Bumba Ntangu Yonso Kilumbu ya Yehowa na Mabanza
“Na bilumbu ke kwisa na ntwala [“bilumbu ya nsuka,” “NW”], bantu ta kwisa kubasika, bo ta . . . sekaka beno.”—2 PIERE 3:3.
1. Inki ngindu ya kumona nde mambu mekuma nswalunswalu Mukristu mosi ya ntangu na beto vandaka na yau?
NSADI mosi ya salaka kisalu ya ntangu yonso bamvula kuluta 66 sonikaka nde: “Ntangu yonso mono vandaka kumona nde mambu mekuma nswalunswalu. Armagedoni vandaka ntangu yonso dyambu ya mbasimbasi na ngindu na mono. (Kusonga 16:14, 16) Bonso tata na mono, ti tata na yandi, mono sadilaka luzingu na mono mutindu ntumwa [Piere] tumaka, ‘na kubumbaka ntangu yonso na mabanza kumonana ya kilumbu ya Yehowa.’ Mono vandaka mona inza ya mpa ntangu yonso bonso ‘kima ya kyeleka ata yau kemonikaka ve.’ ”—2 Piere 3:11, 12; Baebreo 11:1; Yezaya 11:6-9; Kusonga 21:3, 4.
2. Kubumba ntangu yonso kilumbu ya Yehowa na mabanza ketendula inki?
2 Bangogo ya Piere yai “na kubumbaka ntangu yonso na mabanza” kilumbu ya Yehowa, ketendula nde beto fwete katula yau ve na mabanza na beto. Beto lenda vila ve nde kilumbu ya Yehowa tafwa ngidika ya bima yai, na ntwala ya kutula inza ya mpa ya yandi silaka, mefinama kibeni. Na beto yau fwete vanda kyeleka mpenza sambu beto mona yau pwelele, bonso nde yau kele mpenza na ntwala na beto. Yau vandaka mpi kyeleka ya mutindu yina na bambikudi ya ntama, ye bau vandaka tubila yau mingi nde yau mefinama.—Yezaya 13:6; Yoele 1:15; 2:1; Abdiasi 15; Sofonia 1:7, 14.
3. Inki kima nataka Piere na kupesa nswalu ndongisila sambu na kilumbu ya Yehowa?
3 Sambu na inki Piere kesyamisa beto na kutadila kilumbu ya Yehowa bonso nde yau lenda kwisa “mbasimbasi”? Sambu bantu yankaka yantikaka kuseka ngindu ya kumonana ya Kristu yina silamaka nde na ntangu yina yandi tapesa ndola na bantu ya mbi. (2 Piere 3:3, 4) Yau yina, na kapu 3 ya mukanda na yandi ya zole, yina beto kezola kutadila ntangu yai, Piere kepesa mvutu na mambu ya baseki yina tubaka.
Kubenda Dikebi ya Zola na Kuyibuka
4. Inki Piere kezola nde beto yibuka?
4 Zola ya Piere sambu na bampangi na yandi kemonana na mpila yandi kebinga bau mbala na mbala na kapu yai nde “bampangi na mono ya mono ke zolaka.” Na kubendaka bau makutu na zola yonso na kuvila ve mambu ya bau longukaka, Piere kebanda nde: “Bampangi na mono ya mono ke zolaka, . . . mono me zola kupesa beno atasio ti kutedimisa mabanza na beno ya mbote, yo kulala ve. Mono zola nde beno kuvila ve mambu yina ya baprofete vandaka kutuba ntama, beno kuvila mpi ve nsiku [ya Mfumu mpi Ngulusi na beto] yina ya bantumwa longaka beno.”—2 Piere 3:1, 2, 8, 14, 17; Yude 17.
5. Inki baprofete yankaka vandaka kutuba sambu na kilumbu ya Yehowa?
5 Inki ‘mambu baprofete vandaka kutuba ntama’ ya Piere kesonga batangi na kuvila ve? Kele mambu yina metadila kukwisa ya Kristu na kiyeka ya Kimfumu ti yina metadila ndola ya bantu ya kukonda bunzambi. Ntete Piere yitaka kubenda dikebi na mambu yai. (2 Piere 1:16-19; 2:3-10) Yude ketubila Enoki, profete ya ntete ya bau sonikaka nde yandi kebisaka bantu sambu na ndola yina Nzambi tapesa bantu ya mbi. (Yude 14, 15) Baprofete yankaka landaka na nima ya Enoki ye Piere kezola ve nde beto vila mambu ya bau sonikaka.—Yezaya 66:15, 16; Sofonia 1:15-18; Zakaria 14:6-9.
