Rɛdi di Pipul dɛn fɔ “Lan bɔt Jiova”

1-3. Uskayn prɔblɛm dɛn bin mit Jizɔs in disaypul dɛn we dɛn de prich di gud nyus na “ɔl di neshɔn dɛn”?

JIZƆS KRAYS bin gi in disaypul dɛn bɔku wok fɔ du. I bin tɛl dɛn se: “Una go ɛn mek pipul dɛn bi mi disaypul dɛn na ɔl di neshɔn dɛn.” As dɛn de du dis wok, “dɛn go prich dis gud nyus bɔt di Kiŋdɔm ɔlsay na di wɔl so dat ɔl di neshɔn dɛn go yɛri.”—Mat. 24:14; 28:19.

² Di disaypul dɛn bin lɛk Jizɔs ɛn di gud nyus. Bɔt dɛn go dɔn de wɔnda aw i go pɔsibul fɔ lɛ dɛn prich dis gud nyus, we dɛn nɔ bɔku. Ɛn Jizɔs, we dɛn bin de prich bɔt fɔ se in na Gɔd in Pikin, dɛn bin dɔn kil am. Ɛn dɛn bin de si in disaypul dɛn as “ɔdinari pipul dɛn we nɔ lan buk.” (Akt 4:13) Bɔt di mɛsej we dɛn fɔ prich bin difrɛn frɔm di tin dɛn we di edman dɛn pan Gɔd biznɛs bin lan na dɛn Ju skul dɛn. Ivin insay Izrɛl, dɛn nɔ bin de rɛspɛkt di disaypul dɛn, so dɛn bin de wɔnda if di ɔda pipul dɛn we de na di say dɛn we Roman gɔvmɛnt de rul go lisin to dɛn.

³ Jizɔs bin dɔn wɔn in disaypul dɛn se pipul dɛn go et dɛn, dɛn go mek dɛn sɔfa, ɛn dɛn go ivin kil sɔm pan dɛn. (Lyuk 21:16, 17) Jizɔs bin tɔk bak se dɛn fambul ɛn padi dɛn go kɔmɔt biɛn dɛn, sɔm pipul dɛn go bigin tich lay lay tin dɛn, ɛn bɔku pipul dɛn nɔ go de du wetin di lɔ se. (Mat. 24:10-12) Ivin if pipul dɛn gɛt fɔ lisin to dɛn ɛnisay we dɛn go prich, aw dɛn go ebul fɔ prich dis mɛsej “ɔlsay na di wɔl”? (Akt 1:8) Di disaypul dɛn go mɔs dɔn de wɔnda aw dɛn go ebul fɔ du dis wok pan ɔl we dɛn prɔblɛm ya go mit dɛn.

 4. Aw di prichin wok bin go bifo we di disaypul dɛn bin de prich?

⁴ Ilɛksɛf di disaypul dɛn bin de dawt aw dɛn go du di prichin wok, dɛn bin stil prich di gud nyus na Jerusɛlɛm, Sameria, ɛn ɔda pat dɛn na di wɔl. Tin nɔ bin izi fɔ dɛn, bɔt insay 30 ia, dɛn bin ebul fɔ “prich to ɔlman we de na di wɔl,” ɛn di gud nyus bin de “go bifo” ɔlsay na di wɔl. (Kɔl. 1:6, 23) Fɔ ɛgzampul: Di tin dɛn we di apɔsul Pɔl bin se ɛn du na wan ayland we nem Sayprɔs bin mek wan Roman rula we nem Sajiɔs Pɔlɔs “kam fɔ biliv gud gud wan, bikɔs ɔl di tin dɛn we i lan bɔt Jiova bin mek i sɔprayz.”—Rid Di Apɔsul Dɛn Wok [Akt] 13:6-12.

 5. (a) Wetin Jizɔs bin tɛl in disaypul dɛn? (b) We wi tink bɔt di tin dɛn we bin apin insay di apɔsul dɛn tɛm, wetin wi go se?

