KAUHANYO 6

M’ata a ku Sinya —‘Jehova Ki Ndume wa Ndwa’

1-3. (a) Maisilaele ne ba lwaniswa cwañi ki Maegepita? (b) Jehova n’a lwanezi cwañi batu ba hae?

MAISILAELE ne ba swasizwe—ne ba swaselizwe mwahal’a naha ya malundu ni liwate le lituna. Mpi ya Maegepita, ye n’e bulaya ka situhu, ne i ba shenja, i tukufalezwi ku ba yundisa.a Kono Mushe a susueza batu ba Mulimu ku sa felelwa ki sepo. A ba sepisa kuli, “[Muñ’a] Bupilo u ka mi lwanela.”—Exoda 14:14.

² Nihakulicwalo, ku bonahala kuli Mushe n’a lapezi ku Jehova, mi Mulimu a li: “Kiñi ha u huweleza ku Na? . . . Yemisa tupa ya hao, u otololele lizoho la hao fahalimu a liwate, u li kauhanye.” (Exoda 14:15, 16) Mu nahane ze ezahala cwale. Jehova honaf’o wa laela lingeloi la hae, mi lilu le li yemi nonga la taha kwamulaho wa Maisilaele, mwendi ku putuluha cwalo inge limota le li tibela Maegepita ku ba lwanisa. (Exoda 14:19, 20; Samu 105:39) Mushe wa otolola lizoho la hae. Kabakala ku fuka kwa moya o m’ata, liwate la kauhana. Mezi ka nzila ye ñwi a kangela ni ku yema kulokulikuñwi sina mamota, ili ku siya nzila ye tuna mo ku kona ku fita sicaba mutumbi!—Exoda 14:21; 15:8.

³ Faro, ka ku bona m’atatuna ao, n’a ka kutisa fela limpi za hae kwahae. Kono Faro ya ikuhumusa y’o u pihelela ku lwana. (Exoda 14:23) Maegepita ba kenelela fela mwa liwate, kono ha ba yo kumbuluka ba palelwa ku lwana kakuli mawili a makoloi a bona a kala ku shokauka. Maisilaele ha ba fitile hande mwa buse, Jehova u laela Mushe kuli: “Otololela lizoho la hao fahalimu a liwate, mezi a kutele fahalimu a Maegepita, ni fahalimu a makoloi a bona, ni fahalimu a bapahami ba bona.” Mezi a kuta, ni ku kwahela cwalo Faro ni limpi za hae!—Exoda 14:24-28; Samu 136:15.

 4. (a) Jehova n’a iponahalize ku ba mañi fa Liwate le li Fubelu? (b) Ba bañwi ba kana ba ikutwa cwañi ka za kezo yeo ya Jehova?

⁴ Puluso ya sicaba sa Isilaele kwa Liwate le li Fubelu ki nto ye ñwi ye tuna yeo Mulimu n’a ezelize batu. Teñi f’o Jehova n’a iponahalize kuli “ki ndume wa ndwa.” (Exoda 15:3) Kono mu ikutwa cwañi ka za kezo yeo ya Jehova? Niti kikuli ndwa i tahiselize hahulu batu butuku ni masitapilu. Kana Mulimu mw’a itusiseza m’ata a ku sinya kwa mi tibela ku fita ku mi susueza ku sutelela ku yena?

Lindwa za Mulimu Mo Li Fapanela ni Lindwa za Batu

5, 6. (a) Mulimu u bizezwañi ka swanelo kuli “[Muñ’a] Bupilo wa limpi”? (b) Lindwa za Mulimu li fapana cwañi ni lindwa za batu?

⁵ Ibat’o ba ha mianda ye milalu mwa Mañolo a Siheberu ni habeli mwa Mañolo a Sigerike a Sikreste, Mulimu u bulelwa ku ba “[Muñ’a] Bupilo wa limpi.” (1 Samuele 1:11) Ka ku ba Mubusi ya Pahami ka ku fitisisa, Jehova u na ni limpi ze ñata-ñata za mangeloi. (Joshua 5:13-15; 1 Malena 22:19) Limpi zeo li kona ku tahisa sinyeho ye tuna. (Isaya 37:36) Pulao ya batu haki ye nde ku i nahana. Kono lu hupule kuli lindwa za Mulimu ha li swani ni lindwa-ndwa fela za batu. Babusi ni bazamaisi ba limpi ba kana ba lika ku fa mabaka a mande e ba lwanela. Kono lindwa za batu kamita li tahiswanga ki mukwañuli ni buitati.

