KAUHANYO 8

Mu Sileleze Lubasi lwa Mina kwa Likukuezo ze Shandaula

 1-3. (a) Likukuezo ze shandaula ze beya lubasi mwa lubeta li zwa kwa limbule lifi? (b) Ki buitikanelelo bufi bo ba tokwa bashemi mwa ku sileleza lubasi lwa bona?

SE MU bata ku luma kana ka mina ka kashimani kwa sikolo, mi pula i sweli ya cuumuka. Mu eza cwañi mwa muinelo wo? Kana mu mu fundula ku ya a nze a tula-tula kwande a si na liapalo ze tibela ku koloba? Kamba kana mu mu bundateka liapalo ze ñata-ñata za silelezo kuli mane a palelwe ku zamaya? Ka buniti fela, ha mu ezi se siñwi sa zeo. Mu mu fa se si tokwahala luli kuli a si ke a koloba.

² Ka nzila ye swana, bashemi ba swanela ku fumana nzila ye itikanelezi ya ku sileleza lubasi lwa bona kwa ­likukuezo ze cuumuka ku zwa kwa limbule ze ñata—ili ­lipisinisi za za ku itabisa, ze hasanya makande, balikani, mi ka linako ze ñwi nihaiba likolo. Bashemi ba bañwi ha ba ezi ze likani kamba ha ba ezi se siñwi mwa ku takeleza lubasi lwa bona. Ba bañwi, ka k’u nga lisusuezo za kwande kaufela ku ba ze holofaza, ba ba ni likaniso hahulu kuli bana ba ikutwa inge ba fipezwa. Kana buitikanelelo bwa konahala?

³ Ee, bwa konahala. Ku ba ya tula tikanyo mwa lika ha ku na buanyu mi ku kona ku tisa likayamana. (Muekelesia 7:16, 17) Kono bashemi ba Sikreste ba kona ku fumana cwañi buitikanelelo bo bu swanela mwa ku sileleza lubasi lwa bona? Mu nyakisise likalulo ze talu: tuto, ­litwaelelano, ni ku ishumusa.

KI MAÑI YA KA LUTA BANA BA MINA?

 4. Bashemi ba Sikreste ba swanela ku nga cwañi tuto?

⁴ Bashemi ba Sikreste ba nga tuto ku ba ya butokwa hahulu. Ba ziba kuli ku ituta ku tusa bana ku bala, ku ñola, ni ku ambolisana, hamohocwalo ni ku tatulula butata. Hape ku swanela ku ba luta ka mwa ku itutela. Bunangu bo ba fumana banana kwa sikolo bu kona ku ba tusa ku kondisa lika ku si na taba ni lishemaeto za mwa lifasi la kacenu. Fahalimu a zeo, tuto ye nde neikana ya ba tusa ku eza musebezi ka bucaziba.—Liproverbia 22:29.

 5, 6. Banana ba ba kwa sikolo ne ba kana ba ba cwañi fa ngandaleza kwa litaba ze kopami ka za tobali?

⁵ Nihakulicwalo, sikolo hape si kopanya bana ni ­banana ba bañwi—ili bao buñata bwa bona ba na ni ­mibonelo ye kopami. Sina ka mutala, mu nyakisise mibonelo ya bona ka za tobali ni muzamao. Mwa sikolo se ­siñwi sa sekondari kwa Nigeria, musizana yo muñwi ya n’a na ni buitamaeli n’a ­fanga kelezo ka za tobali kwa bana ba sikolo sina yena. Ne ba mu teeleza ka cisehelo, ­nihaike kuli mihupulo ya hae ne i tezi malasambwa a n’a bubuzi mwa lihatiso za maswaniso a mapunu. Basizana ba bañwi ne ba likile ku sebelisa kelezo ya hae. Ka seo, musizana a li muñwi n’a fitile fa ku itwala a nze a siyo mwa linyalo mi a bulaiwa ki ku sulula mba kwa n’a ­ikezelize.

