Sambu na Nki Yo Kele Mfunu na Kuzitisa Bamfumu?

NANI kevutulaka ve matondo mutindu bapolisi kele na kiyeka ya kukanga bantu ya mbi yina keyibaka bima na beto to yina kenwanisaka mabuta na beto? Dyaka, keti beto kesepilaka ve na kumona nde ba tribinale kele na kiyeka ya kupesa ndola na bantu yina kefwaka bantu yankaka sambu na kutanina bantu yonso?

Beto lenda yindula mpi bisalu yankaka ya mfunu ya leta kesadisaka, bonso kuyidika banzila, mambu ya mavimpi, mpi banzo-nkanda. Bisalu yai yonso kesalamaka na mbongo ya mpaku yina luyalu kelombaka bantu na kufuta. Bakristu ya kyeleka kele bantu ya ntete na kundima nde kupesa luzitu na bamfumu yina luyalu meponaka kele mfunu mingi. Kansi, luzitu yango kekwendaka tii nki kiteso? Mpi na nki mambu ya luzingu, yo kelombaka kusonga luzitu na bantu yina kele na kiyeka?

Kiyeka na kati ya kimvuka ya bantu

Biblia kesonga bantu yonso, yo vanda Bakristu to mimpani, na kulemfuka na bamfumu ya leta, yina kesalaka sambu na mambote ya bantu yonso. Ntumwa Polo kusonikilaka bampangi na yandi Bakristu yina kuvandaka na Roma mambu yai, ebuna yo kele mfunu nde beto tadila mambu yina yandi ketuba, mutindu bo mesonikaka yo na Roma 13:1-7.

Polo vandaka sitwaye ya Roma, mpi na ntangu yina Roma kuvandaka ngolo ya inza ya mvimba. Mukanda ya Polo ya yandi sonikaka penepene na mvu 56 ya T.B., kulongisilaka Bakristu na kuvanda basitwaye yina kepesaka mbandu ya mbote. Yandi sonikaka nde: “Konso muntu fweti lemfuka na bamfumu ya leta, sambu Nzambi muntu ke pesaka bamfumu yonso kiyeka na kuyala; bamfumu yonso yina ke yalaka ntangu yai, Nzambi muntu ke tulaka bo.”

Na kisika yai, Polo ketendula nde bantu zolaka ve kuvanda na kiyeka kana Nzambi kupesaka ve nzila nde yo salama mutindu yina. Yo yina, kiyeka yina bamfumu ya leta kele na yo kele ti ndilu na kati ya lukanu ya Nzambi meyidikaka. Ebuna, yo ke pwelele nde “konso muntu yina ke lemfukaka na leta ve, yandi ke landaka ve mambu yina ya Nzambi songaka beto na kusala.”

Bamfumu ya leta kesepilaka na basitwaye yina kesalaka mambu ya mbote, kansi bamfumu yai kele mpi ti kiyeka ya kupesa ndola na bantu yina kesalaka mbi. Bantu yina kesalaka mambu ya mbi kele na kikuma ya mefwana ya kubanga nswa yina bamfumu ya leta kele na yo ya kuvanda bantu ya “ke songaka makasi ya Nzambi ntangu bo ke pesa ndola na bantu yina ke salaka mambu ya mbi.” Bo kesalaka yo bonso “[baministre ya Nzambi, NW].”

Polo kesukisa bangindu na yandi na kutubaka nde: “Yo yina beno fweti lemfuka na bamfumu ya leta, sambu Nzambi kuwila beno makasi ve. Beno fweti lemfuka na bo mpi sambu na kulanda mambu yina ya ntima na beno ke songa beno. Yo yina mpi beno ke futaka mpaku, sambu bamfumu ya leta ke sadilaka Nzambi ntangu bo ke salaka kisalu na bo mbote.”

Mukumba ya kufutisa mpaku kele na ntu ya bamfumu ya nene, kansi na bantu yina kefuta mpaku ve. Sambu yandi kele sitwaye ya masonga, Mukristu kevandaka na kansansa ya mbote. Yandi zaba nde kana yandi mosi kelemfuka na bamfumu ya leta mpi kana yandi kefuta mpaku, yandi kezitisa kaka ve bansiku ya kimvuka ya yandi kezinga na kati na yo, kansi yandi kezinga mpi na kuwakana na mambu yina Nzambi kelombaka.

Dibuta ti kiyeka

Inki beto lenda tuba sambu na yina metala kiyeka na kati ya dibuta? Na bilumbu ya ntete ya luzingu na yandi, mwana ya fyoti kebendaka dikebi ya bambuta na kudila na yandi to nkutu na makelele ya yandi ketulaka. Kansi, kibuti ya mayele kezabaka nki kibeni mwana kele na yo mfunu, ebuna yandi kewaka ve makasi mpi kunganina yandi. Bana yankaka, kana bo ke na kukuma bambuta, bo kebikisaka bo nde bo baka badesizio bo mosi, ebuna bo ketulaka mpi bo mosi bansiku ya bo kezola kulanda. Sambu bo kele ve na eksperiansi na luzingu, yo kesalaka nde bo kuma bantu ya nku to ya kesalaka mambu yankaka ya mbi, ebuna bo kekotisaka mavanga mingi na dibuta ti na kimvuka yonso ya bantu. Bamfumu ya leta kuzaba yo mbote.

