Tata mpi Nkuluntu​—Mutindu ya Kulungisa Mikumba Yonso Zole

“Sambu, kana muntu zaba kuyala nzo na yandi mosi ve, nki mutindu yandi lenda twadisa Dibundu ya Nzambi?”​—1 TIMOTEO 3:5.

1, 2. (a) Na mvunkama ya ntete, inki mutindu bankengi ya bampumpa ti bayina ya kukwela kansi ya kukonda bana kukaka na kusadisa bampangi na bau? (b) Inki mutindu Akilasi ti Prisila kele mbandu sambu na bankwelani mingi bubu yai?

BANKENGI na dibundu ya Bukristu ya ntete vandaka bampumpa, to bantu ya mekwelaka kansi ya kukonda bana, to ya mekwelaka mpi kele ti bana. Na ntembe ve, mingi na kati ya Bakristu yina kukaka kulanda ndongisila ya ntumwa Polo yina yandi pesaka na mukanda na yandi ya ntete na Korinto, kapu 7, mpi kubikala bampumpa. Yezu tubaka nde: “Bankaka ke kwelaka ve sambu na Kimfumu ya Nzambi.” (Matayo 19:12) Babakala bampumpa ya mutindu yai, bonso Polo mpi mbala yankaka ti bankundi na yandi bantambudi, lendaka kuvanda na kimpwanza ya kutambula sambu na kusadisa bampangi na bau.

² Biblia ketuba ve kana Barnabasi, Marko, Silasi, Luka, Timoteo, ti Tito kuvandaka bampumpa. Ata bau vandaka bantu ya mekwelaka, yau kele pwelele nde bau vandaka ve ti mikumba ya dibuta sambu na kukuka kusala banzyetolo ya nda ti bisalu ya kuswaswana. (Bisalu 13:2; 15:​39-41; 2 Korinto 8:​16, 17; 2 Timoteo 4:​9-11; Tito 1:5) Ziku bau vandaka kukwenda kumosi ti bankento na bau, bonso Piere ti “bantumwa ya nkaka,” yina vandaka kunata bankento na bau bisika yonso ya bau vandaka kutambula. (1 Korinto 9:5) Akilasi ti Prisila kele mbandu ya bankwelani yina vandaka na luzolo ya kubikisa nzo, na kulandaka Polo katuka Korinto tii na Efezo, na kukwendaka na nima na Roma, mpi na kuvutukaka dyaka na Efezo. Biblia ketuba ve kana bau vandaka na bana. Kisalu na bau ya kudipesa sambu na bampangi na bau natilaka bau matondo ya “badibundu yonso ya bantu yina kele Bayuda ve.” (Roma 16:​3-5; Bisalu 18:​2, 18; 2 Timoteo 4:19) Na ntembe ve, bubu yai, kele ti bankwelani mingi yina, bonso Akilasi ti Prisila, lenda sadisa mabundu yankaka, mbala yankaka na kukwendaka kisika mpusa kele ya kuluta nene.

Tata mpi Nkuluntu

 3. Inki kemonisa nde bankuluntu mingi ya mvunkama ya ntete vandaka bantu ya kukwela ti mabuta?

³ Yau kemonana nde na mvunkama ya ntete T.B., ntalu ya kuluta mingi ya Bakristu bankuluntu vandaka babakala ya mekwelaka mpi mebutaka. Ntangu Polo tangaka mambu ya melombama na muntu yina “ke zola kuvanda mutwadisi ya Dibundu,” yandi tubaka nde Mukristu ya mutindu yina “fweti zaba kuyala nzo na yandi mosi, yandi fweti longa bana na yandi na kulemfuka na yandi na luzitu yonso.”—1 Timoteo 3:​1, 4.