6. Inki mambu Kristu ti bantumwa na yandi tubaka na kutendudila beto pwelele kilumbu ya Yehowa?
6 Dyaka, Piere kesonga batangi na yandi na kuyibuka “nsiku ya Mfumu mpi Ngulusi.” Nsiku ya Yezu kele ti nsyamisa yai: “Beno keba! [“Sambu ntima na beno kukuma kilo ve,” NW] . . . kana ve, kilumbu yina ta kwisila beno na kintulumukina . . . bonso mutambu.” “Beno keba, beno kangula meso, sambu beno zaba ve kana nki ntangu yo ta bwa.” (Luka 21:34-36; Marko 13:33) Piere syamisaka beto mpi na kuwa ndinga ya bantumwa. Mu mbandu, ntumwa Polo sonikaka nde: “Kilumbu ya [Yehowa] ta kwisa . . . bonso kilumbu ya muyibi ke kwisa na kati ya mpimpa. Yo yina beto fweti lala mpongi ve bonso bantu ya nkaka, kansi beto fweti kangula meso na beto, beto fweti mpi kudiyala.”—1 Tesalonika 5:2, 6.
Bampusa ya Baseki
7, 8. (a) Bantu yina kesekaka balukebisu ya Nzambi kele bantu ya inki mutindu? (b) Inki baseki ketubaka?
7 Mutindu beto meyita kutubila yau, Piere kekebisa sambu bankaka yantikaka na kuseka balukebisu ya mutindu yina, kaka mutindu bantu ya Israele ya ntetentete sekaka bambikudi ya Yehowa. (2 Bansangu 36:16) Piere ketendula nde: “Beno fweti zaba ntete nde, na bilumbu ke kwisa na ntwala [“bilumbu ya nsuka,” NW], bantu ta kwisa kubasika, bo ta zingaka mutindu nzala na bo ke tindaka bo na kusala. Bo ta sekaka beno.” (2 Piere 3:3; beto bantu metengimisa bisono.) Yude ketuba nde nzala ya baseki yai kele “sambu na bima ya kukonda bunzambi.” Yandi kebinga bau “bantu ya kele bambisi, ya kele ti kimpeve ve.”—Yude 17-19, NW.
8 Balongi ya luvunu yai ya Piere ketuba nde bau “ke landaka nzala ya mbi ya kimuntu” fwete vanda na kati ya baseki yai ya kukonda kimpeve. (2 Piere 2:1, 10, 14) Bau keyulaka Bakristu ya kwikama ti kuseka yonso nde: “[Yesu silaka nde yandi ta kwisa kuvutuka diaka! Ebuna wapi yandi?] Bankaka na beto me fwaka ntama, kansi mambu yonso kele kaka kiteso mosi, katuka ntangu ya Nzambi salaka bima yonso tii bubu yai!”—2 Piere 3:4.
9. (a) Sambu na inki baseki kebebisaka dibanza ya mambu ya mekuma ya nswalunswalu ya kele na Ndinga ya Nzambi? (b) Inki mutindu kubumba kilumbu ya Yehowa na mabanza kele lutaninu sambu na beto?
9 Sambu na inki maseka ya mutindu yai? Sambu na inki kupesa ngindu nde kukwisa ya Yezu tasalama ve, nde Nzambi kekotaka ve ata fyoti na mambu ya bantu, yandi mpi tabikaka kukota na yau va ata fyoti? Na kubebisaka dibanza ya mambu ya nswalunswalu ya Biblia kemonisa bisika yonso bonso mambu ya ntinu, baseki ya kele bonso bambisi kesosa kunatila bankaka mpongi ya kimpeve sambu na kukanga bau nkatu mpasi na mpukumuna na bau. Yau kepesa beto bubu yai kikesa ya ngolo mpenza, na kubikala ya kusikama na kimpeve! Bika beto bumba mbote kilumbu ya Yehowa na mabanza mpi kuyibuka ntangu yonso nde meso na yandi kele na zulu na beto! Na mutindu yina, beto tavanda na ngolo ya kusadila Yehowa ti kikesa mpi kulunda bunkete ya mabanza na beto.—Nkunga 11:4; Yezaya 29:15; Ezekiele 8:12; 12:27; Sofonia 1:12.
