Tuto ya Bumulimu I Kangisana ni Lituto za Badimona

“Ba bañwi ba ka zwa mwa tumelo, ba kumalele mioya ye puma, ni lituto za badimona.”—1 TIMOTEA 4:1.

 1. Bakreste ba mwahal’a ndwa mañi?

MU NAHANE ku pila bupilo bwa mina kaufela mwa sibaka mo ku lwanelwa ndwa. Ne ku k’a ba cwañi ku ya kwa ku lobala mu nze mu utwa lilata la litobolo ze kunupiwa ni ku zuha mu utwa litobolo z’e tuna li nze li tunya? Ka ku s’a tabisa, mwa likalulo ze ñwi za lifasi, ka mo ku inezi fela batu ba pila ona cwalo fela. Nihakulicwalo, ka kutwisiso ya kwa moya, Bakreste kamukana ba pila cwalo. Ba mwahal’a ndwa ye tuna ye se i lwanilwe ka lilimo ze bat’o ba ze 6,000 mi ili yeo mwa mazazi a luna i ekezehile hahulu. Ki ifi yona ndwa yeo ye se i’ ngile nako ye telele? Ki ndwa ya niti ye kangisana ni lishano, ya tuto ya bumulimu ye kangisana ni lituto za badimona. Haki ku shangela litaba—nihaili fela ka ku ya ka likezo za yo muñwi wa batabani ku yona—ku i biza ndwa ye si na makeke ka ku fitisisa ni ye bulaya ka ku fitisisa mwa litaba za mufuta wa mutu.

 2. (a) Ka ku ya ka Paulusi, ki maneku afi a mabeli a’ lwanisana? (b) Paulusi n’a talusa nto mañi ka “tumelo”?

² Muapositola Paulusi n’a bulezi maneku a mabeli a ndwa yeo ha n’a ñolezi Timotea kuli: “Moya u bulela ka ku tiisa kuli mwa linako za kwapili, ba bañwi ba ka zwa mwa tumelo, ba kumalele mioya ye puma, ni lituto za badimona.” (1 Timotea 4:1) Mu lemuhe kuli lituto za badimona li k’a ba ni kukuezo hahulu mwa “linako za kwapili.” Ha i talimwa ku zwelela mwa lizazi la Paulusi, lu pila mwa nako ye cwalo. Hape, mu lemuhe se si fapahana kwa lituto za badimona, ili “tumelo.” Teñi fa, “tumelo” i yemela tuto ya bumulimu, ye tomile fa lipulelo za Mulimu ze buyelezwi ki yena ili ze mwa Bibele. Tumelo ye cwalo i fa bupilo. I luta Mukreste ku eza tato ya Mulimu. Ki yona niti ye isa kwa bupilo bwa kamita.—Joani 3:16; 6:40.

 3. (a) Ki sifi se si ezahala ku ba ba shwa mwa ndwa ya mwahal’a niti ni buhata? (b) Ki mañi y’a tisa lituto za badimona?

³ Bafi kamba bafi ba ba zwa mwa tumelo ha ba fumani bupilo bwa kamita. Ki ba ba shwa mwa ndwa. Ki nto ye maswe cwañi ku iteselela mwa ku yaululwa ki lituto za badimona! (Mateu 24:24) Luna ka ku ba batu ka buñwi lu kona ku pima cwañi ku shwa mwa ndwa yeo? Ki ka ku hana ka ku tala zona lituto zeo za buhata, z’e yemela fela milelo ya “mulena wa mioya ye maswe,” Satani Diabulosi. (Mateu 12:24) Ka ku bonelwa cimo, lituto za Satani ki lishano, bakeñisa kuli Satani ki “ndat’ahe lishano.” (Joani 8:44) Mu nyakisise ka m’o Satani ka buc’aziba n’a itusisize lishano mwa ku yaulula bashemi ba luna ba pili.

Lituto za Badimona z’a Patululwa

 4, 5. Ki lishano lifi leo Satani n’a bulelezi Eva, mi ki kabakalañi seo ha ne si li bumaswe bo butuna?

