Mubupi Wa Kona ku Mi Tusa ku Ziba Ze Mu Pilela

“Zeo kamukana a li lumbeke Libizo la [Jehova, NW]; kakuli u kile a laela, mi za ba teñi.”—SAMU 148:5.

 1, 2. (a) Ki ifi puzo ye lu swanela ku nyakisisa? (b) Puzo ya Isaya i ama cwañi pupo yote?

“KIKULI ha u si ka ziba?” Puzo yeo i kana ya utwahala inge puzo-puzo fela ye tokwa kalabo, mi i kana ya ezisa ba bañata ku buza kuli, ‘Ku zibañi?’ Kono puzo yeo ki ye tuna. Mi lu kona ku utwisisa hande kalabo ka ku ziba ko i zwa puzo—ili mwa kauhanyo ya bu 40 ya Isaya, buka ye mwa Bibele. Ya n’a i ñozi ki Isaya Muheberu wa ikale. Kabakaleo, puzo yeo ki ya kale. Niteñi, isali ye nca hahulu, mi i ama hahulu libaka tota le mu pilela.

² Bakeñisa kuli ki ya butokwa cwalo, lu swanela ku isa hahulu pilu kwa puzo ye kwa Isaya 40:28 yeo, ye li: ‘Kikuli ha u si ka ziba? Kamba ha u si ka utwa kuli [Jehova, NW] ki Mulimu wa kamita, Mubupi wa mafelelezo a lifasi?’ Kacwalo, ‘ku ziba’ k’o ne ku ama za Mubupi wa lifasi, mi mutomo wa taba u bonisa kuli haki lifasi fela le li taluswa. Mwa timana 26, Isaya n’a ñozi za linaleli kuli: “A mu talime lihalimu, mu buhe: Ya ezize linto zeo ki mañi? Ki Yena ya zamaisa limpi za zona ka mulao . . . ka butuna bwa mata a hae ni kabakala bulena bwa hae bo bu tiile, ha ku na ye tokwahala.”

 3. Niha mu ziba ze ñata ka za Mubupi, mu swanela ku bata ku zibelañi ze ñwi?

³ Ee, puzo ye li “Kikuli ha u si ka ziba?” i ama Mubupi wa zote. Mwendi mina ka butu mwa lumela kuli Jehova Mulimu ki yena “Mubupi wa mafelelezo a lifasi.” Mwendi hape mwa ziba ze ñata ka za mw’a inezi ni linzila za hae. Kono ku cwañi haiba mu fumana mutu ya honona kuli ku na ni Mubupi, ili y’a sa zibi mw’a inezi? Mu si komoki ha mu fumana mutu ya cwalo kakuli bolule–lule ha ba zibi Mubupi kamba ha ba lumeli kuli u teñi.—Samu 14:1; 53:1.

 4. (a) Ki kabakalañi ha ku swanela ku nyakisisa za Mubupi nako ye? (b) Ki lifi litaba ze ba sa koni ku tongola ba sayansi?

⁴ Likolo li zwelapili ku tahisa bahononi ba ba ikutwa kuli ba sayansi ba ziba za simuluho ya pupo ni bupilo, kamba kutwi ba ka tongola seo. Mwa hatiso ye bizwa The Origin of Life (toho ya taba mwa Sifura: Aux Origines de la Vie) bañoli bo Hagene ni Lenay ba li: “Taba ya simuluho ya bupilo i sa kananiwa kwa makalelo a lilimo za mwanda wa bu 21. Likangate leo li tokwa lipatisiso mwa lika zote, ku kala ka mbyumbyulu ye tuna-tuna ku y’o feleleza ka tuka to tunyinyani-nyinyani luli.” Nihakulicwalo, kauhanyo ya mafelelezo, ye li “The Question Remains Alive,” [Puzo I Sa Ipa Mata] i itumelela kuli: “Se lu nyakisisize mo ba sayansi ba alabela puzo ye li, Bupilo ne bu kalile cwañi fa lifasi? Kono cwale bupilo ne bu kaleziñi? Kana bupilo ku na ni ze bu lelezwi? Ba sayansi ha ba koni ku alaba lipuzo zeo. Bona ba batisisa fela za ‘mo ne li kalezi’ lika. ‘Mo si kalezi sika’ ni ‘ze ne si ezelizwe’ ki litaba ze shutana hahulu. . . . Ba filosofi, ba bulapeli, mi—sihulu-hulu—ni mañi ni mañi wa luna lu lukela ku fumana kalabo kwa taba ya ‘ze li ezelizwe lika.’”

