Kana Mw’a Kuteka Sibaka sa Mina sa Bulapeli?
“Ku zwa fela kwa makalelo a linako za evangeli, Bakreste kamita ne ba na ni sibaka sa bona se si iketile se si zibwa hande sa ku ezeza teñi bulapeli bwa bumulimu.”—“Primitive Christianity,” ye ñozwi ki William Cave.
BATU ba Mulimu kamita ba bile ba ba tabela hahulu ku kopana hamoho kwa neku la ku lapela. Seo ne li sa niti mwa lilimo za mwanda wa pili sina mo si bezi cwale. Bañoli ba kwa makalelo ni baituti ba za bulapeli, ba ba cwale ka Lucian, Clement, Justin Martyr, ni Tertullian, kaufela b’a lumela kuli Bakreste ne ba na ni libaka ze tomilwe hande ko ne ba kubukana kuli ba lapele hamoho kamita.
Bibele i bonisa sisupo se si swana, ha i ama hañata kwa mikopano ya kamita ye ne i eziwa ki likwata za Bakreste. Likwata zeo ne li zibahala sina liputeho. Seo ne li se si swanela bakeñisa kuli linzwi la “puteho” mwa lipuo za kwa makalelo za Bibele li ama sikwata sa batu ba ba kopanyizwe hamoho kwa neku la mulelo kamba musebezi o muñwi.
Libaka za kwa Makalelo za Bulapeli bwa Sikreste
Ki sika mañi seo Bakreste ba mwa lilimo za mwanda wa pili ne ba eza ha ne ba kopana hamoho? Bibele i talusa palonyana ya mikopano ye cwalo mi i bonisa kuli ku luta ne li kalulo ye butokwa. (Likezo 2:42; 11:26; 1 Makorinte 14:19, 26) Litukiso za ku ituta ne li lukisizwe, ka ku ba ni lingambolo, ku talusa ze bonwi ze susueza, ni nyakisiso ya ka tokomelo ya mañolo a’ amuhezwi ku zwa kwa sitopa se si busa mwa Jerusalema kamba ku muapositola yo muñwi.
Kwa Likezo 15:22-35, lu bala kuli hamulaho wa ku baliwa kwa liñolo le liñwi le li cwalo kwa sikwata sa Bakreste mwa Antioke, Juda ni Silasi “ba kutaza balumeli ka manzwi a mañata, ba ba tiisa.” Taba ye ñwi i bulela kuli Paulusi ni Barnabasi ha ne ba fitile kwa Antioke “ba kopanya Keleke, ba bulela ze tuna z’a ezize Mulimu ka bona.” Ku lapela ku Jehova hape ne li kalulo ye butokwa hahulu ya mikopano ya Sikreste.—Likezo 14:27.
Libaka k’o liputeho za mwa lilimo za mwanda wa pili ne li kopanela kwa neku la ku lapela ne si ze ezizwe ka ku ipitela inge miyaho ye miñata ya likeleke za Krestendomu kacenu. Hañata, Bakreste ba kwa makalelo ne ba kopanela mwa mandu fela a batu. (Maroma 16:5; 1 Makorinte 16:19; Makolose 4:15; Filimoni 2) Hañata ndu ya kwahalimu kamba muzuzu wa kwahalimu wa ndu ya mutu ne u itusiswa. Ne li mwa ndu ya kwahalimu m’o Mulalelo wa Mulena ne u ezelizwe. Hape ne li mwa ndu ya kwahalimu m’o balutiwa b’a 120 ne ba tozizwe ka moya o kenile fa Pentekonta.—Luka 22:11, 12, 19, 20; Likezo 1:13, 14; 2:1-4; 20:7, 9.
Kacenu Lipaki za Jehova ba latelela mutala o ne u filwe ki baapositola. Ba itusisa libaka za mukopano ze bizwa Mandu a Mubuso. Teñi k’o ba lutiwa ku ba bakutazi ba taba ye nde ya Mubuso wa Mulimu. (Mateu 24:14) Kwa Ndu ya Mubuso, hape ba ituta Mañolo, b’a lapela, mi b’a susuezana. Seo si lumelelana ni kelezo ye mwa Bibele kwa Maheberu 10:24, 25, ye li: “A lu babalelane, kuli lu susumezane mwa lilato ni mwa misebezi ye minde. Lu si ke lwa tuhela liputeho za luna, mo ba ezeza ba bañwi; kono lu kutazane, sihulu ka ku bona kuli lizazi le lituna li sutelezi.”