⁵ Jizɔs in disaypul dɛn bin no se if i lɛf to dɛn nɔmɔ, dɛn nɔ go ebul fɔ prich ɔlsay na di wɔl. Jizɔs bin dɔn tɛl dɛn se i go de wit dɛn ɛn di oli spirit go ɛp dɛn. (Mat. 28:20) Ɔda tin dɛn we bin apin da tɛm de, go mɔs dɔn ɛp dɛn fɔ prich bɔt di Kiŋdɔm. Wan buk we nem Evangelism in the Early Church bin tɔk se di apɔsul dɛn tɛm, na bin di bɛst tɛm fɔ lɛ Kristian dɛn bigin fɔ prich. Ɛn leta di Kristian dɛn bin fil se na Gɔd dɔn mek we fɔ lɛ dɛn prich.

 6. Wetin wi go tɔk bɔt (a) insay dis atikul? (b) insay di nɛks atikul?

⁶ Di Baybul nɔ tɛl wi ɔl wetin Gɔd bin du fɔ mek di prichin wok go bifo insay di apɔsul dɛn tɛm. Bɔt wi no se: Jiova bin want mek dɛn prich di gud nyus, bɔt Setan nɔ bin want dat. Insay dis atikul, wi go tɔk bɔt sɔm tin dɛn we go dɔn mek i izi fɔ prich insay di apɔsul dɛn tɛm pas ɛni ɔda tɛm. Insay di nɛks atikul, wi go tɔk bɔt sɔm tin dɛn we de ɛp wi tide fɔ prich di gud nyus ɔlsay na di wɔl.

 7. Insay di apɔsul dɛn tɛm, wetin bin de na ɔl di say dɛn we di Roman dɛn bin de rul? Wetin mek da tɛm de bin difrɛn frɔm ɛni ɔda tɛm?

⁷ Insay di apɔsul dɛn tɛm, pis bin de na ɔl di say dɛn we di Roman dɛn bin de rul. Dis bin mek i izi fɔ lɛ di disaypul dɛn prich. Di Roman gɔvmɛnt bin de mek shɔ se pis de ɔlsay. Bɔt sɔntɛnde, “wɔ dɛn” bin de apin, jɔs lɛk aw Jizɔs bin dɔn tɔk. (Mat. 24:6) Di Roman dɛn bin pwɛl Jerusɛlɛm insay di ia 70, ɛn dɛn bin de fɛt ɔda smɔl smɔl wɔ dɛn na dɛn bɔda dɛn. Bɔt pis bin de na bɔku say dɛn we dɛn de rul, ɛn dis bin mek am izi fɔ di disaypul dɛn fɔ travul ɛn prich. Dis pis bin las fɔ lɛk 200 ia so, ɛn dɛn bin de kɔl am di Roman Pis. Wan buk we dɛn kɔl The Horizon Book of Ancient Rome bin tɔk se: “Frɔm we mɔtalman dɔn de liv na dis wɔl, dɛn nɔ wande gɛt pis fɔ lɔng tɛm so.”

 8. Aw di pis we bin de, bin bɛnifit dɛn fɔstɛm Kristian dɛn?

⁸ Lɛk 300 ia so afta Jizɔs day, wan man we nem Origɛn, we stɔdi bɔt rilijɔn bin rayt se: “Di gud nyus nɔ fɔ dɔn rich ɔlsay na di wɔl, if bɔku kiŋdɔm dɛn bin de . . . bikɔs dɛn fɔ dɔn fos bɔku man dɛn fɔ jɔyn di ami ɛn fɛt fɔ dɛn kɔntri. . . . Di mɛsej we Jizɔs in disaypul dɛn bin de prich nɔ bin de ivin alaw mɔtalman fɔ du bad to in ɛnimi. So aw dis prich we dɛn bin de prich bɔt pis bin fɔ go bifo if pis nɔ bin de ɔlsay na di wɔl?” Pan ɔl we di Roman pipul dɛn bin de mek Jizɔs in disaypul dɛn sɔfa, dɛn bin yuz da tɛm de we pis bin de, fɔ prich di gud nyus ɔlsay.—Rid Lɛta Fɔ Rom 12:18-21.

9, 10. Wetin mek i bin izi fɔ di disaypul dɛn fɔ travul na bɔku say dɛn we di Roman dɛn bin de rul?

