Bika Dibundu Kupesa Yehowa Lukumu

“Mono ta tubaka na bampangi na mono sambu na nge, mono [ta pesaka nge lukumu na kati ya dibundu, NW].”​—BAEBREO 2:12.

1, 2. Sambu na nki dibundu kele mfunu mingi, mpi nki kele mukumba na yo ya nene?

NA DISOLO ya luzingu ya bantu, bantu mingi mesalaka kinduku mpi mebakaka lutaninu na kati ya dibuta. Kansi, Biblia ketubila kisika yankaka yina bantu mingi kibeni na ntoto ya mvimba kele ti kinduku mpi lutaninu ya mbote mpenza bubu yai. Yo kele dibundu ya Bukristu. Yo vanda nge kele na dibuta yina bantu kezolanaka ngolo mpi kesadisanaka to ve, nge lenda mpi nge fwete sepela na mambu yina Nzambi mepesaka na nzila ya dibundu. Ya kyeleka, kana nge kevukanaka dezia ti dibundu mosi ya Bambangi ya Yehowa, nge lenda tubila kinduku ya mbote kibeni yina nge kevandaka na yo na kati ya dibundu mpi mutindu nge kekudiwaka na lutaninu.

² Dibundu kele ve kaka kimvuka mosi buna ya bantu. Yo kele ve kisika yina bantu ya kele ti luzingu ya mutindu mosi to ya kesepelaka na bansaka ya mutindu mosi kekutanaka. Kansi, kikuma ya ntetentete ya dibundu kele ya kupesa Yehowa Nzambi lukumu. Yo kevandaka mutindu yina banda ntama kibeni, mutindu mukanda ya Bankunga kemonisa yo. Na Nkunga 35:18, beto ketanga nde: “Mono tapesa nge matondo mu dibundu ya nene, ye nakati ya bantu mingi mono tasakumuna nge.” (Luwawanu yampa) Mutindu mosi, na Nkunga 107:31, 32, Biblia kesyamisa beto nde: “Mbote bo pesa Mfumu Nzambi mersi sambu na kuzola ya yandi ke zolaka bo, sambu na mambu ya kuyituka ya yandi sadilaka bo. Bo kumisa yandi [mu dibundu ya bantu, Luwawanu yampa].”

 3. Sambu na Polo, dibundu kesalaka inki?

³ Ntumwa Polo kumonisaka mukumba yankaka ya mfunu ya dibundu ntangu yandi bingaka yo “fami ya Nzambi, yina kele dibundu ya Nzambi ya moyo; dibundu yina ke simbaka mambu ya kieleka mutindu dikunzi ke simbaka nzo.” (1 Timoteo 3:15) Polo vandaka kutubila nki dibundu? Na nki mitindu Biblia kesadilaka ngogo “dibundu”? Mpi nki bupusi dibundu fwete vanda na yo na luzingu mpi na bivuvu na beto? Sambu na kuzwa mvutu na bangyufula yai, bika beto tadila ntete mitindu ya kuswaswana yina Ndinga ya Nzambi kesadilaka ngogo “dibundu.”

 4. Mbala mingi, inki mutindu bo kesadilaka ngogo “dibundu” na Masonuku ya Kiebreo?

⁴ Ngogo ya Kiebreo ya bo kebalulaka mbala mingi nde “dibundu” mekatuka na ngogo yina ketendula “kubinga kumosi” to “kuvukisa kumosi.” (Kulonga 4:10; 9:10) Muyimbi-bankunga kusadilaka ngogo “kimvuka” to dibundu sambu na kutubila bawanzyo ya zulu, mpi bo lenda sadila ngogo yango sambu na kutendula kimvuka mosi ya bantu ya mbi. (Nkunga 26:5; 89:6-8) Kansi, mbala mingi kibeni Masonuku ya Kiebreo kesadilaka yo sambu na bana ya Izraele. Nzambi kumonisaka nde Yakobi zolaka kukuma dibundu to “makanda mingi ya bantu,” ebuna yo salamaka mutindu yina. (Kuyantika 28:3; 35:11; 48:4) Nzambi kuponaka bantu ya Izraele sambu bo vanda dibundu “ya Mfumu Nzambi,” dibundu ya “Nzambi” ya kyeleka.​—Kutanga 20:4; Nehemia 13:1; Yozue 8:35; 1 Samuele 17:47; Mishe 2:5.