⁴ Litaba zeo li ñozwi mwa Bibele kwa Genese 3:1-5. Ka ku itusisa noha, Satani n’a atumezi musali Eva ni ku mu buza kuli: “Kana ki niti kuli Mulimu u ize: Mu si ke mwa ca likota kaufela ze mwa simu?” Puzo yeo i bonahala ku tokwa kaiñole, kono ha mu i talimisise hape. “Kana ki niti?” Satani u utwahala ku komoka, inge y’a bata ku bulela kuli, ‘Mulimu n’a ka bulela cwañi nto ye cwalo?’

⁵ Ka ku s’a ziba se siñwi, Eva a talusa kuli ne ku li cwalo. N’a ziba tuto ya bumulimu fa taba yeo, kuli Mulimu n’a bulelezi Adama kuli ne ba k’a shwa ha ne ba k’a ca kwa kota ya ku ziba bunde ni bumaswe. (Genese 2:16, 17) Puzo ya Satani ka mo ku bonahalela fela ne i zusize cisehelo ya Eva, mi kacwalo a teeleza ha n’a nze a fita fa sisupo: “Noha ya alaba musali, ya li: Ku shwa, ha mu na ku shwa.” Ki pulelo kwa bumaswe! Satani n’a tamilikelize Jehova, Mulimu wa niti, Mulimu wa lilato, Mubupi, kuli n’a bulezi lishano kwa bana ba Hae ba batu!—Samu 31:5; 1 Joani 4:16; Sinulo 4:11.

 6. Satani n’a kanani cwañi ka za bunde ni bubusi bwa Jehova?

⁶ Kono Satani n’a ekelize ku bulela ze ñwi. A zwelapili kuli: “Kono Mulimu u ziba kuli, nako ye mu i ca, meto a mina a ka tona, mi mu ka ba sina milimu, mu zibe bunde ni bumaswe.” Ka ku ya ka Satani, Jehova Mulimu—ya n’a file ze ñata cwalo kwa bashemi ba luna ba pili—n’a bata ku ba yawisa nto ye ñwi ye nde hahulu. N’a bata ku ba tibela ku ba sina milimu. Kacwalo, Satani n’a kananile ka za bunde bwa Jehova. Hape n’a yemezi buitato ku za ku ipatela minyaka ni ku s’a utwa milao ya Mulimu kwa ka mabomu, ili ku bulela kuli ku eza cwalo ne ku k’a ba ko ku tusa. Kacwalo, Satani n’a kanani ka za bubusi bwa Mulimu fahalimu a libupiwa za Hae tota, ili ku zibahaza ku si na buniti kuli Mulimu n’a si na tukelo ya ku fa maciñekelo ku seo mutu n’a eza.

 7. Ki l’ili f’o lituto za badimona ne li utwilwe pili, mi ki z’e swana cwañi kacenu?

⁷ Ka manzwi ao a Satani, lituto za badimona za kaliswa ku utwiwa. Zona lituto ze maswe zeo li sa yemela likuka ze swana ze si na mayemo a bumulimu. Sina mwa n’a ezelize mwa simu ya Edeni, Satani, cwale ha s’a swalisani ni mioya ye miñwi ya bukwenuheli, u sa kanana ka za tukelo ya Mulimu ya ku toma lipimo za likezo. U sa tisa ku hononwa kwa bubusi bwa Jehova ni ku lika ku kukueza batu ku s’a ipeya ku utwa Ndat’a bona wa kwa lihalimu.—1 Joani 3:8, 10.

 8. Adama ni Eva ne ba latehezwi ki nto mañi mwa Edeni, kono ne ku bonwi cwañi kuli Jehova ki wa niti?

⁸ Mwa ku lwanisana kwapili mwa ndwa ye mwahal’a tuto ya bumulimu ni lituto za badimona, Adama ni Eva ne ba ezize katulo ye fosahezi mi ba latehelwa ki sepo ya bona ya bupilo bo bu s’a feli. (Genese 3:19) Lilimo ha ne li nze li fita mi ni mibili ya bona ha ne inze i kalisa ku pongana, ne ku fitilwe fa ku koñomekwa hande ku bona ka za ya n’a pumile ni ya n’a bulezi niti kwamulaho kw’ani mwa Edeni. Nihakulicwalo, lilimo ze myanda-nda pili ba si ka shwa kale kwa mubili, ne ba fitile fa ku ba bafu ba pili mwa ndwa ya mwahal’a niti ni lishano ha ne ba atulezwi ku s’a swanelwa ki bupilo ki Mubupi wa bona, yena Simbule sa bupilo. Ko na fo ne ba shwezi ka kutwisiso ya kwa moya.—Samu 36:9; mu bapanye Maefese 2:1.

