KAUHANYO 21

Jesu U Patulula ‘Butali bwa Mulimu’

1-3. Be ne ba kile ba pila ni Jesu ne ba ngile cwañi tuto ya hae, mi ne ba si ka lemuhañi ka za hae?

BE NE ba putehani ne ba komokile. Mutangana Jesu n’a yemi fapil’a bona mwa sinagoge inz’a luta. Ne si muenyi—n’a hulezi mwa munzi wa bona, mi ka lilimo-limo ne li mupangi mwahal’a bona. Mwendi ba bañwi ku bona ne ba pila mwa mandu ao Jesu n’a tusize ku yaha, kamba mwendi ne ba limisa likekele ni licoko za n’a ezize ka mazoho a hae.a Kono ne ba ka nga cwañi tuto ya mutu y’o ya n’a banga mupangi?

² Buñata bwa be ne ba teeleza ne ba komokile, ba li: “Yo, u ngile kai butali bo bu cwana?” Kono hape ba li: “Ki yena mupangi, mwan’a Maria.” (Mateu 13:54-58; Mareka 6:1-3) Ka bumai, be ne ba kile ba pila ni Jesu bao b’a nga kuli, ‘Mupangi y’o wa swana fela ni luna.’ Ku si na taba ni manzwi a hae a’ butali, ba mu hana. Ne ba sa zibi kuli butali b’o ne si bwa hae.

³ Jesu n’a fumani kai butali b’o? N’a ize: “Tuto ya ka ha i zwi ku na, kono i zwa ku Ya ni lumile.” (Joani 7:16) Muapositola Paulusi n’a talusize kuli Jesu u “ezizwe ki Mulimu butali bwa luna.” (1 Makorinte 1:30) Butali bwa Jehova bu patuluzwi ka Mwan’a hae Jesu. Ne ku bile cwalo luli kuli mane Jesu n’a kona ku bulela kuli: “Na ni Ndate lu hamoho.” (Joani 10:30) Ha lu nyakisiseñi linzila ze talu m’o Jesu n’a bonisize ‘butali bwa Mulimu.’

Za N’a Lutile

 4. (a) Toho ya taba ya lushango lwa Jesu ne li ifi, mi ki kabakalañi ha n’e li ya butokwa hahulu? (b) Ki kabakalañi kelezo ya Jesu ha ne i tusa kamita bateelezi ba hae?

⁴ Pili, mu nyakisise za n’a lutile Jesu. “Taba ye munati ya mubuso wa Mulimu” ne li yona toho ya taba ya hae. (Luka 4:43) Yeo ki taba ya butokwa hahulu kakuli Mubuso u ka bonisa kuli bubusi bwa Jehova bu lukile mi u ka tahiseza batu limbuyoti ze sa feli. Mwa lituto za hae, Jesu hape n’a file kelezo ye butali ya mwa ku pilela ka zazi. N’a iponahalize ku ba “Muelezi” ya n’a polofitilwe. (Isaya 9:6) Kelezo ya hae ne i lukela ku ba ye nde luli. N’a ziba hande-nde Linzwi la Mulimu ni tato ya hae, n’a utwisisa hahulu muinelo wa batu, mi n’a lata hahulu batu. Kacwalo, kelezo ya hae ne i tusa kamita bateelezi ba hae. Jesu n’a bulezi “manzwi a bupilo bo bu sa feli.” Kaniti, ha i latelelwa, kelezo ya hae i isa kwa puluso.—Joani 6:68.

 5. Ki lifi litaba ze ñwi za n’a bulezi Jesu mwa Ngambolo ya fa Lilundu?

⁵ Ngambolo ya fa Lilundu ki mutala o mutuna wa butali bo bu pahami bwa lituto za Jesu. Ngambolo ye, ye ñozwi kwa Mateu 5:3–7:27, mwendi i kona ku fiwa mwa mizuzu ye 20 fela. Kono kelezo ya yona ya tusa kamita—i sa sebeza sina mo ne i sebelelize ha ne i filwe. Jesu n’a bulezi litaba ze ñata, ze cwale ka za mwa ku pilisanela hande ni ba bañwi (5:23-26, 38-42; 7:1-5, 12), mwa ku bela ni muzamao o munde (5:27-32), ni mwa ku pilela bupilo bwa ngana (6:19-24; 7:24-27). Kono Jesu n’a si ka taluseza fela bateelezi ba hae lika ze butali; n’a bonisize lika zeo ka ku li talusa, ku li nyakisisa, ni ku fa bupaki.