 5. Inki ngogo ya Kigreki bo kebalulaka mbala mingi nde “dibundu,” mpi nki mutindu beto lenda sadila ngogo yango?

⁵ Ngogo ya Kigreki ya mefwanana kele ek·kle·siʹa, ya mekatuka na bangogo zole ya Kigreki ya ketendula “na nganda” mpi “kubinga.” Bo lenda sadila yo na kimvuka ya bantu yina mevukana sambu na mambu ya lusambu ve, bonso “kimvuka ya bantu” yina Demetriusi kuvukisaka sambu na kutelemina Polo na Efezo. (Bisalu 19:32, 39, 41) Kansi, Biblia kesadilaka yo mbala mingi sambu na dibundu ya Bukristu. Bambalula yankaka kebalulaka ngogo yai nde “nzo-Nzambi,” kansi diksionere mosi (The Imperial Bible-Dictionary) ketuba nde na Kuwakana ya Mpa, “yo ketendula ve ata mbala mosi . . . nzo yina Bakristu vandaka kuvukana sambu na kusambila.” Ata mpidina, yo ke kyese na kumona nde na Masonuku ya Kigreki ya Bukristu, bo kesadilaka ngogo “dibundu” na mitindu iya ya kuswaswana.

Dibundu ya Kupakulama ya Nzambi

 6. Inki mambu Davidi ti Yezu kusalaka na kati ya dibundu?

⁶ Ntumwa Polo kusadilaka bangogo ya Davidi ya kele na Nkunga 22:22 mpi kuwakanisaka yo na Yezu, ebuna yandi sonikaka nde: “‘Mono ta tubaka na bampangi na mono sambu na nge, mono ta yimbaka bankunga sambu na kupesa nge lukumu [nakati ya dibundu, Luwawanu yampa].’ Yo yina, yo vandaka mfunu nde Yesu fweti kuma kiteso mosi na bampangi na yandi na mambu yonso, sambu na kukuma mfumu na bo ya banganga-Nzambi na meso ya Nzambi.” (Baebreo 2:12, 17) Davidi kukumisaka Nzambi na kati ya dibundu ya bantu ya Izraele ya ntama. (Nkunga 40:10) Kansi, Polo vandaka kutubila nki dibundu ntangu yandi tubaka nde Yezu kukumisaka Nzambi “na kati ya dibundu”?

 7. Na nki mutindu ya ntete Masonuku ya Kigreki ya Bukristu kesadilaka ngogo “dibundu”?

⁷ Mambu ya beto metanga na Baebreo 2:12, 17 kele mfunu mingi. Yo kemonisa nde na mutindu mosi ya nene, Kristu kuvandaka mambre ya dibundu mosi kisika yandi tubaka zina ya Nzambi na bampangi na yandi. Bampangi na yandi yai kuvandaka banani? Bo kele bantu yina vandaka na kati ya “bana ya Abrahami,” bampangi ya Kristu ya kupakulama na mpeve, “bantu yina ya Nzambi solaka” sambu na kukwenda na zulu. (Baebreo 2:16–3:1; Matayo 25:40) Ya kyeleka, ntendula ya ntetentete ya ngogo “dibundu” na Masonuku ya Kigreki ya Bukristu kele kimvuka ya balongoki ya Kristu yonso ya kupakulama na mpeve. Bapakulami 144 000 yai kesala dibundu ya “bana ya ntete” yina bo “me sonikaka bazina na bo na zulu.”​—Baebreo 12:23.