⁶ Kono Jehova ha ezangi lika ka ku susuezwa fela ki maikuto. Deuteronoma 32:4 i li: “Ki Yena Licwe; musebezi wa hae u lukile; kakuli linzila za hae kaufela li lukile; ki Mulimu ya sepahala, ya si na bumaswe, ya na ni niti, ya eza ka ku luka.” Linzwi la Mulimu li nyaza buhali bo bu fitelezi, situhu, ni mifilifili. (Genese 49:7; Samu 11:5) Kacwalo Jehova ha ezangi lika a si na libaka. U itusisanga m’ata a hae a ku sinya hanyinyani fela ni h’a si na mo kuñwi mwa ku ezeza. Ku swana fela ni mw’a kile a bulelela ka mupolofita wa hae Ezekiele kuli: “Kikuli ni ka tabela lifu la ya maswe? ku bulela [Muñ’a] Bupilo; ha ni li, se ni tabela ki ya maswe h’a tuhela mizamao ya hae, mi a pila?”—Ezekiele 18:23.

7, 8. (a) Jobo n’a ngile cwañi ka mafosisa manyando a hae? (b) Elihu n’a sikuluzi cwañi munahano wo wa Jobo? (c) Lu kona ku itutañi ku za n’a ipumani ku zona Jobo?

⁷ Kacwalo, Jehova u itusisezangañi m’ata a ku sinya? Lu si ka alaba kale, lu kana lwa hupula musepahali Jobo. Satani n’a pihelezi kuli Jobo—mane, ni batu kaufela—ne ba si ke ba sepahala ha ne ba ka tahelwa ki muliko. Jehova n’a alabile kañi yeo ka ku tuhelela Satani ku lika busepahali bwa Jobo. Kabakaleo, Jobo a kula, a latehelwa ki liluwo ni bana ba hae. (Jobo 1:1–2:8) Ka ku sa ziba litaba kaufela, Jobo a nga ka mafosisa kuli n’a nyandiswa ki Mulimu ya n’a mu ota a si ka fosa. N’a buzize Mulimu libaka ha n’a mu ezize “pakani” ya hae ni “sila” ku yena.—Jobo 7:20; 13:24.

⁸ Mutangana ya bizwa Elihu a patulula munahano o fosahezi wa Jobo, a li: ‘U yemi fa niti ya hao, isi ya Mulimu?’ (Jobo 35:2) Ee, ki butoto ku hupula kuli lu ziba lika ku fita Mulimu kamba ku nahana kuli u fosize. Elihu n’a ize: “Taba ya kuli Mulimu u ka eza bumaswe i kwahule, kamba Ya-Mata-Kaufela ku fosisa litaba.” Hasamulaho, n’a ize: “Ha ku na mo lu ka zibelelela Ya-Mata-Kaufela; mata ki a hae; mi ku atula kwa hae ki ka tukelo ye tiile. H’a koni ku foseza mutu.” (Jobo 34:10; 36:22, 23; 37:23) Lwa kona ku kolwa kuli Mulimu ha lwana, u na ni libaka le linde. Ka ku hupula nto yeo, ha lu nyakisiseñi mabaka a mañwi Mulimu wa kozo ha lwananga fokuñwi?—1 Makorinte 14:33.

Ze Ezisanga Mulimu wa Kozo ku Lwana

 9. Ki kabakalañi Mulimu wa kozo ha lwananga?

⁹ Ha s’a lumbekile Mulimu kuli “ki ndume wa ndwa,” Mushe n’a ize: “Ki mañi ya swana ni Wena mwahali a milimu, Wena [Muñ’a] Bupilo? Ki mañi ya zibahala ka ku ba Ya-Kenile sina wena.” (Exoda 15:11) Mupolofita Habakuki ka ku swana n’a ñozi kuli: “Wena wa meto a kenile a’ sa koni ku bona sibi, Wena ya sa koni ku talima bumaswe.” (Habakuki 1:13) Jehova niha li Mulimu ya lilato, hape ki Mulimu ya kenile ni ya lukile. Fokuñwi mikwa yeo i mu susuezanga ku itusisa m’ata a hae a ku sinya. (Isaya 59:15-19; Luka 18:7) Kacwalo Mulimu ha lwana ha sinyi bukeni bwa hae. Kono wa lwananga bakeñisa kuli ki ya kenile.—Exoda 39:30.

10. (a) Tokwahalo ya kuli Mulimu a lwane ne i zuhile lili pili mi ne li kamukwaufi? (b) Toyano ye polofitilwe kwa Genese 3:15 ne i ka feliswa fela cwañi, mi ne ku ka tusa cwañi batu ba ba lukile?