Lituto za Badimona Kacenu

 9. Lituto za badimona li bile z’e buanyu cwañi mwahal’a lilimo ze myanda-nda?

⁹ Sina ka mo ku ñolezwi mwa buka ya Sinulo, muapositola Joani ka ku buyelelwa n’a isizwe mwa “lizazi la Mulena,” le ne li kalisize ka 1914. (Sinulo 1:10) Ka nako yeo Satani ni badimona ba hae ne ba lunduzwi mwa lihalimu ni ku latelwa bukaufi ni lifasi-mubu—ili ku tulwa ko kutuna kwa muhanyezi y’o wa Mubupi yo Mutuna. Linzwi la hae ne li tuhezwi ku utwiwa mwa lihalimu a tama batanga ba Jehova litaba kamita. (Sinulo 12:10) Nihakulicwalo, ki zwelopili mañi yeo lituto za badimona li ezize fa lifasi-mubu haisali ku zwiwa mwa Edeni? Taba yeo i bulela kuli: “Mi drakoni ye tuna, yona noha ya kale, ye bizwa Diabulosi ni Satani, ye pumanga lifasi kamukana, ya nepelwa mwa lifasi.” (Sinulo 12:9) Lifasi kamukana ne li ipeile kwa lishano la Satani! Ha ku komokisi Satani h’a bizwa “mulena wa lifasi le”!—Joani 12:31; 16:11.

10, 11. Ki ka linzila lifi Satani ni badimona ba hae ba sebeza kacenu?

¹⁰ Kana Satani n’a itumelezi ku tulwa hamulaho wa ku lundulwa kwa hae mwa lihalimu? Ku tokwa ni hanyinyani! A lela ku zwelapili ku lwanisa tuto ya bumulimu ni ba ba kumalela ku yona. Hamulaho wa ku lelekwa kwa hae kwa lihalimu, Satani a zwelapili mwa ndwa ya hae: “Drakoni [Satani] ya halifela musali, mi ya tuha ku y’o lwanisa ba ba sa siyezi ba lusika lwa hae, bona ba ba buluka milao ya Mulimu, ni ba ba sweli bupaki bwa Jesu.”—Sinulo 12:17.

¹¹ Fahalimu a ku lwanisa batanga ba Mulimu, Satani u sweli ku taza lifasi ka litaba z’a hasanya, ili ku lika ka t’ata ku zwelapili ku ngongwela mufuta wa mutu. Ku ye ñwi ya lipono za hae za mwa Sinulo za lizazi la Mulena, muapositola Joani n’a boni libatana z’e talu zeo ka swanisezo li yemela Satani, kopano ya hae ya bupolitiki ya fa lifasi-mubu, ni puso ya lifasi ye sweli ku busa ya mwa nako ya luna. Mwa milomo ya z’e talu zeo, ne ku zwile limbotwe. Kana zeo ne li yemela nto mañi? Joani u ñola kuli: “Yeo, ki mioya ya badimona ye eza limakazo, ye ya kwa malen’a lifasi kamukana, ku ba kopanyeza ndwa ya lizazi le lituna la Mulimu Ya-Mata-Kaufela.” (Sinulo 16:14) Ki ko ku iponahaza hande kuli, lituto za badimona li sweli z’a sebeza hahulu mwa lifasi-mubu. Satani ni badimona ba hae ba sa lwanisa tuto ya bumulimu, mi ba k’a zwelapili ku eza cwalo ku fitela ba tuheliswa k’a ngambu ki Jesu Kreste, Mulena y’a li Mesiya.—Sinulo 20:2.

Ku Fita fa ku Ziba Lituto za Badimona

12. (a) Ki kabakalañi ha ku li ko ku konahala ku hanela lituto za badimona? (b) Satani u lika cwañi ku peta milelo ya hae kwa batanga ba Mulimu?

