“Beno Kangula Meso!”
“Mambu yai ya mono ke tuba na beno, mono ke tuba yo mpi na bantu yonso: Beno kangula meso!”—MARKO 13:37.
1, 2. (a) Inki dilongi muntu mosi kubakaka sambu na yina metala kutanina nzo na yandi? (b) Inki dilongi ya metala kukangula meso beto kebaka na nsadisa ya kingana ya Yezu yina ketubila muyibi?
JUAN vandaka kubumba bima na yandi ya mfunu na nzo. Yandi bumbaka yo na nsi ya mbeto na yandi, kisika ya yandi vandaka kuyindula nde yo vandaka mpenza na lutaninu mingi. Kansi, kilumbu mosi na mpimpa, ntangu yandi ti nkento na yandi vandaka ya kulala, muyibi kukotaka na suku na bo. Ya kyeleka, disu ya muyibi kubwaka mpenza na kisika mosi ya mbote. Kukonda kutula makelele, yandi bakaka bima yonso ya mfunu ya kuvandaka na nsi ya mbeto ti mbongo yina Juan kubikisaka na tirware ya mesa yina kuvandaka na lweka ya mbeto. Na suka, Juan kubakisaka nde bo yibaka yandi. Yandi tavila ve dilongi yai ya mpasi ya yandi bakaka: Muntu ya kelala lenda tanina ve bima na yandi.
2 Yo kele mpi mutindu mosi na kimpeve. Beto lenda tanina ve kivuvu ti lukwikilu na beto kana beto kelala mpongi. Yo yina, Polo kelongisila nde: “Beto fweti lala mpongi ve bonso bantu ya nkaka, kansi beto fweti kangula meso na beto, beto fweti mpi kudiyala.” (1 Tesalonika 5:6) Sambu na kumonisa mfunu ya kukangula meso, Yezu kusadilaka kingana ya muyibi. Yandi tendulaka mambu yina lenda nata na ntangu yina yandi takwisa bonso Zuzi, mpi na nima yandi kebisaka nde: “Beno kangula meso, sambu beno kuzaba ve nki kilumbu Mfumu na beno ta kwisa. Beno fweti zaba mbote nde kana mfumu ya nzo kuzaba nde nki ntangu na mpimpa muyibi ta kwisa, yandi ta kangula meso, yandi ta bikisa yandi ve na kukota na nzo na yandi. Yo yina, beno mpi beno yilama, sambu Mwana-muntu ta kwisa na ntangu yina ya beno ta zaba ve nde yandi ke kwisa.” (Matayo 24:42-44) Muyibi kezabisaka ve na ntwala ntangu ya yandi takwisa. Yandi ketulaka ntima nde yandi takuma na ntangu yina bantu ketudila yandi ngindu ve. Mutindu mosi mpi, mpila Yesu kutubaka, nsuka ya ngidika yai takwisa na ‘ntangu yina beto tazaba ve nde yo kekwisa.’
“Beno Kangula Meso, Beno Vanda Kaka na Lukwikilu ya Ngolo”
3. Inki mutindu Yezu kumonisaka mfunu ya kukangula meso na nsadisa ya kingana ya bampika yina vandaka kuvingila kuvutuka ya mfumu na bo yina kwendaka na feti ya makwela?
3 Na bangogo yina kele na Evangile ya Luka, Yezu kufwanisaka Bakristu na bampika yina kevingila kuvutuka ya mfumu na bo yina kukwendaka na feti ya makwela. Yo lombaka nde bo lala ve mpongi sambu na ntangu yandi takwisa bo vanda meso ya kukangula, ya kuyilama sambu na kuyamba yandi. Mutindu mosi mpi, Yezu kutubaka nde: “Mwana-muntu ta kwisa na ntangu yina ya beno ta zaba ve nde yandi ke kwisa.” (Luka 12:40) Bantu yankaka yina mesadilaka Yehowa tuka bamvula mingi lenda vidisa dibanza ya kuzaba nde ntangu yai ya beto kezinga takwenda nswalunswalu. Nkutu bo lenda yindula nde nsuka kele dyaka ntama na kukwisa. Kansi ngindu ya mutindu yina lenda nata beto na kukatula dikebi na mambu ya kimpeve sambu na kutula meso na balukanu ya kinsuni, yina lenda sala nde beto lala mpongi na kimpeve.—Luka 8:14; 21:34, 35.