 8. Inki mutindu Yezu kutubilaka na ntwala kusalama ya dibundu ya Bukristu?

⁸ Yezu kumonisaka nde “dibundu” yai ya Bukristu zolaka kusalama. Kiteso ya mvula mosi na ntwala ya lufwa na yandi, Yezu kuzabisaka Piere nde: “Nge kele ditadi, ebuna na zulu ya ditadi yina mono ta tunga dibundu na mono. Ata lufwa ta simba yo ve.” (Matayo 16:18) Piere ti Polo kubakisaka mbote nde Yezu yandi mosi kuvandaka ditadi yina. Piere kusonikaka nde bantu yina bo ketunga bonso “matadi ya moyo” ya nzo ya kimpeve na zulu ya ditadi, disongidila Kristu, kuvandaka bantu yina ‘Nzambi solaka sambu na kuzabisa bantu nsangu ya mambu ya nene ya yandi salaka.’​—1 Piere 2:4-9; Nkunga 118:22; Yezaya 8:14; 1 Korinto 10:1-4.

 9. Inki ntangu bo yantikaka kusala dibundu ya Nzambi?

⁹ Inki ntangu bantu yai ya ‘Nzambi solaka’ kuyantikaka kusala dibundu ya Bukristu? Yo vandaka na Pantekoti ya mvu 33 T.B. ntangu Nzambi kutyamunaka mpeve santu na balongoki yina kuvukanaka na Yeruzalemi. Na nima, kaka na kilumbu yina, Piere kusalaka diskure mosi ya mbote kibeni na kimvuka mosi ya Bayuda ti mimpani. Bamingi kuwaka mpasi na ntima sambu na lufwa ya Yezu; bo balulaka ntima mpi bo bakaka mbotika. Disolo ya Biblia kemonisa nde bantu kusalaka mutindu yina kuvandaka mile tatu, ebuna mbala mosi na nima na yo, bo kumaka bantu ya dibundu ya Nzambi ya mpa mpi yina vandaka kuyela. (Bisalu 2:1-4, 14, 37-47) Yo vandaka kuyela sambu Bayuda ti mimpani mingi kibeni kundimaka nde Izraele ya kinsuni kuvandaka dyaka ve dibundu ya Nzambi. Kansi, Bakristu ya kupakulama yina kusalaka “Israele [ya kimpeve] ya Nzambi” kukumaka dibundu ya kyeleka ya Nzambi.​—Galatia 6:16; Bisalu 20:28.

10. Inki bangwisana Yezu kele na yo ti dibundu ya Nzambi?

¹⁰ Mbala mingi Biblia kesalaka luswaswanu na kati ya Yezu ti bapakulami, mu mbandu na nsa “sambu na mambu ya Kristo ti dibundu.” Yezu kele Ntu ya dibundu yai ya Bakristu ya kupakulama na mpeve. Polo kusonikaka nde Nzambi “me tulaka Kristo na kuvanda ntu ya dibundu sambu yandi kuyala bima yonso. Dibundu yina kele nitu ya Kristo.” (Efezo 1:22, 23; 5:23, 32; Kolosai 1:18, 24) Bubu yai na ntoto, beto kele kaka ti mwa ndambu fyoti ya bamambre ya kupakulama ya dibundu yai. Kansi, beto lenda tula ntima nde Ntu na bo, Yezu Kristu, kezolaka bo. Na Efezo 5:25, Biblia kemonisa mawi ya Yezu kevandaka na yo sambu na bo: “Kristo zolaka dibundu ntangu yandi fwaka sambu na yo.” Yandi kezolaka bo sambu bo kesalaka ngolo na kupesa “kimenga ya lukumu na Nzambi, disongidila, mbuma ya bikobo yina ketaka kimbangi ya zina na yandi na meso ya bantu yonso,” nkutu kaka mutindu Yezu kusalaka ntangu yandi vandaka na ntoto.​—Baebreo 13:15, NW.