⁶ Ka bumai, litaba ze ñwi ze kopami ka za tobali kwa sikolo, ha li zwi kwa banana, kono li zwa kwa baluti. Bashemi ba bañata ba felelwa ki sepo likolo ha li luta ka za tobali li sa fi litaba ka za lipimo ni buikalabelo bwa muzamao. Mahe musizana wa lilimo ze 12 n’a ize: “Lu pila mwa sibaka se si na ni bulapeli hahulu, se si buluka sizo, kono niteñi fa sikolo luli sa sekondari se si mwa sibaka m’o, ba sweli ku fa banana makondomu!” Yena ni munn’a hae ne ba fitile fa ku bilaela ha ne ba zibile kuli mwan’a bona wa musizana n’a swelwi ku coezwa ki bashimani ba ba li litaka za hae kuli a ikenye mwa tobali. Bashemi ba kona ku sileleza cwañi bana ba bona kwa likukuezo ze cwalo ze fosahezi?

 7. Litaba ze fosahezi za tobali ne li kana za lwaniswa cwañi ­hande ka ku fitisisa?

⁷ Kana ki ko kunde ka ku fitisisa ku takeleza bana kwa lipulelo lifi kamba lifi za litaba za tobali? Kutokwa. Ki ko kunde ni ku fita ku luta bana ba mina ka za tobali mina ka sibili. (Liproverbia 5:1) Ki niti kuli mwa libaka ze ñwi za Yurope ni North America, bashemi ba bañata ba tokolomoha taba yeo. Ka ku swana, mwa linaha ze ñwi za mwa Africa, bashemi haki hañata ba buhisana ka za tobali ni bana ba bona. “Haki kwa ka sizo sa mwa Africa ku eza cwalo,” ki mwa bulelela ndate yo muñwi wa kwa Sierra Leone. Bashemi ba bañwi ba ikutwa kuli ku luta bana ka za tobali ki ku ba fa mihupulo ye ka ba isa kwa ku eza ­likezo za muzamao o maswe! Kono mubonelo wa Mulimu ki ufi?

MUBONELO WA MULIMU KU ZA TOBALI

 8, 9. Ki litaba lifi ze nde ka za tobali zeo li fumanwa mwa Bibele?

⁸ Bibele i utwahaza hande kuli ha ku na se si swabisa mwa ku buhisana tobali mwa miinelo ye swanela. Mwa Isilaele, batu ba Mulimu ne ba bulelezwi ku kubukana hamoho, ku kopanyeleza cwalo ni “bana ba banyinyani” ba bona, kuli ba teeleze kwa ku baliwa ka ku tumusa kwa Mulao wa Mushe. (Deuteronoma 31:10-12; Joshua 8:35) Mulao ka ku sa pata-pata ne u bulezi ka za litaba za tobali ze sikai, ku kopanyeleza cwalo ni ku keluha, ku zwa kwa lupepo lwa sinna, buhule, bubuki, kalombe, sindoe, ni ku eza buhule ni folofolo. (Livitike 15:16, 19; 18:6, 22, 23; Deuteronoma 22:22) Hamulaho wa ku bala ko ku cwalo bashemi ku si na kakanyo ne ba na ni ze ñata za ku talusa ku ba banca ba bona ba ne ba bata ku ziba.

⁹ Ku na ni likalulo mwa likauhanyo za Liproverbia za buketalizoho, busilela, ni busupa ili zeo li fa kelezo ya bushemi ye lilato ka za lubeta lwa muzamao o maswe mwa tobali. Zona litimana zeo li bonisa kuli muzamao o maswe ne u kana wa ba o tisa muliko ka linako ze ñwi. (Lipro­verbia 5:3; 6:24, 25; 7:14-21) Kono li luta kuli u fosahalile mi u tisa likayamana, mi li fa ketelelo ya ku tusa ba banca ku pima linzila za muzamao o maswe. (Liproverbia 5:1-14, 21-23; 6:27-35; 7:22-27) Fahalimu a zeo, muzamao o maswe u boniswa ku ba o fapahana kwa ku kolwisa kwa munyaka wa tobali mwa muinelo wa ona o swanela, mwahal’a linyalo. (Liproverbia 5:15-20) Ki mutala o munde ­hakalo wa ku luta o ba swanela ku latelela bashemi!