¹² Kana batu ba ba saba Mulimu b’a kona ku hanela lituto za badimona? Ka mo ku inezi b’a kona luli, ka mabaka a mabeli. La pili, ki la kuli tuto ya bumulimu i m’ata ni ku fita; mi la bubeli, ki la kuli Jehova u beile fa ngandaleza milelo ya Satani ilikuli lu kone ku i hana. Sina ka mwa n’a bulelezi muapositola Paulusi, “lu ziba milelo ya hae.” (2 Makorinte 2:11) Lu ziba kuli Satani u itusisa nyandiso sina sisebeliso se siñwi sa ku peta ka sona milelo ya hae. (2 Timotea 3:12) Nihakulicwalo, ka sikupuki ni ku fita, u lika ku susueza minahano ni lipilu za ba ba sebeleza Mulimu. N’a yauluzi Eva ni ku beya litakazo z’e fosahezi mwa pilu ya hae. U lika nto ye swana kacenu. Paulusi n’a ñolezi ba kwa Korinte kuli: “Na saba kuli, sina noha ha i n’e pumile Eva ka mano a maswe a yona, mwendi maikuto a mina ni ona a ka sinyeha, a latehelwe ki niti ye ku Kreste.” (2 Makorinte 11:3) Mu nyakisise mw’a silafalelize munahano wa mufuta wa mutu ka nañungelele.

13. Ki mashano afi ao Satani a bulelezi mufuta wa mutu haisali ku zwiwa mwa Edeni?

¹³ Ku Eva, Satani n’a tamile Jehova taba ya ku bulela lishano mi n’a bulezi kuli batu ne ba k’a ba sina milimu ha ne ba si ke ba ipeya ku utwa Mubupi wa bona. Muinelo wa sibi wa mufuta wa mutu kacenu u fa buniti bwa kuli Satani, mi isiñi Jehova, ne li yena lihata. Batu kacenu haki milimu! Nihakulicwalo, Satani n’a ekelize fa lishano la pili ka mashano a mañwi. N’a tahisize muhupulo wa kuli moyo wa mutu u pila kamita, ha u shwi. Kacwalo n’a lika mufuta wa mutu ka ku ba fa sepo ya ku ba sina milimu ka nzila ye ñwi. Mi cwale, ka ku toma fa tuto ya buhata yeo, a tahisa lituto za lihele la mulilo, pagatori, ku lapela mioya, ni ku lapela bokukululu. Mashano ao a sa sweli bolule ba ba myanda-nda mwa butanga.—Deuteronoma 18:9-13.

14, 15. Niti ki ifi ka za lifu ni sepo ya mutu ya za kwapili?

¹⁴ Ka mo ku inezi fela, Jehova sa n’a bulelezi Adama ne li yona niti. Adama n’a shwile ha n’a ezize sibi ku Mulimu. (Genese 5:5) Adama ni ba ba simuluha ku yena ha ne ba shwile, ne ba fitile fa ku ba mioyo ye shwile, ye s’a ikutwi ni ye si na misebezi. (Genese 2:7; Muekelesia 9:5, 10; Ezekiele 18:4) Bakeñisa ku hoza sibi ku Adama, mioyo kaufela ya batu y’a shwa. (Maroma 5:12) Nihakulicwalo, kwamulaho k’o mwa Edeni, Jehova n’a sepisize ku taha kwa peu ye ne i ka t’o lwanisa misebezi ya Diabulosi. (Genese 3:15) Yona Peu yeo ne li Jesu Kreste, Mwan’a Mulimu wa libanda. Jesu n’a shwile a si na sibi, mi bupilo bwa hae bo ne bu filwe sitabelo bwa fita fa ku ba tifo ye liulula mufuta wa mutu mwa muinelo wa bona wa ku shwa. Ba ba bonisa tumelo ku Jesu ka ku ipeya ku utwa ba na ni sibaka sa ku fumana bupilo bo bu s’a feli b’o Adama n’a latehisize.—Joani 3:36; Maroma 6:23; 1 Timotea 2:5, 6.

¹⁵ Tiululo, isiñi muhupulo o muñwi fela o’ s’a utwahali wa kuli moyo ha u shwi fa lifu, ki yona sepo luli ya mufuta wa mutu. Yeo ki tuto ya bumulimu. Ki niti. Hape ki ponahazo ye nde hahulu ya lilato ni butali bwa Jehova. (Joani 3:16) Lu swanela ku itumela hakalo ku ituta niti yeo ni ku lukululwa kwa lituto za badimona mwa litaba zeo!—Joani 8:32.