Mitindu Yankaka ya Bo Kesadilaka Ngogo “Dibundu”

11. Masonuku ya Kigreki ya Bukristu kesadilaka ngogo “dibundu” na nki mutindu ya zole?

¹¹ Bantangu yankaka, Biblia kesadilaka ngogo “dibundu” na mutindu mosi ya sikisiki to ya kuswaswana, kansi ve na kuwakana ti kimvuka ya mvimba ya bapakulami 144000 yina kesala “dibundu ya Nzambi.” Mu mbandu, Polo kusonikilaka kimvuka mosi ya Bakristu nde: “Beno monisa bantu ya nkaka nsoni ve na ntima, ata Bayuda ata bayina kele Bayuda ve ata bantu ya dibundu ya Nzambi.” (1 Korinto 10:32) Yo ke pwelele nde, kana Mukristu mosi ya dibundu ya Korinto ya ntama kusalaka mambu ya mbi, dyambu yina zolaka kupesa bankaka nsoni to kubudisa bo dibaku. Kansi, keti mpila kele nde dyambu yina ya mbi kubudisa Bagreki, Bayuda, to bapakulami yonso banda na bilumbu ya Polo tii bubu yai dibaku? Ata fyoti ve. Yo yina, yo kemonana nde na verse yai “dibundu ya Nzambi” ketadila Bakristu yina kezinga na ntangu mosi buna. Sambu na kikuma yina, beto lenda tuba nde Nzambi ketwadisa, kesadisa, to kesakumuna dibundu, disongidila Bakristu yonso na ntangu mosi buna, ata bo kezinga na wapi. To beto lenda tubila kyese ti ngemba yina kevandaka na dibundu ya Nzambi ya bubu, disongidila na kati ya dibuta ya mvimba ya Bakristu.

12. Na nki mutindu ya tatu Biblia kesadilaka ngogo “dibundu”?

¹² Mutindu ya tatu ya Biblia kesadilaka ngogo “dibundu” ketadila Bakristu yonso ya kitini mosi buna. Beto ketanga nde: “Bantu ya dibundu ya Yudea yonso, ya Galilea yonso ti ya Samaria yonso, bo vandaka kuzinga na ngemba.” (Bisalu 9:31) Yo vandaka ti bimvuka mingi ya Bakristu na kitini yina ya nene, kansi bo bingaka bimvuka yina yonso ya vandaka na Yudea, na Galilea ti na Samaria nde “dibundu.” Na kutadila ntalu ya bantu yina kubakaka mbotika na Pantekoti ya mvu 33 T.B. mpi ntangu fyoti na nima, yo lenda vanda nde bimvuka mingi vandaka kuvukana mbala na mbala na teritware ya Yeruzalemi. (Bisalu 2:41, 46, 47; 4:4; 6:1, 7) Erode Agripa I kuyalaka Yudea tii na lufwa na yandi na mvu 44 T.B., mpi yo ke pwelele na kutadila 1 Tesalonika 2:14 nde penepene ya mvu 50 T.B., mabundu kuvandaka mingi na Yudea. Yo yina, ntangu beto ketanga nde Erode vandaka “kumonisa mpasi na bantu ya nkaka ya dibundu,” yo lenda vanda nde dyambu yai ketadila mabundu mingi yina vandaka kuvukana na Yeruzalemi.​—Bisalu 12:1.