Bisalu ya Luzolo Yonso mpi ya Kukonda Mfunu
10. Inki mutindu Piere monisaka nde baseki keyindulaka na kifu?
10 Baseki yai kevilaka kyeleka mosi ya mfunu. Bau kevilaka yau na luzolo yonso mpi kesosaka kunata bankaka na kuvila yau. Sambu na inki? Sambu na kukusa bantu kukonda mpasi. Piere kesonika nde: “Sambu na kuwakana ti luzolo na bau, bau kevila dyambu yai.” Inki dyambu? “Mazulu vandaka kubanda ntama mpi ntoto ya kukangama ngolo basikaka na zulu ya masa mpi na kati ya masa na nsadisa ya ndinga ya Nzambi; mpi na nzila yango yina inza ya ntangu yina kufwaka ntangu yau dindaka na masa.” (2 Piere 3:5, 6, NW) Ee, Yehowa katulaka mambi yonso na zulu ya ntoto na Mvula ya Ngolo ya ntangu ya Noa, Yezu tubilaka mpi mingi dyambu ya kyeleka yai. (Matayo 24:37-39; Luka 17:26, 27; 2 Piere 2:5) Na yau, baseki tubaka kyeleka ve. Mambu yonso landaka ve “kiteso mosi, katuka ntangu ya Nzambi salaka bima yonso.”
11. Inki bivuvu Bakristu ya ntete yitaka kutula na ntwala, yau yina bankaka bandaka kuseka bau?
11 Baseki lendaka kuseka mbote Bakristu ya kwikama sambu bau vandaka tula bivuvu ya kukonda kulungana. Ntangu fyoti na ntwala ya lufwa ya Yezu, balongoki na yandi “vandaka kubanza nde me bika kaka fioti Kimfumu ya Nzambi ke kwisa kumonika.” Yau yina, na nima ya lufutumuku na yandi, bau yulaka kana Kimfumu zolaka kutulama kaka na ntangu yina. Dyaka, kiteso ya bamvula kumi na ntwala Piere kusonika mukanda na yandi ya zole, bankaka ‘monaka boma’ sambu na ‘kutuba’ to ‘mukanda,’ ya bau yindulaka nde yau katukaka na Ntumwa Polo to na bankundi na yandi, nde “Kilumbu ya [Yehowa] me lunga.” (Luka 19:11; 2 Tesalonika 2:2; Bisalu 1:6) Bivuvu yina ya bantumwa ya Yezu tulamaka na mambu ya luvunu ve, kansi yau tulamaka na ntwala mpenza. Kilumbu ya Yehowa kwisaka na nima!
Ndinga ya Nzambi Kele Kima ya Kutudila Ntima
12. Inki mutindu Ndinga ya Nzambi monikaka kima ya kutudila ntima na bambikudulu na yau ya metala “kilumbu ya Yehowa”?
12 Bonso beto meyita kutubila yau, mbala mingi bambikudi ya ntwala Bukristu vandaka kukebisa nde kilumbu ya Yehowa ya kupesa ndola mefinama. “Kilumbu ya Yehowa” mosi ya fyoti salamaka na 607 N.T.B. ntangu Yehowa pesaka ndola na bantu na yandi ya vilaka nzila. (Sofonia 1:14-18) Na nima, makanda yankaka bonso Babilone ti Ezipte kutanaka mpi ti “kilumbu ya Yehowa” ya mutindu mosi. (Yezaya 13:6-9; Yeremia 46:1-10; Abdiasi 15) Bau yitaka kutubila mpi nsuka ya ngidika ya bima ya Bayuda na mvu-nkama ya ntete, ye yau salamaka ntangu minkangu ya Roma panzaka Yudea na 70 T.B. (Luka 19:41-44; 1 Piere 4:7) Kansi, Piere ketubila “kilumbu ya Yehowa” ya makwisa, kilumbu ya kuluta Mvula ya Ngolo na ntoto ya mvimba na nene!