4. Inki kima ya beto kendima tapusa beto dyaka na kukangula meso, mpi nki mutindu Yezu kumonisaka yo?
4 Beto lenda baka dilongi yankaka na kingana yai ya Yezu. Ata bampika kuzabaka ve ntangu ya mfumu na bo takwisa, ziku bo zabaka mpimpa ya yandi zolaka kukwisa. Yo zolaka kuvanda mpasi na kukangula meso mpimpa yina ya mvimba kana bo yindulaka nde mfumu na bo takwisa na mpimpa ya kilumbu yankaka. Kansi yo vandaka buna ve, bo zabaka nki mpimpa yandi takwisa, mpi dyambu yai kupesaka bo kikesa ya kukonda kulala mpongi. Mutindu mosi mpi, bambikudulu ya Biblia kesonga pwelele nde beto kezinga na ntangu ya nsuka; kansi yo kesonga beto ve kilumbu ti ntangu nsuka yango takwisa. (Matayo 24:36) Lukwikilu ya beto kele na yo nde kilumbu ya Yehowa mefinama mpenza, kepesa beto dyaka kikesa mpenza ya kukangula meso.—Sofonia 1:14.
5. Inki mutindu beto lenda landa ndongisila ya Polo yina kelomba beto na ‘kukangula meso’?
5 Polo, kupesaka ndongisila yai ntangu yandi sonikilaka Bakristu ya Korinto: “Beno kangula meso, beno vanda kaka na lukwikilu ya ngolo.” (1 Korinto 16:13) Ya kyeleka, kukangula meso kekwendaka nzila mosi ti kuvanda ti lukwikilu ya ngolo ya Bukristu. Inki mutindu beto lenda kangula meso? Yo kelombaka kulonguka Ndinga ya Nzambi na mudindu. (2 Timoteo 3:14, 15) Bikalulu ya mbote ya kulonguka beto mosi mpi kuvanda na balukutakanu mbala na mbala kesadisaka beto na kukumisa lukwikilu na beto ngolo. Kukonda kuvila kilumbu ya Yehowa kele dyambu mosi ya mfunu ya lukwikilu na beto. Yo yina, kutalulula mbala na mbala banzikisa ya Masonuku yina kemonisa nde beto kezinga na nsungi mosi yina kele penepene na nsuka ya ngidika yai tasadisa beto na kukonda kuvila bakyeleka ya mfunu yina metala nsuka yina kekwisa.a Yo kele mpi mbote na kutadila mambu ya kesalama na inza yina kelungisa bambikudulu ya Biblia. Mpangi mosi ya Allemagne kusonikaka nde: “Konso ntangu ya mono kelandaka bansangu ya bamvita, kunikana ya ntoto, nku, ti kubeba ya ntoto, yo keyibusaka mono nde nsuka mekuma penepene.”
6. Inki kingana Yezu kupesaka sambu na kumonisa mutindu ya beto lenda lala mpongi na kimpeve kana mpimpa mekota ngolo?
6 Na Marko kapu 13, beto kekuta disolo yankaka ya ketubila ndongisila yina Yezu kupesaka balongoki na yandi nde bo kangula meso. Na kapu yai, Yezu kefwanisa mukumba na bo na yina ya santinele yina kevingila kuvutuka ya mfumu na yandi yina kusalaka nzyetolo na insi yankaka. Santinele kuzabaka ve ntangu ya mfumu na yandi tavutuka. Yo lombaka kaka nde yandi vanda meso ya kukangula. Yezu kutubilaka bangunga iya ya kuswaswana yina mfumu yango lendaka kukuma. Ngunga ya iya kubandaka na 3 here ya mpimba tii kuna mwini kubasikaka. Na ngunga yina ya nsuka, mpongi lendaka kusimba santinele ya kyelo kukonda mpasi. Bantu ketubaka nde basoda kemonaka nde banda na 4 here tii na suka, yo kevandaka ntangu ya kuluta mbote ya kukangula meso sambu na kukanga mbeni yina kezaba ve nde bo takanga yandi. Mutindu mosi mpi, sambu beto kele na kitini ya nsuka ya bilumbu ya nsuka, ya beto lenda tuba nde inza kelala mpongi ya ngolo na kimpeve, yo lenda lomba nde beto nwana mpenza ngolo sambu na kuvanda meso ya kukangula. (Roma 13:11, 12) Yo yina, na kingana na yandi, Yezu kulongisilaka mbala mingi nde: “Beno keba, beno kangula meso, . . . Yo yina, beno kangula meso . . . Mambu yai ya mono ke tuba na beno, mono ke tuba yo mpi na bantu yonso: Beno kangula meso!”—Marko 13:32-37.