6-8. (a) Jesu u fa mabaka afi a matuna a ku tuhela lipilaelo? (b) Ki sifi se si bonisa kuli kelezo ya Jesu i bonisa butali bo bu zwa kwahalimu?

⁶ Ka mutala, mu nahane kelezo ye butali ya Jesu ya kwa Mateu kauhanyo 6, ya mwa ku feliseza lipilaelo ka za lika za kwa mubili. Jesu u lu eleza kuli: “Mu si ke mwa bilaela ka za bupilo bwa mina, ka se mu ka ca, ni ka se mu ka nwa; nihaiba ka za mibili ya mina, ka se mu ka apala.” (Timana 25) Lico ni liapalo ki za butokwa hahulu, mi luli lwa swanela ku iyakatwa mwa ku li fumanela. Kono Jesu u li lu ‘si ke lwa bilaela’ ka za lika zeo.b Kabakalañi?

⁷ Mu teeleze mabaka a Jesu a’ kolwisa. Bakeñisa kuli Jehova ki yena ya lu file bupilo ni mubili, kana ha na ku lu fa lico ze ka tiisa bupilo b’o ni liapalo za ku apesa mubili wo? (Timana 25) Mulimu h’a uta linyunywani ni ku apesa hande lipalisa, u ka palelwa cwañi ku babalela batu ba ba mu lapela? (Litimana 26, 28-30) Mane, ku bilaela hahulu-hulu ha ku tusi. Ha ku koni ku ekeza niheba hanyinyani fela kwa bupilo bwa luna.c (Timana 27) Lu kona ku pima cwañi lipilaelo? Jesu u lu eleza kuli: Mu zwelepili ku lapela Mulimu pili. Ba ba eza cwalo ba kolwe kuli Ndat’a bona wa kwa lihalimu u ‘ka ba ekeleza’ ku ze ba tokwa kaufela mwa bupilo. (Timana 33) Mi Jesu u feza ka ku fa kelezo ye tusa hahulu-hulu—ya ku sa bilaela za kamuso. Lu si ke lwa ekeza lipilaelo za kamuso ku za kacenu. (Timana 34) Mi lu ka bilaelelañi hahulu ka za lika zeo mwendi ha li na ni ku ezahala? Ku utwa kelezo ye butali yeo ku kona ku lu tusa ku pima masitapilu a mañata mwa lifasi le li t’ata le.

⁸ Kaniti, kelezo ya n’a file Jesu i sa sebeza kacenu sina mo ne i sebelelize lilimo ze bat’o ba 2,000 kwamulaho k’o. Kana nto ye ha i bonisi butali bo bu zwa kwahalimu? Kelezo ya batu nihaikaba ye nde cwañi ya tuhelanga ku sebeza mi ya cinciwanga kamba ku yoliswa ka bubebe. Kono lituto za Jesu ha li tuheli ku sebeza. Seo ha si swaneli ku lu komokisa, kakuli Muelezi y’o n’a bulezi “manzwi a Mulimu.”—Joani 3:34.

Mulutelo wa Hae

 9. Masole ba bañwi ne ba buleziñi ka za mulutelo wa Jesu, mi ki kabakalañi k’o ha n’e si ku shangela litaba?

⁹ Nzila ya bubeli yeo Jesu n’a bonisize butali bwa Mulimu ka yona ne li ka mulutelo wa hae. Nako ye ñwi, masole be ne ba lumilwe ku yo mu tama ne ba kutile mazoho-zoho, ba li: “Haisali, ha ku na mutu ya bulezi sina mutu yo.” (Joani 7:45, 46) K’o n’e si ku shangela litaba. Kwa batu kaufela ba ba kile ba pila, Jesu ya n’a “zwa kwahalimu,” n’a na ni zibo ni yeloseli ye tuna ka ku fitisisa ya n’a kona ku itusisa. (Joani 8:23) Kaniti ha ku na mutu ya n’a kona ku luta sina yena. Mu nahane ye mibeli fela kwa milutelo ya Muluti ya butali y’o.

10, 11. (a) Ki kabakalañi ha lu komokiswa ki liswanisezo za n’a itusisize Jesu? (b) Linguli ki lika mañi, mi ki ufi mutala o bonisa libaka linguli za Jesu ha li li ze luta hande?

