Tipigissunut kemikalianullu malussarippallaarneq Naalliuut eqqumiitsoq
Pam illoqarfiup ilaani annoraassiassanik naatitsivinnik avatangerneqarsimasumi najugaqarpoq. Narsaatit akuttoqatigiimmik timmisartumit herbicidinik pesticidinillu serpartarneqartarput, illunullu eqqaaniittunut, ilaatigut Pamip najugaanut, serpartaatit kemiskiusut sinneri anorimit tinginneqartarlutik.
PAM niaqorlorujussuartalerpoq merianngusarlunilu, peqqiilliulerlunilu. Naggataagut stoffinut pesticidinut tunngassuteqarunanngitsunut malussarippallaalerpoq. Assersuutigalugu makkununnga: tipigissaatinut, unernut tarnutinut, timimut cremenut, eqqiaanermut atortunut, qalipaatinut, tæppinut nutaanut, tupap pujuanut, illunut tipigissaatinut allanullu. Malunniutit Pamip malugisai naalliuummut eqqumiitsumut tipigissunut kemikalianullu malussarippallaarnermik (multiple chemical sensitivity-mik, naalisarlugu MCS-imik)a taaneqartumut malunniutaatinneqartarput. Naalliuut tamanna pillugu naalisaaneq MCS tulliuttuni atorneqassaaq.
„Atortut kemiskiusut nalinginnaasut qanilligaangakkit merianngulertarpunga qasoqqalerlungalu, uisakajaalerlunga uissanngulerlungalu,“ Pam Iteritsi!-mut oqaluttuarpoq. „Timiga pullattarpoq, ilaannikkullu anertikkartarlunga. Aamma annilaangalertarpunga aqussinnaanngisannik qiaatigalunga, uummatiga tillerululluni, tillernerulluni puakkullu immattoortarlunga. Allaat pualluutigisimavara.“
Malunniutit napparsimasumiit napparsimasumut allanngorarsinnaapput, tipigissunulli kemikalianullu malussarippallaartup makkuninnga malunniuteqarsinnaapput: niaqorlunneq, qasorujussuarneq, nukilerineq, naggusserineq, eksemerneq, anillanneq, nuffasernermut malunniutinik malugisaqarneq, astmarneq, kiinnap sulluini ajornartorsiuteqarneq, annilaanganeq, isumatsarujussuarneq, puigutuneq, eqqarsaqqissaarsinnaannginneq, sinissaaleqineq, uummatip akuttoqatigiinngitsumik tillernera, pullanganeq, meriannguneq, meriarneq, nerisat aqajaqqumi uunneqarsinnaanerannik ajornartorsiorneq aanaartoornerlu. Soorunami malunniutit taakkua aamma nappaatinik allanik pissuteqarsinnaapput.
MCS — ajornartorsiutaagaluttuinnartoq
USA-mi innuttaasut assigiinngitsut akornanni misissuilluni apersuinerup takutippaa 15 procentit 37 procentillu akornanniittut isumaqartut kemikalianut nalinginnaasumik atorneqartartunut qalipaatiniittunut, tæppini nutaaniittunut tipigissaatiniittunut, tipinullu soorlu biilit tupallu pujuannut malussarippallaarlutik taakkuninngaluunniit sapigaqarlutik. 5 procentiinnaalli ikinnerusulluunniit, ukiui apeqqutaallutik, MCS-ertutut nakorsamit paasitinneqarsimapput. Taakku sisamaagaangata pingasut pallillugit arnaasarput.
MCS-ertorpassuit pesticidit simerneriaatit assigisaallu pisuutittarpaat. Taakkua tamarmik avatangiisimiikkajupput, ingammik simerneriaatit assigisaallu. Simerneriaatit assigisaallu stoffiupput stoffinik allanik katatsitsisartut. Qalipaatit, lakkit, nipinnequtit, pesticidit eqqiaanermullu atortut akugaat.
Allaaserisani tulliuttuni MCS misissornerussavarput sunalu iluaqutaasinnaanersoq saqqummiullugu. Aammattaaq takussavarput napparsimasoq tamatuminngalu naalliuuteqanngitsoq MCS-imik eqqugaasoq atugaliorpallaannginniassammat qanoq suleqatigiissinnaasut.
[Quppernerup ataani ilanngussaq]
a Tuluttut taaguut „multiple chemical sensitivity“ (kemikalianut assigiinngitsorpassuarnut malussarippallaarneq) nalinginnaanerpaagunarpoq, allanilli aamma taaguuteqarpoq, ilaatigut „environmental illness“ aamma „chemical hypersensitivity syndrome“. „Sensitivity“ (malussarinneq) matumani isumaqarpoq allat malugineq ajugaannik kemikalianut malussarinneq. Qallunaatut taaguutit „multibelt kemisk syndrom“, „kemikalieintolerans“ aamma „kemisk intolerans“ atorneqartarput.