7. Inki kele kigonsa ya kyeleka, mpi sambu na yo, inki nsyamisa beto ketangaka mbala na mbala na Biblia?
7 Mbala mingi, na ntangu yandi vandaka kusala kisalu na yandi mpi na nima ya lufutumuku na yandi, Yezu kumonisaka mfunu ya kukangula meso. Na kutuba ya mbote, konso ntangu ya Masonuku ketubilaka nsuka ya ngidika ya bima yai, beto kekutaka lukebisu ya kelombaka beto na kukonda kulala mpongi mpi na kukangula meso.b (Luka 12:38, 40; Kusonga 3:2; 16:14-16) Yo kele pwelele nde mpongi kele kigonsa ya kyeleka mpenza. Beto yonso kele na mfunu ya balukebisu yina!—1 Korinto 10:12; 1 Tesalonika 5:2, 6.
Bantumwa Tatu Yina Kukukaka Ve na Kukangula Meso
8. Na kilanga ya Getesemane, inki bantumwa tatu ya Yezu kusalaka ntangu yandi lombaka bo na kukonda kulala?
8 Kukangula meso kelombaka kusala mambu mingi kuluta kuvanda na bangindu ya mbote, mutindu beto kemona yo na mbandu ya Piere, Yakobo, ti Yoane. Bantu yai tatu kuvandaka babakala ya kimpeve ya mbote yina kulandaka Yezu na kwikama yonso mpi vandaka kuzola yandi mingi. Kansi, na mpimpa ya Nisani 14, ya mvu 33 ya T.B., bo kukaka ve kukangula meso. Ntangu bo katukaka na suku ya nzo ya etage kisika ya bo salaka feti ya Paki, bantumwa yina tatu kwendaka kumosi ti Yezu na kilanga ya Getsemane. Kuna, Yezu kutubilaka bo nde: “Ntima na mono me fuluka na ntantu; mono ke zola kufwa. Beno bikala awa; beno kulala ve, sambu mono mpi ke lala ve.” (Matayo 26:38) Mbala tatu, Yezu kusambaka Tata na yandi ya zulu na ntima ya mvimba, mpi mbala tatu yandi vutukaka na banduku na yandi, kansi yandi vandaka kukuta bo kaka ya kulala.—Matayo 26:40, 43, 45.
9. Ziku nki kusalaka nde bantumwa kulala mpongi?
9 Sambu na nki babakala yai ya kwikama kukaka ve kusala mambu ya Yezu kulombaka bo na mpimpa yina? Bo lembaka mingi. Ntangu kuvandaka meluta mingi, ziku yo vandaka na nima ya midi ya mpimpa, mpi “mpongi lutanaka mingi.” (Matayo 26:43) Kansi, Yezu kutubaka nde: “Beno lala ve. Beno samba Nzambi sambu beno kubwa ve na ntangu yai ya mpasi. Beno ke na luzolo na ntima, kansi nitu na beno kele koikoi.”—Matayo 26:41.
10, 11. (a) Ata yandi lembaka mingi, inki kusadisaka Yezu na kuvanda kaka meso ya kukangula na kilanga ya Getesemane? (b) Inki dilongi beto lenda baka na mambu yina kukuminaka bantumwa tatu ntangu Yezu kulombaka bo na kukonda kulala?
10 Ntembe kele ve nde, Yezu mpi kuvandaka ya kulemba na mpimpa yina ya mfunu. Kansi, na kisika ya kulala, yandi lutisaka bantangu ya nsuka yina ya mfunu ya yandi vandaka na kimpwanza na bisambu ya ngolo. Mwa bilumbu na ntwala, yandi longisilaka balongoki na yandi na kusamba, yandi tubilaka bo nde: “Beno lala mpongi ve, beno samba Nzambi ntangu yonso, mpidina beno ta baka ngolo ya kutina mambu yonso yina ta bwa. Beno ta baka mpi ngolo ya kutelama na meso ya Mwana-muntu.” (Luka 21:36; Efezo 6:18) Kana beto kesadila ndongisila ya Yezu mpi beto kelanda mbandu na yandi ya mbote na dyambu ya metala bisambu, bisambu yina beto tasalaka na Yehowa na ntima yonso sambu na kubondila yandi tasadisa beto na kuvanda meso ya kukangula na kimpeve.
