na beto!’ ” Kyese kele na dyambu yai, kuvutula mbela ve, to kuvanda na disu ya mbi ve, kansi luyangalalu ya kumona zina ya Yehowa mekumisama mpi ntoto meyobisama na kukuma kisika ya ngemba ya bantu ya kuvukana tavanda.
Manaka ya Nene ya Kulonga
13 Na Malashi 4:4 (NW), Bayuda kusyamisamaka na “kuyibuka . . . bansiku ya Moize.” Mutindu mosi bubu yai, beto fwete kulanda “nsiku ya Kristu,” mutindu yau mesonama na Galatia 6:2. Nkatu mbefula, baguluki ya Armagedoni tabaka malongi na yau ya nkaka, ye mbala ya nkaka yau tavanda ya kusonama na “mukanda” ya metubilama na Kusonga 20:12 ya takangulama na ntangu ya lufutumuku. Kilumbu ya nene ya inki mutindu yau tavanda, bafwa ya mefutumuka kelongama na kulanda mutindu ya kuzinga na “ntoto ya mpa”!—Kusonga 21:1.
14 Yau tavanda ndambu ya nkaka ya kisalu ya kulonga ya Yehowa ketubila mutindu yau mesonama na Malashi 4:5 (NW) nde: “Tala! Mono ketinda na ntwala na beno mbikudi Elia na ntwala ya kukwisa ya kilumbu ya nene mpi ya kepesa boma ya Yehowa.” Nani kele Elia ya bubu? Mutindu yau memonisama na Matayo 16:27, 28, na kutubilaka ntangu ya kukwisa na yandi, “na kimfumu na yandi,” Yezu kutubaka nde: “Mwana-muntu ta kwisa ti bawanzio na yandi, na lukumu ya Tata na yandi, ebuna yandi ta futa konso muntu bonso kele bikalulu na yandi.” Bilumbu sambanu na nima, na zulu ya ngumba kumosi ti Piere, Yakobo, mpi Yoane, “nitu na yandi kubalukaka mutindu ya nkaka na meso na bo; ilungi na yandi yantikaka kupela bonso ntangu; bilele na yandi kumaka mpembe bonso mwini.” Keti yandi kuvandaka yandi mosi na mbonameso yina? Kele ve sambu “balongoki na yandi monaka Moize ti Elia ke solula ti Yezu.”—Matayo 17:2, 3.
15 Mambu yai lenda kusongidila inki? Yau vandaka kumonisa Yezu bonso Moize ya Nene ya kubikulamaka na ntangu ya kukwisa na yandi sambu na mfundusu. (Kulonga 18:18, 19; Bisalu 3:19-23) Ebuna, Elia ya ntangu yai tavukana ti yandi sambu na kulungisa kisalu ya mfunu, yina ya kusamuna nsangu ya mbote ya Kimfumu na ntoto ya mvimba na ntwala kilumbu ya nene ya Yehowa ya kepesa boma kubwa. Na kutendulaka kisalu ya “Elia” yina, Malashi 4:6 (NW) ketuba nde: “Yandi tavutula ntima ya batata na bana, ye ntima ya bana na batata; sambu mono kukwisa ve kututa ntoto ti kupanza yau na mbungulu.” Yau yina, “Elia” mezabana bonso kimvuka ya mpika ya kwikama mpi ya mayele ya Bakristu ya kuponama na zulu ya ntoto, bayina ya mfumu kupesaka kimvwama na yandi yonso. Na kati na yau, kudisa nzo ya lukwikilu “madya [ya kimpeve] na ntangu ya mbote.”—Matayo 24:45, 46, NW.
16 Na ntoto ya mvimba bubu yai, beto lenda kumona mbutu ya kisalu yina ya kudisa. Zulunalu Nzozulu ya Nkengi ya kenyemama kiteso ya bansononono 16100000 na konso nimero na bandinga 120, na kati na yau, 97 kebasikaka na ntangu mosi, kele na kudisaka ntoto ti “nsangu yai ya mbote ya Kimfumu ya Nzambi.” (Matayo 24:14) Mikanda ya nkaka na bandinga mingi kesadilama na mitindu mingi ya kisalu ya kusamuna mpi ya kulonga ya Bambangi ya Yehowa. Kalasi ya Elia, mpika ya kwikama mpi ya mayele, kele na kidiba ve na kuyidika madya ya mingi sambu na “bayina ya kekudibanzaka na nzala na bau ya kimpeve.” (Matayo 5:3, NW) Kuluta dyaka bayina ya kendima kivuvu yina ya Kimfumu mpi kesadila yau, kevukana na kimvuka mosi ya kitoko ya ntoto ya mvimba. Yau keyamba kibuka ya nene “ya mebasika na bansi yonso, ti makanda yonso, ti na bandinga yonso, ti na bantu yonso.” (Kusonga 7:9, NW) Kana kisalu yai mesalama na kiteso ya Yehowa kezodila, ebuna nsuka takwisa na kilumbu na yandi ya nene mpi ya kepesa boma.
17 Kansi inki ntangu kilumbu yai tayantikila beto mbala mosi? Ntumwa Polo kevutula mvutu nde: “Kilumbu ya [Yehowa, NW] . . . ta vanda bonso kilumbu ya muyibi ke kwisaka na kati ya mpimpa. Kana bantu kutuba nde: ‘[ngemba ti lutaninu, NW],’ tuba nde, kaka ntangu yo yina lufwa ta kwisila bo nswalu. Bo ta vanda na mpila ya kutina yo ata fioti ve—ta vanda bonso mpasi yina ke simbaka nkento ntangu yandi ke zola kubuta.”—1 Tesalonika 5:2, 3.
