Tukiso ya Jehova ye Lilato ya Lubasi

“Kabakaleo ni kubama ka mañwele fapil’a Ndate, Ye ka Yena ku shikulwa lusika ni lusika lo lu li teñi mwa lihalimu ni mwa lifasi.”—MAEFESE 3:14, 15.

 1, 2. (a) Ki ka mulelo mañi Jehova ha n’a bupile kalulo ya lubasi? (b) Ki kalulo mañi yeo lubasi lu swanela ku ba ni yona kacenu mwa tukiso ya Jehova?

JEHOVA n’a bupile kalulo ya lubasi. Ka lona, n’a ezize nto ye fita ku kolwisa fela tokwahalo ya butu ya silikani, kemelo, kamba swalisano ye tuna. (Genese 2:18) Lubasi ne lu li lona mukwa ka w’o mulelo o’ babazeha wa Mulimu wa ku taza lifasi ne u ka talelezwa. N’a bulelezi bosinyalana ba pili kuli: “Mu tahise lusika, mu ate, mu tale mwa lifasi, mu buse fahalimw’a lona.” (Genese 1:28) Muinelo o’ silikani o’ siuto wa lubasi ne u ka ba o’ na ni tuso kwa bana ba bañata ba ne ba ka pepwa ku Adama ni Eva ni ku ba ba simuluha ku yena.

² Nihakulicwalo, bosinyalana ba pili, ne ba ketile nzila ya ku s’a ipeya ku utwa—ili ka ku ba ni ze ne li zwile mwateñi ze tisa kozi ku bona ni kwa bana ba bona. (Maroma 5:12) Kacwalo bupilo bwa lubasi kacenu bu kopamisizwe mi ha bu swani sina mwa n’a batela Mulimu kuli bu be. Niteñi, lubasi lu sa zwelapili ku ba ni sibaka se si butokwa mwa tukiso ya Jehova, ka ku sebeza sina kalulo ye mutomo ya nyangela ya Sikreste. Seo hasi bulelwi ka ku tokwa buitebuho ni ko ku kana kwa musebezi o munde o eziwa ki Bakreste ba ba si mwa linyalo ba bañata mwahal’a luna. Ka ku fapahana, lu lemuha kalulo ye tuna yeo mabasi ni ona a peta kwa neku la buikangulo bwa kwa moya bwa kopano ya Sikreste kaufel’a yona. Mabasi a’ tiile a tahisa liputeho ze tiile. Kacwalo he, lubasi lwa mina lu kona ku zwelapili hande cwañi ha ku talimanwi ni lisineneketo za kacenu? Ka ku fumana kalabo, ha lu tatubeñi seo Bibele i si bulela ka za tukiso ya lubasi.

Lubasi mwa Linako za Bibele

 3. Ki likalulo mañi zeo munna ni musali ne ba peta mwa lubasi lo ne lu etelelwa ki munna-muhulu?

³ Adama ni Eva ne ba hanile tukiso ya Mulimu ya bueteleli. Kono banna ba ne ba na ni tumelo, ba ba cwale ka Nuwe, Abrahama, Isaka, Jakobo, ni Jobo, ka tukelo ne ba amuhezi sibaka sa bona, sina litoho za lubasi. (Maheberu 7:4) Lubasi lo ne lu etelelwa ki munna-muhulu ne lu swana inge mulonga o munyinyani, ndate a sebeza sina mueteleli wa bulapeli, muluti, ni muatuli. (Genese 8:20; 18:19) Basali ba ba nyezwi ni bona ne ba na ni kalulo ye butokwa, ka ku sebeza isi sina batanga kono sina bazamaisi ba lapa ba ba li batusi.

 4. Bupilo bwa lubasi ne bu cincize cwañi mwatas’a Mulao wa Mushe, kono ki kalulo mañi yeo bashemi ne ba zwezipili ku i peta?