⁹ Di Roman dɛn bin mek fayn fayn rod dɛn, so di Kristian dɛn bin de yuz am fɔ travul. Fɔ lɛ di Roman gɔvmɛnt go kɔntinyu fɔ kɔntrol di pipul dɛn we i de rul, dɛn bin gɛt amiman dɛn we sabi fɔ fɛt. Dɔn dɛn bin mek gud rod dɛn so dat dɛn amiman dɛn go ebul fɔ go ɛnisay kwik kwik wan. Di Roman dɛn bin sabi aw fɔ mek gud rod. Di rod dɛn we dɛn bin mek bin lɔng pas 50,000 mayl ɛn i bin mek am izi fɔ go na ɔl di say dɛn we dɛn bin de rul. Di rod pas na fɔrɛst dɛn, say dɛn usay pɔsin nɔ go ebul fɔ liv, ɛn mawnten dɛn.

¹⁰ Apat frɔm di gud rod dɛn we dɛn bin mek, di Roman dɛn bin de travul bak wit bot dɛn. Di Roman ship dɛn bin de pas na lɛk 900 difrɛn difrɛn say dɛn na di si, fɔ go na di difrɛn say dɛn we dɛn de rul. So Kristian dɛn bak bin de yuz bot dɛn fɔ go na bɔku bɔku say dɛn. Tin nɔ bin izi, bɔt di apɔsul Pɔl ɛn in kɔmpin Kristian dɛn bin ebul fɔ go na bɔku say dɛn, pan ɔl we dɛn nɔ bin gɛt paspɔt ɛn visa. Dɛn nɔ bin gɛt say usay dɛn fɔ chɛk pɔsin fɔ no if i gɛt ɔl in pepa dɛn fɔ travul. Di Roman gɔvmɛnt bin rili de pɔnish di wan dɛn we de brok lɔ, so tifman dɛn nɔ bin bɔku na di rod dɛn. Fɔ travul bak bay si bin sef, bikɔs di Roman amiman dɛn bin de ɔlsay na di si fɔ wach fɔ ɛnimi dɛn we kin kam fɔ tif di wan dɛn we de travul. Pan ɔl we sɔm ship dɛn we Pɔl bin de travul wit bin ambɔg na di si, ɛn i bin de pan denja ɔda tɛm dɛn na di si, no patikyula say nɔ de na di Baybul we se na tifman dɛn bin ambɔg di ship we i bin de go wit.—2 Kɔr. 11:25, 26.

11. Wetin mek di disaypul dɛn bin de yuz di Grik langwej?

¹¹ Di Grik langwej bin ɛp di Kristian dɛn fɔ tɔk to dɛnsɛf, ɛn i bin ɛp fɔ mek wanwɔd de na di kɔngrigeshɔn. Bikɔs Alɛkszandra di Gret bin dɔn kapchɔ bɔku say dɛn, dis bin mek bɔku pipul dɛn de tɔk ɛn ɔndastand di Grik langwej. So Gɔd in savant dɛn bin ebul fɔ tɔk to ɔlkayn pipul dɛn, ɛn dis bin mek di gud nyus go bɔku say. Apat frɔm dat, di Ju dɛn we bin de na Ijipt bin dɔn translet Jɛnɛsis to Malakay insay Grik. Pipul dɛn bin sabi bɔt dis transleshɔn, we dɛn bin de kɔl di Septuagint, ɛn Krays in disaypul dɛn bin de yuz am. Di Kristian dɛn bak bin lɛk fɔ rayt insay Grik. Di Grik langwej bin gɛt bɔku bɔku wɔd dɛn ɛn i bin gɛt sɔm wɔd dɛn we fayn fɔ ɛksplen Gɔd in Wɔd gud gud wan.

12. (a) Wetin na di kodɛks? Wetin mek i bɛtɛ pas skrol? (b) Ustɛm Kristian dɛn bigin de yuz di kodɛks mɔ?