13. Inki kele mutindu ya iya mpi ya mezabana mingi ya Biblia kesadilaka ngogo “dibundu”?

¹³ Mutindu ya iya, nkutu ya sikisiki mpi ya mezabana mingi ya bo kesadilaka ngogo “dibundu” ketadila Bakristu yina mesala dibundu mosi mpamba, mu mbandu dibundu ya kele na nzo mosi. Polo kutubilaka “badibundu ya ntoto ya Galatia.” Mabundu kuvandaka mingi na provense yina ya nene ya Roma. Mbala zole Polo kusadilaka ntalu bumbidi “badibundu” sambu na Galatia, yina na kati na yo beto lenda tanga badibundu yina kuvandaka na Antioshe, Derbe, Listre, mpi Ikoniumi. Bo ponaka bambuta-bantu, to bankengi, yina kulungisaka mambu ya Biblia kelombaka sambu na kutwadisa mabundu yai. (1 Korinto 16:1; Galatia 1:2; Bisalu 14:19-23) Na kutadila Biblia, yina yonso kuvandaka “badibundu ya Nzambi.”​—1 Korinto 11:16; 2 Tesalonika 1:4.

14. Inki beto lenda tuba na nima ya kutadila na mwa baverse ya Biblia mutindu bo kesadilaka ngogo “dibundu”?

¹⁴ Na bambandu yankaka, yo fwete vanda nde bimvuka ya bantu yina vandaka na balukutakanu ya Bukristu kuvandaka fyoti, na kiteso yina lenda fwana na nzo ya mpangi mosi. Kansi, bo vandaka kusadila ngogo “dibundu” ata na bimvuka yankaka ya fyoti ya mutindu yina. Badibundu ya mutindu yai ya beto mezaba kuvandaka na nzo ya Akilasi ti Prisila, ya Nimfa, mpi ya Filemoni. (Roma 16:3-5; Kolosai 4:15; Filemoni 2) Dyambu yai fwete pesa kikesa na mabundu ya bubu yai yina kele fyoti kibeni mpi yina lenda vukana nkutu mbala na mbala na nzo ya mpangi mosi. Yehowa vandaka kundima mabundu yai ya fyoti na mvu-nkama ya ntete, mpi ntembe kele ve nde yandi kendimaka yo bubu yai, mpi yandi ketwadisaka mpi kesadisaka bo na nzila ya mpeve na yandi.

Mabundu Kepesaka Yehowa Lukumu

15. Inki mutindu ngolo ya mpeve santu vandaka kumonana na mabundu yankaka ya mvu-nkama ya ntete?

¹⁵ Beto memona nde, na kulungana ya Nkunga 22:22, Yezu kukumisaka Yehowa na kati ya dibundu. (Baebreo 2:12) Yo vandaka kulomba nde balongoki na yandi ya kwikama kusala mutindu mosi. Na mvu-nkama ya ntete ntangu mpeve santu kukulumukaka na Bakristu ya kyeleka sambu bo kuma bana ya Nzambi mpi bampangi ya Kristu, mpeve yantikaka kusala na mutindu ya sipesiali na bankaka na kati na bo. Bo bakaka makabu ya kuyituka ya mpeve. Makabu yina ya mpeve vandaka kumonana na mayele ya kutuba mambu ya mayele to mayele ya kuzaba kutuba mambu ya Nzambi, na ngolo ya kubelula to kubikula, to nkutu na mayele ya kutuba bandinga yina bo zabaka ve.​—1 Korinto 12:4-11.

16. Inki kuvandaka lukanu mosi ya makabu ya kuyituka ya mpeve?

¹⁶ Sambu na yina metala kutuba na ndinga, Polo kutubaka nde: “Ntima na mono fweti sadisa mono na kusamba, kansi ntangu mono ke samba mono fweti bakisa mpi mambu yina ya mono ke tuba.” (1 Korinto 14:15) Yandi bakisaka nde yo vandaka mfunu nde bantu yankaka kubakisa mambu ya yandi ketuba sambu yo longa bo. Lukanu ya Polo vandaka ya kupesa Yehowa lukumu na kati ya dibundu. Yandi syamisaka bampangi yankaka yina kuvandaka ti makabu ya mpeve nde: “Beto fweti sosa mpenza makabu yina ta sadisa dibundu,” disongidila bampangi ya dibundu yina bo vandaka kumonisa dikabu yango. (1 Korinto 14:4, 5, 12, 23) Yo ke pwelele nde Polo vandaka kutula dikebi na badibundu, sambu yandi zabaka nde na konso dibundu, Bakristu zolaka kuvanda ti mabaku ya kupesa Nzambi lukumu.

