Keti Nge Mekotaka na Kupema ya Nzambi?
“Muntu yina mekotaka na kupema ya Nzambi, mepemaka mpi na bisalu na yandi mosi.”—BAEBREO 4:10, NW.
1. Sambu na inki kupema kele kima mosi ya kyese?
KUPEMA: ngogo mosi ya kyese mpi ya kitoko! Na inza yai ya kekwenda ntinu ti makambu kidikidi, bamingi na kati na beto tandima nde yo ke mbote na kupema fyoti. Beto yonso, baleke to bambuta, bayina mekwelaka to bayina mekwelaka ve, beto lenda mona nde mambu melutila beto ti kulemba mingi na luzingu ya konso kilumbu. Bayina kele ti kimbefo na nitu kezinga na mpasi konso kilumbu. Kaka mutindu Masonuku ketuba, “tii ntangu yai bima yonso ya Nzambi salaka ke dila ngolo, yo ke mona mpasi.” (Roma 8:22) Beto lenda tuba ve nde bantu kepemaka sambu na bumolo. Kupema ke mfunu na nitu yoyina bantu kepemaka.
2. Yehowa mepemaka banda inki ntangu?
2 Yehowa yandi mosi mepemaka banda ntama. Na mukanda ya Kuyantika, beto ketanga nde: “Nzambi manisaka na kusala zulu, ntoto ti bima yonso kele na yo. Na kilumbu ya nsambwadi Nzambi salaka diaka ve, yandi pemaka.” Yehowa pesaka “kilumbu ya nsambwadi” mfunu ya mingi sambu Biblia kelanda nde: “Yandi sakumunaka kilumbu yai ya nsambwadi, yandi kumisaka yo kilumbu na yandi [“kilumbu ya santu,” NW].”—Kuyantika 2:1-3.
Nzambi Pemaka Sambu na Kisalu na Yandi
3. Inki lenda vanda ve bikuma ya Nzambi peminaka?
3 Sambu na inki Nzambi pemaka na “kilumbu ya nsambwadi”? Beto lenda tuba ve nde yandi pemaka sambu yandi lembaka. ‘Ngolo ya [Yehowa] kele nene mpenza,’ ye “yandi ke lembaka ve ata fioti.” (Yezaya 40:26, 28) Nzambi pemaka mpi ve sambu yandi vandaka na mfunu ya konge to ya kusoba fyoti mabanza, sambu Yezu songaka beto nde: “Tata na mono ke salaka kisalu na yandi ntangu yonso; mono mpi mono fweti sala.” (Yoane 5:17) Beto fwete vila ve nde, “Nzambi kele mpeve,” yandi kele ve ti mitungisi ya nitu bonso bigangwa ya kinsuni.—Yoane 4:24.
4. Inki luswaswanu vandaka na kati ya “kilumbu ya nsambwadi” ti ‘bilumbu’ sambanu yina kuyitaka?
4 Na inki mutindu beto lenda zaba mbote kikuma Nzambi peminaka na “kilumbu ya nsambwadi”? Beto tala. Nzambi sepelaka mingi ti bisalu ya yandi salaka na nsungi mosi ya nda ya ‘bilumbu’ sambanu ya kisalu ya kuganga yina yitaka. Kansi, yandi sakumunaka kaka “kilumbu ya nsambwadi” mpi bingaka yau kilumbu “ya santu.” Diksionere mosi (Concise Oxford Dictionary) ketuba nde “kima ya santu” kele “kima ya bo metambika (na nzambi to na lusambu) to ya (nzambi) metuba nde yo ke ya yandi.” Yau yina, kana Yehowa sakumunaka “kilumbu ya nsambwadi” mpi kumisaka yau ya santu, yau kemonisa nde kilumbu ya nsambwadi mpi “kupema” na yandi ke na kuwakana ti luzolo na yandi mpi lukanu na yandi. Yau kemonisa ve nde yandi vandaka na mfunu ya kima mosi. Inki kuwakana kele?
