Basaleli ya Yehova bazali na elikya ya solosolo
“Litika ya Yakobo bakozala katikati ya mabota mingi, lokola mamwɛ makoutaka na [Yehova] . . . ekozelaka bato te.”—Mika 5:7.
1. Na ndenge nini Yisalaele ya elimo ekitisaka mitema?
YEHOVA azali Mozalisi monene oyo akelá mbula mpe mamwɛ. Moto akolekisa ntango mpamba soki azeli bato bákitisa mamwɛ to bábɛtisa mbula. Mosakoli Mika akomaki boye: “Litika ya Yakobo bakozala katikati na mabota mingi, lokola mamwɛ makoutaka na [Yehova] mpe lokola matɔnɔ ya mbula likoló ya matiti; ekozelaka bato te, ekozelaka bana ya bato te.” (Mika 5:7) Banani bazali lelo oyo “litika ya Yakobo”? Ezali Bayisalaele ya elimo, batikali ya “Yisalaele ya Nzambe.” (Bagalatia 6:16) Mpo na “mabota mingi” ya mokili, bango bazali kokitisa mitema lokola “mamwɛ makoutaka na Yehova” mpe “matɔnɔ ya mbula likoló ya matiti.” Ya solo, baklisto bapakolami bazali lelo oyo lipamboli euti na Nzambe epai ya bato. Yehova azali kosalela bango lokola basakoli ya Bokonzi mpo na koyebisa bato nsango ya elikya ya solosolo.
2. Mpo na nini tozali na elikya ya solosolo atako tozali na kati ya mokili oyo etondi na makambo mabe?
2 Tokoki kokamwa te ete bato ya mokili oyo bazali na elikya ya solosolo te. Na mokili oyo Satana Zabolo azali kotambwisa, ezali likambo ya kokamwa te na komona bongolabongola na makambo ya politiki, kobeba ya bizaleli ya bato, kokwea ya nkita, terorisme, mpe bitumba. (1 Yoane 5:19) Ebele ya bato bazali kobanga mpo na mikolo oyo ezali koya. Nzokande, biso basambeli ya Yehova tozali kobanga te mpamba te tozali na elikya ya solosolo. Ezali elikya ya solosolo mpamba te tozwi yango na Liloba ya Nzambe. Tozali kotyela Yehova mpe Liloba na ye motema mpo toyebi ete nyonso oyo alobaka ekokisamaka.
3. (a) Mpo na nini Yehova alingaki kopesa ekólo Yisalaele ná ekólo Yuda etumbu? (b) Mpo na nini maloba ya Mika ebongi mpe mpo na lelo oyo?
3 Esakweli ya Mika oyo epemamaki na Nzambe ezali kolendisa biso na kotambola na nkombo ya Yehova mpe ezali kopesa biso elikya ya solosolo. Na ekeke ya mwambe liboso ya ntango na biso (L.T.B.), ntango Mika azalaki kosakola, libota oyo Nzambe asalaki na yango kondimana ekabwanaki na bikólo mibale: ekólo Yisalaele mpe ekólo Yuda, mpe yango mibale ezalaki lisusu kotosa kondimana ya Nzambe te. Yango wana, bizaleli ya malamu ezalaki komonana lisusu te na kati ya bikólo wana mibale, bato bapɛngwaki mpe bamipesaki mpenza na konduka biloko ya mokili. Na yango, Yehova akebisaki bango ete soki batiki misala wana te akopesa bango etumbu. Ya solo, Yehova apesaki makebisi yango na bato ya ntango ya Mika. Kasi, maloba oyo Mika akomaki etali mpe biso, mpamba te makambo oyo bato bazali kosala lelo oyo ekokani mpenza na oyo ezalaki kosalama na ntango ya Mika. Tokomona yango malamumalamu ntango tozali kotalela mwa makanisi ya ntina oyo ezali na mikapo nsambo ya mokanda ya Mika.
Makambo oyo botaleli ya mokanda ya Mika ezali komonisa
4. Makambo nini ezali na Mika mokapo 1 tii mokapo 3?
4 Tóbwaka naino liso na makambo oyo ezali na mokanda ya Mika. Na mokapo 1, Yehova azali komonisa polele botomboki ya Yisalaele ná Yuda. Mpo na etamboli mabe na yango, ekólo Yisalaele ekobomama mpe etumbu ya Yuda ekokóma tii na baporte ya Yelusaleme. Mokapo 2 ezali komonisa ndenge oyo bato ya bomɛngo mpe bato ya nguya bazali konyokola babola mpe bato mpamba. Atako bongo, Nzambe apesi mpe elaka moko. Libota ya Nzambe ekoyanganisama esika moko. Mokapo 3 ezali komonisa maloba oyo Yehova alobi mpo na kokweisa bakonzi ya mboka mpe basakoli ya mobulu. Bakonzi ya mboka bazali kolanda bosembo te mpe basakoli bazali koloba lokuta. Atako bongo, elimo ya Yehova epesaki Mika nguya ya kosakola etumbu oyo Yehova akopesa na mikolo oyo ekoya.