11 Ya kyeleka, Yezu kubakisaka nde kubika fyoti bo takanga yandi mpi bo tafwa yandi. Kansi balongoki na yandi vandaka kubakisa ve dyambu yai na ntangu yina. Bampasi ya bo zolaka kumonisa yandi zolaka kusala nde nsukansuka bo fwa yandi na zulu ya nti ya mpasi. Yezu kukebisaka bantumwa na yandi sambu na mambu yai, kansi bo bakisaka ve mambu ya yandi vandaka kuzabisa bo. Yo yina, bo lalaka mpongi na ntangu yandi vandaka kaka ya kutelama sambu na kusamba. (Marko 14:27-31; Luka 22:15-18) Mutindu yo kuminaka bantumwa, nitu na beto mpi kevandaka ngolo ve mpi kele ti mambu yankaka ya beto mezabaka ntete ve. Kansi, kana beto vilana nde ntangu yai ya beto kezinga kekwenda nswalu kibeni, beto lenda bwa na mpongi ya kimpeve. Kima tasadisa beto na kukonda kulala kele kaka kukangula meso.
Bikalulu Tatu ya Mfunu
12. Tanga bikalulu tatu ya Polo kewakanisa ti dibanza ya kesadisaka beto na kuvila ve nde ntangu yai kekwenda nswalunswalu?
12 Inki mutindu beto lenda tanina dibanza ya kuzaba nde mambu kekwenda nswalunswalu? Beto memona dezia mfunu ya kisambu mpi mfunu ya kukonda kuvila kilumbu ya Yehowa. Katula yina, Polo ketubila bikalulu tatu ya mfunu yina beto fwete yedisa. Yandi ketuba nde: “Kansi beto, beto kele bantu ya mwini, ebuna beto fweti kudiyala. Kazaka ya beto fweti lwata kele lukwikilu ti kuzola, ebuna mpu ya beto fweti lwata kele kuguluka yina ya beto ke tulaka ntima [“kivuvu,” NW] nde beto ta guluka.” (1 Tesalonika 5:8) Bika beto tadila na bunkufi mfunu ya lukwikilu, kivuvu, mpi kuzola yina kesadisaka beto na kukonda kulala mpongi na kimpeve.
13. Inki kele mfunu ya lukwikilu na yina metala kubikala meso ya kukangula?
13 Beto fwete vanda ti lukwikilu ya ngolo nde Yehowa kele mpi nde yandi “ke pesaka matabisi na bantu yina ke sosaka yandi.” (Baebreo 11:6) Kulungana ya ntete ya mbikudulu ya Yezu ya metala nsuka yina kusalamaka na mvu-nkama ya ntete kepesa lukwikilu na beto ngolo na kulungana na yo ya kuluta nene yina tasalama na ntangu na beto. Mpi lukwikilu na beto kesadisa beto na kuvingila kilumbu ya Yehowa na mpusa ya ngolo mpenza, sambu beto ketula ntima nde “[mbona-meso ya mbikudulu] ta bwa kaka, yo ta konda ve.”—Habakuki 2:3.