 4. Inki lombamaka na bankuluntu yina ya kukwela yina vandaka ti bana?

⁴ Mutindu beto monaka, nkengi vandaka ve na ntuma ya kuvanda ti bana, to nkutu kuvanda ya kukwela. Kansi kana yandi vandaka ya kukwela, sambu na kukuka kusala bonso nkuluntu to nsadi ya kisalu, yau lombaka nde Mukristu kusadila kimfumu na mutindu mosi ya mefwana mpi ya zola na zulu ya nkento na yandi mpi kudimonisa ya kufwana na kulunda bana na yandi na bulemfu ya mefwana. (1 Korinto 11:3; 1 Timoteo 3:​12, 13) Konso lebakanu yina ya ngolo na yina metala kutwadisa nzo na yandi talenda kukumisa yandi ya konda kufwana na kubaka mabaku ya sipesiali na kati ya dibundu. Sambu na inki? Polo tendulaka: “Kana muntu zaba kuyala nzo na yandi mosi ve, nki mutindu yandi lenda twadisa Dibundu ya Nzambi?” (1 Timoteo 3:⁠5) Kana bayina ya menga na yandi mosi kekuka ve kulemfukila kinkengi na yandi, inki mutindu bantu yankaka talenda kusala?

“Kuvanda na Bana ya Kekwikilaka”

5, 6. (a) Inki ndomba na dyambu ya bana Polo songaka Tito? (b) Inki bantu fwete mona na bankuluntu yina kele ti bana?

⁵ Ntangu yandi vandaka kulonga Tito na kusola bankengi na mabundu ya Kreta, Polo tubaka nde: “Mbuta ya Dibundu [“nkuluntu,” NW] lenda vanda ve na kifu mosi ya mbi; yandi fweti kwela kaka nkento mosi mpamba; [“kuvanda na bana ya kekwikilaka,” NW]; bo lenda kumona bo ve bonso bana ya mubulu to bonso bana yina ke wilaka batata ti bamama na bo ve. Sambu Nzambi me pesaka mutwadisi ya Dibundu kisalu ya kutala mambu na yandi.” Ebuna kuvanda ti “bana ya kekwikilaka” ketendula inki?​—Tito 1:6, 7.

⁶ Ngogo “bana ya kekwikilaka” ketubama sambu na baleke yina mepesaka luzingu na bau na Yehowa mpi mebotamaka, to na baleke yina mefinama na kudipesa mpi kubotama. Bampangi ya dibundu kezolaka kumona bana ya bankuluntu ya dibundu na bikalulu ya mbote mpi bulemfu. Yau fwete monana pwelele nde nkuluntu kele na kusala ngolo yonso yina yandi lenda sambu na kutunga lukwikilu ya bana na yandi. Ntotila Salomo sonikaka nde: “Longa mwana mutindu yandi fweti zinga, ebuna ntangu yandi me kuma mbuta yandi ta vila yo ve.” (Bingana 22:6) Kansi, inki beto lenda tuba kana mwana ya mebaka ndongolo ya mutindu yina mebuya na kusadila Yehowa to mpi mesala disumu mosi ya nene?

 7. (a) Sambu na inki yau kele pwelele nde Bingana 22:6 kepesa ve nsiku ya lenda kufwa ve? (b) Kana mwana ya nkuluntu mepona ve kusadila Yehowa, sambu na inki yau lenda suka ve kaka nde nkuluntu kuvidisa mabaku na yandi ya kimpeve?

⁷ Yau kele pwelele nde kingana yai ya mekatuka kutubilama ketula ve nsiku ya ngolo. Yau kefwa ve munsiku ya kimpwanza ya kupona. (Kulonga 30:​15, 16, 19) Na ntangu mwana ya bakala to ya nkento melungisa mvula ya kubaka mukumba, yandi fwete baka nzengolo na yandi mosi na yina metala kudipesa mpi mbotika. Kana nkuluntu mepesa na pwelele yonso lusadisu, lutwadisu, mpi ndongi yonso ya mfunu na kimpeve, kansi mwana mepona ve kusadila Yehowa, yau kele ve nde imene pana, tata na yandi mefwana dyaka ve na kusala bonso nkengi. Na ndambu yankaka, kana nkuluntu kele ti bana ya fyoti mingi ya kezinga na nzo na yandi, ebuna bau kulandana mosi mosi na kubela na kimpeve to na kunata mavanga, yandi tavanda dyaka ve bonso muntu ya ‘ke zaba kuyala nzo na yandi mosi.’ (1 Timoteo 3:4) Kima ya mfunu kele nde, yau fwete monika pwelele nde nkengi kele na kusala ngolo na yandi yonso sambu na kuvanda ti ‘bana ya kekwikilaka, bantu ke mona bo ve bonso bana ya mubulu to bonso bana yina ke wilaka batata ti bamama na bo ve.’a