5. Inki Nzambi salaka na ‘bilumbu’ sambanu ya ntete ya kisalu ya kuganga?
5 Na ‘bilumbu’ sambanu ya ntete ya kisalu ya kuganga, Nzambi tulaka bansiku ti mambu yonso na ndonga sambu na kutambusa ntoto ti bima ya kele na nzyunga na yau. Ntangu yai bantu ya mayele kele na kubakisa nde yandi salaka yau na mutindu mosi ya kuyitukisa. Ntangu “kilumbu ya sambanu” kezomana, Nzambi salaka bantu ya ntete zole mpi tulaka bau na kati ya “kilanga na ntoto ya Edeni, na ndambu ya este.” Na nima, Nzambi tubaka lukanu na yandi sambu na bantu ti ntoto mutindu yai: “Beno buta bana mingi, mpidina bana na beno ta zingaka na bisika yonso na nsi-ntoto ti kuyala yo. Beno yala bambisi ya masa, bandeke ti bambisi yonso ya nsi-ntoto.”—Kuyantika 1:28, 31; 2:8.
6. (a) Na nsuka ya “kilumbu ya sambanu,” inki Nzambi monaka sambu na bima yonso ya yandi salaka? (b) Na inki mutindu “kilumbu ya nsambwadi” kele ya santu?
6 Ntangu “kilumbu ya sambanu” ya kisalu ya kuganga kumaka na nsuka, nkenda yango kesonga beto nde: “Nzambi monaka nde mambu yonso ya yandi salaka yo kele mbote mpenza.” (Kuyantika 1:31) Nzambi monaka kyese ya bima yonso ya yandi salaka. Na yau, yandi pemaka, to yambulaka kisalu ya kuganga bima yankaka na ntoto. Kansi, ata paladisu yai vandaka kitoko mpi ya kukuka, yau vandaka kaka na kifulu mosi ya fyoti. Bantu mpi kuvandaka kaka zole mpamba na ntoto. Yau lombaka nde ntangu mingi kuluta sambu ntoto ti bantu kukuma bonso Nzambi kukanaka. Kikuma yau yina, yandi tulaka “kilumbu ya nsambwadi,” sambu na kilumbu yina, bima yonso ya yandi salaka na ‘bilumbu’ sambanu kuyalumuka yau mosi tii kuna luzolo na yandi ya santu kulunga. (Fwanisa ti Efezo 1:11.) Ntangu “kilumbu ya nsambwadi” takuma na nsuka, ntoto ya mvimba tavanda mekuma paladisu ya mvula na mvula ya kufuluka ti bantu ya kukuka. (Yezaya 45:18) “Kilumbu ya nsambwadi” kele ya kutulama na lweka, to ya kutambika na kisalu ya kulungisa luzolo ya Nzambi sambu na ntoto ti bantu. Yau yina, yau kele kilumbu “ya santu.”
7. (a) Na inki kisalu Nzambi pemaka na “kilumbu ya nsambwadi”? (b) Inki mutindu bima yonso takuma na nsuka ya “kilumbu ya nsambwadi”?
7 Yai mutindu ya Nzambi pemaka na “kilumbu ya nsambwadi” na kisalu na yandi ya kuganga. Yau kele bonso yandi kangaka maboko, mpi pesaka nswa na bima ya yandi salaka na kulanda kisalu yau mosi. Yandi zaba mbote nde na nsuka ya “kilumbu ya nsambwadi,” bima yonso tavanda mekuma kaka mutindu yandi kanaka na kisina. Ata mikakatanu mekotaka, yandi tavanda mekatulaka yau. Bantu yonso ya bulemfu tabaka mambote ntangu luzolo ya Nzambi yonso tasalama mpenzampenza. Kima mosi ve lenda kangisa nzila yina, sambu lusakumunu ya Nzambi kele na zulu ya “kilumbu ya nsambwadi,” mpi yandi kumisaka yau kilumbu mosi “ya santu.” Mambu ya nkembo mpenza kekinga bantu ya bulemfu!