14. Inki mutindu kivuvu kele mfunu kana beto kezola kubikala meso ya kukangula?
14 Kivuvu na beto ya kyeleka kele bonso “kibende [ya] ke kangaka maswa [sambu na moyo, NW]” yina kesadisaka beto na kukanga ntima na ntwala ya bampasi ata yo kelomba nde beto vingila nde balusilu ya kyeleka ya Nzambi kulungana. (Baebreo 6:18, 19) Margaret, mpangi-nkento mosi ya kupakulama na mpeve yina kele na bamvula kuluta 90 mpi ya kubakaka mbotika bamvula 70 meluta, kendima nde: “Ntangu bakala na mono vandaka kubela kansere yina kufwaka yandi na mvu 1963, mu vandaka kudiwa nde yo zolaka kuvanda mbote mpenza nde nsuka kukwisaka nswalu. Kansi ntangu yai mono mebakisa nde mu vandaka kuyindula mingimingi mambote na mono mosi. Na ntangu yina, beto vandaka kubakisa ve kiteso ya kisalu yina zolaka kusalama na ntoto ya mvimba. Ata na ntangu yai, kele ti bisika mingi yina kisalu meyantika ntama mingi ve. Yo yina mono kele na kyese na kumona nde Yehowa memonisaka kukanga ntima na yandi. Ntumwa Polo kendimisa beto nde: “Kana muntu kukanga ntima, yandi ta longuka mpi na kuvanda na kikesa ata yandi ke mona mpasi. Ebuna, kana muntu kuvanda na kikesa ata yandi ke mona mpasi, yandi ta longuka mpi na kutula ntima [“kivuvu, NW]. Kana beto tula ntima, beto ke kudikusa ve.”—Roma 5:3-5.
15. Inki mutindu zola tapusa beto ata yo kemonana nde beto yantikaka kuvingila tuka ntama?
15 Zola ya Bukristu kele kikalulu mosi ya kuluta mfunu sambu yo kele kikuma ya ntete ya kepusaka beto na kusala mambu yonso ya beto kesalaka. Beto kesadilaka Yehowa sambu beto kezolaka yandi, ata manaka na yandi kele nki mutindu. Zola ya bamfinangani na beto kepusaka beto na kusamuna nsangu ya mbote ya Kimfumu, ata luzolo ya Nzambi kele nde beto sala yo na nsungi ya nda ya nki kiteso mpi ata yo kelomba nde beto vutuka mbala mingi na nzo mosi. Mutindu Polo kusonikaka, “me bika mambu yai tatu: lukwikilu, kutula ntima, ti kuzola; kansi na mambu yai yonso tatu, kuzola me luta mfunu.” (1 Korinto 13:13) Zola kesalaka nde beto landa na kukanga ntima mpi yo kesadisaka beto na kukonda kulala mpongi. ‘Na mambu yonso, [zola] ke tulaka ntima, ke kangaka ntima. Zola ke manaka ve.’—1 Korinto 13:7, 8.
“Simba Kaka Mambu Yina ya Nge Ke na Yo”
16. Na kisika ya kukanga maboko, inki kikalulu beto fwete vanda na yo?
16 Beto kezinga na ntangu mosi ya mpasi yina mambu ya keluta na inza keyibusa beto ntangu yonso nde beto kezinga na kitini ya nsuka ya bilumbu ya nsuka. (2 Timoteo 3:1-5) Yai kele ntangu ya kukanga maboko ve kansi ya ‘kusimba kaka ngolo mambu yina ya beto ke na yo.’ (Kusonga 3:11) Kana beto ‘kekangula meso na kusamba’ mpi beto keyedisa lukwikilu, kivuvu, mpi zola, beto tamonisa nde beto meyilama sambu na ntangu ya kumekama. (1 Piere 4:7) Beto kele ti kisalu mingi ya kusala na kisalu ya Mfumu. Kudipesa mingi na bisalu ya kemonisa nde beto mekangama na Nzambi tasadisa beto na kukonda kulala mpongi.—2 Piere 3:11.
17. (a) Sambu na nki beto fwete lemba ve nitu kana bivuvu na beto yankaka kelungana ntete ve? (Tala lupangu na lutiti 31.) (b) Inki mutindu beto lenda landa mbandu ya Yehowa mpi nki lusakumunu kevingila bayina kelanda yo?
17 Yeremia kusonikaka nde “Mfumu Nzambi kele [dikabu, NW] na mono, yo yina mono ke tulaka yandi ntima. Mfumu Nzambi kele mbote na konso muntu yina ke tula yandi ntima; yo yina, mbote beto kanga ntima, beto vingila tii kuna yandi gulusa beto.” (Mawa 3:24-26) Bantu mingi na kati na beto meyantikaka kuvingila ntama mingi ve. Bankaka meyantikaka kuvingila kumona lugulusu ya Yehowa tuka bamvula mingi. Kansi, nsungi yai ya kuvingila kele nkufi kibeni kana beto fwanisa yo ti nsungi ya mvula na mvula yina kevingila beto na makwisa! (2 Korinto 4:16-18) Ebuna ntangu yai ya beto kevingila nde ntangu ya Yehowa metulaka kulunga, beto lenda yedisa bikalulu ya mfunu ya Bukristu mpi kusadisa bankaka na kubaka mambote ya kukanga ntima ya Yehowa mpi na kuyamba kyeleka. Yo yina, bika beto yonso kukangula meso. Bika beto landa mbandu ya Yehowa mpi beto kanga ntima, ti kupesa yandi matondo sambu na kivuvu yina yandi mepesaka beto. Mpi na ntangu beto kebikala meso ya kukangula na kwikama yonso, bika beto simba ngolo kivuvu na beto ya luzingu ya mvula na mvula. Na nima, balusilu yai ya mbikudulu talungana mpenza sambu na beto: “[Yehowa] ta pesa nge ngolo na kubaka ntoto, nge ta mona mpila yandi ta kula bantu ya mbi.”—Nkunga 37:34.
