Kimpumpa—Kyelo Sambu na Kusala Kukonda Kutula Mabanza na Mambu Yankaka
“Beno kudipesa mvimba na kisalu ya Mfumu Yesu kukonda kutula mabanza na mambu ya nkaka.”—1 KORINTO 7:35.
1. Inki bansangu ya mpasi kuminaka Polo na yina metala Bakristu ya Korinto?
NTUMWA Polo vandaka kudibanzabanza sambu na bampangi na yandi Bakristu na Korinto, Grese. Kiteso ya bamvula tanu na ntwala, yandi kangulaka dibundu na mbanza yina ya bumvwama ya zabanaka mingi sambu na mansoni na yau. Na nima, mfinama na mvu 55 T.B., ntangu yandi vandaka na Efezo, na Asie mineure, yandi bakaka bansangu ya mawa ya Korinto na yina metadila kukabisa bantu ti kukanga meso na dyambu mosi ya mansoni ya nene. Kuluta dyaka, Polo zwaka ntete mukanda ya Bakristu ya Korinto, na kati na yau bau vandaka kulomba ndongisila sambu na kuvukana ya nkento ti bakala, kimpumpa, makwela, kukabwana, ti kukwela mbala ya zole.
2. Inki mutindu mansoni yina kuyalaka na Korinto nwanisaka mabanza ya Bakristu na mbanza yina?
2 Mansoni ya ngolo ya Korinto monikaka nde yau nwanisaka dibundu na mitindu zole. Bakristu yankaka vandaka kusepela na ngindu ya kimpwanza ya ndyatilu mpi vandaka kundima mansoni. (1 Korinto 5:1; 6:15-17) Ziku bankaka, na kubuyaka byese ya kuvukisa nitu yina vandaka bisika yonso na mbanza, lutisaka kibeni ndilu na kupimisaka mvukana yonso ya nitu, ata na bayina vandaka ya kukwelana.—1 Korinto 7:5.
3. Inki mambu Polo tadilaka ntete na mukanda na yandi na Bakorinto?
3 Na mukanda ya nda yina Polo sonikilaka Bakorinto, yandi tubilaka ntete dyambu ya nkabwana. (1 Korinto, bakapu 1-4) Yandi lombaka bau na kulanda ve bantu, sambu dyambu yina lenda nata bankabisa ya mbi. Bau fwete vanda ya kuvukana bonso “bankundi bansadi” ya Nzambi. Na nima, yandi pesaka bau bandongisila ya kulunga sambu na kutanina dibundu ya kugedila na bikalulu ya mbote. (Bakapu 5, 6) Na nima, ntumwa tadilaka mukanda na bau.
Kimpumpa Melongisilama
4. Polo vandaka kutubila inki ntangu yandi tubaka nde “yo kele mbote kana bakala [kusimba] nkento ve”?
4 Yandi yantikaka nde: “Ntangu yai mono zola pesa bamvutu na mambu yina ya beno yulaka mono na mukanda na beno. Yo kele mbote kana bakala [“kusimba,” NW] nkento ve.” (1 Korinto 7:1) Bangogo “kusimba nkento ve” ketendula kutina kusimbana nitu ti nkento sambu na kuwa kyese ya kuvukisa nitu. Bonso Polo vandaka meyita kubuya pite, ntangu yai yandi vandaka kutubila kuvukisa nitu na kati ya ngidika ya makwela. Yau yina, ntangu yai, Polo vandaka kulongisila kimpumpa. (1 Korinto 6:9, 16, 18; fwanisa ti Kuyantika 20:6; Bingana 6:29.) Na nima fyoti, yandi sonikaka nde: “Ntangu yai mono ke zabisa beno bantu yina me kwelaka ve ti beno bankento ya bamifwidi nde: Kele mbote nde beno zinga kaka mpidina, bonso mono.” (1 Korinto 7:8) Polo vandaka ya kukwela ve, ziku yandi vandaka mufwidi ya bakala.—1 Korinto 9:5.
5, 6. (a) Sambu na inki yau kele pwelele nde Polo vandaka kulongisila ve luzingu bonso yina ya bamonastere? (b) Sambu na inki Polo longisilaka kimpumpa?