Mekwelaka “Nkento ya Kekwikilaka Ve”

 8. Inki nsadilu nkuluntu fwete vanda na yau na ntwala ya nkento na yandi ya kele nkwikidi ve?

⁸ Sambu na babakala Bakristu yina mekwelaka bankento ya kele bankwikidi ve, Polo sonikaka nde: “Bakala yina kele mukristo, kana yandi ke na nkento [“ya kekwikilaka ve,” NW] ebuna nkento yango ke ndimaka na kuzinga ti yandi, bakala yina fweti fwa dibala ve . . . Sambu . . . Nzambi ke ndimaka mpi nkento yina kele mumpani [“kele nkwikidi ve,” NW] ntangu nkento yango me vukana ti bakala na yandi yina kele mukristo. Kana yo vandaka mpidina ve, bana na bo zolaka kuvanda bonso bana ya bamimpani. Ebuna, . . . nge mukristo ya bakala, nki mutindu nge lenda zaba nde nge ta gulusa nkento na nge?” (1 Korinto 7:​12-14, 16) Ngogo “nkwikidi ve” awa ketubila ve nkento yina kekwikilaka ve ata na lusambu mosi, kansi yina mekudipesaka ve na Yehowa. Yandi lendaka kuvanda Muyuda, to nkwikidi ya banzambi ya mimpani. Bubu yai, nkuluntu lenda vanda mekwelaka nkento mosi yina kelandaka lusambu yankaka, ya kele agnostique (kezabaka Nzambi ve), to athe (kendimaka ve nde Nzambi kele). Kana nkento yina kendima kubikala ti yandi, yandi fwete kubikisa yandi ve kaka sambu na balukwikilu ya kuswaswana. Yandi fwete landa ‘kuzinga ti yandi, kubakisa nde yandi kele ngolo mingi ve, kuzitisa yandi,’ kuzinga ti kivuvu ya kugulusa yandi.​—1 Piere 3:7; Kolosai 3:19.

 9. Na bansi kisika nsiku kepesa nswa na babakala ti na bankento na kulonga bana na bau balukwikilu na bau ya lusambu, inki nkuluntu fwete sala, ye inki mutindu yau tasimba mabaku na yandi?

⁹ Kana nkengi kele ti bana, yandi tasadila mbote kimfumu ya bubakala mpi ya kitata na kuyedisaka bau “na ndongi mpi ndongolo ya mabanza ya Yehowa.” (Efezo 6:​4, NW) Na bansi mingi, nsiku kepesaka bankwelani yonso zole nswa ya kupesa ndongolo ya lusambu na bana na bau. Mpidina, nkento lenda lomba na kusadila nswa na yandi na kutendudila bana lukwikilu mpi mambu ya lusambu na yandi, yau lenda vanda kunata bau na dibundu na yandi.b Ya kyeleka, bana fwete landa kansansa na bau ya kulongama na Biblia na yina metala kukonda kuvukana na bankinsi ya lusambu ya luvunu. Bonso mfumu ya dibuta, tata tasadila nswa na yandi mosi na kulonguka ti bana na yandi mpi kunata bau na balukutakanu na Nzo ya Kimfumu na ntangu mpila memonana. Kana bau melungisa bamvula ya muntu keyindulaka, bau lenda baka balukanu na bau mosi, bau tazenga inki nzila bau takwenda. (Yozue 24:15) Kana bankundi na yandi bankuluntu ti bampangi ya dibundu lenda mona nde yandi kesadila nswa ya leta kepesa yandi, na kulongaka bana na yandi nzila ya kyeleka na mutindu mosi ya kufwana, yandi tavidisa ve mukumba ya kusala bonso nkuluntu.