5. Makambo nini ezali na Mika mokapo 4 ná mokapo 5?
5 Mokapo 4 ezali kosakola ete na mikolo ya nsuka, bikólo nyonso bakoya na ngomba molai ya ndako ya Yehova mpo ye alakisa bango. Liboso na yango, Yuda ekokende boombo na Babilone, kasi Yehova akolongola bango na boombo yango. Mokapo 5 emonisi ete Masiya akobotama na Beteleme ya Yuda. Akokamba libota na ye mpe akolongola bango na mabɔkɔ ya bikólo oyo ezali konyokola bango.
6, 7. Esakweli ya Mika mokapo 6 mpe mokapo 7 elobeli makambo nini?
6 Mika mokapo 6 elobeli makambo oyo Yehova azali kofunda na yango libota na ye, lokola nde bazali kosamba. Mabe nini Yehova asali mpo libota na ye etombokela ye? Mabe moko te. Kutu, asɛngaka bango makambo ya makasimakasi te. Alingaka nde basambeli na ye báluka boyengebene, boboto mpe bopɔlɔ ntango bazali kotambola na ye. Na esika ya kosala bongo, Yisalaele mpe Yuda balandi nde nzela ya botomboki mpe mpo na yango, bakozwa mpasi.
7 Na mokapo ya nsuka ya esakweli na ye, Mika azali komilela mpo na mabe ya bato ya ntango na ye. Atako bongo, alɛmbi nzoto te, mpamba te azali na ekateli makasi ya “kozela” Yehova. (Mika 7:7, NW) Mokanda yango esuki na maloba ya Mika oyo ezali komonisa elikya oyo azalaki na yango ete Yehova akoyokela bato na ye mawa. Makambo oyo esalemá emonisi polele ndenge elikya ya Mika ekokisamaki. Na mobu 537 L.T.B., ntango etumbu oyo Yehova apesaki libota na ye ekómaki na nsuka na yango, ayokelaki baoyo batikalaki mawa mpe asalisaki bango bázonga na mboka na bango.
8. Na mokuse, makambo nini ezali na mokanda ya Mika?
8 Yehova ayebisi biso makambo kitoko mpenza na nzela ya Mika! Mokanda yango oyo epemami na Nzambe, epesi bandakisa ya kokebisa mpo na komonisa ndenge Nzambe atalelaka bato oyo balobaka ete bazali kosalela ye nzokande bazali sembo te. Mokanda yango esakoli makambo oyo ezali kosalema mikolo oyo. Epesi biso mpe toli oyo euti na Nzambe, oyo ezali kolakisa biso ndenge ya komitambwisa na mikolo oyo ya mpasi mpo na kolendisa elikya na biso.
Nkolo Mokonzi Yehova azali koloba
9. Na kolanda Mika 1:2, Yehova alingaki kosala nini?
9 Sikoyo, tiká tótalela likambo mokomoko ya mokanda ya Mika. Na Mika 1:2 tozali kotánga boye: “Bino mabota, bóyoka bino nyonso; bóyoka, ɛ mokili mpe nyonso kati na yango. Tiká ete Nkolo [Yehova] azala motatoli kotɛmɛla bino, [Yehova] longwa na tempelo na ye [mosantu].” Soki ozalaki na ntango ya Mika, olingaki kofungola mpenza matoi mpo na koyoka maloba wana. Kutu, ezali kotinda biso lelo tófungola matoi mpamba te Yehova azali koloba banda na tempelo na ye mosantu mpe azali koloba kaka na Yisalaele mpe na Yuda te, kasi na bato bipai nyonso oyo bazali. Na mikolo ya Mika, bato bapesaki Nkolo Mokonzi Yehova mokɔngɔ na boumeli ya ntango moko molai. Kasi, etikalaki moke makambo ebongwana. Yehova azwaki ekateli makasi ya kosala likambo moko.