¹⁰ Mu nahane muinelo o n’o zuhile batu ba babeli ba pili, bo Adama ni Eva, ha se ba kwenuhezi Mulimu. (Genese 3:1-6) Kambe n’a tuhelezi ku sa luka kwa bona, n’a ka fokolisa mayemo a hae a ku ba Muambakani ya Pahami. Ka ku ba Mulimu ya lukile, n’a tamehile ku ba atulela lifu. (Maroma 6:23) Mwa bupolofita bwa pili bwa mwa Bibele, n’a polofitile kuli toyano neikaba mwahal’a batanga ba hae ni balateleli ba “noha,” yena Satani. (Sinulo 12:9; Genese 3:15) Mi ze ne ka felisa fela toyano yeo ki ku pyatiwa kwa Satani. (Maroma 16:20) Kono katulo yeo ne i ka tahiseza batu ba ba lukile limbuyoti ze tuna, ili ku zwisa kukuezo ya Satani fa lifasi ni ku tahisa paradaisi kai ni kai. (Mateu 19:28) Ku fitela nako yeo, bayemeli ba Satani ne ba ka zwelapili ku lwanisa batu ba Mulimu kwa mubili ni kwa moya. Fokuñwi, Jehova n’a na ni k’u nga muhato.

Mulimu U Felisa Bumaswe

11. Ki kabakalañi Mulimu ha na ikutwile ku tameha ku tisa munda mwa lifasi kaufela?

¹¹ Munda wa mwa miteñi ya Nuwe ne li muhato o muñwi o cwalo wa n’a ngile Mulimu. Genese 6:11, 12 i li: “Lifasi ne li bolile fapil’a Mulimu, mi lifasi ne li tezi lipulayano. Mulimu a talima lifasi, mi a bona kuli li bolile, ni kuli nama kaufela i sinyize mukwa wa yona mwa lifasi.” Kana Mulimu n’a ka tuhelela ba ba maswe ku zwisa bunde kaufela fa lifasi? Kutokwa. Jehova n’a ikutwile ku tameha ku tisa munda mwa lifasi kaufela kuli a yundise fa lifasi bote be ne ba lata mifilifili ni buhule.

12. (a) Jehova n’a polofitileñi ka za “lusika” lwa Abrahama? (b) Maamori ne ba ka yundisezwañi?

¹² Ne ku li cwalo ni ka za katulo ya Mulimu fahalimw’a Makanana. Jehova n’a patuluzi kuli ka Abrahama, n’a ka tahisa “lusika” l’o macaba kamukana a lifasi n’a ka fiwa mbuyoti ka lona. Ka ku zamaelela ni mulelo wo, Mulimu a laela kuli baikulu ba Abrahama ne ba ka fiwa naha ya Kanana, ili naha ya batu be ne ba bizwa Maamori. Mulimu n’a ka zwisa cwañi batu bao mwa naha ya habo bona a sa fosi? Jehova n’a polofitile kuli n’a ka ba zwisa fela teñi ha se ku fitile lilimo ze bat’o ba 400—“bumaswe bwa Maamori” ha se bu ‘tezi.’b (Genese 12:1-3; 13:14, 15; 15:13, 16; 22:18) Mwahal’a nako yeo kaufela, Maamori ne ba keni hahulu mwa buezalibi. Kanana ne i bile naha ya bulapeli bwa maswaniso, lipulayano, ni buhule bo bu swabisa. (Exoda 23:24; 34:12, 13; Numere 33:52) Mane bayahi ba yona ne ba bulaile bana ba bona mwa mililo ya matabelo. Kana Mulimu ya kenile n’a ka tuhelela fela batu ba hae kwa bumaswe bo bu cwalo? Batili! N’a ize: “Naha i sinyizwe ki zeo, mi cwale ni ka i nata kabakala bumaswe bo bu inzi mwateñi, ni yona naha i ka taza ba ba yahile ku yona.” (Livitike 18:21-25) Kono Jehova n’a si ka bulaya batu kaufela. Makanana ba bande, ba ba cwale ka Rahaba ni Magibioni, ne ba si ka bulaiwa.—Joshua 6:25; 9:3-27.

Ku Lwana Kabakala Libizo la Hae

13, 14. (a) Ki kabakalañi Jehova ha tamehile ku bonisa bukeni bwa libizo la hae? (b) Jehova n’a zwisize cwañi nyazo fahalimw’a libizo la hae?