18 “Bo,” banani na mbikudulu yai? Kele bantwadisi ya politiki ya ketubaka nde, bau lenda kutunga ngidika ya kuvukana mosi ya mpa ti tubitini ya nza yai ya nganzi. Bisalu na bau ya nene, Société des Nations ti Nations-Unies, mekukaka ve na kusala yau. Mutindu mbikudi ya Yehowa kutubaka na ntwala, nkutu ntangu yai bau kele na “kutubaka nde, ‘Ngemba kele! Ngemba kele!’ ntangu ngemba kele ve.”—Yeremia 6:14; 8:11; 14:13-16, NW.
19 Na kuvingilaka, bantu ya Yehowa kevibidila mpasi mpi munyoku ya nza yai ya kukonda vumi. Kansi, kubika fyoti, mutindu yau metubama na 2 Tesalonika 1:7, 8, bau tapema na “ntangu Mfumu Yezu ta katuka na zulu sambu na kwisa kumonika ti bawanzio na yandi ya ngolo, na kati ya tiya yina ke pela ngolo, sambu na kwisa kupesa ndola na bantu yina kuzaba Nzambi ve, bayina ke zola kulanda ve Nsangu ya Mbote ya Mfumu na beto Yezu.”
20 Kansi yau kekwisa inki ntangu? Bamingi na kati na beto mekingaka banda ntama. Na kitamina ya ntangu yai, bantu ya mbatalala ya taguluka kele na kundima kubingama ya kele na Sofonia 2:2, 3 (NW) ya ketuba nde: “Sosa Yehowa . . . Sosa lunungu, sosa mbatalala. Mbala ya nkaka nge tabumbama na kilumbu ya makasi ya Yehowa.” Na nima, Sofonia 3:8 kele ti ndongisila yai: “ ‘Yo yina mono Mfumu Nzambi ke tuba nde, beno vingila mono! beno vingila tii kilumbu ya mono ta telema na kusambisa beno. Mono me zenga nde mono ta vukisa bantu yonso ti bamfumu na bo kisika mosi sambu bo kumona makasi na mono yina ke pela bonso tiya, ntoto ya mvimba ta fwa na makasi na mono ya ngolo.’ ” Nsuka mekuma! Yehowa kezaba kilumbu ti ntangu yina ye yandi tasoba ve manaka na yandi. Bika nde beto kuvibidila ti nzizidi. “Sambu, mbonameso kele sambu na ntangu ya metulamaka, yau kekwisa malembe malembe tii na ntangu ya nsuka mpi, yau takusa ve. Ata nkutu yau mesukinina, sikila na kukinga yau; sambu nkatu kifu yau takuma kyeleka. Yau tavanda na nsukinina ve.” (Habakuki 2:3, NW) Kilumbu ya boma ya Yehowa mefinama kibeni. Yibuka nde yau tasukinina ve!
[Study Questions]
1. Inki bangyufula kebasika na kuwakana ti Malashi 4:1?
2. Inki ntendula ya mfundusu ya Yehowa Ezekiele kupesaka?
3, 4. (a) Bamfumu ya mabundu kutubaka na luvunu yonso nde inki? (b) Inki kele nsangu ya mvindu ya mabundu?
5. Inki mfundusu kekinga lusambu ya luvunu?
6. (a) Nani ta kuma bonso nyanga, mpi sambu na inki? (b) Inki kivuvu kele sambu na bayina ya kebangaka Yehowa?
7. Inki mutindu zola ya Yehowa kekota na mfundusu na yandi?
8. Inki mutindu Yoane kutubilaka mingi zola, kansi na kudimonisaka mpi yandi mosi Mwana ya Nzasi?
9. Inki kuvandaka bantubilu ya Yezu ya metadila bamfundusu ya Yehowa ye inki mutindu bambikudulu na yandi kulunganaka?
10. Inki mutindu “ntangu ya lunungu” kenata kyese na bantu ya Nzambi?
11, 12. (a) Inki nsuka kekinga bantu ya mbi? (b) Inki mutindu bantu ya Nzambi “tadyata bantu ya mbi”?
13. Inki ndongolo tasalama na “ntoto ya mpa”?
14, 15. (a) Inki mutindu Elia ya bilumbu yai kezabana? (b) Inki mukumba kalasi ya Elia kelungisa bubu yai?
16. Inki mbutu kisalu ya ndonga ya Elia mezwa?
17. Inki ntangu kilumbu ya Yehowa ya kepesa boma takwisa?
18, 19. (a) Inki mutindu “ngemba ti lutaninu” ketubama? (b) Inki ntangu bantu ya Yehowa tapema?
20. (a) Inki Sofonia ti Habakuki kubikulaka na yina metala kilumbu yina ya ‘keyoka bonso fulu ya tiya’? (b) Inki ndongisila mpi nsyamisa bambikudulu yai kepesa?
[Caption on page 1]
[Bangyufula]
[Caption on page 14]
[Ntendula ya Bifwanisu ya lutiti 14]
Na ntangu ya Inkizisio ya Espagne, bamingi kupusamaka na ngolo na kukuma Bakatolika
[Caption on page 1]
Na Kuvutukila:
◻ Inki mutindu bamfumu ya luyalu ti bantu taguluka na kilumbu ya Yehowa ya kepesa boma?
◻ Yehowa kele Nzambi ya inki mutindu?
◻ Inki mutindu ya ndongolo metendulama sambu na bantu ya Nzambi?
◻ Inki mutindu bambikudi ya Nzambi kelongisila beto na yina metala nsuka ya mefinama