Diambu dia Yave
Diamoyo Mambu Mamfunu ma Nkand’a Yezekele—2
MUNA mvu a 609 vitila Kristu, o ntinu a Babele wayantika zunga Yerusaleme. Se tuka kolo, e nsangu kasamunanga Yezekele kw’awana bakala muna kinkole kuna Babele, za mbakama ye lufwasu lwa Yerusaleme, mbanz’au ina batoma zolanga. Kansi owau, e nsangu za Yezekele zisobele. Wayantika vova ungunza mu kuma kia esi zula ana beyangalela e mpasi zimona nkangu a Nzambi. Vava Yerusaleme yabwa, una yateka zungwa ngonde 18, Yezekele wayantika samuna nsangu zampa za mvutuka ankembo ivutuka nsambila aludi.
Muna Yezekele 25 yakuna 48:35 tutanganga ungunza mu kuma kia zula yakala lukufi ye Isaele ye luvevoko lwa nkangu a Nzambi.a Mambu mawonso mu ndandani za una mabwila masonamena. Kansi, e tini yá ina muna Yezekele 29:17-20, ntu mia mambu kaka yayika. O nkand’a Yezekele umosi muna sono yavumunwinwa, e mambu mena mo ‘mamoyo ye nkuma.’—Ayibere 4:12.
‘E NSI YAYI IKITUKA SE MPATU A EDENE’
Wau vo wateka zaya una zula yayi bebadikila lufwasu lwa Yerusaleme, Yave muna Yezekele wazayisa dina dibwila zula kia Amone, Moabe, Edome, Felesetia, Turo ye Sidone. Engipito ibakama s’esanzu. ‘O Faro ye ndong’andi’ batezaniswa ye nsedele ina izengwa kwa “nsosolo a ntinu a Babele.”—Yezekele 31:2, 3, 12; 32:11, 12.
Tezo kia ngonde sambanu zavioka tuka lufwasu lwa Yerusaleme muna mvu a 607 vitila Kristu, muntayila mosi wayiza kwa Yezekele yo kunzayisa vo: “E mbanza ibukumwinu.” O ngunza ‘kakedi diak’ebaba ko’ kwa nkangu una wakala muna kinkole. (Yezekele 33:21, 22) Yezekele kafwete zayisa ungunza wa tungulula. O Yave ‘okubabundumwina mvungudi mosi, ntaudi [andi] Davidi.’ (Yezekele 34:23) E zula kia Edome kifuta, kansi Yuda ikituka “se mpatu a Edene.” (Yezekele 36:35) Yave wasia nsilu vo otanina nkangu andi vana moko ma “Ngonge.”—Yezekele 38:2.
Mvutu za Yuvu ya Nkand’a Nzambi:
29:8-12—Engipito nkia ntangwa yakala se mfuta mu mvu 40? Vava Yerusaleme yafwaswa muna mvu a 607 vitila Kristu, e nsadiswa ya Yuda kuna Engipito batinina, kana una vo balukiswa kwa Yeremiya mu lembi wo vanga. (Yeremiya 24:1, 8-10; 42:7-22) Ke diakala etininu diambote ko kwa yau, kadi Nebukandesa wayiza nwanisa Engipito yo sunda yo. Nanga e mvu 40 mina miakitula Engipito se mfuta mu kolo kiaki miayantika. Kana una vo lusansu lwa zula ke luvovanga ko vo Engipito yakituta se mfuta, tuna ye ziku vo ediadi diavangama kadi Yave olungisanga e nsilu miandi.—Yesaya 55:11.
29:18—Aweyi ‘e ntu miawonso miakadila luvanda, o mavembo mawonso mavwa tunuka’? Diampasi diakala mu baka e mbanz’a Turo. E nsuki za ntu mia makesa ma Nebukandesa zavuzuka mu kuma kia mpu bavwatanga yo vanga luvanda, o mavembo mau matunuka mu kuma kia nata e salanganu ya tungila nzo zandá ye yaka yangolo. —Yezekele 26:7-12.