¹⁰ Ku itusisa hande liswanisezo. Lu talusezwa kuli: ‘Jesu n’a bulela ni ba bañata, mi n’a sa buleli fela ni bona, konji ka linguli.’ (Mateu 13:34) Lu komokiswa ki buikoneli bwa hae bo butuna bwa ku luta litaba ze tungile ka ku itusisa likezahalo za ka zazi. Balimi ba ba cala peu, basali ba ba lukisa za ku eza liñende, banana ba ba bapalela fa patelo, mandui ba ba hoha tunyandi, balisana ba ba bata lingu ze latehile—zeo ki lika ze ne ba iponezi hañata-ñata bateelezi ba hae. Litaba za butokwa ha li swanisezwa kwa lika ze zibahala, za kena hahulu ka bubebe mwa munahano ni pilu.—Mateu 11:16-19; 13:3-8, 33, 47-50; 18:12-14.

¹¹ Jesu n’a itusisize hahulu linguli, ona tukande to tu kuswani twa n’a luta ka tona litaba za muzamao ni za kwa moya. Bakeñisa kuli makande a utwisiswanga ka bunolo ku fita mihupulo-hupulo fela, linguli ne li hupulisa hahulu batu lituto za Jesu. Mwa linguli ze ñata, Jesu n’a talusize Ndat’ahe ka liswanisezo ze n’e sa libalwi ka bunolo. Ka mutala, ki mañi ya sa koni ku utwisisa sisupo sa nguli ye—sona sa kuli mutu ya keluhile ha baka luli, Jehova u ka mu utwela makeke ni ku mu amuhela hape hande?—Luka 15:11-32.

12. (a) Jesu n’a itusisize cwañi lipuzo ha n’a luta? (b) Jesu n’a kuzisize cwañi be ne ba hononile m’ata a hae?

¹² Ku itusisa hande lipuzo. Jesu n’a itusisize lipuzo kuli a tuse bateelezi ba hae ku izibela buniti bwa lika, ku tatuba milelo ya bona, ni ku eza likatulo. (Mateu 12:24-30; 17:24-27; 22:41-46) Ba bahulu ba bulapeli ha ne ba bata ku ziba haiba Jesu n’a filwe m’ata ki Mulimu, n’a alabile kuli: “Kikuli kolobezo ya Joani n’e zwa kwa lihalimu kamba kwa batu?” Ba zingiwa ki puzo yeo, mi ba elezana ba li: “Ha lu ka li: N’e zwa kwa lihalimu, yena u ka li: Kiñi cwale ha mu si ka mu lumela? Kono ha lu ka li: N’e zwa kwa batu, fohe ne ba saba sicaba, kakuli sicaba kaufela ne si kozwi kuli Joani ne li mupolofita.” Cwale ba alaba kuli: “Ha lu zibi.” (Mareka 11:27-33; Mateu 21:23-27) Ka puzo ye bunolo yeo, Jesu a ba kuzisa mi a patulula kuli mihupulo ya bona ne li ye maswe.

13-15. Nguli ya Musamaria yo munde i bonisa cwañi butali bwa Jesu?

¹³ Jesu fokuñwi n’a kopanyanga milutelo, mwa liswanisezo za hae n’a itusisanga lipuzo ze tokwa nahanisiso. Caziba wa mulao wa Mujuda ha n’a buzize Jesu z’a n’a swanela ku eza kuli a pile ku ya ku ile, Jesu a mu bulelela za mwa Mulao wa Mushe, o laela ku lata Mulimu ni wahabo mutu. Kuli a iponise ku luka, mutu y’o a buza kuli: “Wahesu ki mañi?” Jesu a alaba ka ku kandeka likande. Mujuda yo muñwi n’a zamaya a nosi mi a lindaulwa ki masholi, mane ku bata ku shwa. Kwa taha Majuda ba babeli, muprisita ni Mulivi. Kaufela ba mu kekuluha. Kihona ku taha Musamaria. Ka ku mu shwela makeke, a beya mulyani fa litombo za Mujuda y’o mi ka lilato a mu isa kwa hotela kuli a yo folela teñi. Jesu a ungula likande leo ka ku buza mutu y’o kuli: “Wena ha u hupula, ku bao ba balalu, u li, ki mañi wahabo mutu ya wezi mwa masholi?” Mutu y’o a tameha ku alaba kuli: “Ki ya mu ezize ka sishemo.”—Luka 10:25-37.