17. Na yina metala mabundu ya bubu yai, beto lenda tula ntima na nki mambu?

¹⁷ Yehowa kelanda na kusadila mpi kusadisa dibundu na yandi. Yandi ke na kusakumuna kimvuka ya Bakristu ya kupakulama ya kele na ntoto bubu yai. Beto lenda mona dyambu yai na mikanda mingi ya kimpeve yina bansadi ya Nzambi kebakaka. (Luka 12:42) Yandi ke na kusakumuna kimvuka na beto ya bampangi na ntoto ya mvimba. Mpi yandi ke na kusakumuna mabundu, kisika beto kepesaka Ngangi na beto lukumu na bisalu mpi na bakomantere na beto yina kekumisaka lukwikilu ya bankaka ngolo. Kuna, beto kebakaka malongi mpi formasio sambu beto pesa Nzambi lukumu na mabaku yankaka, ntangu beto kevandaka ve na kati ya dibundu.

18, 19. Inki mambu Bakristu ya masonga ya konso dibundu kezola kusala?

¹⁸ Beto vila ve nde ntumwa Polo kusyamisaka Bakristu ya dibundu ya Filipi, yina vandaka na Masedonia nde: “Mono ke sambaka Nzambi mutindu yai sambu na beno, nde [beno] ta salaka mambu mingi ya mbote yina ke katukaka na Yesu Kristo, sambu na kupesa Nzambi lukumu.” Yo vandaka kutadila kuzabisa bantu yina vandaka ve na dibundu mambu ya metala lukwikilu na bo na Yezu mpi kivuvu na bo ya kitoko. (Filipi 1:9-11; 3:8-11) Yo yina, Polo kulongisilaka bampangi Bakristu nde: “Konso ntangu beto fweti pesa lukumu na Nzambi; lukumu yina kele bonso makabu ya beto ke pesa Nzambi na zina ya Yesu. Disongidila nde beto fweti lemba ve na kukumisa zina ya Nzambi na munoko na beto.”​—Baebreo 13:15.

¹⁹ Keti nge kesepelaka na kukumisa Nzambi “na kati ya dibundu,” mutindu Yezu kusalaka, mpi na kusadila bikobo na nge sambu na kukumisa Yehowa na ntwala ya bantu yina mezaba yandi ve mpi kekumisa yandi ve ntangu yai? (Baebreo 2:12; Roma 15:9-11) Na kiteso mosi buna, mvutu na beto ketadila mutindu beto kemonaka mukumba yina dibundu na beto kele na yo na lukanu ya Nzambi. Na disolo yina kelanda, bika beto tadila mutindu Yehowa ke na kutwadisa mpi kusadila dibundu na beto mpi mukumba yina yo fwete vanda ti yo na luzingu na beto bubu yai.

Keti Nge Keyibuka?

• Inki mutindu “dibundu ya Nzambi,” ya mesalama na Bakristu ya kupakulama kuyantikaka?

• Tanga mitindu tatu yankaka yina Biblia kesadilaka ngogo “dibundu.”

• Sambu na yina metala dibundu, inki mambu Davidi, Yezu, mpi Bakristu ya mvu-nkama ya ntete vandaka na mpusa ya kusala, mpi nki bupusi dyambu yai fwete vanda na yo na beto?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 9]

Yezu kuvandaka fondasio ya nki dibundu?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 10]

Bimvuka ya Bakristu kevukanaka bonso “badibundu ya Nzambi”

[Kifwanisu ya kele na lutiti 12]

Bonso Bakristu ya Bénin, beto lenda kumisa Yehowa na kati ya bantu mingi