10. Ki kabakalañi ku fa bana zibo ya silumeli ka za tobali ha ku sa ba isi kwa ku ba ni muzamao o maswe?

¹⁰ Kana lituto ze cwalo li isa banana kwa ku ba ni muzamao o maswe? Ka ku fapahana, Bibele i luta kuli: “Ba ba na ni niti ba piliswa ki zibo.” (Liproverbia 11:9) Kana ha mu bati ku yangwela bana ba mina kwa likukuezo za lifasi le? Ndate yo muñwi n’a bulezi kuli: “Ku zwelela mwa nako yeo bana ne ba li ba banyinyani hahulu, lu likile ku bulela ku bona ka ku sa pata-pata litaba ha ku amiwa ku za tobali. Ka nzila ye cwalo, ha ba utwa banana ba bañwi ba bulela ka za tobali, ha ba bi ni mayupeleti. Ha ku na kunutu ye tuna fateñi.”

11. Bana ba kona ku lutiwa cwañi ka ku zwelapili ka za litaba za kwa mukunda za bupilo?

¹¹ Sina ha ne ku bonwi mwa likauhanyo za kwa makalelo, tuto ka za tobali i swanela ku kalisa ka ku ­itahanela. Ha ku lutiwa bana ba banyinyani ku ziba mabizo a lilama za mubili, mu si ke mwa tula lilama za bona za mapunu inge kuli zona zeo ki ze swabisa ka mukwa o muñwi. Mu ba lute mabizo a zona a swanela. Nako ha i nze i fita, lituto ka za mayemo a’ mukunda ni maciñekelo ki za butokwa hahulu. Ki ko kunde hahulu kuli bubeli bwa bashemi ba lute bana kuli lilama za mubili zeo ki ze ipitezi, ili zeo ka nañungelele li sa swanelwi ku swaliwa kamba ku boniwa ki ba bañwi, mi ni kamuta ha li lukelwi ku buhisanwa ka nzila ye maswe. Bana ha ba nze ba hula, ba swanelwa ku zibiswa ka za m’o munna ni musali ba kopanela kuli ba tahise mwana. Nako ha i t’o esha yeo mibili ya bona i kalisa ku kena mwa ku lusa kamba taleho, ba swanela ku ba ba se ba zibile licinceho ze na ni ku ­libelelwa. Sina ha ne lu buhisani mwa Kauhanyo 5, tuto ye cwalo i kona ku tusa ku sileleza bana kwa ku itusiswa maswe mwa tobali.—Liproverbia 2:10-14.

MUSEBEZI WA HAMULAHO WA SIKOLO O BA NA NI ONA BASHEMI

12. Ki mibonelo ifi ye kopami ye lutiwa hañata mwa likolo?

¹² Bashemi ba tokwa ku itukiseza ku lwanisa mihupulo ye miñwi ye fosahezi ye neikana ya lutiwa kwa sikolo—ili lituto za mihupulo ya silifasi ze cwale ka ku ipilaula kwa lika, buitati bwa ka sicaba, kamba muhupulo wa kuli ha ku na liniti ze tezi. (1 Makorinte 3:19; mu bapanye Genese 1:27; Livitike 26:1; Joani 4:24; 17:17.) Makwambuyu ba bañata ba kwa likolo ili ba ba buniti ba nga tuto ye ekezehile ku ba ya butokwa bo bu sa swaneli. Hailifo taba ya tuto ye zwelapili ki keto ya ka butu, baluti ba bañwi ba nga kuli ki yona fela nzila ye liba kwa ku kondisa lika kwa ka butu kufi kamba kufi.a—Samu 146:3-6.