Izraele Nungaka Ve na Kukota na Kupema ya Nzambi
8. Inki ntangu mpi inki mutindu bana Izraele yantikaka kulunda Kilumbu ya Kupema?
8 Dikanda ya Izraele bakaka mambote ya ngindu ya Yehowa ya kusala ti kupema. Nkutu na ntwala ya kupesa bau nsiku na Ngumba ya Sinai, Nzambi songaka bantu ya Izraele na munoko ya Moize nde: “ ‘Zaba nde mono Mfumu Nzambi me pesaka beno Kilumbu ya Kupema; yo yina, na kilumbu ya sambanu mono ke pesaka beno madia ya kufwana sambu na bilumbu zole. Konso muntu fweti bikala na nzo na yandi na kilumbu ya nsambwadi; ata muntu lenda bika nzo na yandi ve.’ Yo yina bantu vandaka kusala kisalu ve na kilumbu ya nsambwadi.”—Kubasika 16:22-30.
9. Sambu na inki yo fwete vanda nde nsiku ya Kilumbu ya Kupema vandaka nsoba mosi ya kyese sambu na bana Izraele?
9 Yai vandaka mambu ya mpa sambu na bantu ya Izraele, yina katukaka ntama ve na kimpika ya Ezipte. Ata bamposo ya bantu ya Ezipte ti bansi yankaka vandaka ti bilumbu tanu mata tii na kumi, beto keyindula mpenza ve nde kuna na kimpika, bantu ya Izraele vandaka ti kilumbu ya kupema. (Fwanisa ti Kubasika 5:1-9.) Awa beto lenda tuba nde bantu ya Izraele sepelaka mingi na nsoba yai. Bau monaka ve kilumbu ya kupema bonso kizitu to nsiku ya mbi. Bau vandaka na kyese na kulanda yau. Na kutuba ya mbote, na nima Nzambi songaka bau nde kilumbu ya kupema vandaka sambu na kuyibusa bau nde bau vandaka bampika na Ezipte ye yandi katulaka bau.—Kulonga 5:15.
10, 11. (a) Kana bau lemfukaka, inki bantu ya Izraele zolaka kubaka? (b) Sambu na inki bantu ya Izraele zwaka ve kupema ya Nzambi?
10 Kana bantu ya Izraele yina basikaka na Ezipte ti Moize lemfukaka, bau zolaka kota na “ntoto ya kufuluka ti miliki mpi bwiki,” yina ya Nzambi silaka bau. (Kubasika 3:8, NW) Bau zolaka pema kupema mosi ya kyeleka, kupema ya Kisabatu mpamba ve, kansi ya bilumbu yonso ya luzingu na bau. (Kulonga 12:9, 10) Mawa mingi, mambu salamaka mutindu yina ve. Na yina metala bau, Ntumwa Polo sonikaka nde: “Bantu yina waka ndinga ya Nzambi ebuna bo buyaka yandi, bo vandaka banani? Bo vandaka bantu yonso yina ya Moize nataka ntangu bo katukaka na nsi ya Ezipte. Bantu yina ya Nzambi wilaka makasi bamvula makumi iya, bo vandaka banani? Bo vandaka bantu yina salaka masumu; bo fwaka na ntoto ya zelo na zelo. Nzambi silaka mambu yai sambu na banani? ‘Bo ta [“kota na kupema na,” NW] mono ata fioti ve!’ Nzambi silaka mambu yina na bantu yina buyaka na kulemfuka na yandi. Yo yina, beto ke mona nde bo lungaka ve na [kukota na kupema na] yandi sambu bo buyaka na kukwikila yandi.”—Baebreo 3:16-19.
11 Dilongi mosi ya ngolo mpenza sambu na beto! Sambu bau kwikilaka ve Yehowa, kimvuka ya bantu yina zwaka ve kupema yina yandi silaka bau. Kansi, bau fwaka na ntoto ya zelo na zelo. Bau kukaka ve na kubakisa nde sambu bau vandaka bana ya Abrahami, bau vandaka ti kisalu na kulungana ya luzolo ya Nzambi ya kusakumuna makanda yonso ya ntoto. (Kuyantika 17:7, 8; 22:18) Na kisika ya kusosa kulungisa luzolo ya Nzambi yai, bau kudikotisaka mvimba na kisalu ya kulungisa bampusa na bau ya kinsuni. Beto meka ve na kulanda nzila ya mutindu yina!—1 Korinto 10:6, 10.