¹³ Bakeñisa kuli Jehova ki ya kenile, libizo la hae ki le li kenile. (Livitike 22:32) Jesu n’a lutile balutiwa ba hae ku lapela kuli: “Libizo la hao a li be le li kenile.” (Mateu 6:9) Bukwenuheli bwa mwa Edeni ne bu sinyize libizo la Mulimu, ne bu tahisize ku kakanya ka za libizo ni mubusezo wa Mulimu. Jehova n’a si ke a tuhelela fela busawani ni bukwenuheli b’o. N’a tamehile ku zwisa nyazo fahalimw’a libizo la hae.—Isaya 48:11.

¹⁴ Hape mu hupule Maisilaele. Ha ne ba li batanga mwa Egepita, sepiso ya Mulimu ku Abrahama ya kuli ka lusika lwa hae mabasi kamukana a lifasi n’a ka fuyaulwa ne i sa bonahali ku ba ya niti. Kono ka ku ba yangwela ni ka ku ba eza sicaba, Jehova n’a zwisize nyazo fahalimw’a libizo la hae. Mupolofita Daniele kacwalo n’a hupuzi mwa tapelo kuli: “Mawe [Muñ’a] Bupilo Mulimu wa luna, Wena ya zwisize sicaba sa hao mwa naha ya Egepita ka lizoho le li mata, ya ipatezi Libizo le li tumile.”—Daniele 9:15.

15. Jehova n’a zwiselizeñi Majuda mwa buhapiwa bwa Babilona?

¹⁵ Mane, Daniele n’a lapezi cwalo ka nako yeo Majuda ne ba tokwa kuli Jehova a nge muhato hape kabakala libizo la Hae. Majuda ba ba sa utwi bao ne ba li mwa buhapiwa, mwa Babilona cwale. Muleneñi wa bona, wa Jerusalema, n’o li matota. Daniele n’a ziba kuli ku kutiseza Majuda habobona ne ku ka lumbekisa libizo la Jehova. Kacwalo Daniele n’a lapezi kuli: ‘Mulimu, u swalele! Mulena, u utwe, mi u eze! Kabakala hao, Wena Mulimu wa ka, u si ke wa liyeha! Kakuli munzi wa hao ni sicaba sa hao, li bizizwe ka Libizo la hao.’—Daniele 9:18, 19.

Ku Lwanela Batu ba Hae

16. Mu taluse libaka Jehova ha lwanelanga libizo la hae ha ku sa talusi kuli ha na taba ni batu mi ki muitati?

¹⁶ Kana Jehova ha lwanelanga libizo la hae ku talusa kuli ha na taba ni batu mi ki muitati? Batili, kakuli ka ku eza lika ka bukeni ni ka ku lata katulo ye lukile, u sileleza batu ba hae. Mu nyakisise Genese kauhanyo 14. Teñi k’o lu bala za malena ba bane be ne ba t’o hapa Lota mwan’a muhabo Abrahama ni lubasi lwa hae. Ka tuso ya Mulimu, Abrahama a fenya maswe limpi ze m’ata hahulu zeo! Mwendi taba ya tulo yeo ne li yona ya pili ku ñolwa mwa “buka ya Lindwa za [Muñ’a] Bupilo,” ili buka m’o mwendi ne ku ñozwi za lindwa ze ñwi ze si ka ñolwa mwa Bibele. (Numere 21:14) Litulo ze ñwi ne li ka latelela.

17. Ki sifi se si bonisa kuli Jehova n’a lwanezi Maisilaele ha se ba keni mwa naha ya Kanana? Mu fe mitala.

¹⁷ Nakonyana pili Maisilaele ba si ka kena kale mwa naha ya Kanana, Mushe n’a ba sepisize kuli: “[Muñ’a] Bupilo Mulimu wa mina ya mi zamaile kwapili, ki Yena ya ka mi lwanela, sina mw’a ezelize kwa Egepita.” (Deuteronoma 1:30; 20:1) Ku kala ka Joshua ya n’a yolile Mushe, ku yo fita cwalo mwa miteñi ya Baatuli ni lipuso za malena ba Juda ba ba sepahala, Jehova kaniti n’a lwanezi batu ba hae, ni ku ba tusa ku fenya lila za bona.—Joshua 10:1-14; Baatuli 4:12-17; 2 Samuele 5:17-21.

18. (a) Ki kabakalañi ha lu kona ku itumela kuli Jehova ha si ka cinca? (b) Ki sifi se si ka ezahala muta toyano ye talusizwe kwa Genese 3:15 i ekezeha hahulu?

¹⁸ Jehova ha si ka cinca; mi ni mulelo wa hae wa ku eza lifasi le paradaisi ya kozo ha u si ka cinca. (Genese 1:27, 28) Mulimu u sa toile bumaswe. Kono u lata hahulu batu ba hae mi u ka tuha a ba lwanela. (Samu 11:7) Mane, toyano ye talusizwe kwa Genese 3:15 i libelelwa ku ekezeha hahulu cwale-cwale fa. Kuli a bonise bukeni bwa libizo la hae ni ku sileleza batu ba hae, Jehova hape u ka ba “ndume wa ndwa”!—Zakaria 14:3; Sinulo 16:14, 16.