Ku Itusisa Sibaka sa Luna sa Bulapeli ka Mukwa O’ Swanela
Kana mw’a hupula manzwi a muapositola Paulusi a’ li: “Mulimu hasi Mulimu wa mifilifili, kono ki wa kozo” ni kuli, “Linto kaufela li ezwe ka swanelo, ni ka mulao”? Haiba mu tatuba mutomo wa taba ya manzwi ao, mu ka fumana kuli Paulusi n’a buhisana ka za mukwa ka w’o mikopano ya Sikreste i swanelwa ku zamaisezwa. Ka ku swana ni mwa linako za baapositola, Bakreste kacenu ba ikolwisa kuli mikopano ya bona i ezwa ka mukwa o’ lukile ni ka ku zamaiswa hande.—1 Makorinte 14:26-40.
Musulo wa October 15, 1969, wa The Watchtower ne u bulezi kuli: “Muinelo wa kwa moya o’ fumaneha kwa Ndu ya Mubuso ki o’ buniti, ili o’ zwelela mwa cisehelo ya luli mwa bulapeli bwa niti ni taelo ya mwa Bibele. Mi miinelo ye tabisa, ili ya ka taho ye mwa ndu i susueza ba ba li teñi kuli ba ambolisane ni ba bañwi ni ku ba ni silikani, ka ku s’a tibelwa ki muinelo o muñwi wa ku ishonda ko ku s’a konwi ku taluswa.” Ka mo ku inezi fela, tokomelo hape ya boniswa ilikuli ku itusiswa kwa Ndu ya Mubuso kamita ku bonise likute ni mayemo a’ pahami.
Krestendomu u bonisize ku tokwa likute ko kutuna mwa kalulo ye. Likopano ze ñwi za bulapeli li itusisa libaka za bona za bulapeli sina libaka za ku itabiseza teñi kwa nyangela. Ba ba ni ku liziwa ko ku iponelwa kwa lipina za bulapeli za mikakashi ye zamaelela ni manzwi, mizuzu ya ku bapalela teñi papali ya ku nanula ze bukiti, papali ye bapalelwa fa tafule ya ku coña limbolanyana ka liteku, likolo za banana ba banyinyani, ni mizuzu ya mwahal’a keleke ya ku buhela teñi maswaniso a’ zamaya. Keleke ye ñwi ne i bile ni papali ya ku mangana ka ku ba kalulo ya tukiso ya bona. Seo hasi lumelelani ni hanyinyani ni mutala o’ tomilwe ki baapositola.
Haiba puteho ifi kamba ifi ya mwa lilimo za mwanda wa pili ne i k’a nga muhato o’ s’a swaneli, ku fiwa sikululo ne li ko ku swanela. Sina ka mutala, ba bañwi mwa puteho ya Sikreste mwa Korinte ne ba itusisa mukiti wa Mulalelo wa Mulena sina yona nako ya ku ca ni ku nwa. Ne ba tisa mulalelo wa bona kuli ba t’o ca pili mukopano u si ka kalisa kale kamba mwahal’a ona, ba bañwi mane ne ba ca ni ku nwa ka ku tula tikanyo. Seo kaniti ne si s’a swaneli. Muapositola Paulusi n’a ba ñolezi kuli: “Kikuli ha mu na mandu mo mu ka cela ni ku nwela mwateñi?”—1 Makorinte 11:20-29.
Ka ku lumelelana ni kelezo ya Paulusi, Lipaki za Jehova ba lika ka t’ata kuli ba babalele lika za ka butu kwa ndu kamba ko kuñwi ku sili mi isiñi kwa Ndu ya Mubuso. Ki niti, mikopano ya luna ya kamita i fa nako ye swanela ya ku bona balikani b’a sikai ka nako i liñwi. Niteñi, Ndu ya Mubuso i neezwi ku Jehova, mi kacwalo i swanelwa ku itusiswa fela kwa neku la ku lapelwa kwa hae. Ha lu itusisi ku fumaneha kwa luna teñi k’o kwa neku la ku zwisezapili milelo ya lipisinisi za silifasi kamba kuli lu babalele litifo ze ñwi za ka butu.