¹⁴ Nguli ye i bonisa cwañi butali bwa Jesu? Mwa miteñi ya Jesu, Majuda ne ba nga kuli ‘bahabo bona’ ki be ne ba mamela fela lizo za bona—mi kacwalo ne si Masamaria. (Joani 4:9) Jesu ha n’a ka bulela kuli ya n’a lindauzwi ki Musamaria mi ya n’a mu tusize ki Mujuda, seo ne si si ke sa felisa saluluti. Jesu ka butali n’a bulezi kuli Musamaria ki yena ya n’a babalezi Mujuda. Hape mu nahane puzo ya n’a buzize Jesu ha n’a felize likande leo. N’a yanduluzi taluso ya linzwi la ‘wahabo mutu.’ Za n’a buza caziba wa mulao y’o kikuli: “Wahesu ye ni swanela ku lata ki mañi?” Kono Jesu n’a buzize kuli: “Wena ha u hupula, ku bao ba balalu, u li, ki mañi wahabo mutu?” Jesu n’a koñomekile za Musamaria ya n’a bonisize sishemo, isi za Mujuda ya n’a bonisizwe sishemo. Wahabo mutu luli ki ya bonisa lilato ku ba bañwi ku si na taba ni mushobo wa bona. Yeo ne li nzila ye nde yeo Jesu n’a kona ku nata ka yona hande fa sisupo.

¹⁵ Kwa utwahala luli batu ha ne ba komokile “tuto” ya Jesu ni ku hohelwa ku yena. (Mateu 7:28, 29) Nako ye ñwi, “batu ba bañata hahulu” ne ba inzi ni yena mazazi a malalu, ba si na ni sa ku ca!—Mareka 8:1, 2.

Mupilelo wa Hae

16. Jesu n’a ‘bonahalisize’ cwañi kuli n’a etelezwi ki butali bwa Mulimu?

¹⁶ Nzila ya bulalu yeo Jesu n’a bonisize butali bwa Jehova ka yona ne li ka mupilelo wa hae. Butali ki bo bunde; bwa sebeza. Mulutiwa Jakobo n’a buzize kuli: “Kana ku mina ku na ni ya na ni butali?” Mi n’a ikalabile kuli: “A bonahalise ka muzamao wa hae o munde.” (Jakobo 3:13) Mupilelo wa Jesu n’o ‘bonahalisize’ kuli n’a etelezwi ki butali bwa Mulimu. Ha lu nyakisiseñi mwa n’a boniselize kutwisiso mwa mupilelo wa hae ni mwa n’a ezeza ba bañwi.

17. Ki lifi ze bonisa kuli Jesu n’a pila ka ku itikanelela hande?

¹⁷ Kana mu lemuhile kuli batu ba ba si na kutwisiso hañata ba ezanga lika ka ku fiteleza? Kaniti, mutu u tokwa butali kuli a be ni buitikaneleli. Jesu n’a itikanelezi hande kakuli n’a etelezwi ki butali bwa Mulimu. Ku yena, za pili mwa bupilo ne li lika za kwa moya. N’a patehile hahulu mwa musebezi wa ku shaela taba ye nde. N’a ize: “Ki ona musebezi o ni tezi.” (Mareka 1:38) Sifumu n’e si sa butokwa hahulu ku yena; ku bonahala kuli n’a na ni ze sikai fela. (Mateu 8:20) Kono ne li mutu ya tabile. Sina Ndat’ahe, “Mulimu ya tabile,” Jesu ne li mutu ya tabile, mi n’a ekezanga kwa tabo ya ba bañwi. (1 Timotea 1:11, NW; 6:15, NW) Ha n’a ile kwa sinawenga—ili ko ku banga lipina, ku opela, ni ku nyakalala—n’a si ka yela teñi ku y’o sinya mukiti w’o. Veine ha ne i felile, a fetula mezi ku ba veine ye nde, sona sino se si “tabisa pilu ya mutu.” (Samu 104:15; Joani 2:1-11) Jesu n’a amuhezi limemo ze ñata za ku ca lico ni batu ba bañwi, mi n’a itusisize linako zeo kwa ku luta.—Luka 10:38-42; 14:1-6.

18. Jesu n’a bonisize cwañi kutwisiso ye nde ka mwa n’a ezelize balutiwa ba hae?

¹⁸ Jesu n’a bonisize kutwisiso ye nde ka mwa n’a ezelize ba bañwi. Zibo ya mo ba inezi batu ne i mu konisize ku utwisisa hande balutiwa ba hae. N’a ziba hande kuli ne ba si ka petahala. Kono n’a lemuhile mikwa ya bona ye minde. N’a boni kuli batu bao be ne ba hohilwe ki Jehova ne ba kona ku eza hande. (Joani 6:44) Ku si na taba ni bufokoli bwa bona, Jesu n’a bonisize kuli n’a tabela ku ba sepa. Ka ku bonisa sepo yeo, n’a file buikalabelo bo butuna kwa balutiwa ba hae. N’a ba laezi ku kutaza taba ye nde, mi n’a na ni sepo ya kuli ne ba ka peta musebezi w’o. (Mateu 28:19, 20) Buka ya Likezo i paka kuli luli ne ba petile musebezi wa n’a ba file. (Likezo 2:41, 42; 4:33; 5:27-32) Kacwalo Jesu ha n’a ba sepile, n’a na ni butali luli.