16. Ki lifi za macela-hule ze zwa mwateñi batu ha ba latelela butali bwa bona tota?

¹⁶ Ka lishano la hae mwa simu ya Edeni, Satani n’a susuelize Adama ni Eva ku bata ku lukuluha ku Mulimu ni ku itinga fa butali bwa bona tota. Kacenu, lu bona ze tisizwe zeo za macela-hule mwa bubangoki, but’ata bwa za sifumu, lindwa, ni ku tokwa buitikaneleli ko kutuna ko ku fumaneha mwa lifasi kacenu. Ha ku komokisi Bibele ha i bulela kuli: “Butali bwa lifasi le, ki butanya mwa meto a Mulimu”! (1 Makorinte 3:19) Nihakulicwalo, buñata bwa batu ba itatela ku nyanda mwa sibaka sa ku mamela lituto za Jehova. (Samu 14:1-3; 107:17) Bakreste, ba ba amuhezi tuto ya bumulimu, ba pima ku wela mwa lilaba leo.

17. Ki ifi “zibo ye ba li ki zibo” yeo Satani a tahisize, mi miselo ya yona ki ifi?

¹⁷ Paulusi n’a ñolezi Timotea kuli: “Wena Timotea, buluka he s’o beilwe mwa pabalelo ya sona; pima litaba ze si na tuso, za ku nyefula, ni likañi za zibo ye ba li ki zibo, bo hasi yona; Ba bañwi ka ku i lumela, kihona ba keluhile tumelo.” (1 Timotea 6:20, 21) Yona “zibo” yeo hape i yemela lituto za badimona. Mwa lizazi la Paulusi, neikana ya ama kwa mihupulo ya bukwenuheli yeo ba bañwi mwa liputeho ne ba fa kemelo. (2 Timotea 2:16-18) Hamulaho, zibo ye ba li ki zibo, ye cwale ka ya ma-Gnostic ni tuto ya Magerike ya mihupulo ya butu, ne li silafaza puteho. Mwa lifasi kacenu, ku s’a lumela ku ba teñi kwa Mulimu, ku lumela kuli ha ku na se si konwa ku zibwa, ni lituto za ku ipilaula kwa lika, ni tuto ya ku batisisa milatu mwa Bibele ki mitala ya zibo ye ba li ki zibo, sina mo i inezi mihupulo ye si ya mwa mañolo ye tahiswa ki bakwenuheli ba mwa mazazi a cwale. Miselo ya zibo yeo ye ba li ki zibo i bonwa mwa ku pongana kwa muzamao, ku s’a kuteka mulao ko ku atile, ku s’a sepahala, ni buitati bo bu atile mwa muinelo wa linto wa Satani.

Ku Kumalela kwa Tuto ya Bumulimu

18. Ki bomañi ba ba bata tuto ya bumulimu kacenu?

¹⁸ Nihailikuli Satani s’a talize lifasi-mubu ka lituto za badimona haisali ku zwiwa mwa linako za mwa Edeni, kamita ku bile ni ba bañwi ba ba batile tuto ya bumulimu. Ba ba cwalo ba fita kwa palo ya ba ba eza bolule-lule kacenu. Ba kopanyeleza cwalo bomasiyaleti ba Bakreste ba ba tozizwe ba ba na ni sepo ye buniti ya ku busa ni Jesu mwa Mubuso wa hae wa kwa lihalimu ni buñata bo butuna bo bu sweli ku hula bwa “lingu ze ñwi” ba ba na ni sepo ya ku yola liluko la fa lifasi-mubu la Mubuso w’o. (Mateu 25:34; Joani 10:16; Sinulo 7:3, 9) Kacenu, bona bao ba kubukanyizwe hamoho kuli ba be kopano i liñwi ya mwa lifasi kamukana yeo manzwi a Isaya a ama ku yona, a’ li: “Bana ba hao kaufela ikaba ba ba lutilwe ki [Jehova, NW]; mi kozo ye ba ka pila ku yona bana ba hao, ikaba ye tuna.”—Isaya 54:13.