⁴ Muta Isilaele n’a bile sicaba ka 1513 B.C.E., mulao wa lubasi ne u fitile fa ku ba mwatas’a Mulao wa sicaba o ne u filwe ka Mushe. (Exoda 24:3-8) M’ata a ku atula, ku kopanyeleza cwalo ni mwa litaba ze kona ku tahisa katulo ya lifu, cwale ne a filwe kwa baatuli ba ba ketilwe. (Exoda 18:13-26) Buprisita bwa Malivi cwale ne b’u ngile miinelo ya bulapeli ya ku fa litabelo. (Livitike 1:2-5) Nihakulicwalo, ndate n’a zwezipili ku peta kalulo ye tuna. Mushe n’a bulelezi bondate kuli: “Manzwi ao, e ni ku laela kacenu, a ine mwa pilu ya hao; Mi u na ni ku a luta bana ba hao ka tokomelo, u be ni ngambolo ka ona, niha u inzi mwa ndu ya hao, niha u zamaya mwa nzila, niha u y’o lobala, niha u zuha.” (Deuteronoma 6:6, 7) Bome ne ba na ni susuezo ye tuna. Liproverbia 1:8 ne i laezi ba banca kuli: “Mwan’a ka, utwa ndat’aho h’a ku laya, mi u si ke wa hanyeza maho h’a ku luta.” Ee, mwahal’a tukiso ya m’ata a tamaiso ya munn’a hae, musali wa Siheberu n’a kona ku tahisa mulao wa lubasi—mane ni ku u tiisa. N’a na ni ku kutekiwa ki bana ba hae mane niha s’a supezi.—Liproverbia 23:22.

 5. Mulao wa Mushe ne u talusize cwañi sibaka sa bana mwa tukiso ya lubasi?

⁵ Sibaka sa bana ne si bonisizwe hande-nde ki Mulao wa Mulimu. Deuteronoma 5:16: ne i bulezi kuli: “Kuteka ndat’aho ni m’aho, sina mw’a ku laelezi [Jehova, NW] Mulimu wa hao, kuli mazazi a hao a be a matelele, mi u kondise za hao mwa naha y’a ku file [Jehova, NW] Mulimu wa hao.” Ku tokwa likute kwa bashemi ba hae mutu ka sibili ne i li mulatu o mutuna hahulu mwatas’a Mulao wa Mushe. (Exoda 21:15, 17) “Mutu ni mutu ya lwahaka ndat’ahe kamba m’ahe,” ka mo ne u bulelela Mulao, “u ka bulaiwa.” (Livitike 20:9) Ku kwenuhela bashemi ba hae mutu ne ku likana ni ku kwenuhela Mulimu yena ka sibili.

Kalulo ya Banna ba Sikreste

 6, 7. Ki kabakalañi manzwi a Paulusi kwa Maefese 5:23-29 ha n’a bonahezi ku ba a’ cinca miinelo kwa babali ba hae ba mwa lilimo za mwanda wa pili?

⁶ Bukreste ne bu file litaba ze ekezehile fa tukiso ya lubasi, sihulu fa kalulo ya munna. Kwande a puteho ya Sikreste, ne ili nto ye ne i atile kwa neku la banna mwa lilimo za mwanda wa pili k’u nga basali ba bona ka mukwa o’ buhali, o’ hatelela. Basali ne ba timiwa liswanelo ni likute le li mutomo. Buka ye bizwa The Expositor’s Bible i bulela kuli: “Mugerike y’a lutilwe hande n’a nga musali ka mulelo wa ku pepa bana. Liswanelo za musali ne li sa beyi likaniso ni ze kana fa litakazo za munna za tobali. Lilato ne li si kalulo ya tumelelano ya linyalo. . . . Musali y’o ya n’a li mutanga n’a si na liswanelo. Mubili wa hae ne u itusiswa ka mw’a latela kaufela muñ’a hae.”

⁷ Mwa miinelo ye cwalo, Paulusi n’a ñozi manzwi a’ fumaneha kwa Maefese 5:23-29 a’ li: “Munna ki toho ya musali, sina Kreste h’a li toho ya Keleke; mi ki yena Mupilisi wa mubili, ili yona Keleke. . . . Banna, mu late basali ba mina, sina Kreste mw’a latezi Keleke mi a itobohile bakeñisa yona; . . . Banna ba swanezi ku lata basali ba bona sina mubili wa bona. Ya lata musal’a hae, wa itata ili yena. Kakuli haisali, ha ku na mutu ya kile a toya nama ya hae; kono wa i fepa, wa i babalela.” Kwa babali ba mwa lilimo za mwanda wa pili, manzwi ao n’a li a’ cinca miinelo luli. Buka ya The Expositor’s Bible i bulela kuli: “Mwa Bukreste ne ku si na se ne si bonahala ku ba se sinca ni se si tiile, ha si bapanyiwa kwa miinelo ya muzamao o maswe ya mwa linako zeo, ku fita mo ne u inezi mubonelo wa Bakreste kwa linyalo. . . . [Ne u] tahisize kalulo ya linako ze nca kwa mufuta wa mutu.”