13. Bana ba ba kena sikolo ba konwa ku silelezwa cwañi kwa ­mihupulo ye maswe?

¹³ Kuli bashemi ba kone ku lwanisa lituto ze fosahalile kamba ze kopami, ba na ni ku ziba taelo luli yeo bana ba bona ba sweli ku fumana. Kacwalo bashemi, mu hupule kuli ni mina mu na ni musebezi wa hamulaho wa sikolo! Mu bonise cisehelo ye buniti mwa ku kena sikolo kwa bana ba mina. Mu ambole ni bona hamulaho wa sikolo. Mu ba buze se ba ituta, se ba lata ka ku fitisisa, ni se ba fumana ku ba likulutendano ka ku fitisisa. Mu talime musebezi o ba filwe ku t’o ezeza kwa hae, ze ñolwa, ni ze ba fumani mwa tatubo. Mu like ku ziba baluti ba bona. Mu zibise baluti kuli mwa itebuha musebezi wa bona ni kuli mu bata ku ba tusa ka nzila ifi kamba ifi ye mu kona.

BALIKANI BA BANA BA MINA

14. Ki kabakalañi ha ku li kwa butokwa hahulu kuli banana ba silumeli ba kete balikani ba bande?

¹⁴ “Ha! U itutile kai seo wena?” Ki bashemi ba bakai ba ba buzize puzo yeo, ka ku sabiswa ki nto ye ñwi yeo mwan’a bona a bulezi kamba ku eza mi ili ye bonahala ku ba ye si ya muinelo wa hae ka ku tala? Mi ki hakai kalabo i amanga balikani ba bañwi ba banca kwa sikolo kamba fa silalanda? Ee, balikani ba kona ku lu ama ka ku tala, lu be banana kamba ba bahulu. Muapositola Paulusi n’a file temuso ye li: “Mu si ke mwa ipuma: Litwaelano ze maswe li sinya mikwa ye minde.” (1 Mukorinte 15:33; Liproverbia 13:20) Sihulu ba banca ba yaululwa hahulu ki sineneketo ya litaka za bona. Ba tengamela kwa ku sa ba ni buniti ka za bona bañi mi ka linako ze ñwi ne ba kana ba ikutwa ku eshulwa ki takazo ya ku tabisa kamba ku ama ba ba twaelani ni bona. Kacwalo, ki kwa butokwa hakalo kuli ba kete balikani ba bande!

15. Bashemi ba kona ku etelela cwañi bana ba bona mwa ku keta balikani?

¹⁵ Sina mushemi kaufela ha ziba, bana ha ba na ku keta hande kamita; ba tokwa ketelelo. Haki taba ya ku ba ketela balikani. Ka ku fapahana, ha ba nze ba hula, mu ba lute ku lemuha lika ni ku ba tusa ku bona tulemeno to ba swanela k’u nga ku ba twa butokwa kwa balikani. Kalemeno ka ka tuna ki ku lata Jehova ni ku lata ku eza se si lukile mwa meto a hae. (Mareka 12:28-30) Mu ba lute ku lata ni ku kuteka bao ba ba na ni likute, sishemo, bufani, ni ku sebeza ka t’ata. Mwahal’a tuto ya lubasi, mu tuse bana ku lemuha tulemeno to tu cwalo kwa batu ba ba mwa Bibele mi ni ku lemuha litengamo ze swana ku ba bañwi mwa puteho. Mu fe mutala ka ku itusisa lipimo ze swana mwa ku keta balikani ba mina tota.

16. Bashemi ne ba kana ba tonela cwañi za keto ya bana ba bona ya balikani?

¹⁶ Kana mwa ziba ba ba li balikani ba bana ba mina? Ki kabakalañi ha mu sa tahisi kuli bana ba mina ba tahe ni bona kwa ndu ilikuli mu t’o ba ziba? Hape ne mu kana mwa buza bana ba mina seo banana ba bañwi ba nahana ka za balikani bao. Kana ba zibwa ka ku bonisa busepahali bwa ka butu kamba ka ku pila bupilo bwa maneku a mabeli? Haiba ki ba muinelo wo wa bubeli, mu tuse bana ba mina ku nahanisisa ka za libaka swalisano ye cwalo ha ne i ka ba holofaza. (Samu 26:4, 5, 9-12) Haiba mu lemuha licinceho ze sa tabisi mwa mikwa, mitinelo, mibonelo, kamba lipulelo za mwan’a mina, ne mu kana mwa tokwa ku ba ni ngambolo ka za balikani ba hae. Mwan’a mina ka nako ye ñwi n’a kana a banga ni mulikani ya sweli ku tahisa kukuezo ye maswe.—Mu bapanye ­Genese 34:1, 2.