Kupema Yankaka Kele
12. Inki vandaka dyaka na ntwala sambu na Bakristu ya mvu-nkama ya ntete, ye inki mutindu bau lendaka kubaka yau?
12 Na nima ya kumonisa mutindu Izraele nungaka ve na kukota na kupema ya Nzambi sambu na kukonda lukwikilu, Polo tulaka ntangu yai dikebi na bampangi na yandi Bakristu. Mutindu yau kele ya kusonika na Baebreo 4:1-5, yandi ndimisaka bau nde: “Lusilu yina ya Nzambi silaka beto nde beto [ta kota na kupema na] yandi, yo kele kaka tii bubu yai.” Polo syamisaka bau na kukwikila “Nsangu ya Mbote,” sambu “beto ta [kota na kupema ya] Nzambi.” Awa Polo vandaka tubila dyaka ve kupema ya kilumbu ya Kisabatu, sambu Yezu vandaka mekatula dezia Nsiku na nzila ya kimenga na yandi. (Kolosai 2:13, 14) Mukapu ya Kuyantika 2:2 ti ya Nkunga 95:11 yina Polo tubilaka, vandaka sambu na kusyamisa Bakristu ya Baebreo na kukota na kupema ya Nzambi.
13. Ntangu yandi metanga Nkunga 95, sambu na inki Polo bendaka dikebi na ngogo “bubu yai”?
13 Kuzaba nde bau lendaka kota na kupema ya Nzambi, vandaka mpenza “Nsangu ya Mbote” sambu na Bakristu ya Baebreo, kaka mutindu nsangu ya Kilumbu ya Kupema vandaka “Nsangu ya Mbote” sambu na Izraele ya ntama. Yau yina, Polo syamisaka bampangi na yandi Bakristu na kuvutukila ve kifu yina Izraele salaka na ntoto ya zelo na zelo. Yandi tangaka dyaka Nkunga 95:7, 8 sambu na kubenda dikebi na bau na ngogo “bubu yai,” ata bilumbu vandaka meluta mingi banda Nzambi pemaka na kisalu ya kuganga. (Baebreo 4:6, 7) Dibanza ya Polo vandaka nde inki? Yandi zolaka kumonisa nde “kilumbu ya nsambwadi,” yina Nzambi tulaka na lweka sambu yau vanda kilumbu ya kulungana ya lukanu na yandi ya metala ntoto ti bantu, vandaka memana ntete ve. Yau yina, yau lombaka nde bampangi na yandi Bakristu kusala ngolo kumosi ti lukanu yina, na kisika ya kudikotisa mvimba na bisalu na bau mosi. Yandi kebisaka dyaka nde: “Beno kusala ntu-ngolo ve.”
14. Inki mutindu Polo monisaka nde “kupema” ya Nzambi kele kaka?
14 Dyaka, Polo monisaka nde “kupema” ya Nzambi silaka, vandaka ve kaka kukota mpi kuvanda na Ntoto ya Lusilu na nsi ya luyalu ya Yozue. (Yozue 21:44) Polo ketuba nde: “Kana Yozue nataka bantu na kisika yina ya bo fwanaka kupema . . . , Nzambi zolaka kutuba diaka ve sambu na kilumbu ya nkaka.” Yau yina Polo yikaka nde: “[“Kupema na kilumbu ya kisabatu yankaka kele sambu na bantu ya Nzambi,” NW].” (Baebreo 4:8, 9) “Kupema na kilumbu ya kisabatu” yai ya wapi?
Kota na Kupema ya Nzambi
15, 16. (a) Inki kele ntendula ya ngogo “kupema na kilumbu ya kisabatu”? (b) Inki kele disongidila ya ‘kupema na bisalu na beto’?
15 Ngogo ya Kigreki ya bo mebalula “kupema na kilumbu ya kisabatu” ketendula nde “kuta nkinsi ya kisabatu.” (Kingdom Interlinear) Profesere William Lane ketuba nde: “Ngogo yango bakaka ntendula na yau mosi na bansiku ya Kisabatu ya dibundu ya Bayuda salaka na lufulu ya Exode 20:8-10. Bau monisaka mingi nde kupema ti kukembila kekwenda kumosi. . . . [Yau] ketubila yau mingi bonso kilumbu ya nkinsi ti kyese, ya kemonanaka na kusamba ti kukumisa Nzambi.” Yau yina, kupema ya Nzambi silaka kele ve kaka kubikisa kisalu. Yau kele kubikisa bisalu ya kelembisaka nitu mpamba, ya kukonda lukanu, sambu na kusala kisalu ya kyese ya kekumisaka Nzambi.