‘Kuzaba Kuyala Nzo na Yandi na Mutindu Mosi ya Mbote’

10. Kana bakala ya dibuta kele nkuluntu, mukumba na yandi ya ntetentete kele inki?

¹⁰ Ata sambu na nkuluntu yina kele tata mpi yina nkento kele Mukristu, yau kele ve dyambu ya petepete na kukabisa ntangu mpi dikebi na yandi ya mbote na kati ya nkento na yandi, bana, mpi mikumba ya dibundu. Masonuku kemonisa pwelele nde tata Mukristu kele na mukumba ya kusungimina nkento ti bana na yandi. Polo sonikaka nde: “Kana muntu ke sadisa [bantu na yandi mosi ve], nkutu kana yandi ke sadisa bantu ya fami na yandi mosi mpi ve, yandi me vidisaka lukwikilu na yandi, yandi me luta nkutu mumpani na mbi.” (1 Timoteo 5:8) Kaka na mukanda yina mosi, Polo tubaka nde kaka babakala ya kukwela yina meyitaka kudimonisa babakala mpi batata ya mbote lenda kuponama na kusala bonso bankengi.​—1 Timoteo 3:​1-5.

11. (a) Na inki mutindu nkuluntu fwete “sadisa bantu na yandi mosi”? (b) Inki mutindu yau lenda sadisa nkuluntu na kulungisa mikumba na yandi ya dibundu?

¹¹ Nkuluntu fwete “sadisa” bantu na yandi na kinsuni kaka ve kansi mpi na kimpeve ti na mawi. Ntotila ya mayele Salomo sonikaka nde: “Yidika ntete mbote-mbote kisalu na nge, bongisa bilanga na nge, ebuna nge ta tunga nzo na nge.” (Bingana 24:27) Na yau, na ntangu yandi kepesa bima ya kinsuni, ya mawi, mpi ya luyangidilu ya nkento mpi bana na yandi, nkuluntu fwete tunga bau mpi na kimpeve. Yau kebakaka ntangu​—ntangu ya yandi takuka ve kusadila sambu na mambu ya dibundu. Kansi, yau kele ntangu yina lenda futa mbote na yina metala kyese mpi kimpeve ya dibuta. Na nsukansuka, kana dibuta na yandi kele na kimpeve ya ngolo, nkuluntu lenda vanda na mfunu ya kulutisa ntangu fyoti kaka sambu na kuyidika makambu ya dibuta. Yau tabikila yandi kimpwanza ya mabanza sambu na kusungimina mambu ya dibundu. Mbandu na yandi bonso bakala ya mbote mpi tata ya mbote tavanda mambote ya kimpeve sambu na dibundu.​—1 Piere 5:​1-3.

12. Na inki dikambu ya dibuta batata yina kele bankuluntu fwete pesa mbandu ya mbote?

¹² Kutwadisa nzo na mutindu ya mbote kelomba mpi kuyidika manaka sambu na kutwadisa kulonguka ya dibuta. Yau kele mingimingi mfunu nde nkuluntu kupesa mbandu ya mbote na dyambu yango, sambu mabuta ya ngolo kebutaka mabundu ya ngolo. Nkengi lenda manisa ve ntangu na yandi yonso na mabaku yankaka ya kisalu na mpila nde yandi bikala dyaka ve na ntangu ya kulonguka ti nkento mpi bana na yandi. Kana yau vandaka mpila yina, yandi fwete fimpa dyaka manaka na yandi. Yau lenda lomba nde yandi kusalulula manaka to kufyotuna ntangu ya yandi kebakaka na mambu yankaka, to mpi kubuya mikumba yankaka na bantangu yankaka.