Nkento mosi, Rosalind Miles, yina kusonikaka mukanda mosi (Children We Deserve) ketuba nde, “Bibuti keyantikaka kulonga bana na nsukinina mpenza. Ntangu ya kuyantika kele ntangu mwana mebutuka.” Na luyantiku, kana bibuti meyantika kutuba na ndinga ya mbote, kana bo kele bamfumu ya kuzaba kusungimina, mpi kana bibuti kelanda mbote mambu ya bana kesala, bana na bo talonguka ntama mingi ve na kundima kiyeka ti malongi ya zola yina bo kepesa.

Biblia kele ti malongi mingi yina ketadila kiyeka na kati ya dibuta. Na mukanda ya Bingana, muntu ya mayele, Salomo, kebenda dikebi na beto na bumosi ya bibuti yina kebangaka Nzambi na ntwala ya bana na bo, ntangu yandi ketuba nde: “Mwana na mono, wa malongi ya tata na nge, kubuya ve mambu ya mama na nge ke tubaka.” (Bingana 1:8) Kana bibuti kesala na bumosi ya mutindu yina ya kele na bukatikati na ntwala ya bana na bo, bana tazaba nki ngindu bibuti na bo kele na yo mpi nki mambu bibuti na bo kezolaka nde bo sala. Bo lenda meka na kuyantika kukusa kibuti mosi sambu yandi kuma kontre kibuti yankaka na mpila nde bo mona kisika ya kutinina kana bo mesala mbi, kansi kana kiyeka ya bibuti kele ya kukabwana ve, yo tavanda lutaninu sambu na bana ya fyoti.

Biblia ketendula nde mukumba ya ntete ya bakala kele ya kusala sambu na mambote ya kimpeve ya bana na yandi kaka ve, kansi ti ya nkento na yandi mpi. Bo kebingaka mukumba yango nde kiyeka. Inki mutindu yandi fwete sadila kiyeka yai? Polo ketuba nde kaka mutindu Kristu kele Mfumu ya dibundu, bakala mpi kele mfumu ya nkento na yandi. Na nima, Polo keyika nde: “Beno babakala, beno zola bankento na beno mutindu Kristo zolaka Dibundu [nkento na yandi ya kimpeve] ntangu yandi fwaka sambu na yo.” (Efezo 5:25) Kana bakala kelanda mbandu ya Yezu mpi yandi kesadila kiyeka na yandi na zola yonso, nkento na yandi takuma ‘kuzitisa yandi mingi.’ (Efezo 5:33) Bana yina kele na dibuta ya mutindu yina tamona mpi mfunu ya kiyeka yina Nzambi mepesaka mpi yo tapesa bo kikesa ya kundima yo.​—Efezo 6:1-3.

Inki mutindu mabuta yina kele na kibuti mosi mpamba, ti yina kibuti mosi mefwaka, lenda sadila malongi yai? Yandi vanda tata to mama ya kesansa bana yandi mosi, yandi lenda sadila kiyeka na bo na mbala mosi mutindu Yehowa Nzambi ti Yezu Kristu kesalaka. Yezu vandaka kutuba ntangu yonso na kiyeka, kiyeka yina kukatukaka na Tata na yandi mpi na Masonuku ya kupemama.​—Matayo 4:1-10; 7:29; Yoane 5:19, 30; 8:28.

Biblia mefulukaka na minsiku mingi ya mfunu yina ketubila mambu yina bana kekutanaka na yo. Kana yandi kuzaba kisika minsiku yango kele mpi kana yandi kulanda yo, kibuti takuka kupesa bana bandongisila ya zola mpi yina tasadisa bo. (Kuyantika 6:22; Bingana 13:20; Matayo 6:33; 1 Korinto 15:33; Filipi 4:8, 9) Bibuti lenda sadila mpi malongi yina mekatukaka na Biblia yina bo mebasisaka ntetentete sambu na kusadisa bo na kulonga bana na bo na mpila nde bo kundima mambote yina bantu kebakaka na kulemfuka na kiyeka ya Masonuku.a

Dibundu ya Bukristu mpi kiyeka

“Yai kele Mwana na mono ya mono ke zolaka mingi; mono ke na kiese mingi sambu na yandi. Beno wila yandi!” (Matayo 17:5) Bangogo yai ya Yehowa Nzambi kutubaka, kupesaka Yezu nswa ya kutuba ti kiyeka ya Nzambi. Mambu yina yandi tubaka kele na kati ya ba evanzile iya yina beto lenda tala kukonda mpasi.