19. (a) Mu fe swanisezo ya m’o Mulimu a itusiseza m’ata a ku sinya ku kona ku lu suteleza ku yena. (b) Ku lata ku lwana kwa Mulimu ku swanela ku lu ama cwañi?

¹⁹ Ki ye swanisezo: Lu nge kuli lubasi lwa mutu yo muñwi lu lwaniswa ki sibatana se siñwi mi mutu y’o wa mangana ni sibatana se si maswe seo ni ku si bulaya. Kana mu nahana kuli musal’a hae ni bana ba hae ba ka sutelela kwahule ni yena kabakala kezo yeo? Kutokwa, mu ba libelela ku tiiswa ki lilato la hae le lituna ku bona. Ka nzila ye swana, ha lu swaneli ku zwafiswa ka m’o Mulimu a itusiseza m’ata a ku sinya. Ku lata ku lu lwanela kwa hae ku swanela ku ekeza kwa lilato la luna ku yena. Likute la luna kwa m’ata a hae a sa feli ni lona li swanela ku tunga. Kacwalo, lwa kona ku ‘sebeleza Mulimu ka mukwa o mu tabisa, inze lu na ni likute ni sabo.’—Maheberu 12:28.

Mu Sutelele ku “Ndume wa Ndwa”

20. Ha lu bala litaba za mwa Bibele ka za lindwa za Mulimu ze lu sa utwisisi hande, lu swanela ku ezañi, mi ki kabakalañi?

²⁰ Ki niti kuli Bibele ha i patululi likatulo kaufela za ezize Jehova ka za ndwa ni ndwa ya lwanile. Kono lwa kona ku kolwa kuli Jehova ha itusisangi m’ata a ku sinya ka mafosisa, a si na libaka, kamba ka situhu. Hañata, ku nyakisisa litaba kaufela ka za taba ye ñwi ya mwa Bibele ku kona ku lu tusa ku utwisisa lika. (Liproverbia 18:13) Niha lu sa zibi litaba kaufela, ku ituta fela ze ñata ka za Jehova ni ku nahanisisa mikwa ya hae ye minde ku kona ku felisa ku honona kaufela ko lu kana lwa ba ni kona. Ha lu eza cwalo, lu fita fa ku bona kuli lu na ni libaka le li tiile la ku sepa Jehova, Mulimu wa luna.—Jobo 34:12.

21. Jehova niha banga “ndume wa ndwa” fokuñwi, ki Mulimu ya cwañi luli?

²¹ Jehova niha banga “ndume wa ndwa” ha ku tokwahala cwalo, ha ku talusi kuli u lata lindwa. Mwa pono ya Ezekiele ya koloi ya kwa lihalimu, Jehova u boniswa ku ba ya itukiselize ku lwanisa lila za hae. Kono Ezekiele n’a boni Mulimu a potolohilwe ki nambwamutalati—ona sisupo sa kozo. (Genese 9:13; Ezekiele 1:28; Sinulo 4:3) Ee luli, Jehova u wile pilu mi u lata kozo. “Mulimu u lilato,” ki mwa n’a ñolezi muapositola Joani. (1 Joani 4:8) Jehova u itusisa mikwa ya hae kaufela ka ku likanelela. Kacwalo, lu na ni tohonolo ye tuna ya ku kona ku sutelela ku Mulimu ya m’ata ili ya lilato cwalo!

[Litaluso za kwatasi]

Lipuzo za ku Nahanisisa

2 Malena 6:8-17 Ku ba kwa Mulimu “[Muñ’a] Bupilo wa limpi” ku lu tiisa cwañi ka linako za liziyezi?

Ezekiele 33:10-20 Pili Jehova a si ka itusisa kale m’ata a ku sinya, u fanga kolo mañi ka sishemo ku ba ba tulile mulao wa hae?

2 Matesalonika 1:6-10 Sinyeho ye taha ya batu ba ba maswe i ka tahisa cwañi kimululo kwa batanga ba Mulimu ba ba sepahala?

2 Pitrosi 2:4-13 Ki sika mañi se si ezisanga Jehova ku itusisa m’ata a hae a ku sinya, mi nto yeo i luta batu kamukana lika mañi?

[Siswaniso se si fa likepe 58]

Kwa Liwate le li Fubelu, Jehova n’a iponahalize ku ba “ndume wa ndwa”