Ku Fumana Likalabo ni Mabaka

 5. Ki batu ba ba cwañi bao sihulu ne ba ka tusiwa hahulu ki ku ziba ze ñata ka za Mubupi?

⁵ Ee, lu bata ku utwisisa libaka bupilo ha bu li teñi—mi sihulu ni libaka le lu pilela. Hape, lu swanela ku isa pilu kwa batu ba ba si ka lumela kale kuli Mubupi u teñi ili bao luli ba sa zibi hande za linzila za hae. Kamba mu nahane ka za ba ba hulezi mwa libaka zeo Mulimu a s’a ngiwi sina mo i mu taluseza Bibele. Bolule-lule ba hulezi kwa Bucabela kamba k’o buñata bwa batu ba nga kuli Mulimu haki mutu luli, ya na ni mikwa ye tabisa. Bona linzwi la “mulimu” li kana la ba tahiseza muhupulo wa nto ye m’ata ye sa talusehi kamba mutahisi ya sa zibahali. Ha ba ‘si ka ziba Mubupi’ kamba linzila za hae. Ki lituso kwa buñata, ni litibelelo ze inelela, ze ne ba ka ipumanela bao, ni bolule-lule ba bañwi ba mibonelo ye swana, ha ne ba ka lumela kuli Mubupi u teñi! Hape ne ba ka ba ni nto ye ipitezi—lona libaka tenyene la ku pilela ni minahano ye si ka ilamwa ki linonge.

 6. Bupilo bwa ba bañata kacenu bu swana cwañi ni ze bulezwi ku se siñwi sa maswaniso a Paul Gauguin, ni ze ne ezahezi mwa bupilo bwa hae?

⁶ Ka mutala, ka 1891, Paul Gauguin muswanisi wa Mufura n’a il’o bata bupilo bo bu kolwisa kwa lioli za French Polynesia, ze nde-nde. Kono buitamaeli bwa hae bwa kwamulaho hañihañi bwa tisa matuku ku yena ni ba bañwi. H’a bona kuli a tuha a shwa, a swanisa siswaniso se situna se ne si bonahaza kuli n’a ‘talusa bupilo ku ba nto ye sa utwisisehi ni hanyinyani.’ Kana mwa ziba libizo leo Gauguin n’a file siswaniso seo? N’a si file libizo le li li: “Lu Zwa Kai? Lu Lika Mañi? Lu Libile Kai?” Mwendi mu utwile ba bañwi inze ba buza lipuzo zeo. Ba bañata ba li buza. Kono ha ba sa fumani likalabo ze kolwisa—ili libaka luli le ba pilela—ba kona ku ya kai? Ba kana ba li bupilo bwa bona ha bu shutani hahulu ni bwa lifolofolo.—2 Pitrosi 2:12.a

 7, 8. Ki kabakalañi lipatisiso za ba sayansi ha li si ka kwana ka ili zona?

⁷ Cwale mwa kona ku utwisisa libaka mutu ya cwale ka caziba wa sayansi Freeman Dyson ha n’a ka bulela kuli: “Ni nahana mo ba nahanela bocaziba ba bañwi ha ni kutela ku buza lipuzo za n’a buzize Jobo, kuli, Lu nyandelañi? Ki kabakalañi lifasi ha li si ka luka cwana? Butuku ni makandauko ki zañi?” (Jobo 3:20, 21; 10:2, 18; 21:7) Sina ha ku bulezwi, batu ba bañata ba itingile ku ba sayansi kuli ba ba taluseze lika ku fita ku itinga ku Mulimu. Baituti ba ze pila, baituti ba ze mwa mawate, ni ba bañwi ba sa ekeza kwa zibo ya za lifasi fo lu pila ni ze pila teñi. Baituti ba ze mwa mbyumbyulu ni ba za ku panga-panga, ka ku batisisa ku sili, ba zwelapili ku ituta ze ñata ka za lipulaneti ze potolohile lizazi, linaleli, mane ni milalambinda ye kwahule-hule. (Mu bapanye Genese 11:6.) Litaba zeo li kona ku bonisa lisupo mañi ze utwahala?