 8, 9. Ki mibonelo mañi ye maswe ye ama kwa basali ye li ye atile mwahal’a banna, mi ki kabakalañi hakuli kwa butokwa kuli banna ba Sikreste ba hane mibonelo ye cwalo?

⁸ Kelezo ya Bibele kwa banna ki ye cinca lika ni kacenu. Ku si na taba ni lipulelo kaufela ka za tukuluho ya basali, basali ba sa bonwa ki banna sina lipangaliko za ku itabisa ka zona fela kwa neku la tobali. Ka ku lumela taba ya lishano ya kuli basali ka mo ku inezi b’a ikola ku komiwa, ku zamaiswa, ni ku hanyaukelwa, banna ba bañata ba itusisa maswe basali ba bona ka mikwa ya ka mazoho ni ya ka maikuto. Ne ku ka ba ko ku swabisa cwañi haiba munna wa Sikreste n’a ka biulwa ki mihupulo ya silifasi ni k’u nga musal’a hae ka mukwa wa ku itusisa yena maswe! “Bo munn’a ka ne ba li batanga ba bukombwa mi ne ba f’a nga lingambolo za nyangela,” ki mwa bulelela musali yo muñwi wa Sikreste. Niteñi, ka mo a sinulela, “ne ni li nalimai mwa mukwa wa ku natwa kwa basali.” Ka ku utwahala luli, likezo ze cwalo ne li s’a lumelelani ni tukiso ya Mulimu. Munna y’o n’a li ya ipitezi hahulu; n’a tokwa ku bata tuso mwa ku sebelisana ni buhali bwa hae haiba n’a sepa ku ba ni tumelezo ya Mulimu.—Magalata 5:19-21.

⁹ Banna ba laezwi ki Mulimu kuli ba late basali ba bona sina mibili ya bona. Ku hana ku eza cwalo ki ku kwenuhela yona tukiso ya Mulimu ka sibili mi ku kona ku sinya swalisano ya luna ni Mulimu. Manzwi a muapositola Pitrosi a’ utwahala a’ li: “Mina banna, mu pilisane ni bona ka kutwisiso, kakuli musali ki piza ye fokola ku fita mina; . . . kuli milapelo ya mina isike ya paleliswa ki se siñwi.” (1 Pitrosi 3:7) Munna k’u nga musal’a hae ka mukwa o buhali ne ku ka kona hape ku ba ni ku ama ko ku sinya mayemo a musali a kwa moya ni mayemo a kwa moya a bana ba hae.

10. Ki lifi ze ñwi za linzila ka zeo banna ba kona ku itusisa bueteleli bwa bona ka mukwa o swana ni wa Kreste?

¹⁰ Banna, lubasi lwa mina lu k’a hula hande mwatas’a bueteleli bwa mina haiba mu itusisa bona ka nzila ye swana ni ya Kreste. Kreste ni kamuta n’a si ya buhali kamba ya itusisa ba bañwi maswe. Ka ku fapahana, n’a kona ku bulela kuli: “Mu itute ku na; kakuli ni na ni musa ni pilu ye bunolo, [mi] mu ka fumanela [mioyo, NW] ya mina pumulo.” (Mateu 11:29) Kana lubasi lwa mina lwa kona ku bulela seo ka za mina? Kreste n’a nga balutiwa ba hae sina balikani mi n’a ba sepile. (Joani 15:15) Kana mwa f’anga bo musal’a mina likute le lituna le li swana? Bibele i bulela ka za “musali ya sepahala” kuli: “Munn’a hae u mu sepile ka pilu ya hae.” (Liproverbia 31:11) Seo si talusa ku mu lumeleza ku ba ni sipimo sa tukuluho ni ku iketela seo a eza, isi ku mu kwalela ka likaniso ze s’a utwahali. Fahalimu a seo, Jesu n’a susuelize balutiwa ba hae ku talusa maikuto ni mubonelo wa bona. (Mateu 9:28; 16:13-15) Kana mw’a ez’anga ka ku swana ku bo musal’a mina? Kamba kana mu bona ku s’a lumelelana ko ku sepahala sina twaniso ya ku lwanisa m’ata a mina a tamaiso? Ka ku beya mwa munahano maikuto a bo musal’a mina mwa sibaka sa ku a kasheza kwatuko, luli mu hulisa likute la bona la ku kuteka bueteleli bwa mina.