Fahalimu a seo, Mandu a Mubuso h’a itusiswi ki puteho kwa neku la litukiso za ku itabisa, misebezi ya ku fumana mali, kamba lisebelezo ze ñwi cwalo za nyangela, ze cwale ka za ku babalela banana ba banyinyani. Ku na ni libaka ze ñwi k’o mutu a kona ku taleleza lika ze cwalo za ka butu ni za pisinisi.
Maeluda mwa Ndu ye ñwi ya Mubuso ne ba lemuhile kuli lilama za puteho ne ba bile ni mukwa wa ku kalima lika ni ku kutisa ze kalimilwe kwa mikopano. Hape, ne ba bile ni mukwa wa ku kaliman’anga makaseti a maswaniso a’ zamaya a video kwa Ndu ya Mubuso. Nihailikuli kezo yeo ne i si na muinelo wa za litekisano, maeluda ne ba ba tusize ku bona butali bwa ku babalela litaba zeo kwa ndu ka mo ku konahalela kaufela.
Kuli lu pime miinelo ye ne i ka fa mubonelo o’ fosahezi mi ni kuli lu ikolwise kuli Ndu ya Mubuso y’a itusiswa ka swanelo, yo muñwi ni yo muñwi u swanela ku ipuza kuli: ‘Kana ku na ni lika ze ñwi za ka butu ze se ni bile ni babalelela kwa Ndu ya Mubuso ili ze konwa ku babalelelwa kwa hae?’ Sina ka mutala, ha mu lukisa ka za tusipili twa ku ikatulusa kamba ku kopana hamoho ko kuñwi kwa ku itabisa, kana ne ku si ke kwa ba ko kunde ni ku fita ku buhisana litukiso ze cwalo kwa ndu? Kana ne lu ka kona ku itusisa luwaile kamba ku potela mandu a bo lu bata ku bona? Ka ku sebelisa manzwi a Paulusi, ne lu ka bulela kuli: ‘Kikuli ha lu na mandu mo lu kona ku talimelela litaba ze cwalo?’
Nako ni Sibaka se si Tomilwe sa ku Lapela Jehova
Bibele i bulela kwa Muekelesia 3:1 kuli: “Nto ni nto i na ni nako ya yona, mi nako i teñi ya linto kamukana mwatas’a lihalimu.” Ha lu fumaneha kwa mikopano kwa Ndu ya Mubuso, lwa kona ku itupwikelisa ka ku tala mwa misebezi ye swalisani ni bukombwa bwa Sikreste. Ki nako ye tomilwe ya ku lapela Jehova.
Jakobo munyan’a Jesu ku bom’ahe n’a file kelezo ye lwanisa ku bonisa ketululo mwahal’a puteho ya Sikreste. (Jakobo 2:1-9) Lu kona cwañi ku sebelisa kelezo yeo mwa Mandu a luna a Mubuso? Ketululo i konwa ku bonwa muta ku fiwa ko ku iponelwa hande-nde kwa mapampili a limemo ze ñozwi kwa neku la ku kopana hamoho kwa ku itabisa ku ezezwa teñi. Mwa puteho ye ñwi ne ba itusisa mukwa wa ku beya limemo ze cwalo mwa mikotana kamba Libibele za ba ba li teñi. Kaniti, seo ki se si s’a pitihanyi hahulu ku fita ku luma limemo zeo ka poso kamba ku li isa kwa ndu ye ñwi ni ye ñwi. Niteñi, ba ba s’a amuheli limemo zeo ba ikutwa cwañi hamulaho wa ku bona kuli limemo li sweli ku tambekiwa ku ba bañwi? Kana seo ne si ka bonahalisa ketululo?
Ka mo ku inezi fela, ha ku tokwi ku ba ni mulao o’ tiile o’ bulela kuli ha ku na ya kona ku fa yo muñwi taba ye ñwi ya ka butu kamba siputela sa lika ze ñwi h’a li kwa Ndu ya Mubuso; mi hape haki ko ku fosahezi ku ambola ka za misebezi kamba likezahalo za ka zazi ni zazi kwa Ndu ya Mubuso, ku mema mutu yo muñwi kwa ndu ya mina, kamba ku kupa yo muñwi ku ya ni mina kwa ku itabisa ko kuñwi. Kono zeo li swanela ku ba za ka siwela ni ze eziwa ka mukwa wa ka tokomelo ye tuna ni o’ s’a lemusehi. Litukiso za ka butu ni kamuta ha li swaneli ku biula mulelo luli wa ku ba hamoho kwa luna kwa Ndu ya Mubuso, k’o ku li, ku tuseha kwa kwa moya.—Mateu 6:33; Mafilipi 1:10.