13. Inki mambu ya kyeleka yitaka kusalama yina kemonisa nde ngidika ya bima yai fwete suka?
13 Piere keyantika kutendula mbungulu ya makwisa yina mutindu yai: “Kansi, na ndinga yango yina mosi.” Yandi yitaka kutuba nde “na ndinga ya Nzambi,” ntoto ya ntwala ya Mvula ya Ngolo “basikaka na zulu ya masa mpi na kati ya masa.” Dyambu yai, ya kele ya kutendula na nkenda ya lugangu na Biblia, sadisaka na kunokisa Mvula ya Ngolo na ntuma to ndinga ya Nzambi. Piere kelanda nde: “[Ndinga yango yina mosi (ndinga ya Nzambi)], me bumbaka zulu ti ntoto yai ke zingaka tii bubu yai, sambu na kufwa yo kimakulu na tiya, na kilumbu yina ya Nzambi ta sambisa bantu ya mbi ti kufwa bo.” (2 Piere 3:5-7; Kuyantika 1:6-8) Sambu na yau beto kele ti ndinga ya Nzambi ya beto fwete tudila ntima! Yandi tatula nsuka ya “zulu ti ntoto”—ngidika ya bima yai—na makasi na yandi ya ngolo ya kilumbu na yandi ya nene! (Sofonia 3:8) Kansi inki ntangu?
Mpusa ya Ngolo ya Kumona Nsuka Kukwisa
14. Sambu na inki beto lenda tula ntima nde ntangu yai beto kezinga “bilumbu ya nsuka”?
14 Balongoki ya Yezu zolaka kuzaba ntangu nsuka takwisa, yau yina bau yulaka yandi nde: “Inki tavanda kidimbu ya kumonana na nge ti ya nsuka ya ngidika ya bima?” Nkatu ntembe, bau vandaka zola kuzaba kilumbu ngidika ya Bayuda zolaka kusuka, kansi na mvutu na yandi, Yezu tubilaka mingi ntangu ‘mazulu ti ntoto’ ya ntangu yai tafwa. Yezu tubilaka mambu bonso bamvita ya nene, nzala, kunikana ya ntoto, maladi, nku. (Matayo 24:3-14, NW; Luka 21:5-36) Kubanda na mvu 1914, beto kemonaka kulungana ya kidimbu ya Yezu pesaka sambu na “nsuka ya ngidika ya bima” kumosi ti mambu ya ntumwa Polo tubaka nde yau tamonisa “bilumbu ya nsuka.” (2 Timoteo 3:1-5) Ya kyeleka, nzikisa ya nene kele nde beto kezinga na ntangu ya nsuka ya ngidika ya bima yai!
15. Inki Bakristu memekaka kusala nkatu kulanda lukebisu ya Yezu?
15 Bambangi ya Yehowa kevandaka na mpusa ya ngolo ya kuzaba ntangu kilumbu ya Yehowa tabwa. Na mpusa na bau yina ya ngolo, bantangu yankaka bau vandaka kumeka na kuzaba inki kilumbu yau lenda kwisa. Kansi, bau nungaka ve, mutindu mosi ti balongoki ya Yezu ya ntete, na kuzitisa lukebisu yai ya Mfumu na bau: “Ata muntu mosi kuzaba ve kana nki kilumbu to nki ntangu mambu yina ta bwa.” (Marko 13:32, 33) Baseki kesekaka Bakristu ya kwikama sambu bau yitaka kukinga na ntwala bivuvu ya lunganaka ve. (2 Piere 3:3, 4) Ata mpila yina, Piere kendima nde kilumbu ya Yehowa takwisa, na kulandaka manaka na Yandi mosi.
Mfunu ya Kuvanda ti Mboninu ya Yehowa
16. Inki lukebisu beto kelandaka na mayele yonso?
16 Beto fwete vanda ti mboninu ya Yehowa na yina metala ntangu, mutindu Piere keyibusa beto ntangu yai: “Kansi bampangi na mono, ke na kima mosi ya beno lenda vila ve: Na meso ya Mfumu Nzambi kilumbu mosi kele bonso bamvula mile mosi, bamvula mile mosi mpi kele bonso kilumbu mosi.” Kaluzingu na beto ya bamvula 70 to 80 kemonika nkufi mpenza kana nge fwanisa! (2 Piere 3:8; Nkunga 90:4, 10) Na yau, kana yau monana bonso balusilu ya Yehowa kesukinina na kulungana, beto fwete ndima lukebisu yai ya mbikudi ya Nzambi: “[Ntangu ya mesolamaka] lenda kwisa malembe-malembe, kansi vingila yo; yo ta bwa kaka, yo ta konda ve.” (Beto bantu metengimisa bisomo.) —Habakuki 2:3.