11. (a) Bondate ba kona ku mamela cwañi butokwi bwa kwa moya bwa bana ba bona? (b) Ki kabakalañi maeluda ni batanga ba bukombwa ha ba lukela ku fa mutala o munde mwa ku babalela mabasi a bona?

¹¹ Haiba mu bo ndate, mu tokwa hape k’u nga ketelelo mwa ku babalela butokwi bwa bana ba mina bwa kwa moya, bwa mwa maikuto, ni bwa kwa mubili. Seo si kopanyeleza ku ba ni tomahanyo ya kwa moya ye nde ya kamita ya lubasi lwa mina: ku sebeza ni bona mwa sebelezo ya mwa simu, ku zamaisa tuto ya Bibele ya fa ndu, ku buhisana liñolo la zazi. Ki ko ku hoha mamelelo kuli, Bibele i bonisa kuli eluda kamba mutang’a bukombwa u swanela ku ba “ya busa ba ndu ya hae hande.” Banna ba ba sebeza mwa likalulo zeo kacwalo ba swanela ku ba litoho za lubasi ba ba fa mutala o munde. Hailif’o ne ba kana ba lwala mulwalo o’ bukiti wa buikalabelo mwa puteho, ba lukela ku fa lubasi lwa bona sibaka sa pili. Paulusi n’a bonisize libaka seo ha si li cwalo ha n’a ize: “Kakuli mutu h’a sa zibi ku busa ba ndu ya hae hande, u ka lisa cwañi Keleke ya Mulimu?”—1 Timotea 3:4, 5, 12.

Basali ba Sikreste ba ba fa Kemelo

12. Ki kalulo mañi yeo musali y’a mwa linyalo a peta mwa tukiso ya Sikreste?

¹² Kana mu musali wa Sikreste ya mwa linyalo? Kacwalo he ni mina mu lukela ku peta kalulo ye butokwa hahulu mwa tukiso ya lubasi. Basali ba Sikreste ba bulelelwa kuli “ba late banna ba bona, ba late ni bana ba bona, Ba be ni kutwisiso, ba ipabalele, ba itulele mwa mahae a bona inze ba sebeza, ba be ni musa, ba ipeye kwatas’a banna ba bona.” (Tite 2:4, 5) Kacwalo mu swanela ku satalala kuli mu be musali wa fa lapa ya fa mutala o munde, ili ya buluka ndu ye kenile ni ye tabisa kwa lubasi lwa mina. Misebezi ya fa lapa ka linako ze ñwi neikaba ye topwelisa, kono haki ye isa mutu kwatasi kamba ye si na butokwa. Sina musali, mu ‘lisa ndu’ mi ne mu kana mwa ikola tukuluho ya ku eza liketo ze ñata mwa kalulo yeo. (1 Timotea 5:14) “Musali ya sepahala” y’ani, sina ka mutala, n’a leka ze itusiswa mwa lapa, n’a eza liteko za masimu, mi mane n’a tahisa mali ka ku zamaisa kapisinisi ka ka nyinyani. Ha ku komokisi kuli n’a fumana pabazo ya munn’a hae! (Liproverbia, kauhanyo 31) Ka taho, yona mihato ye cwalo ne i ezizwe mwahal’a liketelelo za n’a mu file munn’a hae ka ku ba yena toho ya hae.

13. (a) Ki kabakalañi ku ipeya kwatasi ha ne ku ka ba ko ku t’ata kwa basali ba bañwi? (b) Ki kabakalañi hakuli ko ku tusa kwa basali ba Sikreste ku ipeya kwatas’a banna ba bona?

¹³ Nihakulicwalo, ku ipeya kwatas’a munn’a mina ne ku kana kwa s’a ba ko ku bunolo kamita. Haki banna kaufela ba ba kutekeha. Mi ne mu kana mwa ba ni buikoneli ha ku amiwa ku za ku babalela mali, ku eza litukiso ze ñwi, kamba ku onga-onga lika. Ne mu kana mwa ba ni mubeleko wa silifasi ni ku ekeza ka butuna kwa tuelo ya lubasi. Kamba ne mu kana mu nyandisizwe ka mukwa o muñwi ka ku komwa ki banna mwa nako ya kwamulaho mi ne mu kana mwa fumana but‘ata mwa ku ipeya ku utwa munna. Nihakulicwalo, ku fa ‘likute,’ kamba “sabo,” ku munn’a mina ku bonisa likute la mina kwa bueteleli bwa Mulimu. (Maefese 5:33, Kingdom Interlinear; 1 Makorinte 11:3) Ku ipeya kwatasi hape ki ko ku butokwa hahulu mwa ku konda kwa lubasi lwa mina; ku mi tusa ku pima ku beya linyalo la mina mwatas’a lipilaelo ni ze tiswa ki lisineneketo ze s’a tokwahali.