⁸ Ba bañwi ba za sayansi mane ba bulela za “munahano” wa Mulimu kamba “misebezi” ya hae ye bonwa mwa pupo ye mwa mbyumbyulu. Kono esi mwendi taba yeo i tulile sisupo sa butokwa? Magazini ye bizwa Science n’e ize: “Babatisisi ha ba bulela kuli tuto ya za mbyumbyulu i bonisa ‘munahano’ kamba ‘misebezi’ ya Mulimu, ba bonisa kuli ki Mulimu ya tahisize miinelo yeo kwa nalulelule i kana ya ba ye si ya butokwa hahulu ya pupo kamukana ye mwa mbyumbyulu—ona mupangehelo o bonwa.” Mane, Steven Weinberg, wa sayansi ya n’a winile mupuzo wa Nobel, n’a ñozi kuli: “Ha lu nze lu utwisisa ze ñata ka za pupo ye mwa mbyumbyulu, ku zwelapili ku bonahala kuli ha lu zibi libaka ha i li teñi.”

 9. Ki bufi bupaki bo bu kona ku lu tusa ni ku tusa ba bañwi ku ituta ka za Mubupi?

⁹ Kono mwendi mu ba bañwi ba bolule-lule ba batu ba ba tatubisisize taba yeo ka butungi ili ba ba utwisisa kuli libaka le lu pilela li itingile fa ku ziba Mubupi. Mu hupule za n’a ñozi muapositola Paulusi kuli: “Batu ha ba koni ku ikwangela kuli ha ba zibi za Mulimu. Ku zwa kwa simuluho ya lifasi, batu ne ba kona ku bona mw’a inezi Mulimu ka lika Z’a pangile. Seo si bonisa m’ata a Hae a’ inelela. Si bonisa kuli ki Yena Mulimu.” (Maroma 1:20, Bibele ye bizwa Holy Bible, New Life Version) Ee, ku na ni litaba ze ama lifasi le ni luna ze kona ku tusa batu ku lumela kuli Mubupi u teñi ni ku utwisisa za bupilo ka yena. M’u nge litaba ze talu ku zeo: pupo ye lu iponela ye mwa mbyumbyulu, simuluho ya bupilo, ni buikoneli bwa minahano ya luna.

Mabaka A’ Kolwisa

10. Lu swanela ku nyakisisezañi za “simuluho”? (Genese 1:1; Samu 111:10)

¹⁰ Lihalimu ne li tile cwañi? Mwendi mu utwile lipiho ka za lihoho za mwa mbyumbyulu ni ze ñwi za mufuta wo ze bonisa kuli buñata bwa ba sayansi ba lumela kuli lihalimu ha li si ka ba teñi kamita. Ku na ni nako fo ne li kalezi, mi li sa bapuha. Seo si bonisañi? Muituti wa za mbyumbyulu Mutompehi Bernard Lovell n’a ize: “Haiba muta o muñwi kwamulaho, Lihalimu ne li le linyinyani maswe-maswe, lu na ni ku buza kuli ne ku inziñi pili . . . Lu na ni ku talimana ni taba ya za Simuluho.”

11. (a) Pupo ye mwa mbyumbyulu ki ye tuna cwañi? (b) Ku nepahala ko ku bonwa mwa pupo ye mwa mbyumbyulu ku akalezañi?

¹¹ Pupo kamukana ye mwa mbyumbyulu, ku kopanyeleza ni lifasi fo lu pila, li ezizwe ka mukwa o makaza hahulu. Ka mutala, lika ze peli ze komokisa ka za lizazi ni mifuta ye miñwi ya linaleli ki ku sebeza kwa zona ka ku nepahala ni ku sa fokola kwa zona ko ku tanda nako ye telele. Kacenu ku akalezwa kuli palo ya milalambinda ye bonahala mwa mbyumbyulu i mwahal’a 50 bilioni (50,000,000,000) ni 125 bilioni kwa buñata. Mi Mulalambinda o fakaufi ni luna u shakatezi libilioni za libilioni za linaleli. Cwale mu nyakisise taba ye: Lwa ziba kuli injini ya mota i tokwa tikanyo ye nepahezi ya mafula ni moya. Haiba mu na ni mota, mu kana mwa lifa manjinela ya li caziba kuli a cuna-cune injini ya yona, ilikuli mota ya mina i mate hande-nde ku si na butata. Haiba injini fela ya mota i cwalo, ku cwañi ka za lizazi leo, ka mutala, “li lyanta” ka tikanyo ye nepahezi? Lika ze tuna ze lyakaela mwahali a lona li lukisizwe ka tikanyo ye konahalisa kuli ku be ni ze pila fa lifasi. Kana seo ne si itahezi fela? Jobo wa ikale n’a buzizwe kuli: “Kikuli u ziba milao ye tama lihalimu? Mi u ka kona ku toma puso ya lona mwa lifasi?” (Jobo 38: 33) Ha ku na mutu ya kile a eza seo. Cwale he ku nepahala k’o ku zwa kai?—Samu 19:1.