17, 18. Kwanda ku fa mamela ka za balikani ba ba maswe, ki tuso ifi ye sebeza yeo bashemi ba kona ku fa?

¹⁷ Niteñi haki ko ku likani ku luta fela bana ba mina ku tokolomoha balikani ba ba maswe. Mu ba tuse ku fumana litwaelano ze nde. Ndate yo muñwi u bulela kuli: “Kamita lu lika ku yolisa. Kacwalo sikolo ha ne si bata kuli mwan’a luna a be mwa sikwata sa babapali ba mbola ya mahutu, musal’a ka ni na ne lu inzi ni yena ni ku buhisana libaka seo ha ne si si ke sa ba nto ye nde—bakeñisa balikani ba banca ba ne ba ka amiwa teñi. Kono cwale lwa akaleza k’u nga ba bañwi ba banana ba mwa puteho ni ku ba isa kwa parki kaufel’a bona kuli ba y’o bapala ­mbola. Mi seo ne si sebelize hande hahulu.”

¹⁸ Bashemi ba ba butali ba tusa bana ba bona ku fumana balikani ba bande mi cwale ni ku ikola ku ishumusa ko kunde ni bona. Nihakulicwalo, kwa bashemi ba bañata taba ye ya ku ishumusa ki likulutendano ka ili yona.

KI KU ISHUMUSA KO KU CWAÑI?

19. Ki mitala ifi ya mwa Bibele ye bonisa kuli haki ko ku li sibi kwa neku la mabasi ku ba ni likeya-keya?

¹⁹ Kana Bibele ya hanisa ku ikola likeya-keya? Kutokwa ni hanyinyani! Bibele i bulela kuli ku na ni “nako ya ku seha . . . ni nako ya ku bina.”b (Muekelesia 3:4) Batu ba Mulimu mwa Isilaele wa kwaikale ne ba ikozi lipina ni ku bina, lipapali, ni mayumbo. Jesu Kreste n’a fumanehile kwa mukiti o mutuna wa sinawenga ni kwa “mukiti o mutuna wa lico” wa n’a mu ezelize Mateu Livi. (Luka 5:29; Joani 2:1, 2) Ka ku iponahaza fela, Jesu n’a si mutu ya n’a kuyula tabo ya ba bañwi. Haike ni kamuta liseho ni likeya-keya li si ke za bonwa sina ze li sibi mwa lapa la mina!

20. Ki sifi se ba swanela ku hupula bashemi mwa ku fumanela lubasi za ku ishumusa?

²⁰ Jehova ki “Mulimu ya tabile.” (1 Timotea 1:11, NW) Kacwalo bulapeli bwa ku lapela Jehova bu swanela ku ba simbule sa tabo, isiñi nto ye tahisa ku tokwa tabo mwa bupilo. (Mu bapanye Deuteronoma 16:15.) Banana ka taho ki ba ba na ni tabo ya ka cisehelo ni ba ba tezi m’ata a’ konwa ku itusiswa mwa lipapali ni mwa ku ishumusa. Ku ishumusa ko ku ketilwe hande ki nto ye fita ku ikola fela likeya-keya. Ki nzila yeo mwana a ituta ka yona ni ku hula. Toho ya lubasi u na ni buikalabelo bwa ku fumanela se si tokwiwa ki ba mwa lapa la hae mwa lika kaufela, ku kopanyeleza cwalo ni za ku ishumusa. Nihakulicwalo, buitikanelelo bwa tokwahala.