Banna Ba Ba Fa Mutala
Maeluda ni batanga ba bukombwa ka tukufalelo ba fa mutala mwa ku bonisa likute kwa neku la Ndu ya Mubuso. Ka nañungelele ku na ni maeluda kamba batanga ba bukombwa ba babeli kamba a li muñwi y’a filwe kalulo ya ku swalisanisa litaba ze ama kwa ku buluka hande Ndu ya Mubuso. Mwa sibaka m’o liputeho ze fitelela i liñwi li itusisa ndu ye swana, katengo ka kañwi ka maeluda ka okamela litaba zeo.
Hailif’o ba bañwi ba filwe kalulo ya ku babalela misebezi ye cwalo, batanga ba bukombwa ni maeluda kaufela ba swanela ku bonisa cisehelo ye buniti mwa ndu. Ba lemuha kuli Ndu ya Mubuso i neezwi ku Jehova mi i itusiswa kwa bulapeli bwa hae.
Maeluda ha ba swaneli ku liyeha-liyeha ha ku na ni tokwahalo ya ku lukisa ko kuñwi. (2 Makolonika 24:5, 13; 29:3; 34:8; Nehemia 10:39; 13:11) Mwa liputeho ze ñwi Ndu ya Mubuso y’a tatubiwa kamita ilikuli ku lukiswa kufi kamba kufi ko ne ku ka tokwahala ku konwe ku eziwa kapili-pili. Mukoloko o’ ñozwi w’a bulukiwa ili ku ikolwisa kuli liitusiso ze tokwahala li fakaufi mi z’a konwa ku fumanwa ka bunolo. Haiba ku na ni sibaka se si ketilwe sa ku bulukela teñi liitusiso, lisebeliso, ni likenisiso, maeluda ni batanga ba bukombwa kaufela ba swanela ku bonisa cisehelo mwa muinelo wa sona, ni ku bona teñi kuli si bulukiwa si kenile. Ba ba sebeza kwa liluko la libuka ni la limagazini ba kona ku bonisa cisehelo ya bona ka ku bona teñi kapili-pili kuli bikwakwati bya zeo ha bi tazi ndu masila.
Ka ku fa mutala, maeluda ni batanga ba bukombwa ba kona ku tusa ba bañwi kaufela mwa puteho kuli ba bonise cisehelo kwa neku la Ndu ya Mubuso. (Maheberu 13:7) B’ote ba kona ku bonisa likute ka ku ba ni kabelo mwa ku kenisa ndu ni ka ku bonisa cisehelo ye buniti mwa ponahalo ya yona ya ka nañungelele.
Jesu n’a bulezi kwa Mateu 18:20 kuli: “Mo ku na ni ba babeli kamba ba balalu ba ba kopani ka Libizo la ka, ni mwateñi mwahal’a bona.” Ee, u tabela se lu eza ha lu kopana hamoho ku lapela Jehova. Seo si kopanyeleza cwalo ni mikopano ifi kamba ifi ye ezezwa kwa mandu a batu ni mikopano ye mituna ye cwale ka ya sikiliti kamba ya mupotoloho ni ye ipitezi.
Ku bolule-lule ba Lipaki za Jehova, ha ku na sibaka se ba beile hahulu kwa pilu ku fita sibaka sa makopanelo a bulapeli bwa bona sa kamita, ili Ndu ya Mubuso. Ba bonisa likute le li swanela kwa neku la sibaka seo. Ba bonisa moya wa buikatazo mwa ku si babalela, mi ba lika ka t’ata kamita ku itusisa sona hande. Haike ni mina mu latelele kelezo yeo Jehova yena ka sibili a fa, ye li: “Ha u kena mwa ndu ya Mulimu, u tokomele mautu a hao, mo u kenela.”—Muekelesia 5:1.