12. Ki kabakalañi ha ku utwahala k’u nga kuli ku na ni ya Butali ili ya m’ata ya bupile zote?

¹² Esi mwendi ku zwa kwa nto ye ñwi kamba ku Mutu yo muñwi y’a sa konwi ku bonwa ki batu? Mu nyakisise puzo yeo ka mubonelo wa ba sayansi ba miteñi ye. Buñata bwa baituti ba za mbyumbyulu cwale ba lumela kuli ku na ni lika kwahalimu ze twi ki masuba a mwa mbyumbyulu ili a’ m’ata hahulu. Ona ao h’a bonahali, kono bocaziba ba lumela kuli a teñi luli. Ka ku swana, Bibele i bulela kuli mwa sibaka se siñwi ku na ni libupiwa ze m’ata ze sa bonahali, ili za moya. Haiba libupiwa ze m’ata zeo ze sa bonahali li teñi, kana ha ku utwahali k’u nga kuli ku nepahala ko ku iponelwa mwa pupo kamukana ku simuluhile ku ya Butali ili ya m’ata?—Nehemia 9:6.

13, 14. (a) Ba sayansi ba fumaniñi luli ka za simuluho ya bupilo? (b) Ku ba teñi kwa bupilo fa lifasi ku bonisañi?

¹³ Sisupo sa bubeli se si kona ku tusa batu ku lumela kuli Mubupi u teñi si ama simuluho ya bupilo. Ku kala ka lipatisiso za Louis Pasteur, se ku lumezwi kuli ha ku na nto ye pila ye itahela fela fo ku si na se siñwi. Bupilo fa lifasi bu tahile cwañi he? Ku bo ma-1950, ba sayansi ne ba likile ku bonisa kuli ne bu kana bu tahile hanyinyani-hanyinyani mwa liwate le liñwi la kale lumonyi ha ne lu lengakile mbyumbyulu ya kwa makalelo. Kono bupaki bwa cwanoñu fa bu bonisa kuli makalelo a cwalo a bupilo fa lifasi ki a mbwashula kakuli kwa li ku simwa ku sa bi ni mbyumbyulu ye cwalo. Kabakaleo, ba sayansi ba bañwi ba sweli ku futoka ku bata taluso ye si na mafosisa a’ cwalo. Kono esi mwendi ni bona ba shutile sisupo sa butokwa?

¹⁴ Mutompehi Fred Hoyle wa za sayansi wa kwa Britain, ya n’a tandile lilimo-limo inze a ituta za pupo ni ze mwateñi, n’a ize: “Ku fita ku amuhela litangu la kuli bupilo bu itahezi fela, ne ku bonahala hande k’u nga kuli bupilo ne bu simuluzwi ka kezo ye ne i nahanisisizwe hande.” Ee, ha lu nze lu ituta ze ñata ka za ze makaza mwa bupilo, ku b’a ko ku utwahala k’u nga kuli bupilo bu zwa kwa Simbule se si butali.—Jobo 33:4; Samu 8:3, 4; 36:9; Likezo 17:28.