Kinkengi ya Bukatikati

13, 14. Inki ndongisila “mpika ya kwikama mpi ya mayele” mepesaka na bankuluntu yina kele ti mabuta?

¹³ Ndongisila ya kutula bukatikati na kati ya mikumba ya dibuta ti ya dibundu kele kima ya mpa ve. Banda ntama, “mpika ya kwikama mpi ya mayele” kepesaka ndongisila sambu na mambu yai. (Matayo 24:​45, NW) Bamvula kuluta 37 meluta, Nzozulu ya Nkengi (ya Kingelesi) ya Septembri 15, 1959, balutiti 553 ti 554, longisilaka nde: “Keti yau kele ve mpenza dyambu ya kutula bukatikati na kati ya mambu yai yonso na ntangu na beto? Na bukatikati yina, bika nde dikabu ya mefwana kupesama na mambote ya dibuta na nge mosi. Ya kyeleka, Yehowa Nzambi tazola ve nde bakala kusadila ntangu na yandi yonso na kisalu ya dibundu, na kusadisaka bampangi na yandi ti bankweno na kubaka luguluku, kansi yandi kutanina ve luguluku ya nzo na yandi mosi. Nkento ya muntu ti bana na yandi kele mukumba ya ntetentete.”

¹⁴ Nzozulu ya Nkengi (ya Kifalansa) ya Novembri 1, 1986, lutiti 22, longisilaka nde: “Kukwenda na kisalu ya bilanga na dibuta tavukisa beno kuluta, kansi bampusa kibeni ya bana na nge kelomba ntangu na nge ti mawi na nge ya zola. Yau yina, bukatikati kelombama na kuzenga ntangu ikwa nge lenda sadila sambu na . . . mikumba ya dibundu, na kusungiminaka mpi ‘bayina kele bantu na nge’ na kimpeve, na mawi, mpi na kinsuni. [Mukristu] fwete ‘longuka na kusadila vumi na dibuta na [yandi] mosi.’ (1 Timoteo 5:4, 8, NW)”

15. Sambu na inki nkuluntu yina kele ti nkento mpi bana kele na mfunu ya mayele mpi luswasukusu?

¹⁵ Kingana mosi ya Masonuku ketuba nde: “Na mayele nzo tatungama, ye na luswasukusu yau tatelama ti lufulu ya ngolo.” (Bingana 24:3, NW) Ee, sambu nkengi kulungisa mikumba na yandi ya teokrasi kumosi ti kutunga nzo na yandi, ya kyeleka mpenza yandi kele na mfunu ya mayele ti luswasukusu. Na kulandaka Masonuku, yandi kele ti bibansala ya kinkengi kuluta mosi. Yau ketadila mikumba ya dibuta na yandi ti ya dibundu na yandi. Yandi kele na mfunu ya luswasukusu sambu na kutula bukatikati na kati na yau. (Filipi 1:9, 10) Yandi kele na mfunu ya mayele sambu na kubakisa mbotembote mambu yina fwete baka kisika ya ntete. (Bingana 2:​10, 11) Ata yandi kekudiwa nde yandi fwete kudibanza sambu na mabaku na yandi ya dibundu inki mutindu, yandi fwete kubakisa nde, mutindu yandi kele bakala mpi tata, mukumba na yandi ya ntete ya Nzambi pesaka yandi kele lusungiminu ti luguluku ya dibuta na yandi.

Batata ya Mbote mpi Bankuluntu ya Mbote

16. Inki mambote nkuluntu kele na yau kana yandi kele mpi tata?

¹⁶ Nkuluntu yina melongaka bana na yandi mbote lenda vanda na mambote ya kyeleka. Kana yandi mezabaka kusungimina mbotembote dibuta na yandi, yandi talunga na kusadisa mabuta yankaka na kati ya dibundu. Yandi tabakisa bampasi na bau mbotembote mpi lenda pesa bandongisila yina lenda bakama na eksperiansi na yandi mosi. Na kyese yonso, mafunda ya bankuluntu na inza ya mvimba kele na kusala kisalu ya mbote bonso babakala, batata, mpi bankengi.