16 Ngindu yai kele na bangogo ya Polo yai ya kelanda: “Muntu yina mekotaka na kupema ya Nzambi, mepemaka mpi na bisalu na yandi mosi, kaka mutindu Nzambi pemaka na kisalu na yandi.” (Baebreo 4:10, NW) Nzambi pemaka ve na kilumbu ya kuganga ya nsambwadi sambu yandi waka kulemba. Kansi, yandi bikisaka kusala bima na ntoto sambu bima ya yandi salaka kuyela yau mosi mpi yau kuma na nkembo, sambu na kukembila mpi kukumisa yandi. Beto mpi kele bigangwa ya Nzambi, beto fwete lungisa kisalu yina. Beto fwete ‘pema na bisalu na beto,’ disongidila, beto fwete yambula kikalulu ya kudinungisa na ntwala ya Nzambi sambu na kuguluka. Kansi, beto fwete kwikila nde beto taguluka na nzila ya kimenga ya nkudulu ya Yezu Kristu. Yai nzila mosi kaka ya tavutula mambu mutindu Nzambi kanaka yau.—Efezo 1:8-14; Kolosai 1:19, 20.
Ndinga ya Nzambi Kele Ngolo
17. Inki nzila ya bantu ya Izraele beto fwete landa ve?
17 Bantu ya Izraele nungaka ve na kukota na kupema ya Nzambi silaka sambu bau kondaka bulemfu ti lukwikilu. Yoyina mpi Polo kebisaka Bakristu ya Baebreo nde: “Beto sala ngolo mpenza sambu beto [kota na kupema ya] Nzambi. Beto lenda landa ve mbandu ya bantu yina [kotaka ve na kupema ya] Nzambi sambu bo lemfukaka na yandi ve.” (Baebreo 4:11) Mingi na kati ya Bayuda ya mvu-nkama ya ntete tulaka ve lukwikilu na Yezu, mpi bamingi na kati na bau monaka mpasi mingi ntangu ngidika ya Bayuda sukaka na mvu 70 T.B. Yau kelomba mpenza nde beto vanda na lukwikilu na lusilu ya Nzambi bubu yai!
18. (a) Inki bikuma Polo pesaka sambu na kukwikila na ndinga ya Nzambi? (b) Inki mutindu beto lenda tuba nde ndinga ya Nzambi kele “makasi kuluta konso mbele ya makasi zole”?
18 Beto kele ti bikuma ya mbote ya kukwikila ndinga ya Yehowa. Polo sonikaka nde: “Not yet finalized Ndinga ya Nzambi kele ya moyo mpi ya ngolo; yau kele makasi kuluta konso mbele ya makasi zole mpi yau kekotaka tii na kukabisa moyo ti mpeve, mpi binkoso ti butomfu ya mikuwa na yau, mpi kele ti ngolo ya kuswasukisa mabanza ti bangindu ya ntima.” (Baebreo 4:12, NW) Ee, ndinga to nsangu ya Nzambi kele “makasi kuluta konso mbele ya makasi zole.” Yau lombaka nde Bakristu ya Baebreo kuyibuka makambu yina kubwilaka bankaka na bau, ntangu bau zolaka ve kuyibuka ndola ya Nzambi kuzengaka. Nzambi tubaka nde bau fwete fwa na ntoto ya zelo na zelo. Kansi na ntu-ngolo yonso, bau mekaka na kukota na Ntoto ya Lusilu. Moize kebisaka bau nde: “Bantu ya Amaleki ti bantu ya Kanana kele kuna, bo ta fwa-fwa beno na bitumba.” Ntangu bantu ya Izraele kotaka na ntu-ngolo, “Bantu ya Amaleki ti bantu ya Kanana, bayina vandaka kuzinga kuna na ndambu ya bangumba, bo kwisaka kukulumuka; bo nwanisaka bantu ya Israele, bo bedisaka bo, bo kulaka bo mpi tii na bwala Orma.” (Kutanga 14:39-45) Ndinga ya Yehowa kele makasi kuluta konso mbele ya makasi zole, ye konso muntu yina kebuyaka na kulanda yau na luzolo yonso fwete lokuta malanda na yau.—Galatia 6:7-9.