15. Ku konwa ku bulelelwañi kuli mu ipitezi?

¹⁵ Kacwalo sisupo sa ku nahanisisa si ama za pupo ye mwa mbyumbyulu, mi sa bubeli si ama za simuluho ya bupilo fa lifasi. Cwale mu lemuhe sa bulalu—kona ku ipitela kwa luna. Batu bote ba ipitezi mo kuñata, kacwalo ni mina mu ipitezi. Ka nzila ifi? Mwendi se mu utwile kuli booko bu likanyelizwe kwa kompyuta ye m’ata. Kono lipatisiso za cwanoñu fa li bonisa kuli tikanyezo yeo ha i swaneli kwahule-hule. Wa za sayansi y’a kwa sikolo sa Massachusetts Institute of Technology n’a bulezi kuli: “Likompyuta za mazazi a’ mane li fitelwa kwahule-hule ki mutu wa lilimo z’e ne kwa ku bona, ku bulela, ku zamaya, kamba ku itusisa ngana. . . . Ku akalelizwe kuli buikoneli bwa kompyuta ye m’ata ka ku fitisisa bu likana ni bwa booko bwa munyopi—ili bo bu fitelwa kwahule-hule ki bwa booko bwa [mina].”

16. Buikoneli bwa mina bwa ku bulela puo bu bonisañi?

¹⁶ Ku ziba puo ki bo buñwi bwa buikoneli bo mu na ni kabakala booko bwa mina. Batu ba bañwi ba bulela lipuo ze peli, ze talu, kamba ku fitelela, kono buikoneli bwa ku bulela nihaiba puo i liñwi fela bu lu bisa ba ba ipitezi luli. (Isaya 36:11; Likezo 21:37-40) Bocaziba bo R. S. Fouts ni D. H. Fouts ne ba buzize kuli: “Kana ki batu fela . . . ba ba kona ku ambola ka puo? . . . Lifolofolo ze zwezipili kaufela za ambolanga ka . . . liswanisezo, miunko, tukuwa, ku bokolola, ni lipina, mi mane ni ku yuna-yuna kwa limuka. Kono ki batu fela ba ba na ni puo ye na ni milao ya yona. Mi ka ku lemuseha, lifolofolo ha li koni ku swanisa maswaniso a luli. Mwendi li kona fela ku falaula.” Kaniti, ki batu fela ba ba kona ku itusisa booko kuli ba bulele puo ni ku swanisa maswaniso a ngana.—Mu bapanye Isaya 8:1; 30:8; Luka 1:3.

17. Ki ifi shutano ye tuna mwahal’a folofolo ha i lubukela mwa siiponi ni mutu h’a eza cwalo?

¹⁷ Hape, mwa iziba; mwa itemuha. (Liproverbia 14:10) Kana mu kile mwa bona nyunywani, nja, kamba kaze inze i lubukezi mwa siiponi mi ya kala ku njomaka, ku hona, kamba ku lwana? I nahana kuli i bona folofolo ye ñwi, isiñi yona ka sibili. Kono mina ha mu talima mwa siiponi, mwa iziba. (Jakobo 1:23, 24) Mu kana mwa bona mo mu bonahalela kamba ku nahana mo mu ka bonahalela hamulaho wa lilimonyana. Lifolofolo ha li ezangi cwalo. Luli, booko bwa mina bu mi bisa ba ba ipitezi. Ki mañi y’a bu tahisize? Booko bwa mina ne bu tile cwañi, haiba ne bu si ka ezwa ki Mulimu?

18. Ki bufi buikoneli bwa munahano bo bu mi shutanisa ni lifolofolo?

¹⁸ Booko bwa mina hape bu mi konisa ku tabela maswaniso ni lipina hamoho ni ku mi bisa ni maikuto a za mo mu swanela ku pilela. (Exoda 15:20; Baatuli 11:34; 1 Malena 6:1, 29-35; Mateu 11:16, 17) Seo si fezwiñi mina, mi isiñi lifolofolo? Lifolofolo li itusisa booko bwa zona sihulu kuli li fumane lika ze tokwahala honaf’o—inge cwalo lico, mulikani, kamba ku panga siyaleto. Ki batu fela ba ba bonela-hule. Ba bañwi mane ba nahananga ka za mo likezo za bona kuye-kuye li ka amela maino a ka taho kamba bana ba bona. Libaka? Muekelesia 3:11 i bulela se ka za batu: “Mane [Mubupi] u beile mwa pilu ya mutu zibo ya linako ze sa feli.” Ee, buikoneli bwa mina bwa ku nyakisisa taluso ya linako ze sa feli kamba mane ku nahana za bupilo bo bu sa feli bu ipitezi.