10. Mpo na nini Maloba ya Mika 1:2 ezali na ntina mpo na biso?
10 Ezali mpe ndenge moko lelo oyo. Emoniseli 14:18-20 emonisi ete Yehova azali lisusu koloba banda na tempelo na ye mosantu. Etikali moke, Yehova asala likambo, mpe makambo mineneminene ekoningisa lisusu mokili. Na mbala oyo, ‘mbuma ya mabe ya vinyo ya mabelé mobimba’ ekobwakama na kati ya esika monene ya kokamola vinyo ya nkanda ya Yehova, mpo na kosukisa ebongiseli mobimba ya makambo ya Satana.
11. Maloba ya Mika 1:3, 4 ezali na ndimbola nini?
11 Yoká likambo Yehova akosala. Mika 1:3, 4 elobi boye: “Talá, [Yehova] abimi na esika na ye, akokita na nse, akonyatela bisika ya likoló ya mokili. Mpe ngomba ekonangwa na nse na ye mpe mabwaku ekopaswama lokola mafuta liboso ya mɔtɔ, lokola mai masopani na esika ya mabungutulu.” Yehova akotika nde esika na ye ya kofanda kuna na likoló mpo na koya konyata mpenza bangomba mpe mabwaku ya Mokili ya Ndaka? Te. Akosala bongo te. Akotya nde likebi na ye na mabelé mpo na kokokisa mokano na ye. Lisusu, bavɛrsɛ wana elobeli bangomba mpe mabwaku ya solo te, elobeli nde bato oyo bafandi na mokili, bango nde bakozwa bampasi oyo elobelami awa. Ntango Yehova akopesa etumbu, ekozala mpasi mpo na bato oyo bazali sembo te, ekozala lokola nde bangomba ezali konyangwa lokola mafuta mpe mabwaku ezali kopasuka na koningana ya mabelé.
12, 13. Na boyokani na 2 Petelo 3:10-12, nini ezali kolendisa elikya na biso?
12 Maloba ya esakweli ya Mika 1:3, 4 ezali mbala mosusu kotinda yo okanisa esakweli mosusu oyo epemami na Nzambe, oyo ezali kolobela makambo ya mpasi oyo ekoya awa na mabelé. Na 2 Petelo 3:10, ntoma Petelo akomaki ete: “Mokolo ya Yehova ekoya lokola moyibi, oyo na kati na yango likoló ekoleka na lokito makasi, kasi biloko na yango lokola ekokóma mɔtɔ makasi ekosilela, mpe mabelé mpe misala na kati na yango ekomonisama polele.” Ndenge moko na esakweli ya Mika, maloba wana ya Petelo ezali kolobela likoló ná mabelé oyo tozali komona te. Ezali nde kolobela bolɔzi monene oyo ekoyela ebongiseli oyo ya bato batyolaka Nzambe.
13 Atako likama monene wana ezali koya, baklisto bakoki kozala na elikya mpo na mikolo oyo ezali koya, lokola Mika mpe azalaki na yango. Na ndenge nini? Na kolandáká toli oyo ezwami na bavɛrsɛ oyo elandi na mokanda ya Petelo. Ntoma akomaki boye: “Bosengeli kozala bato ya ndenge nini na misala ya etamboli ya bosantu mpe na misala ya ezaleli ya kokangama na Nzambe, kozeláká mpe kobateláká na makanisi kozala ya mokolo ya Yehova!” (2 Petelo 3:11, 12) Elikya na biso mpo na mikolo oyo ezali koya ekokokisama kaka soki tosali nyonso mpo na kozala na motema ya botosi mpe na etamboli ya bosantu mpe soki bomoi na biso etondi na misala ya ezaleli ya kokangama na Nzambe. Mpo na kolendisa elikya na biso, tosengeli mpe kobosana te ete ata ndele, mokolo ya Yehova ekoya.
14. Mpo na nini ebongaki ete Yisalaele ná Yuda ezwa etumbu?
14 Yehova amonisi ntina oyo bato ya libota na ye basengeli kozwa etumbu. Mika 1:5 elobi boye: “Oyo nyonso ezali mpo na [botomboki] ya Yakobo, mpe mpo na masumu ya ndako ya Yisalaele. [Botomboki] ya Yakobo nini? Ezali Samalia te? Bisika ya likoló ya Yuda nini? Bizali Yelusaleme te?” Yehova nde asalaki Yisalaele ná Yuda. Kasi bamboka yango ekómaki kotombokela ye, mpe botomboki na yango ekómaki tii na Samalia mpe na Yelusaleme, oyo ezalaki bamboka-mokonzi na yango.
