Bangiufula ya Bibuti Fwete Kudiyula na Ntwala ya Kubika Mwana na Kisika Yina Bo Ke Taninaka Bana

Bibuti ya nkaka ya kwendaka na kisalu ke bakaka lukanu ya kukwenda kubika bana na bo na kisika yina bo ke bikalaka kutanina bana. Bisika yango ke vandaka bonso nzo-nkanda. Keti kusala mutindu yina ta vanda mbote sambu na bana na nge?

• Bangiufula yina nge fwete kudiyula

• Mambu ya nge lenda sala

Keti yo lenda bebisa kinduku yina mwana fwete vanda ti yo ti bibuti? Ee, yo lenda bebisa kinduku yina. Kana mwana kele ntete fioti, butomfu na yandi ke kangaka mambu nswalu mpi yo lenda sala nde yandi vanda to ve ti kinduku ya mbote ti bantu ya nkaka. Na nsungi yina ya luzingu ya mwana, beno fwete sala yonso sambu beno lutisaka ntangu mingi ti yandi.—Kulonga 6:6, 7.

• Kana bibuti ke kana kutinda mwana na kisika yina bo ke taninaka bana, bo fwete sosa kuzaba inki bo ta sala sambu bo landa kuvanda ti kinduku ya ngolo ti yandi.

Keti kutinda mwana na kisika yina bo ke taninaka bana lenda sala nde bana kuwidikila diaka ve bibuti? Ee, mambu yai lenda salama. Mukanda mosi (Hold On to Your Kids) ke tuba nde: “Kana bana ya me lungisa ntete ve mvula ya kukota nzo-nkanda ke lutisa ntangu mingi kisika mosi ti banduku na bo, bo ke kumaka mpi kusala mambu bonso banduku na bo.”

• Kana bibuti ke kana kutinda mwana na kisika yina bo ke taninaka bana, bo fwete sosa mpi kuzaba kana mwana na bo ta landaka kaka mbandu na bo.

Keti kutinda mwana na kisika yina bo ke taninaka bana ta sadisa yandi na kuvanda mwana ya mbote na nzo-nkanda? Bantu ya nkaka ke ndimaka nde yo kele mpidina. Kansi bankaka ke tubaka nde kutinda mwana na kisika yina bo ke taninaka bana ta vanda ti bupusi ya fioti na makuki na yandi ya kulonguka to nkutu, yo ta vanda ve ti bupusi na makuki yango. Yo vanda mpidina to ve, muntu mosi ya ke longukaka bikalulu ya bana (psychologue de l’enfance) na zina ya Penelope Leach sonikaka nde: “Beno yindula ve nde malongi yina bana ke bakaka na nzo-nkanda, yo yina nde ta sadisa bo mingi na luzingu. Diaka, beno yindula ve nde yo ta vanda ntangu yonso mbote kana mwana me yantika nzo-nkanda ntangu yandi kele ntete fioti. Kana beno ke yindula mpidina, beno ta mona nde mambu yonso ya beno ke longa yandi banda bumwana kele ve mfunu.”

• Kana bibuti ke kana kutinda mwana na kisika yina bo ke sansaka bana, bo fwete sosa mpi kuzaba kana kusala mutindu yina kele kibeni mfunu to ta natila mwana mambote.

Keti na kati na beno zole, kibuti mosi lenda bikala na nzo sambu na kutanina bana? Bantangu ya nkaka, bibuti yonso zole ke salaka kisalu kaka sambu dibuta na bo kuvanda ti luzingu mosi ya kuluta mbote. Keti bibansa yina yonso ke nataka kibeni mambote?

• Kana bibuti ke kana kutinda mwana na kisika yina bo ke taninaka bana, bo lenda sosa mpi kuzaba kana kibuti mosi lenda bikalaka na nzo sambu na kutanina bana sambu dibuta kubumba mwa mbongo.

Beno lenda baka lukanu ya kutinda mwana na kisika yina bo ke taninaka bana kaka kana beno me tadila mbote-mbote mambote yina kusala mutindu yai ta nata to bampasi yina yo ta nata. Kana na nima ya kuyindula, beno me mona nde beno fwete tinda mwana na kisika yina, inki ya nkaka beno lenda tadila?

Biblia ke tubaka nde: “Muntu ya mayele ke tadilaka konso kitambi na yandi.” (Bingana 14:15) Na kutadila ndongisila yai, beno fwete yindula mbote-mbote na ntwala inki kisika ya bo ke taninaka bana, beno ta kwenda kubika mwana.

Sosa kuzaba mambu ya nge lenda pona

• Bibuti ya nkaka ke ponaka nzo mosi ya ke vandaka bonso kisika ya bo ke taninaka bana, nzo yina ke vandaka ti muntu mosi ti mwa bantu yina ke taninaka mwa kimvuka ya bana.

• Bibuti ya nkaka ke bakaka muntu mosi ya dibuta, muntu ya nkaka ya bo ke vandaka ti yandi, to bo ke sosaka muntu ya nkaka sambu yandi tanina mwana na bo.

Mitindu yina yonso ya kutanina bana ke vandaka ti mambote mpi bigonsa. Yo ta vanda mbote nde beno solula ti ata kibuti mosi ya ke sadilaka mayele mosi na kati ya mayele yina sambu na kutanina bana. Biblia ke tuba nde: “Mayele kele na bantu yina ke sosaka bandongisila.”—Bingana 13:10.

Ebuna kana nge me pona kutinda mwana na kisika yina bo ke taninaka bana, nge ta sala inki? Kana mpidina . . .

Sosa kuzaba mambu ya me tala kisika yango yina ya bo ke taninaka bana

• Keti yo kele kisika yina leta me ndimaka mpi ya ke lungisaka bansiku yina nsiku ya leta ke lombaka? Keti bantu me zabaka nde kisika yango me kwendaka nsangu ya mbote?

• Keti banzo-nkanda na yo kele bunkete mpi ke lungisa bansiku ya me tala lutaninu?

• Inki mambu ke salamaka kuna?a

Sosa kuzaba mambu ya me tala bantu yina ke taninaka bana

• Inki formasio bo me bakaka? Zikisa nde bantu yango me zaba mbote kisalu ya kutanina bana, bo me bakaka formasio ya kusadisa bana kana diambu ya mpasi me basika, mpi ya kusadisa muntu yina ntima na yandi me yambula kubula.

• Keti nge kele ti makuki ya kuzikisa nde leta me kangaka ntete ve to ke landilaka ve bantu yina ta taninaka bana na beno?

• Keti bo ke katulaka mpamba-mpamba bantu yina ke taninaka bana? Kana mpidina, yo ta lomba nde mwana kuyikanaka mbala na mbala ti bantu ya mpa yina ke taninaka bana.

• Muntu mosi-mosi ke taninaka bana ikwa? Kana bana kele mingi, yo ta vanda mpasi nde bo tudila mwana na nge dikebi yina yandi kele ti yo mfunu. Ntembe kele ve nde, mutindu mwana na nge ta zola nde bo tudila yandi dikebi me tadila mvula na yandi mpi mayele na yandi.

• Keti bantu yina ke taninaka bana ta sepela kusolula ti nge sambu na mambu yina ke yangisa nge to mambu yina ke yangisa bo?