21. Ki liteo lifi ze fumaneha mwa ku ishumusa kacenu?

²¹ Mwa “mazazi a maungulelo” a butata a, nyangela ya mufuta wa mutu i tezi batu “ba ba lata minyaka, isi Mulimu,” sina ka mo ne ku polofitezwi mwa Bibele. (2 Timotea 3:1-5) Ku ba bañata, ku ishumusa ki yona nto ye tuna mwa bupilo. Za ku itabisa ka zona ze fumaneha ki ze ñata hahulu kuli mane li kona ku pukutisa lika za butokwa ni ku fita. Fahalimu a seo, buñata bwa za ku itabisa za mwa linako za cwale li bonisa za muzamao o maswe mwa tobali, mifilifili, ku itusisa maswe milyani ye kola, ni likezo ze ñwi ze holofaza ka butuna. (Liproverbia 3:31) Ki sifi se si konwa ku eziwa mwa ku sileleza ba banca kwa ku ­itabisa ko ku holofaza?

22. Bashemi ba kona ku twaeza cwañi bana ba bona ku eza likatulo ze butali ka ku ama kwa ku ishumusa?

²² Bashemi ba tokwa ku tomela bana ba bona maciñekelo, kamba mikwalelo. Kono fahalimu a seo, ba tokwa ku luta bana ba bona ka mwa ku atulela kuli ki ku ishumusa kufi ko ku holofaza ni ku ziba kuli ki sipimo sifi se si tula tikanyo. Ku twaeza ko ku cwalo k’u nga nako mi ku tokwa buikatazo. Mu nyakisise mutala. Ndate wa bashimani ba babeli n’a lemuhile kuli mwan’a hae yo muhulu n’a teeleza hahulu ku za kwa ndu ye ñwi ya wayalesi. Kacwalo ka zazi le liñwi ha n’a nze a zamaisa mota ya hae ku liba kwa musebezi, ndate y’o a kwalula ku yona ndu ya wayalesi yeo. Ka linako ze ñwi n’a yemisa mota ni ku ñola manzwi a lipina ze ñwi. Hamulaho a ina hamoho ni bana ba hae ni ku buhisana za n’a utwile. A buza lipuzo za mubonelo wa lika, ze kalisa ka “Mu nahana cwañi?” ni ku teeleza ka pilu-telele kwa likalabo za bona. Hamulaho wa ku nyakisisa taba ka ku itusisa Bibele, bashimani ba lumela ku sa teeleza ku za kwa ndu ya wayalesi yeo.

23. Bashemi ne ba kana ba sileleza cwañi bana ba bona kwa ku itabisa ko ku na ni susuezo ye maswe?

²³ Bashemi ba Sikreste ba ba butali ba tatuba lipina, ­litukiso za fa TV, matepu a vidio, libuka za makande a tuswaniso, lipapali za fa vidio, ni maswaniso a’ zamaya ao ba cisehela bana ba bona. Ba talima ku ze swanisizwe ­fahalimu, manzwi a opezwi, ni muputo mo si beilwe, mi ba bala litaba za mwa mapampili a makande ze talusa ka zona zeo ni ku buha tukalulo to tu kuswani twa zona. Ba bañata ba kakamaliswa ki “za ku itabisa” ze lelezwi banana kacenu. Ba ba bata ku sileleza bana ba bona kwa likukuezo ze si ka kena ba ina hamoho ni lubasi ni ku buhisana lubeta lwa teñi, ka ku itusisa Bibele ni lihatiso ze tomile fa Bibele, ze cwale ka buka ya Questions Young ­People Ask—Answers That Work ni litaba ze mwa limagazini za Tora ya ku Libelela ni Awake!c Bashemi ha ba toma maciñekelo a’ tiile, ku sa cinca-cinca ni ku ba ni musa, hañata ba fita fa ku fumana ze zwa mwateñi ze nde.—­Mateu 5:37; Mafilipi 4:5.