Elongi kwa Yeto:
29:19, 20. O Nebukandesa wa Ntinu kabaka esanzu diayingi ko muna Turo, kadi o nkangu bayaluka muna mbanza ye mavwa mau. Kana una vo Nebukandesa nkwa lulendo y’eloko, Yave wansenda muna salu kasala muna kumvana Engipito se “[mfutu] a makesa mandi.” Tufwete tanginina e mbandu a Nzambi aludi muna futanga e mpaku kw’ayadi mu kuma kia salu besalanga muna wete dieto. E fu yambi ya ayadi ye mpila besadilanga e nzimbu za mpaku zazi ke dikululanga nkanikinu wau ko.—Roma 13:4-7.
33:7-9. E buka ki’ayingidi o unu, e nsadiswa y’akuswa kumosi ye mpangi zau mameme makaka, ke bafwete yambula ko samuna nsangu zambote za Kintinu yo lukisa wantu mu kuma kia “mpasi zayingi” ezi zifinamanga.—Matai 24:21.
33:10-20. Muna vuluka, tufwete lemvokela e nkanikinu mia Nzambi yo yambula e nzila zambi. Kieleka, e nzil’a Yave ‘yasonga.’
36:20, 21. Muna kuma kia lembi kalang’e ngwizani ye nkumbu bazayakene ina, i sia vo, “nkangu a Yave,” Aneyisaele basafula e nkumbu a Nzambi vana vena zula. Ka tufwete kala asambidi a Yave mu nkumbu ankatu ko.
36:25, 37, 38. Muna Paradiso ya kimwanda mwazala yo ‘wantu nga ekambi.’ Muna kuma kiaki, wau vo tuna muna buka kia wantu awaya, tufwete kalanga kaka twavelela.
38:1-23. Diakiese kikilu dia zaya vo Yave otanina nkangu andi vana moko ma Ngonge wa Mangonge. Ngonge i nkumbu iyikilwanga ‘nyadi a nza yayi,’ Satana wa Nkadi Ampemba, vava kavaikiswa kun’ezulu. E nsi a Mangonge i nza ina Satana ye nkwiya miandi bavetwa.—Yoane 12:31; Lusengomono 12:7-12.
“MAWONSO IKUSONGA SIA MO ETIMA”
Mvu kumi ye yá miavioka tuka kiabakamena e mbanz’a Yerusaleme. (Yezekele 40:1) Mvu makumatanu ye sambanu misidi bekala o nkangu muna kinkole. (Yeremiya 29:10) Owau, Yezekele kimbuta kia mvu 50 se kena. Wafilwa kuna nsi a Isaele muna mona-meso. Bamvovesa vo: “E mwan’a muntu, tala muna meso yo wa muna matu, mawonso ikusonga sia mo etima.” (Yezekele 40:2-4) Ekwe kiese kamona Yezekele vava kasongwa mona-meso kia tempelo yampa!
Muna tempelo kamona Yezekele mwakala ye mavitu 6, masuku 30, Muvauka, Mumpungu-Vauka, eziku dimosi dia nti ye ziku dia yokela tukau twamfutumuki. “Kunansi” a tempelo kwakala ye nto a maza makukulanga yo kituka se nkoko. (Yezekele 47:1) Yezekele wasongwa mpe mona-meso kia nsi yakaywa kwa makanda, konso ndambu yatuka kuna este yakuna weste, vana kati kwa nkendelo a Yuda yo Benyamini vakala ye zunga kiavaulwa kikala anganga. “E nzo a Yave” ye “mbanza” yayikilwanga vo Yave una mo, mu zunga kiakina yakala.—Yezekele 48:9, 10, 15, 35.