¹² Aw Kristian dɛn bin de yuz di Skripchɔ dɛn we dɛn de prich? Fɔstɛm, na skrol dɛn bin de yuz fɔ prich, bɔt i nɔ bin izi fɔ waka wit dɛn bikɔs dɛn bin gɛt wet. Ɛn yu gɛt fɔ rol dɛn fɔ opin dɛn ɛn rol dɛn bak fɔ lɔk dɛn, ɛn bɔku tɛm, na wansay nɔmɔ dɛn bin de rayt pan di skrol dɛn. Di buk we Matyu rayt, in wangren bin ful-ɔp wan ol skrol. Bɔt i nɔ tu te, dɛn kam gɛt wan ɔda tin we dɛn kɔl kodɛks. Dis na di fɔs buk we dɛn ɛva mek. Dɛn bin de jɔyn bɔku pej togɛda fɔ mek dis buk. So dis bin mek am izi fɔ lɛ pɔsin opin am ɛn fɛn Skripchɔ izi wan. Pan ɔl we wi nɔ no di tɛm we Kristian dɛn bigin yuz di kodɛks, wan buk we dɛn kɔl The Birth of the Codex bin tɔk se: “Insay di ia 100 to di ia 200, di Kristian dɛn bin de yuz di kodɛks ɔlsay, so i go mɔs bi se dɛn bin dɔn bigin fɔ yuz am lɔng lɔng tɛm bifo di ia 100.”

13, 14. (a) Aw di Roman lɔ bin protɛkt Pɔl? (b) Aw Kristian dɛn bin bɛnifit frɔm di Roman lɔ?

¹³ Di Roman dɛn lɔ bin de na ɔl di say dɛn we dɛn de rul ɛn pɔsin we na Roman bin gɛt bɔku rayt ɛn di lɔ bin de protɛkt am. Fɔ ɛgzampul, Pɔl na bin Roman so di Roman lɔ bin protɛkt am bɔku tɛm. We dɛn bin want fɔ bit di apɔsul Pɔl na Jerusɛlɛm, i aks wan Roman ɔfisa se: “Yu tink se i rayt fɔ bit sɔmbɔdi we na Roman we una nɔ jɔj am yet?” Dɛn nɔ bin gɛt rayt fɔ du dat. We Pɔl tɛl dɛn se in na Roman, “dɛn lɛf am wantɛm wantɛm; ɛn we di sojaman dɛn bigman kam fɔ no se [Pɔl] na Roman, i fred bikɔs i bin dɔn mek dɛn tay am wit chen.”—Akt 22:25-29.

¹⁴ Bikɔs Pɔl na bin Roman, dat bin mek dɛn beg am na Filipay afta dɛn bin dɔn trit am bad. (Akt 16:35-40) Insay Ɛfisɔs, wan pan di bigman dɛn na di gɔvmɛnt, bin tɔk bɔt di Roman lɔ afta i bin dɔn stɔp di pipul dɛn we bin want bit di Kristian dɛn. (Akt 19:35-41) We Pɔl bin de na Sizeria, i bin tɔk se i want mek dɛn go tɔk in kes bifo Siza. Pɔl bin gɛt rayt fɔ du dat bikɔs in na bin Roman ɛn dat bin gi am di chans fɔ tɔk bɔt Jiova bifo Siza. (Akt 25:8-12) So di Roman lɔ bin mek am pɔsibul fɔ lɛ di Kristian dɛn “gɛt rayt fɔ prich di gud nyus.”—Fil. 1:7.

15. Usay-ɛn-usay di Ju dɛn bin de insay Jizɔs in tɛm?

¹⁵ Di Ju dɛn bin de na bɔku kɔntri dɛn we bin de ɔnda di Roman dɛn, so dis bin mek i izi fɔ di Kristian dɛn fɔ du dɛn prichin wok. Lɔng lɔng tɛm bifo di Roman dɛn bigin fɔ rul, di Asirian dɛn bin pul di Ju pipul dɛn usay dɛn bin de ɛn kɛr dɛn go na Asiria ɛn leta di Babilonian dɛn bin kɛr di Ju pipul dɛn na Babilɔn. Fayv ɔndrɛd ia bifo Krays, di Ju pipul dɛn bin de na ɔl di 127 say dɛn we di Pashian dɛn bin de rul. (Ɛsta 9:30) We Jizɔs bin de na di wɔl, sɔm Ju pipul dɛn bin de na Eshia, Gris, Mɛsopotemia, Ijipt ɛn ɔda pat dɛn na Nɔt Afrika. Masta sabi bukman dɛn dɔn tɔk se na lɛk 60,000,000 pipul dɛn di Roman gɔvmɛnt bin de rul ɛn we yu kɔnt 14 pan dɛn pipul ya, 1 pan dɛn na Ju. Ɛnisay we di Ju pipul dɛn bin de go, dɛn nɔ bin de fɔgɛt dɛn rilijɔn.—Mat. 23:15.