Ki Y’o Mubupi A Mi Tuse

19. Ki ifi taba ya likalulo ze talu ye mu kona ku fitisa kuli mu tuse ba bañwi ku nahana za ku ba teñi kwa Mubupi?

¹⁹ Lu bulezi ka bukuswani likalulo ze talu fela: ku nepahala ko ku bonwa mwa lihalimu le lituna-tuna, simuluho ya bupilo fa lifasi, ni ku ipitela kwa booko bwa butu ko ku fa nalela, bo bu kona ku eza lika ze fitana-fitana. Lika ze talu zeo li bonisañi? Ki se, se mu kona ku bulela kuli mu tuse ba bañwi ku fita fa kutwisiso. Mwa kona ku kala ka ku buza kuli: Kana pupo ye mwa mbyumbyulu ne i na ni makalelo? Buñata ba ka alaba kuli ee. Cwale mu buze kuli: Kana makalelo ao n’a ikezahalezi fela kamba kutokwa? Buñata bwa batu ba lumela kuli pupo ye mwa mbyumbyulu ne i si ka itahela fela. Seo si tahisa puzo ya mafelelezo, ye li: Kana ne i simuluzwi ki nto ye ñwi ye ina kamita kamba Mutu ya ina kamita? Litaba ha li tahiswa ka ku utwahala cwalo, ba bañata ba kona ku tusiwa ku lumela kuli: Ku lukela ku ba ni Mubupi! Kacwalo libaka le lu pilela li teñi, nji cwañi?

20, 21. Ki kabakalañi ku ziba Mubupi ha ku li kwa butokwa kuli lu be ni libaka la ku pilela?

²⁰ Bupilo bwa luna kaufela, hamoho ni mo lu ngela za mupilelo ni ona mupilelo ka sibili li swanela ku itinga ku Mubupi. Dr. Rollo May a kile a ñola kuli: “Mupilelo u nosi o munde u yemi fa libaka tota le lu pilela.” Mupilelo o u fumanwa kai? N’a zwezipili kuli: “Mw’a inezi Mulimu ki ona mupilelo o mutomo. Likuka za Mulimu ki zona likuka fo u yemi mupilelo ku zwa kwa simuluho ya pupo ku isa kwa mafelelezo.”

²¹ Cwale lwa kona ku utwisisa libaka walisamu ha n’a bonisa buikokobezo ni butali ha n’a kupile Mubupi kuli: “[Jehova, NW], u ni bonise linzila za hao; u ni lemuse sikuka sa hao. U ni zamaise mwa niti ya hao, mi u ni lute, kakuli ki Wena Mulimu ya ni pilisa.” (Samu 25:4, 5) Ha n’a ka zwelapili ku ziba hande Mubupi, walisamu luli n’a kabe a bile ni libaka la ku pilela ni ketelelo. Kwa kona ku lu bela cwalo ni luna.—Exoda 33:13.

22. Ku talusañi hape ku fita fa ku ziba linzila za Mubupi?

²² Ku fita fa ku ziba “linzila” za Mubupi ku talusa ni ku fita fa ku ziba hande-nde mw’a inezi, ili ku ziba mikwa ya hae ni linzila za hae. Kono bakeñisa kuli Mubupi h’a konwi ku bonwa mi u m’ata hahulu-hulu, lu kona ku mu ziba cwañi hande? Taba ye tatama i ka nyakisisa lika zeo.

[Litaluso za kwatasi]

Ne Mu Ka Alaba Cwañi?

◻ Ki kabakalañi ha lu swanela ku batisisa lika ku sili ku fita fela ku itinga fa litaba za ba sayansi ze ama pupo ye mwa mbyumbyulu?

◻ Mu kana mwa supa kwañi kuli mu tuse ba bañwi ku nahana za ku ba teñi kwa Mubupi?

◻ Ki kabakalañi ku ziba Mubupi ha ku kona ku lu tusa ku ba ni ze lu pilela ze kolwisa?

[Siswaniso/Siswaniso se si fa likepe 10]

(Kuli mu bone mo i hatiselizwe luli, mu bone hatiso)

Mu Ka Liñi?

Pupo Ye Mwa Mbyumbyulu

↓ ↓

Ne I Si Ne I Na

Na Makalelo Ni Makalelo

↓ ↓

Ne I Itahezi Ne I

Fela Tahisizwe

↓ ↓

KI NTO Ye KI MUTU

Ina Kamita Ya Ina Kamita

[Manzwi a bañi ba siswaniso]

Jeff Hester (Arizona State University) ni NASA