17. Ata bilumbu ya nsuka mekumaka nda na kiteso ya bankaka vandaka yindula ve, inki beto lenda tudila ntima?
17 Sambu na inki bilumbu ya nsuka mekumaka nda na kiteso ya bankaka vandaka kutula ntima ve? Sambu na kikuma mosi ya mbote yai ya Piere kelanda kutendula: “Bantu ya nkaka ke yindulaka nde Nzambi me sukinina na kusala mambu yina ya yandi silaka, kansi mpidina ve. Nzambi ke kangaka ntima sambu na beno, sambu yandi ke zolaka ve nde ata muntu mosi kuvila; kansi yandi ke zolaka nde bantu yonso kubalula ntima.” (2 Piere 3:9) Yehowa ketadilaka mambote ya bantu yonso. Yandi kekudibanzaka sambu na luzingu ya bantu, mutindu yandi ketuba: “Mono ke zolaka mingi nde [muntu ya mbi] bika kusala mbi, mpidina yandi lenda zinga.” (Ezekiele 33:11) Na yau, beto lenda tula ntima nde kana ntangu kibeni melunga, nsuka takwisa sambu na kulungisa lukanu ya Ngangi na beto ya kuluta mayele mpi zola!
Inki Tafwa?
18, 19. (a) Sambu na inki Yehowa mesilaka na kufwa ngidika ya bima yai? (b) Inki mutindu Piere ketendula nsuka ya ngidika yai, ye inki kima kibeni tafwa?
18 Sambu Yehowa kezolaka mpenza bayina kesadilaka yandi, yandi takatula bantu yina yonso kemonisaka bau mpasi. (Nkunga 37:9-11, 29) Piere ketuba mutindu Polo tubaka na ntwala nde lufwa yango takwisa na ntangu mosi ya bantu tabanza ve. Yandi kesonika nde: “Kilumbu ya [Yehowa] ta kwisa . . . mutindu muyibi ke kwisaka. Na kilumbu yina zulu ta vila; ntangu yo ta vila, makelele mosi ya nene mpenza ta vanda, bima yonso ta fwa na tiya, ntoto ti bima yonso ke vandaka na yo ta fwa.” (2 Piere 3:10; 1 Tesalonika 5:2) Mazulu ti ntoto ya kyeleka fwaka ve na Mvula ya Ngolo, yau mpi tafwa ve na kilumbu ya Yehowa. Ebuna inki “ta fwa”?
19 Baluyalu ya bantu yina meyalaka bantu bonso “zulu” tasuka ye “ntoto,” to kimvuka ya bantu ya kukonda bunzambi tasuka mpi. Ziku “makelele mosi ya nene mpenza” kemonisa lufwa ya nswalu ya mazulu. “Bima yonso” yina kele kimvuka ya bantu ya kubwa ya bubu yai “ta fwa.” Ye “ntoto,” kumosi ti “bima yonso ke vandaka na yo,” ta “monana na mpenza.” (NW) Yehowa tamonisa pwelele bisalu ya mbi ya bantu ntangu yandi tanata lufwa ya mefwana na ngidika ya inza ya mvimba.
Landa Kutula Ntima na Kivuvu na Nge
20. Inki mutindu nzayilu ya mambu ya kekwisa na ntwala fwete pusa luzingu na beto?
20 Mutindu mambu yai ya mpasi mefinama, Piere ketuba nde “ntangu beno ke vingila Kilumbu ya Nzambi, beno fweti vanda na bikalulu ya santu.” Mbefula kele ve sambu na yau! “Zulu ta fwa na tiya, bima yonso ta zika na tiya yo kuma pete-pete.” (2 Piere 3:11, 12) Na kuzabaka nde mambu yai lenda banda kusalama mbasi, yau fwete pusa mambu yonso ya beto kesalaka to kezola kusala.