Na ntwala nde yandi tombuka na zulu, Yezu kuzabisaka balongoki na yandi nde: “Nzambi me pesaka mono kiyeka yonso na zulu ti awa na nsi-ntoto.” (Matayo 28:18) Yezu vandaka Mfumu ya dibundu, yandi vandaka kutala balandi na yandi bapakulami na ntoto mpamba ve, kansi banda na ntangu Nzambi pesaka bo mpeve santu na Pantekoti ya mvu 33 ya T.B., yandi kesadilaka bo dyaka bonso nzila ya kuzabisa kyeleka, bonso “mpika ya kwikama mpi ya mayele.” (Matayo 24:45-47, NW; Bisalu 2:1-36) Inki kima yandi salaka sambu na kulungisa mambu yai yonso sambu na kupesa kikesa na dibundu ya Bukristu? “Ntangu yandi tombukaka na zulu . . . , yandi pesaka makabu [ya] bantu.” (Efezo 4:8) ‘Makabu ya bantu’ yai kele bankuluntu, yina bo meponaka na mpeve santu mpi yina bo mepesaka kiyeka ya kusungimina bampangi na bo Bakristu na mambu ya kimpeve.​—Bisalu 20:28.

Yo yina, Polo kelongisila beto nde: “Beno yindula bambuta na beno ya ntete ya Dibundu, bayina longaka beno mambu ya Nzambi. Beno yindula mambu ya mbote yina me katuka na luzingu na bo, beno landa lukwikilu na bo.” Sambu bantu yai ya kwikama kelandaka mpenza bitambi ya Yezu, yo kele mpenza mayele na kulanda lukwikilu na bo. Ebuna, Polo keyika nde: “Beno lemfuka na bambuta na beno ya Dibundu, beno wila bo mpi [“beno ndimaka kiyeka yina bo kele na yo na zulu na beno,” The Amplified Bible]. Bo ke langidilaka moyo na beno, sambu bo fweti futa rapore na Nzambi sambu na kisalu na bo. Kana beno ke lemfukila bo, bo ta sala kisalu na bo na kiese; kana mpidina ve, bo ta sala kisalu na bo na mawa, ebuna mambu ya mutindu yina ta sadisa beno ve ata fioti.”​—Baebreo 13:7, 17.

Inki mambu kebwaka kana bantu kelanda ve lutwadisu yina? Bantu mingi na dibundu ya Bukristu ya ntete kusalaka mutindu yina, ebuna bo kumaka ba aposta. Bo ketanga Imene ti Filete na kati ya bantu yina kubwisaka lukwikilu ya bantu mingi mpi bayina vandaka kutuba na mutindu mosi yina kumonisaka nde bo ‘kondaka luzitu na mambu yina kele santu.’ Mosi na kati ya mambu ya bo vandaka kulonga kele nde lufutumuku mesalamaka dezia, yo vanda ya kimpeve to ya kifwani, mpi nde lufutumuku yankaka tavanda dyaka ve na bilumbu kekwisa na nsi ya Kimfumu ya Nzambi.​—2 Timoteo 2:16-18.

Bantu yina bo mepesaka kiyeka kwisaka kuzenga mambu. Bakristu yina kele bankuluntu kuvandaka na nswa ya kubuya bangindu yina sambu bo kele bantu yina ketubaka na zina ya Yezu Kristu, bo sadilaka kiyeka yina Masonuku kele na yo. (2 Timoteo 3:16, 17) Yo kele mpi kiteso mosi bubu yai na dibundu ya Bukristu, yina bo ketuba nde yo “ke simbaka mambu ya kieleka mutindu dikunzi ke simbaka nzo.” (1 Timoteo 3:15) Balongi ya luvunu tazwa nzila ya kubebisa “mambu ya kieleka,” yina bo bumbilaka beto bonso kima mosi ya kuluta mfunu na kati ya Biblia.​—2 Timoteo 1:13, 14.

Ata luzitu na bamfumu kemonana dyaka ve na inza, beto Bakristu beto kezabaka nde kiyeka ya mbote na kati ya kimvuka yonso ya bantu, na dibuta, mpi na dibundu ya Bukristu kele sambu na mambote na beto. Luzitu na bamfumu kele mfunu sambu beto zinga mbote na kinsuni, na mawi, ti na kimpeve. Kana beto kendima mpi kezitisa bamfumu yina Nzambi metulaka, bamfumu ya kuluta nene, Yehowa Nzambi ti Yezu Kristu, tatanina beto sambu na mambote na beto ya mvula na mvula.​—Nkunga 119:165; Baebreo 12:9.

[Noti na nsi ya lutiti]

[Bangogo sambu na kubenda dikebi ya kele na lutiti 5]

Biblia kele ti malongi mingi ya ketadila kiyeka na kati ya dibuta

[Kifwanisu ya kele na lutiti 6]

Mabuta yina kele na kibuti mosi mpamba lenda landa mbala mosi kiyeka ya Yehowa Nzambi ti Yezu Kristu

[Kifwanisu ya kele na lutiti 7]

Bakristu kuzaba nde kiyeka ya mbote na kati ya dibuta, na kati ya dibundu ya Bukristu, mpi kimvuka yonso ya bantu kele sambu na mambote na bo

[Bangogo ya kemonisa kisina ya foto ya kele na lutiti 4]

Photo by Josh Mathes, Collection of the Supreme Court of the United States