5 Ziku Bakristu ya Korinto zabaka malongi ya filozofi ya Grese, bibuka yankaka ya filozofi yina kumisaka nkadilu ya kudipimisa na kiteso ya kuluta ndilu. Keti yau lendaka kuvanda kikuma ya Bakorinto kuyulaka Polo kana yau lendaka kuvanda “mbote” sambu Bakristu kubuya kuvukisa nitu? Mvutu ya Polo wakanaka ve ti filozofi ya Grese. (Kolosai 2:8) Ya kuswaswana ti bateyolozie ya Katolika, yandi tumaka ve luzingu ya kimpumpa na kati ya monastere to kuvan, bonso nde bantu ya mekwelaka ve vandaka mpenza bantu ya busantu ye lendaka kuzwa luguluku na bau mosi na nzila ya mutindu na bau ya kuzinga mpi bisambu.
6 Polo longisilaka kimpumpa “sambu na mfunu yina kele awa ti beto.” (1 Korinto 7:26, NW) Mbala yankaka yandi vandaka kutubila bantangu ya mpasi ya Bakristu vandaka kumona, yina lendaka kuyikama na kukwelaka. (1 Korinto 7:28) Dilongi na yandi na Bakristu ya mekwelaka ve vandaka nde: “Kele mbote nde beno zinga kaka mpidina, bonso mono.” Na babakala ya bamifwidi, yandi tubaka nde: “Keti nge ke [“ya kukangisa dyaka ve na nkento,” NW]? Kana mpidina, kusosa nkento ve.” Na Bakristu bamifwidi ya bankento, yandi sonikaka nde: “Nkento yina ta vanda na kiese mingi kana bo kwela yandi diaka ve. Yina mabanza na mono, ebuna mono banza nde mono mpi ke na Mpeve ya Nzambi.”—1 Korinto 7:8, 27, 40.
Kubikala Mpumpa—Kima ya Kupusa Ve na Ngolo
7, 8. Inki kemonisa nde Polo vandaka ve kupusa Mukristu ata mosi na kingolongolo na kubikala mpumpa?
7 Na ntembe ve, mpeve santu ya Yehowa vandaka kutwadisa Polo ntangu yandi pesaka ndongisila yai. Kutuba yonso ya yandi ketubila kimpumpa ti makwela kemonisa bukatikati ti ndilu. Yandi kekumisa yau ve dyambu ya kwikama to ya kukonda kwikama. Kansi yau kele dyambu ya kusola ya muntu yandi mosi, ti bukatikati na kulongisilaka kimpumpa sambu na bayina lenda kubikala ya kugedila na nkadilu yina.
8 Kaka na nima ya kutuba nde, “yo kele mbote kana bakala [kusimba] nkento ve,” Polo yikaka nde: “Kansi sambu pite mingi kele, yo yina konso bakala fweti vanda na nkento na yandi mosi, konso nkento mpi fweti vanda na bakala na yandi mosi.” (1 Korinto 7:1, 2) Na nima ya kulongisila bantu ya mekwelaka ntete ve ti bamifwidi ya bankento na “kuzinga kaka mpidina, bonso mono,” nswalu yandi yikaka nde: “Kana beno ke kuka ve na kuzinga mpidina, beno kwela ka beno; sambu mbote na kukwela kansi mbote ve na [“kuyokama na mpusa,” NW].” (1 Korinto 7:8, 9) Dyaka, ndongisila na yandi na bamifwidi ya babakala vandaka nde: “Kusosa nkento ve. Kansi, kana nge kwela nkento, nge me sala masumu ve.” (1 Korinto 7:27, 28) Ndongisila yai ya bukatikati kemonisa kimpwanza ya kusola.