Mvutu za Yuvu ya Nkand’a Nzambi:
40:3–47:12—E tempelo ya mona-meso kia Yezekele nki isonganga? E tempelo yayi yampwena kamona Yezekele muna mona-meso ke isidi tungwa ko. Tempelo ya Nzambi ya mwanda isonganga, ina vo i nkubik’andi ya nsambila aludi mu lumbu yeto. (Yezekele 40:2; Mika 4:1; Ayibere 8:2; 9:23, 24) E mona-meso kia tempelo mu “lumbu yambaninu,” kilungananga ekolo kinganga kiveleleswanga. (2 Timoteo 3:1; Yezekele 44:10-16; Malaki 3:1-3) Kansi, ndungan’a nsuka mu Paradiso ilunganena. E mona-meso kiaki kiavana Ayuda bakala muna kinkole e vuvu vo e nsambila aludi ivutulwiswa, konso ekanda dikala y’evwa diandi muna nsi.
40:3–43:17—O teza e tempelo nki disonganga? O teza e tempelo disonganga vo ekani dia Yave mu kuma kia nsambila aludi disinga lungana.
43:2-4, 7, 9—Nki i “mavimbu m’atinu au” mana mekatulwa muna tempelo? Mavimbu mama nanga teke. Ayadi yo nkangu a Yerusaleme basafula tempelo a Nzambi ye teke yo kitula yo se atinu au.
43:13-20—Eziku dina kamona Yezekele muna mona-meso nki disonganga? Eziku diadi disonganga o luzolo lwa Nzambi lwa vana Yesu Kristu se kimenga kia lukulu. Muna kuma kia kimenga kiaki kia lukulu, akuswa beyikilwanga vo asongi, e “ndong’ayingi” mpe yavelela vana meso ma Nzambi. (Lusengomono 7:9-14; Roma 5:1, 2) Ekiaki nanga i kuma e “kalung’azunzwa” yakala muna tempelo a Solomo, i sia vo, e longa diampwena dia maza dina bayowelelanga anganga dialembi kadila muna tempelo ina kamona Yezekele.—1 Ntinu 7:23-26.
44:10-16—Anganga aki nani basonganga? Anganga i buka kia Akristu akuswa mu lumbu yeto. Akristu awaya baveleleswa muna mvu a 1918 vava Yave kakituka “se nkenzi yo mvelelesi” a tempelo andi a mwanda. (Malaki 3:1-5) Awana baveleleswa yovo baviluka o ntima, bazindalala muna kiyekwa kiau. Kansi, divavanga vo basala kwayingi kimana ‘bayilùnda muna mambu ma nza’ yo kala se mbandu kuna kwa “ndong’ayingi” yasongelwa muna makanda makala vo ke ma kinganga ko.—Yakobo 1:27; Lusengomono 7:9, 10.
45:1; 47:13–48:29—E “nsi” ina yakaywa nki isonganga? E nsi yayi fulu kia sadila kia nkangu a Nzambi isonganga. Vava selo kia Yave keyikamanga nsambila aludi, okalanga muna nsi yayi yatungululwa, lembi yindula fulu kezingilanga. O ungunza wa kayanesa e nsi ulungana ndungan’a nsuka muna nz’ampa, vava konso munkwikizi kevwa ekiandi fulu.—Yesaya 65:17, 21.
45:7, 16—O lukau lwavananga o nkangu kw’anganga ye akuluntu nki lusonganga? Muna tempelo ya kimwanda, lukau lwalu lusonganga lusadisu lwa mwanda bevananga lwayikama e salu kisalwanga muna tempelo yayi.
47:1-5—Nki i maza ma nzadi kamona Yezekele muna mona-meso? E maza i nkubik’a Yave ya vana moyo. Nkubik’a kimenga kia lukulu lwa Yesu Kristu yo zayi wa Nzambi una muna Nkand’a Nzambi. (Yeremiya 2:13; Yoane 4:7-26; Efeso 5:25-27) E nzadi yayi iwokelanga kimana wantu ampa ana bekotanga muna nsambila aludi bafwana mo. (Yesaya 60:22) E nzadi yayi izala yo maza ma moyo muna Luyalu Lw’ezunda dia Mvu. Dimosi muna maza ma nzadi yayi i umbakuzi bebak’o wantu utuka muna “nkanda” misinga ziulwa.—Lusengomono 20:12; 22:1, 2.