14. Ki sifi seo musali a kana a si eza muta a s’a lumelelani ni katulo ye ezizwe ki munn’a hae?

¹⁴ Nihakulicwalo, kana seo si talusa kuli mu lukela ku kuza fela ha mu ikutwa kuli bo munn’a mina ba eza katulo ye s’a lumelelani ni licisehelo za lubasi lwa mina? Ha ku tokwahali ku ba cwalo. Sara musal’a Abrahama n’a si ka kuza fela ha n’a lemuhile lubeta kwa buiketo bwa mwan’a hae, yena Isaka. (Genese 21:8-10) Ka ku swana, ne mu kana mwa ikutwa ku ba mwa tamo ya ku talusa maikuto a mina ka linako ze ñwi. Haiba seo si eziwa ka mukwa o’ likute ka “nako ye swaneleha,” munna wa Sikreste wa bumulimu u k’a teeleza. (Liproverbia 25:11) Kono haiba akalezo ya mina ha i si ka latelelwa mi ha ku na ku loba likuka za Bibele ko kutuna ko ku amilwe, kana ku eza ka mukwa o’ lwanisa katulo ya munn’a mina ne ku si ke kwa ba ko ku s’a mi tusi? Mu hupule kuli, “musali ya butali u yaha ndu ya hae; kono wa sikuba wa i yahulula ka mazoho a hae.” (Liproverbia 14:1) Nzila ye ñwi ya ku yaha ndu ya mina ki ku fa kemelo kwa bueteleli bwa munn’a mina, ku mu babaza ka z’a petile mu nze m’u nga bufokoli bwa hae ka ku wa pilu.

15. Ki ka linzila lifi musali a kona ku abana mwa ku kalimelwa ni ku twaezwa kwa bana ba hae?

¹⁵ Nzila ye ñwi ya ku yaha ndu ya mina ki ku abana mwa ku kalimela ni ku twaeza bana ba mina. Sina ka mutala, mw’a kona ku peta kalulo ya mina mwa ku buluka tuto ya Bibele ya lubasi ku ba ya kamita ni ye susueza. ‘Mu si ke mwa pumulisa mazoho a mina’ ha ku amiwa kwa ku abana niti ya Mulimu ni bana ba mina mo mu fumanela sibaka kaufela—ha mu li mwa musipili kamba ka bunolo fela ha mu nze mu leka lika ni bona. (Muekelesia 11:6) Mu ba tuse ku lukisa likalabo za bona za kwa mikopano ni likalulo mwa Sikolo sa Bukombwa sa Teokratiki. Mu be ba ba tona ka za ku lemuha liswalisano za bona. (1 Makorinte 15:33) Ha ku amiwa kwa litaba za lipimo za bumulimu ni kalimelo, mu bonise bana ba mina kuli mina ni bo munn’a mina mu ba ba swalisani. Mu si ke mwa ba tuhelela ku fapahanya mina ni bo munn’a mina ilikuli bona ba eze se ba lata.

16. (a) Ki mutala ufi wa mwa Bibele o’ tusa ku susueza bashemi ba ba li ba nosi ni bao ba ba mwa linyalo ni y’a si mulumeli? (b) Ba bañwi mwa puteho ne ba kana ba tusa cwañi ba ba cwalo?

¹⁶ Haiba mu mushemi y’a li a nosi kamba mu mwa linyalo ni y’a si mulumeli, ne mu kana mwa tokwa k’u nga ketelelo ku za kwa moya. Seo ne si kana sa ba se si t’ata mi ka linako ze ñwi mane se si zwafisa. Kono mu si ke mwa palelwa. M’ahe Timotea, yena Eunise, n’a kondisize mwa ku mu luta Mañolo a’ kenile “ku zwa kwa bwanana,” ku si na taba ni kuli n’a li mwa linyalo ni munna y’a n’a si mulumeli. (2 Timotea 1:5; 3:15) Mi ba bañata mwahal’a luna ba ikola ku kondisa ko ku swana. Haiba mu tokwa tuso ye ñwi kwa neku la seo, ne mu kana mwa zibahaza butokwi bwa mina kwa maeluda. Ne ba kana ba kona ku lukisa kuli mutu yo muñwi a mi tuse ku ya kwa mikopano ni ku zwela mwa sebelezo ya mwa simu. Ne ba kana ba susueza ba bañwi ku kopanyeleza lubasi lwa mina mwa tusipili twa ku itabisa kamba ku kopana hamoho kwa ku itabisa. Kamba ne ba kana ba lukisa ku ba ni muhasanyi ya na ni yeloseli kuli a mi tuse ku kalisa tuto ya lubasi.