[Banoti na nsi ya lutiti]
a Yo lenda vanda mbote na kutanga dyaka ndonga ya mambu sambanu ya banzikisa yina kesonga nde beto kezinga na “bilumbu ya nsuka” yina bo ketendula na balutiti 6, 7 ya Nzozulu ya Nkengi ya Februari 1, 2000.—2 Timoteo 3:1.
b Sambu na yina metala kisongi-dyambu ya Kigreki ya bo kebalula nde “kukangula meso,” W. E. Vine, muntu ya mesalaka diksionere ketendula nde yo kesongidilaka ntetentete ‘kukula mpongi,’ mpi yo “ketendulaka ve kaka kukonda kulala, kansi mayele ya kutala na dikebi ya kevandaka na bantu yina ketalaka dyambu mosi.”
Inki Mutindu Nge Tavutula?
• Inki mutindu beto lenda sala sambu na kukuma na lukwikilu ya ngolo nde nsuka ya ngidika ya bima yai mekuma penepene?
• Inki beto lenda longuka na mbandu ya Piere, Yakobo, ti Yoane?
• Tanga bikalulu tatu yina tasadisa beto na kubikala meso ya kukangula na kimpeve.
• Sambu na nki yai kele ntangu ya ‘kusimba kaka mambu yina beto ke na yo’?
[Lupangu/Kifwanisu ya kele na lutiti 31]
“Kiese na Bantu Yina Ke Kangaka Ntima.”—Daniele 12:12
Yindula kana santinele mosi memona nde muyibi kesosa kuyiba na nzo yina ya yandi ketanina. Ntangu mpimpa mebwa, santinele kewidikila na dikebi mpenza makelele yonso yina lenda songa nde muyibi yango mekwisa. Na konso ngunga ya keluta yandi ketula mpenza makutu na kuwidikila mpi ketala na dikebi yonso. Yo kele mpasi ve na kubakisa nki mutindu yandi lenda kudikusa na makelele ya luvunu, mu mbandu, na ntangu mupepe mebula na banti to pusu mebwila kima.—Luka 12:39, 40.
Dyambu ya mutindu mosi lenda kumina mpi bantu yina ke “vingila Kilumbu yina ya Mfumu na beto Yesu Kristo ta kwisa kumonika.” (1 Korinto 1:7) Bantumwa kuyindulaka nde kaka na ntangu yo yina ‘Yezu zolaka kuvutula diaka kimfumu na bantu ya Israele.’ (Bisalu 1:6) Bamvula mingi na nima, yo lombaka kuyibusa Bakristu ya Tesalonika nde kumonana ya Yezu tavanda na nsungi mosi ya takwisa na ntwala. (2 Tesalonika 2:3, 8) Ata mpidina, balongoki ya ntete ya Yezu kuyambulaka ve kutambula na nzila yina kenataka na luzingu sambu bivuvu na bo vandaka kulungana ve.—Matayo 7:13.
Na bilumbu na beto, beto lenda bikisa ve na kukangula meso sambu nsuka ya ngidika ya bima yai kemonana bonso nde yo kelungana nswalu ve. Makelele ya luvunu lenda kusa santinele yina mezaba kukengila, kansi yandi fwete vanda kaka meso ya kukangula! Kisalu na yandi kele yo yina. Yo kele mutindu mosi sambu na Bakristu.
[Bifwanisu ya kele na lutiti 29]
Balukutakanu, kusamba, mpi bikalulu ya mbote ya kulonguka kesadisaka beto na kubikala meso ya kukangula