Misala mabe ekómi mingi
15, 16. Bato ya ntango ya Mika bakweaki na misala nini ya mabe?
15 Na Mika 2:1, 2, tozali kokuta ndakisa moko oyo emonisi polelepolele mabe ya bato ya ntango ya Mika: “Mawa na baoyo bakobanzabanza masumu mpe baoyo bakosalaka mabe likoló ya mbeto na bango. Wana ntɔngɔ ekotana, bakosalaka yango mpo ete ezali na nguya ya lobɔkɔ na bango. Bazali [kolula] bilanga mpe bakokamata yango, ndako mpe lokola, mpe bakolongola yango; bakonyokola moto na ndako na ye, ɛɛ, moto mpe libula na ye.”
16 Bato ya lokoso bazali kolala mpɔngi te, butubutu mosala na bango kokanisa ndenge nini bakoki kobɔtɔla bilanga mpe bandako ya baninga. Na ntɔngɔ bango wana, mbangu, bakei kosala makambo oyo bakanaki. Bakokaki kosala mabe ya ndenge wana te soki bazalaki kokanisa kondimana oyo basalaki na Yehova. Mibeko ya Moize epesaki malako mpo na kobatela babola. Mibeko yango elobaki ete moto moko te asengeli kobɔtɔla libula ya libota moko libela na libela. Kasi bato wana ya lokoso balingaki kolanda yango te. Baboyaki kotosa maloba ya Levitike 19:18, oyo elobi ete: “Okolinga moninga na yo lokola yo mpenza.”
17. Makambo nini ekoki kobima ntango bato oyo bazali koloba ete basalelaka Nzambe bazali kotya biloko ya mokili na esika ya liboso na bomoi na bango?
17 Yango emonisi makambo oyo ekoki kobima ntango bato oyo bazali koloba ete basalelaka Yehova babosani mikano ya elimo mpe bakómi koluka liboso nde biloko ya mokili. Paulo akebisaki baklisto ya ntango na ye ete: “Baoyo balingaka kaka kozala bato ya bomɛngo bakweaka na kati ya komekama mpe na motambo mpe na bamposa mingi ya bozoba mpe oyo eyokisaka mpasi, oyo ezindisaka bato na kati ya libebi mpe na likama.” (1 Timote 6:9) Soki moto amipesi na koluka mbongo, ayeba ete azali kosambela nzambe ya lokuta—nkombo na ye Mamona, to Bomɛngo. Nzambe wana ya lokuta apesaka elikya moko te ya solosolo mpo na mikolo oyo ekoya.—Matai 6:24.
18. Nini esengelaki kokómela bato oyo balingaki biloko ya mokili na mikolo ya Mika?
18 Bato mingi na ntango ya Mika bayaki koyeba ete kotyela biloko ya mokili motema ezali mpamba. Na Mika 2:4, Yehova alobi boye: “Na mikolo yango bakolobaka lisese mpo na bino, bakolelaka bileli ya mawa ete, Topunzami kopunzama mpenza; abongoli libula ya bato na ngai, ai! alongoli yango na ngai! akaboli bilanga na biso epai ya [moto ya sembo te].” Ɛɛ, miyibi wana ya bandako mpe ya bilanga bakozanga ata libula ya mabota na bango moko. Bakokende na boombo na mokili ya bapaya, mpe biloko na bango ekokóma biloko ya “moto ya sembo te,” to bato ya bikólo mosusu. Elikya na bango ya kozala na bomɛngo na mikolo oyo ezali koya ekolimwa.
19, 20. Bayuda oyo batyelaki Yehova motema bamonaki makambo nini?
19 Nzokande, elikya ya baoyo bazali kotyela Yehova motema ekozanga kokokisama te. Yehova azali sembo na kondimana oyo asalaki na Abalayama mpe Davidi, mpe ayokelaka bato oyo bakokani na Mika mawa, elingi koloba baoyo balingaka ye mpe balelaka mpo bato ya mboka na bango bapesi Nzambe mokɔngɔ. Mpo na bato ya sembo, libota ya Nzambe ekozongisama na mboka na yango na ntango oyo ye moko aponi.