9. Na kutadilaka Yezu ti Polo, inki mutindu makwela to kimpumpa kele yonso zole makabu ya mekatuka na Nzambi?
9 Polo monisaka nde makwela ti kimpumpa, yonso zole kele makabu ya kekatuka na Nzambi. “Kana bantu yonso vandaka mutindu mosi bonso mono yo zolaka kuvanda mbote. Kansi konso muntu ke na makabu na yandi mosi mpenza ya Nzambi me pesaka yandi; konso muntu ke na makabu na yandi ya diswaswanu.” (1 Korinto 7:7) Na ntembe ve, na mabanza yandi vandaka na dyambu yina Yezu tubaka. Na nima ya kutuba nde makwela katukaka na Nzambi, Yezu monisaka nde kimpumpa ya luzolo ya muntu sambu na kusadila mambote ya Kimfumu kele dikabu ya kuswaswana: “Bantu yonso ve lenda [“kundima yau,” NW], kansi bantu lenda [“kundima,” NW] yo kele kaka bayina ya Nzambi mepesaka [dikabu]. Sambu mambu ya mutindu na mutindu kele yina lenda kanga bantu ya nkaka nzila na kukwela: na bantu ya nkaka, yo kele sambu bo butukaka bakobo; na bankaka, sambu bantu ya nkaka me kumisaka bo bakobo; bankaka ke kwelaka ve sambu na [mambote ya] Kimfumu ya Nzambi. Muntu yina lenda [“kundima,” NW] mambu yina, yandi [ndima] yo.”—Matayo 19:4-6, 11, 12.
Ndima Dikabu ya Kimpumpa
10. Inki mutindu muntu lenda “ndima” dikabu ya kimpumpa?
10 Ntangu Yezu ti Polo tubilaka kimpumpa bonso “dikabu,” mosi ve na kati na bau tubaka nde yau kele dikabu ya kimangu yina ndambu ya bantu kaka kele na yau. Yezu tubaka nde: “bantu yonso ve lenda [ndima]” dikabu yina, mpi yandi lombaka na bayina lendaka kusala mutindu yina na “kundima yau,” kima ya Yezu ti Polo salaka. Ya kyeleka, Polo sonikaka nde: “Mbote na kukwela kansi mbote ve na [“kuyokama na mpusa,” NW],” kansi yandi vandaka kutubila bayina “ke kuka ve na kuzinga mpidina.” (1 Korinto 7:9) Na mikanda ya ntete, Polo monisaka nde Bakristu lenda tina nkadilu ya kuyokama na mpusa. (Galatia 5:16, 22-24) Kutambula na mpeve kesongidila kubikisa mpeve ya Yehowa kutwadisa konso kitambi na beto. Keti baleke Bakristu lenda sala yau? Ee, kana bau kelanda Ndinga ya Nzambi mbotembote. Muyimbi-bankunga sonikaka nde: “Nki mutindu mwana-bakala [to mwana-nkento] lenda vanda na bifu ya mbote na luzingu na yandi? Yandi ta vanda na bifu ya mbote kana yandi ke lemfuka na bansiku na nge Mfumu Nzambi.”—Nkunga 119:9.
11. Inki kele ntendula ya ‘kuzinga luzingu ya kimpeve’?
11 Yau kelomba kudikeba na bangindu ya kepesaka nzila na mambu yonso, bangindu ya memwanganaka na nzila ya TV, bafilme, masolo ya bazulunalu, mikanda, ti bankunga. Bangindu ya mutindu yina ketubilaka mambu ya kinsuni. Mwana-bakala to ya nkento ya Mukristu yina kezola kundima kimpumpa fwete “zingaka na luzingu ya kimuntu ve, kansi na luzingu ya kimpeve. Sambu bantu yina ke zingaka na kimuntu, mabanza na bo ke kwendaka kaka na mambu ya kimuntu; kansi bantu yina ke zingaka na kimpeve, mabanza na bo ke kwendaka kaka na mambu ya kimpeve.” (Roma 8:4, 5, beto bantu metengimisa bisono.) Mambu ya kimpeve kele ya lunungu, ya kugedila, ya kuzolama, ya ntoma. Bakristu, bambuta ti baleke, tasala mbote na kulanda ‘kusala mambu yina.’—Filipi 4:8, 9.