17. (a) Inki bakala yina kele tata mpi nkuluntu fwete vila ve ata fyoti? (b) Inki mutindu bampangi yankaka ya dibundu fwete monisa kikalulu ya mawa?

¹⁷ Sambu nde bakala ya dibuta kuvanda nkengi, yandi fwete vanda Mukristu ya kutela yina, ntangu yandi kesungimina nkento ti bana na yandi, lenda yidika mambu na yandi na mpila nde yandi kuka kuzwa ntangu ya kutula dikebi na bantu yankaka na kati ya dibundu. Yandi fwete vila ve ata fyoti nde kisalu na yandi ya kingungudi kebanda na nzo. Na kuzabaka nde bankuluntu yina kele na bankento mpi bana kele na mikumba, ya dibuta na bau ti ya dibundu na bau, bampangi ya dibundu tameka na kukonda kulombila bau ntangu ya mefwana ve. Mu mbandu, nkuluntu mosi yina kele na bana yina fwete kwenda na nzo-nkanda mbasi na suka, lenda ve kukuka ntangu yonso na kubikala mwa ntangu na nima ya balukutakanu ya nkokila. Bampangi yankaka ya dibundu fwete bakisa dyambu yai mpi kumonisa mawi ya kinkundi.​—Filipi 4:5.

Beto Fwete Zitisa Bankuluntu na Beto

18, 19. (a) Mfimpa na beto ya 1 Korinto kapu 7 mesadisa beto na kubakisa inki? (b) Inki mutindu beto fwete baka babakala Bakristu ya mutindu yina?

¹⁸ Mfimpa na beto ya kapu 7 ya mukanda ya ntete ya Polo na Korinto mesadisa beto na kumona nde, na kulandaka ndongisila ya Polo, kele ti babakala mingi ya bampumpa yina kele na kusadila kimpwanza na bau sambu na kusadisa mambote ya Kimfumu. Kele mpi ti mafunda ya bampangi babakala ya mekwelaka yina kele na bana ve yina, ntangu bau kepesa dikebi ya melombama na bankento na bau, kesala bonso bankengi ya mbote na distrike, na nzyunga, na mabundu, mpi na bafiliale ya la Société Watch Tower, ti luwakanu ya bankento na bau yina mefwana na kukumisama. Na nsuka, na mabundu kiteso ya 80 000 ya bantu ya Yehowa na ntoto, kele ti batata mingi yina kezolaka kaka bankento na bau mpamba ve ti bana, kansi dyaka, bau kebakaka mpi ntangu ya kusadisa bampangi na bau bonso bangungudi ya kele na dikebi.​—Bisalu 20:28.

¹⁹ Ntumwa Polo kusonikaka nde: “Bambuta yina ke twadisaka Dibundu mbote-mbote, nkutu bayina ke salaka ngolo na kupesa malongi ti na kulonga bantu, bo lunga kubaka [“lukumu,” NW] na bo mbala zole.” (1 Timoteo 5:17) Ee, bankuluntu yina ketwadisaka banzo na bau ti dibundu na mutindu mosi ya mbote melunga na kubaka zola ti luzitu na beto. Ya kyeleka, beto fwete “zitisa bantu yonso yina kele [mutindu yina].”​—Filipi 2:29.

[Banoti na nsi ya lutiti]

Na Nzila ya Mvutukilu

◻ Inki mutindu beto kezaba nde bankuluntu mingi na mvunkama ya ntete T.B. vandaka ti mabuta?

◻ Inki melombama na bankuluntu ya mekwelaka ya kele ti bana, mpi sambu na inki?

◻ Inki kele ntendula ya kuvanda ti “bana ya kekwikilaka,” kansi kusala inki kana mwana ya nkuluntu mepona ve kusadila Yehowa?

◻ Na inki mambu nkuluntu fwete “sadisa bantu na yandi mosi”?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 18]

Mabuta ya ngolo kesalaka mabundu ya ngolo