16, 17. (a) Aw bɔku pipul dɛn we nɔto Ju bin bɛnifit we di Ju dɛn bin de na difrɛn say dɛn na di wɔl? (b) Aw di disaypul dɛn bin falamakata di Ju dɛn?

¹⁶ Bikɔs di Ju pipul dɛn bin de bɔku say, bɔku pipul dɛn we nɔto Ju bin kam fɔ no bɔt di Ibru Skripchɔ dɛn we de frɔm Jɛnɛsis to Malakay. Dɛn lan se na wangren tru Gɔd de ɛn di wan dɛn we de wɔship am fɔ liv dɛn layf di rayt we. Apat frɔm dat, di Ibru Skripchɔ dɛn bin tɔk bɔku tin dɛn bɔt di Mɛsaya. (Lyuk 24:44) Di Ju pipul dɛn ɛn di Kristian dɛn bin no se di Ibru Skripchɔ dɛn na Gɔd in Wɔd, so dis bin mek am izi fɔ Pɔl we i de tɔk to pipul dɛn we bin rili want fɔ du wetin rayt. Di apɔsul Pɔl bin de go na di Ju mitin os dɛn ɔltɛm ɛn ɛksplen di Skripchɔ to dɛn.—Rid Di Apɔsul Dɛn Wok [Akt] 17:1, 2.

¹⁷ Di Ju dɛn bin gɛt wan patikyula we aw dɛn de wɔship. Dɛn bin de kam togɛda ɔltɛm na dɛn Ju mitin os ɔ say dɛn we opin. We dɛn kam togɛda, dɛn bin de siŋ, pre, ɛn tɔk bɔt di Skripchɔ dɛn. Di disaypul dɛn bin falamakata dɛn, ɛn tide sɛf, na di sem tin wi kin du na wi kɔngrigeshɔn dɛn.

18, 19. (a) Aw di difrɛn tin dɛn we bin de apin trade bin ɛp Jizɔs in disaypul dɛn? (b) Aw di tin dɛn we wi dɔn tɔk bɔt, mek yu fil bɔt Jiova?

¹⁸ Wi dɔn si se difrɛn difrɛn tin dɛn bin ɛp fɔ mek di prichin wok go bifo. Di Roman dɛn bin mek pis de ɔlsay we dɛn de rul, i bin izi fɔ travul, pipul dɛn bin de tɔk di Grik langwej ɔlsay, di Roman lɔ bin de ɛp, ɛn di Ju pipul dɛn bin de bɔku say. Ɔl dɛn tin ya bin ɛp Jizɔs in disaypul dɛn fɔ du di prichin wok we Gɔd bin dɔn gi dɛn.

¹⁹ Wan Grik masta sabi bukman we nem Plato, we bin de na di wɔl 400 ia bifo Krays kam, bin tɔk se: “I nɔ go izi fɔ no di pɔsin we mek di wɔl we wi de insay, ɛn ivin if wi no am, wi nɔ go ebul fɔ tɔk bɔt am to ɔlman.” Bɔt Jizɔs bin tɔk se: “Di tin we mɔtalman nɔ ebul fɔ du, Gɔd in ebul fɔ du am.” (Lyuk 18:27) Di Wan we mek di wan ol wɔl, want mek pipul dɛn no am. Na dat mek Jizɔs bin tɛl in disaypul dɛn fɔ “mek pipul dɛn bi [in] disaypul dɛn na ɔl di neshɔn dɛn.” (Mat. 28:19) Jiova Gɔd de ɛp wi fɔ du dis wok. Di nɛks atikul go sho wi aw wi de du di prichin wok insay wi yon tɛm.