19. Ku lutiwa ki Jehova ku kopanyeleza nto mañi?

¹⁹ Ku lutiwa ki Jehova ku fita ku ziba fela lituto za niti—nihailikuli seo ki sa butokwa hahulu. Jehova u lu laela ka mwa ku pilela, ka mwa ku sebeliseza tuto ya bumulimu mwa bupilo bwa luna bwa ka butu. Sina ka mutala, lu hana buitati, muzamao o maswe, ni moya wa buipanguli z’e atile hahulu mwa lifasi le li lu potolohile. Lu lemuha seo ndongwamo ya meto-mafubelu ya sifumu ye mwa lifasi le i li sona luli—ili nto ye isa kwa lifu. (Jakobo 5:1-3) Ni kamuta ha lu libali tuto ya bumulimu ye bonisizwe mwa manzwi a muapositola Joani, a’ li: “Mu si ke mwa lata lifasi, nihaiba ze mwateñi mwa lifasi; mutu h’a lata lifasi, lilato la Ndate ha li yo ku yena.”—1 Joani 2:15.

20, 21. (a) Ki sifi seo Satani a itusisa mwa buikatazo bwa hae bwa ku foufaza kutwisiso ya batu? (b) Ki limbuyoti mañi z’e taha ku ba ba kumalela kwa tuto ya bumulimu?

²⁰ Ku ama kwa lituto za badimona ku bonalimai ba zona ku bonwa mwa manzwi a Paulusi ku ba mwa Korinte a’ li: “[Satani] u foufalize kutwisiso ya [ba ba sa lumeli, NW], kuli ba si ke ba bonisezwa liseli la Evangeli ya kanya ya Kreste ye li siswaniso sa Mulimu.” (2 Makorinte 4:4) Satani n’a ka bata ku foufaza meto a Bakreste ba niti ka nzila yeo hape. Kwamulaho k’o mwa Edeni, n’a itusisize noha mwa ku yaulula yo muñwi wa batanga ba Mulimu. Kacenu, u itusisa maswaniso a’ zamaya ni litukiso za fa televishini z’e mifilifili kamba za muzamao o’ maswe. U sebelisa wayalesi, libuka, ni lipina. Silwaniso se siñwi se situna s’a itusisa ki liango ze fosahezi. (Liproverbia 4:14; 28:7; 29:3) Kamita mu lemuhe lika ze cwalo ka za seo li li sona luli—liitusiso ni lituto za badimona.

²¹ Mu hupule kuli, manzwi a Satani mwa Edeni ne li lishano; manzwi a Jehova n’a fitile fa ku bonwa ku ba a’ buniti. Ku zwelela mwa mazazi a kwa makalelo a’ ni, muinelo o’ cwalo u zwezipili. Satani kamita u bonahalile ku ba lihata, mi tuto ya bumulimu i swalelezi ku ba ya niti. (Maroma 3:4) Haiba lu kumalela kwa Linzwi la Mulimu, lu k’a ba kwa lineku la tulo kamita mwa ndwa ya niti ni lishano. (2 Makorinte 10:4, 5) Kacwalo, haike lu ikatulele ka ku tiya ku hana lituto kaufela za badimona. Ka nzila yeo lu k’a tiya ku fitela nako yeo ndwa ya mwahal’a niti ni buhata i fela. Niti i ka be i tulile. Satani u ka ba siyo, mi ki tuto ya bumulimu fela ye ka utwahala fa lifasi-mubu.—Isaya 11:9.

Kana Mw’a Kona ku Talusa?

◻ Lituto za badimona ne li utwilwe l’ili lwa pili?

◻ Ki mashano afi a mañwi a’ tahisizwe ki Satani ni badimona ba hae?

◻ Ki ka linzila lifi Satani a sebeza hahulu kacenu?

◻ Ki sifi seo Satani a itusisa mwa ku fa kemelo kwa lituto za badimona?

◻ Ki limbuyoti lifi ze fumanwa ki ba ba kumalela kwa tuto ya bumulimu?

[Siswaniso se si fa likepe 8]

Tuto ya badimona ne i utwilwe pili mwa simu ya Edeni

[Siswaniso se si fa likepe 9]

Tuto ya bumulimu ka za tiululo ni Mubuso i fa sepo inosi fela kwa mufuta wa mutu