20 Likambo yango esalemaki na mobu 537 L.T.B. nsima ya kokwea ya Babilone mpe ntango Bayuda oyo batikalaki bazongaki na mboka na bango. Na ntango wana, maloba ya Mika 2:12 (NW) ekokisamaki mpo na mbala ya liboso. Yehova alobi ete: “Ya solo mpenza, nakoyanganisa Yakobo mobimba; nakokangisa batikali ya Yisalaele. Nakotya bango esika moko, nakosangisa bango na bomoko, lokola bibwele na lopango, lokola etonga na kati ya elanga na yango; bakosala makɛlɛlɛ mingi mpo bakozala bato mingi.” Yehova azali mpenza Nzambe ya bolingo! Nsima ya kopesa bato na ye disipilini, andimi lisusu ete batikali bázonga kosalela ye na mokili oyo apesaki bankɔkɔ na bango.
Makambo ekokani mpenza na mikolo na biso
21. Na ndenge nini makambo ya mikolo na biso ekokani na oyo ya mikolo ya Mika?
21 Nsima ya kotalela bavɛrsɛ wana ya mokapo ya liboso mpe ya mibale ya mokanda ya Mika, okamwe te na komona ete makambo ya mikolo wana ekokani mpenza na makambo ya mikolo oyo? Ndenge moko na bato ya ntango ya Mika, mingi lelo bazali koloba ete basalelaka Nzambe. Nzokande, bazali mpenza lokola Yuda mpe Yisalaele, bokabwani ezali kati na bango, mpe bazali kobunda bango na bango. Ebele ya bato ya bomɛngo na mangomba ya boklisto bazali komonisa babola mpasi. Bakonzi ya mangomba bazali kondima misala oyo Biblia eboyi na maloba ya polele. Tokoki kokamwa te ete etikali moke mangomba ya boklisto ekobomama nzela moko na mangomba mosusu nyonso ya “Babilone Monene,” lisangá ya mangomba ya lokuta ya mokili mobimba! (Emoniseli 18:1-5) Kasi, lokola na ntango ya Mika, Yehova akozanga te bato oyo bakosalela ye na bosembo awa na mabelé.
22. Wapi bituluku mibale oyo batye elikya na bango na Bokonzi ya Nzambe?
22 Na 1919, baklisto bapakolami ya sembo bakabwanaki mpenza na mangomba ya boklisto mpe babandaki kosakola nsango malamu ya Bokonzi epai ya bato ya bikólo nyonso. (Matai 24:14) Libosoliboso, balukaki batikali ya Yisalaele ya elimo. Na nsima, babandaki koyanganisa “bampate mosusu,” mpe bituluku yango mibale ekómaki “etonga kaka moko, mobateli kaka moko.” (Yoane 10:16) Atako bazali lelo kosalela Nzambe na mikili 234, basambeli nyonso wana ya sembo bazali na “bomoko.” Mpe sikoyo, lopango ya bampate yango etondi na ‘makɛlɛlɛ mpo ete bazali bato mingi,’ ná basi ná bana. Bazali kotya elikya na bango na ebongiseli ya makambo ya mikolo oyo te, kasi nde na Bokonzi ya Nzambe, oyo mosika te ekokómisa mabelé paladiso.
23. Mpo na nini ondimi ete elikya na yo ekokokisama?
23 Mpo na basambeli ya sembo ya Yehova, vɛrsɛ ya nsuka ya Mika mokapo 2 (NW) elobi boye: “Mokonzi na bango akoleka liboso na bango, wana Yehova ye moko azali kokamba bango na liboso mpenza.” Ozali komimona na kati ya molɔngɔ wana ya bato oyo balongi etumba, na nsima ya Mokonzi na yo Yesu Klisto, wana Yehova ye moko azali kotambola liboso mpenza? Soki ɛɛ, yebá ete bolongi ezali mpe ete elikya na yo ekokokisama. Okomona yango malamumalamu ntango tokotalela makanisi mosusu oyo ezali na esakweli ya Mika.
Okopesa eyano nini?
• Na mikolo ya Mika, mpo na nini Yehova apesaki Yuda ná Yisalaele etumbu?
• Makambo nini ekoki kobima ntango bato oyo bazali koloba ete basalelaka Nzambe bazali kotya biloko ya mokili na esika ya liboso na bomoi na bango?
• Nsima ya kotalela Mika mokapo 1 mpe 2, nini ezali kondimisa yo ete elikya na yo ekokokisama?
[Elilingi na lokasa 9]
Esakweli ya Mika ekoki kolendisa biso na elimo
[Bililingi na lokasa 10]
Lokola batikali ya Bayuda na mobu 537 L.T.B., Bayisalaele ya elimo ná baninga na bango bazali kolendisa losambo ya solo