19. Ndinga ya Nzambi ‘kekotaka’ ti ngolo ya inki mutindu, ye sambu na inki beto fwete vila ve nde beto tasamba na ntwala ya Nzambi?
19 Ndinga ya Nzambi kele ngolo mpenza mpi “kekotaka tii na kukabisa moyo ti mpeve, mpi binkoso ti butomfu ya mikuwa na yau”! Yau kekotaka na kati ya bangindu ti bampusa ya ntima ya bantu, kaka bonso kima mosi ya kekangulaka nzila sambu katikati ya mukuwa kumonana! Ata bantu ya Izraele yina basikaka na Ezipte ndimaka na kulunda Nsiku, Yehowa zabaka nde na nsi ya ntima na bau, bau ndimaka ve makabu ti bansiku na yandi. (Nkunga 95:7-11) Na kisika ya kusala luzolo na yandi, bau kudipesaka na kulungisa bampusa na bau mosi. Yau yina, bau kotaka ve na kupema ya Nzambi silaka bau, kansi bau fwaka na ntoto ya zelo na zelo. Beto fwete tula mambu yai na ntima, “sambu bima yonso ke monikaka pwelele, [yo ke] ya kukonda kubumbana, na meso [ya Nzambi]. Mambu yonso ya beto me salaka, beto fweti songa yo kaka na Nzambi.” (Baebreo 4:13) Yau yina, bika beto lungisa kudipesa na beto na Yehowa mpi ‘beto vutuka nima ve sambu na kuvidisa moyo.’—Baebreo 10:39.
20. Inki kima mefinama, ye inki beto fwete sala ntangu yai sambu na kukota na kupema ya Nzambi?
20 Ata “kilumbu ya nsambwadi”—kilumbu ya kupema ya Nzambi—kele kaka na kulanda, yandi kezaba mbote inki mutindu lukanu na yandi ya metala ntoto ti bantu kele na kulungana. Ntama mingi ve, Ntotila ya Mesia, Yezu Kristu, tasala kisalu ya kukatula bambeni ya luzolo ya Nzambi yonso na zulu ya ntoto, kumosi ti Satana Dyabulu. Na ntangu ya Luyalu ya Kristu ya Bamvu Funda, Yezu ti bampangi na yandi ya luyalu 144000 takumisa ntoto ti bantu mutindu Nzambi kanaka na kisina. (Kusonga 14:1; 20:1-6) Yai ntangu ya kumonisa nde na luzingu na beto, luzolo ya Yehowa kele kima ya ntete. Na kisika ya kusosa kudinungisa na ntwala ya Nzambi mpi kulungisa bampusa na beto mosi, yai ntangu ya beto fwete ‘pema na kisalu na beto,’ sambu na kusala kisalu ya Kimfumu na ntima yonso. Kana beto kesala buna mpi kebikala ya kwikama na Tata na beto ya zulu, Yehowa, beto tavanda na dibaku ya kumona mambote ya kupema ya Nzambi ntangu yai mpi mvula na mvula.
Keti Nge Lenda Tendula?
◻ Sambu na inki Nzambi pemaka na “kilumbu ya nsambwadi”?
◻ Inki kupema bantu ya Izraele zolaka kupema, ebuna sambu na inki bau kotaka ve na yau?
◻ Inki beto fwete sala sambu na kukota na kupema ya Nzambi?
◻ Inki mutindu ndinga ya Nzambi kele ya moyo, ya ngolo, mpi ya makasi kuluta konso mbele ya makasi zole?
[Kifwanisu ya kele na lutiti 16]
Bantu ya Izraele lundaka Kisabatu, kansi bau kotaka ve na kupema ya Nzambi. Keti nge zaba sambu na inki?