47:12—E nti miyimanga e mbongo nki misonganga? E nti miami i nkubika za mwanda za Nzambi mu vutulwisa zingu kialunga kwa wantu.
48:15-19, 30-35—E mbanza kamona Yezekele muna mona-meso nki isonganga? E mbanza yayi yakala ye nkumbu vo “Yave una mo” va fulu kia “mpasi mfunu” yovo kia safulwa yakala. Ediadi disonganga vo va ntoto yakala. E mbanza yayi nanga i nkubika yikala va ntoto ina itwasa nsambu kw’awonso bekala muna “nz’ampa” yansongi. (2 Petelo 3:13) O kala ye mavitu mayingi disonganga vo konso muntu olenda kwandi kota muna mbanza yayi. Akuluntu vana vena nkangu a Nzambi bafwete tambulanga wantu awonso.
Elongi kwa Yeto:
40:14, 16, 22, 26. E malunzi ma maya masiwa muna mavitu ma tempelo mesonganga vo asongi kaka bafwete mo kota. (Nkunga 92:12) Ediadi ditulongele vo e nsambil’eto itondakana kwa Yave kele vo tukala ye fu yansongi.
44:23. Tufwete vutulanga matondo muna salu kisalanga e buka ki’anganga mu tandu kiaki. O “ntaudi akwikizi yo lulungalalu” ovitanga ntu mu vana madia ma mwanda mekutusadisanga mu bakula e nswaswani ina vana vena eki kiafunzuka y’eki kiavelela vana meso ma Yave.—Matai 24:45.
47:9, 11. O zayi una vo i diambu diakaka dia maza ma mwanda, wantu ayingi usasulanga mu lumbu yeto. Awonso benuanga maza mama, moyo bevwa. (Yoane 17:3) Kuna diak’esambu, awana balembi nua maza ma moyo, ‘kwa mungwa bevewa,’ i sia vo, fwaswa emvimba. Diamfunu twasianga ‘e sungididi kia toma sansang’e diambu dia ludi.’—2 Timoteo 2:15.
“Vaula Mvaula Nkumbu ame Anene”
Vava kiakatulwa ntinu ansuka wa luvila lwa Davidi, o Nzambi aludi wayambula vo vavioka kolo kiandá yavana kikwiza Ndiona kavana ‘o nswa wa yala.’ Kansi, Nzambi kavilakana ko ekangu kakanga yo Davidi. (Yezekele 21:27; 2 Samuele 7:11-16) O ungunza wa Yezekele “ntaudi ame Davidi” wayika, on’osinga kala “mvungudi” ye “ntinu.” (Yezekele 34:23, 24; 37:22, 24, 25) E ntaudi yayi i Yesu Kristu una vana kunda kia Kintinu. (Lusengomono 11:15) Muna Kintinu kia Masiya, o Yave ‘ovaula nkumbu andi anene.’—Yezekele 36:23.
Ke kolo ko, awonso beyivisanga nkumbu avauk’a Nzambi befwaswa. Kansi, awana bevelelesa nkumbu yayi muna zingu kiau muna sambilanga Yave una ufwene, moyo a mvu ya mvu bevwa. Muna kuma kiaki, yambula twabaka nluta mia maza ma moyo mekukulanga mu lumbu yeto yo sia nsambila aludi va fulu kiantete muna zingu kieto.
[Mvovo Vana Yand’a lukaya]
a Muna zaya makaka mu kuma kia Yezekele kapu kia 1 yakuna 24:27, tala “Mambu Mamfunu ma Nkand’a Yezekele—1, mun’Eyingidilu dia 1 dia Yuli, 2007.
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 22]
E nzadi a moyo kamona Yezekele nki isonganga?
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 22]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 23]
Tempelo ina kamona Yezekele muna mona-meso