12. Inki kima kelombama mingi na kundima dikabu ya kimpumpa?
12 Kundima dikabu ya kimpumpa kele ntetentete dyambu ya kutula ntima na nge na lukanu yina mpi kusamba Yehowa sambu na lusadisu, na kulungisa yau. (Filipi 4:6, 7) Polo sonikaka nde: “Kana mwana-bakala ke kudiyalaka, kana yandi me zengaka na ntima na yandi mosi nde yandi lenda kwelana ve ti mwana-nkento . . . kana yina kele luzolo na yandi mosi mpenza, luzolo ya muntu ya nkaka ve tuba nde, yandi me sala mbote . . . Mwana-bakala yina mekwela mwana-nkento me sala mbote, kansi yina me kwela mwana-nkento ve me sala mbote kuluta.”—1 Korinto 7:37, 38.
Kimpumpa ti Lukanu
13, 14. (a) Inki mutindu polo kutesaka Bakristu ya kukwela ti bayina mekwelaka ve? (b) Na inki mutindu mosi kaka Mukristu ya mekwelaka ve lenda sala “mbote kuluta” bayina mekwelaka?
13 Kimpumpa yau mosi kenataka ve mambote. Ebuna na inki sansa yau lenda vanda “mbote kuluta”? Yau kewakana ti mutindu muntu kesadila kimpwanza yina yau kenataka. Polo sonikaka nde: “Mono ke zola nde beno vanda na mawa ve. Bakala yina me kwelaka ve yandi ke salaka kisalu ya Mfumu Yesu, sambu yandi ke sosaka mpila ya kupesa Mfumu kiese; kansi bakala yina me kwelaka yandi ke talaka mambu ya nsi-ntoto, sambu yandi ke zolaka kupesa nkento na yandi kiese, yandi kele muntu ya ntima zole. Nkento yina ya bo me kwelaka ntete ve to nkento yina me zabaka ntete bakala ve yandi ke salaka kisalu ya Mfumu, sambu yandi ke zolaka kudipesa na Mfumu na nitu ti na mabanza na yandi. Kansi nkento ya makwela ke talaka mambu ya nsi-ntoto, sambu yandi ke zolaka kupesa bakala na yandi kiese. Mono ke tuba mambu yai sambu na kupesa beno bansiku ve, kansi sambu na kusadisa beno. Mono zola nde beno sala mambu yina kele ya mbote, mpi nde beno kudipesa mvimba na kisalu ya Mfumu Yesu [kukonda kidiba].”—1 Korinto 7:32-35.
14 Mpumpa Mukristu yina kesadila mvwandilu na yandi ya konda kukwela sambu na kulanda balukanu ya kindila kesala ve “mbote kuluta” Bakristu ya mekwelaka. Yandi kele mpumpa, “sambu na [mambote ya] Kimfumu” ve, kansi sambu na bikuma ya ketadila yandi mosi. (Matayo 19:12) Bakala to nkento yina mekwelaka ve fwete vanda na mayindu ya “kusala kisalu ya Mfumu,” na mayindu ya “kundimama na Mfumu,” ye ya “kudipesa mvimba na kisalu ya Mfumu Yesu [kukonda kidiba].” Yau ketendula kupesa dikebi ya konda kukabula na kusadila Yehowa mpi Yezu Kristu. Kele kaka na kusalaka mutindu yai, babakala ti bankento Bakristu ya konda kukwela kesala “mbote kuluta” Bakristu ya mekwelaka.
Kisalu ya Konda Kidiba
15. Inki kele dyambu ya mfunu ya kimvuka ya nzonzilu ya Polo na 1 Korinto kapu 7?
15 Nzonzilu yonso ya Polo na kapu yai kele yai: Ntangu makwela kele dyambu ya kundimama mpi, na bamvwandilu yankaka, kima ya mbote sambu na bantu yankaka, na ntembe ve kimpumpa kele kuluta mbote sambu na bakala to nkento Mukristu yina kezola kusadila Yehowa ti kidiba mingi ve. Muntu ya mekwelaka kele ya “kukabwana,” kansi Mukristu ya konda kukwela kele na kimpwanza ya kutula dikebi yonso na “mambu ya Mfumu.”