21. Inki kima tayinga zulu ti ntoto ya ntangu yai?
21 Ntangu yai Piere kesonga beto kima yina tayinga ngidika ya ntama. Yandi ketuba nde: “Kansi beto ke vingila nde Nzambi kubasisa zulu ya mpa ti ntoto ya mpa, yina ya yandi silaka beto; kuna [“lunungu tazinga,” NW].” (2 Piere 3:13; Yezaya 65:17) Ah, ndembikilu ya nene mpenza! Kristu ti bankundi na yandi ya luyalu 144000 na kimvuka tavanda luyalu “ya mpa” ya “zulu,” ye kimvuka ya bantu yina taguluka na nsuka ya inza yai tavanda “ntoto ya mpa.”—1 Yoane 2:17; Kusonga 5:9, 10; 14:1, 3.
Lunda Nkadilu ya Nswalunswalu ti Bunkete ya Mabanza
22. (a) Inki kima tasadisa beto na kutina mbi ti bifu ya kimpeve? (b) Piere kekebisa sambu na inki kigonsa?
22 Piere kelanda nde: “Yo yina bampangi na mono, ntangu beno ke vingila kilumbu yina, beno tula ngolo na kuvanda bantu ya mbote ti ya kukonda kifu na meso ya Nzambi, beno tula mpi ngolo sambu na kuzinga na ngemba ti yandi. Beno fweti baka kukanga ntima yina ya Mfumu na beto . . . ke kangaka bonso nde nzila ya kuguluka.” Kuyita kukinga ti mpusa ya mingi, ti kutadila yina yonso ya kemonika bonso nsukinina ya kilumbu ya Yehowa bonso kukanga ntima ya Nzambi, tasadisa beto na kutina mbi ti bifu ya kimpeve. Kansi, kigonsa kele! Piere kekebisa nde na mikanda ya “mpangi na beto Paulo, ya beto ke zolaka, . . . mambu ya nkaka . . . kele mpasi bantu na kubakisa yo, ebuna bantu ya nkaka yina ke bakisaka mambu ve, ke kangaka ntima mpi ve, bo ke balulaka mambu yina mutindu ya nkaka. Bo ke salaka mpi mutindu mosi na mambu ya nkaka diaka kele na Mukanda ya Nzambi. Bo ke bendaka mpidina lufwa na bo mosi.”—2 Piere 3:14-16.
23. Lukebisu ya nsuka ya Piere kele nde inki?
23 Balongi ya luvunu vandaka kubalula mikanda ya Polo na yina metala lemvo ya Nzambi ya beto mefwana ve na kubaka, bonso kikuma ya kulanda ndyatilu ya mbi. Ziku Piere keyindula mambu yai ntangu yandi kesonika lukebisu ya kubaka pozisio yai: “Kansi beno bampangi na mono, beno zaba ntete mambu yina. Yo yina beno keba, mbaimbai bantu ya mbi ta kotisa beno na nzila ya mbi, ebuna beno ta tula ngolo diaka ve.” Na nima yandi kemanisa mukanda na yandi na kusyamisaka nde: “Beno landa kuyela na lemvo ya beto mefwana ve na kubaka ti na nzayilu ya Mfumu mpi Ngulusi na beto Yezu Kristu.”—2 Piere 3:17, 18, NW.
24. Inki mboninu Bambangi ya Yehowa yonso fwete vanda na yau?
24 Yau kemonana pwelele nde Piere kezola kupesa bampangi na yandi kikesa. Yandi kezola nde bau yonso kuvanda na mboninu yai ya Mbangi ya kwikama ya bamvula 82 ya beto tubilaka na luyantiku: “Mono sadilaka luzingu na mono mutindu ntumwa tumaka, ‘na kubumbaka ntangu yonso na mabanza kumonana ya kilumbu ya Yehowa.’ Mono vandaka mona inza ya mpa ntangu yonso bonso ‘kima ya kyeleka ata yau kemonikaka ve.’ ” Bika beto yonso sadila mpi luzingu na beto mutindu mosi.
Inki Mutindu Nge Tapesa Mvutu?
◻ “Kubumba” kilumbu ya Yehowa “na mabanza” ketendula inki?
◻ Inki baseki kevilaka na luzolo ya mvimba, ye sambu na inki?
◻ Sambu na inki kikuma baseki sekaka Bakristu ya kwikama?
◻ Inki mboninu beto fwete landa?
[Kifwanisu ya kele na lutiti 30]
Bumba kilumbu ya Yehowa na mabanza ti inza ya mpa yina talanda