24, 25. Ki ifi ye miñwi ya mifuta ye minde ya za ku ishumusa ili yeo mabasi a kona ku ikola hamoho?

²⁴ Ka mo ku inezi fela, ku kwalela mifuta ye holofaza ya ku ishumusa ki kalulo fela ya ndwa. Ze maswe li lukelwa ku lwaniswa ka ze nde, hakusicwalo bana ne ba kana ba kukela mwa nzila ye fosahezi. Mabasi a mañata a Sikreste ba na ni likupulo ze ñata ze silikani ili ze tabisa za ku ikola ku ishumusa hamoho—ku y’o cela lico ko kuñwi, ku tambala-tambala, ku eza munganda, ku bapala lipapali, ku y’o potela bahabo mutu kamba balikani. Ba bañwi ba fumani kuli ku bala fela hamoho ka ku tiisa ka ku ishumusa ku tisa hahulu munyaka ni ku omba-ombiwa. Ba bañwi ba ikola ku kandeka makande a likeya kamba a’ hoha mamelelo. Ba bañwi hape ba tahisize ze ba lata ku eza hamoho, sina ka mutala, ku beta ni misebezi ye miñwi ya ka mazoho, hamohocwalo ni ku liza lipangaliko za lipina, ku swanisa, kamba ku ituta pupo ya Mulimu. Banana ba ba ituta ku ikola lika ze katulusa ze cwalo ba silelelizwe kwa ku itabisa ko ku ñata ko ku si ka kena, mi ba ituta kuli ku na ni ze ñata mwa ku ishumusa ku fita ku ina fela ni ku tabiswa. Ku abana teñi hañata ku tabisa hahulu ku fita ku buha.

²⁵ Ku kopana hamoho kwa ka ku itabisa ni kona ku kona ku ba muinelo o tusa wa ku ishumusa. Ha ku zamaiswa hande mi isi ko kutuna kamba ko ku feza nako ka nzila ye sienyi, ku kona ku fa bana ba mina nto ye fita likeya-keya fela. Ku kona ku tusa ku tungisa litamo za ­lilato mwa puteho.—Mu bapanye Luka 14:13, 14; Juda 12.

LUBASI LWA MINA LWA KONA KU TULA LIFASI

26. Ha ku amiwa kwa ku sileleza lubasi kwa likukuezo ze maswe, ki kafi ka ka li kalemeno ka butokwa ka ku fitisisa?

²⁶ Ku si na kakanyo, ku sileleza lubasi lwa mina kwa ­likukuezo ze shandaula za lifasi ku tokwa ku sebeza hahulu ka t’ata. Kono ku na ni nto ye ñwi yeo, ka ku fita ifi kamba ifi ye ñwi, i ka konahalisa ku kondisa lika. Ki lilato! Litamo za lubasi ze silikani se situna, ze lilato li ka tahisa kuli lapa la mina li be mapilelo a’ na ni buiketo mi li ka tahisa ku ambolisana, ili silelezo ye tuna kwa likukuezo ze maswe. Fahalimu a seo, ku tahisa mufuta o muñwi wa lilato ki kwa butokwa ni ku fita—ili lilato la ku lata Jehova. Lilato le li cwalo ha li atile mwa lubasi, bana ba kona ku hula ba nze ba toile muhupulo tota wa ku sa tabisa Mulimu ka ku ipeya kwatas’a likukuezo za silifasi. Mi bashemi ba ba lata Jehova ku zwelela kwa pilu ba ka bata ku likanyisa butu bwa hae bo bu lilato, bo bu musa, bo bu itikanelezi. (Maefese 5:1; Jakobo 3:17) Haiba bashemi ba eza seo, bana ba bona ha ba na ku ba ni libaka la k’u nga bulapeli bwa ku lapela Jehova sina mukoloko fela wa lika ze ba sa lumelezwi ku eza kamba sina nzila ya bupilo ye si na likeya-keya kamba liseho, ili yeo ba bata ku baleha ku yona ka bubebe ka mo ku konahalela kaufela. Ka ku fapahana, ba ka bona kuli ku lapela Mulimu ki yona nzila ya bupilo ye tabisa ka ku fitisisa, ye tezi ka ku fitisisa ili ye konahala.