16, 17. Inki mutindu Mukristu ya mpumpa lenda tula dikebi mbote na “bima ya Mfumu”?
16 Inki mambu ya Mfumu Mukristu ya mekwelaka ve lenda tudila dikebi na kimpwanza yonso kuluta bantu yina mekwelaka? Na mukapu yankaka, Yezu tubilaka yau bonso “bima ya Nzambi”—bima yina Mukristu lenda pesa ve na Kaisali. (Matayo 22:21) Bima yina ketadila ntetentete luzingu, lusambu, mpi kisalu ya Mukristu.—Matayo 4:10; Roma 14:8; 2 Korinto 2:17; 3:5, 6; 4:1.
17 Bantu ya mekwelaka ve kele mbala mingi ti kimpwanza ya kuluta sambu na kulutisa ntangu na kisalu ya Yehowa, yina lenda pesa mambote na kimpeve na bau mpi na bunene ya kisalu na bau. Bau lenda lutisa ntangu mingi sambu na kulonguka na bau mosi mpi kuyindulula. Bakristu ya mekwelaka ve lenda lungisa manaka ya lutangu na bau ya Biblia kukonda mpasi kuluta bayina mekwelaka. Bau lenda bongisa balukutakanu mpi kisalu ya bilanga na mutindu ya kuluta mbote. Yai yonso kele sambu na “mambote na bau mosi.”—1 Korinto 7:35.
18. Inki mutindu bampangi bampumpa mingi ya babakala lenda monisa nde bau kezola kusadila Yehowa “kukonda kutula mabanza na mambu yankaka”?
18 Bampangi-babakala mingi ya mekwelaka ve yina keyita kusala bonso bansadi ya kisalu kele na kimpwanza ya kutuba na Yehowa nde: “Mono yandi yai, tinda mono.” (Yezaya 6:8) Bau lenda lomba na kukota na Nzo-nkanda ya Ndongolo ya Kisalu, yina mebongisamaka kaka sambu na bampumpa bansadi ya kisalu ti bankuluntu yina kele na kimpwanza ya kusala konso kisika yina nsatu kele ya nene. Ata bampangi yina kele ve na kimpwanza ya kuyambula dibundu na bau, bau lenda kudipesa na kusadila bampangi na bau bonso bansadi ya kisalu to bankuluntu.—Filipi 2:20-23.
19. Inki mutindu bampangi-bankento mingi ya bampumpa mesakumunama, mpi inki kele mutindu mosi ya bau lenda vanda lusakumunu sambu na mabundu?
19 Bampangi-bankento ya bampumpa, bayina kele ve ti mfumu, yina bau fwete yula ntete mpi kudipesa, lenda vanda ya kufwana mbote na ‘kubikila Mfumu Nzambi kilo na bo.’ (Nkunga 55:22; 1 Korinto 11:3) Yai kele mfunu mingi kibeni sambu na bampangi-bankento yina kele bampumpa sambu na zola ya Yehowa. Kana na nima bau mekwela, yau tavanda “kaka na kati ya Mfumu,” disongidila kaka na muntu yina mekudipesaka na Yehowa. (1 Korinto 7:39) Bankuluntu kepesaka matondo mingi kana bau kele ti bampangi-bankento ya mekwelaka ve na kati ya mabundu na bau; mbala mingi bau kekwendaka kutala mpi kusadisa bambefo ti minunu. Yau kepesaka kyese na bantu yonso ya mutindu yina.—Bisalu 20:35.
20. Inki mutindu Bakristu mingi kesonga nde bau kele “kudipesa mvimba na kisalu ya Mfumu Yesu [kukonda kidiba]”?
20 Baleke mingi ya Bakristu meyidikaka makambu na bau sambu na “kudipesa mvimba na kisalu ya Mfumu Yesu [kukonda kidiba].” (1 Korinto 7:35) Bau kesadilaka Yehowa bonso baministre bapasudi-nzila ya ntangu yonso, bamisionere, to na mosi na kati ya babiro ya ba filiale ya la Société Watch Tower. Ye kibuka ya kyese ya inki mutindu bau kele! Kumona bau kevandaka ndembikilu ya ngolo! Sambu na meso ya Yehowa ti Yezu, bau kele “mutindu malulu ke vandaka na suka-suka.”—Nkunga 110:3.