19. Jesu n’a bonisize cwañi kuli n’a na ni “musa ni pilu ye bunolo”?

¹⁹ Sina mo ne lu bonezi mwa Kauhanyo 20, Bibele i bonisa kuli buikokobezo ni musa li zamaelela ni butali. Kaniti Jehova ki yena mutala o munde hahulu wa seo. Kono Jesu b’o? Kwa tabisa ku bona buikokobezo bwa n’a na ni bona Jesu kwa balutiwa ba hae. Ka ku ba mutu ya petehile, n’a ba fita. Kono n’a si ka nyaziseza balutiwa ba hae. N’a si ka ba tahiseza ku ikutwa bunyinyani kamba ku sa ziba lika. Kono n’a hupulanga bufokoli bwa bona mi n’a ba bonisa pilu-telele. (Mareka 14:34-38; Joani 16:12) Kana ha ku komokisi kuli niheba banana ne ba ikutwile ku lukuluha ku Jesu? Kaniti ne ba sutelezi ku yena kakuli ne ba lemuhile kuli n’a na ni “musa ni pilu ye bunolo.”—Mateu 11:29; Mareka 10:13-16.

20. Jesu n’a bonisize cwañi kutwisiso ka mwa n’a ezelize musali wa Mulicaba ya n’a na ni mwana ya n’a kenezwi ki badimona?

²⁰ Jesu n’a likanyisize buikokobezo bwa Mulimu ka nzila ye ñwi hape ya butokwa. N’a na ni kutwisiso, ha ne ku tokwahala makeke. Ka mutala, mu hupule musali wa Mulicaba ha n’a mu kupile ku folisa mwan’a hae ya n’a kenezwi ki badimona. Ka linzila ze talu, Jesu pili n’a bonisize kuli n’a si ke a mu tusa—lwa pili, n’a hanile ku mu alaba; lwa bubeli, n’a bulezi patalaza kuli n’a lumilwe kwa Majuda, isi kwa Balicaba; mi lwa bulalu, n’a file swanisezo ye ne bonisa ka sishemo sisupo se si swana seo. Kono musali y’o a tundamena, mi kacwalo a bonisa tumelo ye tuna. Kabakala muinelo wo o ipitezi, Jesu n’a ezize cwañi? N’a ezize za n’a bulezi kuli n’a si ke a li eza. N’a folisize mwan’a musali y’o. (Mateu 15:21-28) Ki buikokobezo bo butuna, nji cwañi? Mi mu hupule kuli, buikokobezo ki ona mutomo wa butali sakata.

21. Ki kabakalañi ha lu swanela ku satalala ku likanyisa butu, lipulelo, ni likezo za Jesu?

²¹ Lwa itumela kuli Libuka za Evangeli li lu patululela manzwi ni likezo za mutu ya butali ka ku fitisisa ya kile a pila fa lifasi-mubu! Lu hupuleñi kuli Jesu n’a likanyisize Ndat’ahe ka ku petahala. Ka ku likanyisa butu, lipulelo, ni likezo za Jesu, lu ka ba ni butali bo bu zwa kwahalimu. Mwa kauhanyo ye tatama, lu ka bona mo lu kona ku sebeliseza butali bwa Mulimu mwa bupilo bwa luna.

[Litaluso za kwatasi]

Lipuzo za ku Nahanisisa

Liproverbia 8:22-31 Mo bu talusezwa butali bo bu bulezwi sina mutu ku lumelelana cwañi ni ze i bulela Bibele ka za Mweli wa Jehova?

Mateu 13:10-15 Liswanisezo za Jesu ne li tusa cwañi mwa ku bonisa ze mwa lipilu za bateelezi ba hae?

Joani 1:9-18 Ki kabakalañi Jesu ha n’a konile ku patulula butali bwa Mulimu?

Joani 13:2-5, 12-17 Jesu n’a file cwañi mutala, mi kacwalo n’a lutileñi baapositola ba hae?

[Siswaniso se si fa likepe 210]

“Buñata bwa komoka tuto ya hae”