27. Lubasi lu kona ku tula cwañi lifasi?

²⁷ Mabasi a ina a nze a swalisani mwa sebelezo ya Mulimu ya ka tabo, ya ka buitikanelelo, ili ku lika ka pilu kaufela ku siyala ba “si na litiba kamba se si nyazahala” sa likukuezo ze silafaza za lifasi le, a tabisa Jehova. (2 Pitrosi 3:14; Liproverbia 27:11) Mabasi a’ cwalo a latelela mwa mihato ya Jesu Kreste, ya n’a hanile buikatazo kaufela bwa lifasi la Satani bwa ku mu silafaza. Bukaufi ni mafelelezo a bupilo bwa hae bwa butu bwa fa lifasi-mubu, Jesu n’a kona ku bulela kuli: “Ni tuzi lifasi.” (Joani 16:33) Haike lubasi lwa mina ni lona lu tule lifasi mi lu ikole bupilo ku ya ku ile!

[Litaluso za kwatasi]

LIKUKA ZE ZA MWA BIBELE LI KONA KU TUSA CWAÑI . . . MWA KU SILELEZA LUBASI LWA MINA?

Zibo i isa kwa butali, ili bo bu kona ku pilisa mutu.—Muekelesia 7:12.

“Butali bwa lifasi le, ki butanya mwa meto a Mulimu.”—1 Makorinte 3:19.

Litwaelano ze maswe li lukelwa ku tokolomohiwa.—1 Makorinte 15:33.

[Mbokisi fa likepe 97]

N’A SA IKUTWI KU YAWA

Bashemi ba Sikreste bo Paul ni musal’a hae, Lu-Ann, ba banga ni ku kopana hamoho fa lapa la bona ka linako ze ñwi. Ba bona teñi kuli ku kopana hamoho k’o kwa zamaiswa hande mi ki kwa butuna bo bu likani fela. Ba na ni libaka le linde la ku lumela kuli bana ba bona ba tusiwa ki seo.

Lu-Ann u kandeka kuli: “Bom’ahe mwanana ya kena sitopa si li siñwi ni mwan’a ka wa mushimani wa lilimo ze silezi, Eric, ne ba ni atumezi ku t’o bulela kuli ne ba shwela Eric makeke kakuli n’a ikambusa mi n’a sa abani mwa tukiti twa mazazi a ku pepwa twa mwa sitopa. Ne ni ba bulelezi kuli: ‘Ni ya itebuha luli kuli mu ba ba isa pilu cwalo ku mwan’a ka. Sona seo si talusa ze ñata ka za kuli mu batu ba ba cwañi. Mi mwendi ha ku na se ne ni ka bulela se ne si ka mi kolwisa kuli Eric h’a ikutwi kuli wa yawa.’ Ne ba lumezi. Kacwalo ne ni bulezi kuli: ‘Cwalehe shangwe, kuli mu we pilu, mu ipuzeze Eric maikuto a hae.’ Ha ne ni siyo, ba buza Eric kuli, ‘Kana ha u bilaeli ka za ku yawa mikiti ye minde ye ya mazazi a ku pepwa?’ Eric a talima basali bao, a nze a komokile, mi a li: ‘Kana mu nahana kuli mizuzu ye lishumi, tusikono to tu sikai, ni pina ki zona ze eza mukiti? Mu swanela ku taha kwa ndu yahesu ni ku t’o bona seo mukiti luli u li sona!’” Tukufalelo ya ka busepahali ya mushimani y’o ne i utwahalize seo—n’a sa ikutwi ku yawa kamba ku kaulezwa!

[Siswaniso se si fa likepe 99]

Ku ishumusa ko ku ketilwe hande, inge cwalo musipili wo wa ku yo eza munganda kwa lubasi, ku kona ku tusa bana ku ituta ni ku hula kwa moya