Kele Ve nde Lusilu ya Kimpumpa ya Kimakulu
21. (a) Sambu na inki yau kele pwelele nde Polo syamisaka ve ngindu ya kuzenga lusilu ya kimpumpa? (b) Inki yandi vandaka kumonisa na kutubilaka “kuluta kintuntu ya kileke”?
21 Dyambu mosi ya mfunu na ndongisila ya Polo kele nde Bakristu tasala “mbote” na kundima kimpumpa na luzingu na bau. (1 Korinto 7:1, 8, 26, 37) Kansi, yandi syamisaka bau ata fyoti ve na kuzenga lusilu ya kimpumpa. Kansi, yandi sonikaka nde: “Kana muntu keyindula nde yandi kesala na mutindu ya mefwana ve na yina metala bumwense na yandi, kana yandi meluta kintuntu ya kileke, mpi yai kele mutindu yau fwete salama, bika yandi sala yina yandi mezola; yandi kesala ve disumu. Bika bau kwela.” (1 Korinto 7:36, NW) Ngogo ya Kigreki (hy·peʹra·kmos) ya mebalulama “kuluta kintuntu ya kileke” na sansa ya ntete ketendula “na zulu ya kisika ya kuluta zulu” mpi yau ketubila kuluta ntangu yina nzala ya kuvukisa nitu kevandaka ya kuluta ngolo. Mutindu yina, bayina mesalaka bamvula mingi na kimpumpa mpi yina kekudiwaka nsukansuka nde bau fwete kwela, bau kele na kimpwanza mpenza ya kukwela nkundi nkwikidi.—2 Korinto 6:14.
22. Sambu na inki yau kele mbote mingi kana Mukristu kukwela ve na kileke kibeni?
22 Bamvula yina toko ya Mukristu kesalaka na kusadila Yehowa kukonda kidiba kele kubumba mosi ya mayele. Yau kesadisa yandi (bakala to nkento) na kubaka mayele ya nsadilu, ngikana, mpi ntonina. (Bingana 1:3, 4) Muntu yina mebikalaka mpumpa sambu na Kimfumu kele na nkadilu mosi ya kuluta mbote na nima, kana yandi mebaka lukanu ya kubaka mikumba ya luzingu ya makwela, to mbala yankaka kukuma kibuti.
23. Inki bayina kekinga dikwela lenda vanda na yau na mabanza, kansi inki ngyufula beto tatadila na dilongi ya melanda?
23 Bakristu yankaka yina mesalaka bamvula mingi na kusadila Yehowa bonso bampumpa na kisalu ya ntangu yonso, kesolaka nkwelani na bau na mayele yonso, ti ngindu ya kulanda mutindu mosi kisalu ya ntangu yonso. Yau kele kibeni kima ya kukumisa. Bankaka nkutu lenda kutula dibanza ya kukwela ti ngindu ya kubikisa ve ata inki mutindu nde makwela na bau kufwa kisalu na bau. Kansi, keti Mukristu ya mekwelaka fwete kudiwa na kimpwanza ya kudipesa na kisalu na yandi ya Yehowa bonso ntangu yandi vandaka mpumpa? Ngyufula yai tatadilama na malongi ya melanda.
Na Nzila ya Mvutukilu
◻ Sambu na inki ntumwa Polo monaka mfunu ya kusonikila dibundu ya Korinto?
◻ Sambu na inki beto kezaba nde Polo vandaka ve kulongisila luzingu bonso yina ya bamonastere?
◻ Inki mutindu muntu lenda “ndima” kimpumpa?
◻ Inki mutindu bampangi bampumpa ya bankento lenda zwa mambote yina kekatukaka na kimpumpa na bau?
◻ Na inki mitindu bampangi bampumpa ya babakala lenda baka luta ya kimpwanza na bau sambu na kusadila Yehowa “kukonda kidiba”?