Bana ba ba Na ni Buitebuho

17. (a) Ba banca ba kona ku ekeza cwañi kwa buiketo bwa lubasi? (b) Ki mutala ufi w’o Jesu n’a file kwa neku la seo?

¹⁷ Ba banca ba Sikreste ba kona ku ekeza kwa buiketo bwa lubasi ka ku latelela kelezo ya kwa Maefese 6:1-3, ye li: “Bana, mu utwe bashemi ba mina ku Mulena, kakuli ki tukelo. Kuteka ndat’aho ni m’aho (ki ona mulao wa pili o na ni sepiso), Kuli za hao li konde, mi u pile mazazi a matelele mwa lifasi.” Ka ku swalisana ni bashemi ba mina, mu bonisa likute la mina la ku kuteka Jehova. Jesu Kreste n’a li ya petehile mi ka bunolo fela n’a ka kona ku nahana kuli ne ili ku ikeshebisa kwa neku la hae ku ipeya kwatas’a bashemi ba ba si ka petahala. Niteñi, “n’a ikokobeza ku bona. . . . Mi Jesu n’a zwelapili, a talifa, a hula, a tabisa Mulimu ni batu.”—Luka 2:51, 52.

18, 19. (a) Ku kuteka bashemi ba hae mutu ka sibili ku talusañi? (b) Ndu i kona ku ba cwañi sibaka sa ku katuluhela teñi?

¹⁸ Kana ni mina ka ku swana ha mu swaneli ku kuteka bashemi ba mina cwalo? ‘Ku fa likute’ fa ku talusa ku lemuha m’ata a tamaiso a’ tomilwe ka mukwa o’ swanela. (Mu bapanye 1 Pitrosi 2:17.) Mwa miinelo ye miñata likute le li cwalo ki le li swanelwa ku fiwa mane nihaiba bashemi ba mutu haki balumeli kamba ba palelwa ku toma mutala o munde. Mu swanela ku kuteka bashemi ba mina ni ku fita haiba ki balumeli ba ba toma mutala o munde. Mu hupule, hape, kuli kalimelo ni ketelelo ye fiwa ki bashemi ba mina haki ya ka mulelo wa ku mi fa likaniso ka ku s’a swanela. Ka ku fapahana, ki za ku mi sileleza ilikuli mu kone ku “pila.”—Liproverbia 7:1, 2.

¹⁹ Ki tukiso ye lilato hakalo he, yeo lubasi lu li yona! Muta banna, basali, ni bana kaufela ba latelela milao ya Mulimu ya bupilo bwa lubasi, ndu i ba sibaka sa buiketo, sibaka sa ku katuluhela teñi. Nihakulicwalo, but’ata bo bu ama ku ambolisana ni ku twaezwa kwa bana ne bu kana bwa zuha. Taba ya luna ye tatama i buhisana ka m’o bo buñwi bwa but’ata b’o bu konwa ku tatululelwa.

Kana Mw’a Hupula?

◻ Ki mutala mañi o ne u filwe ki banna, basali, ni bana ba ba saba Mulimu mwa linako za ku ñolwa kwa Bibele?

◻ Ki liseli mañi leo Bukreste ne bu monyehezi fa kalulo ya munna?

◻ Ki kalulo mañi yeo musali a swanezi ku peta mwa lubasi lwa Sikreste?

◻ Ba banca ba Sikreste ba kona ku ekeza cwañi kwa buiketo bwa lubasi?

[Siswaniso se si fa likepe 21]

“Mwa Bukreste ne ku si na se ne si bonahala ku ba se sinca ni se si tiile, ha si bapanyiwa kwa miinelo ya muzamao o maswe ya mwa linako zeo, ku fita mo ne u inezi mubonelo wa Bakreste kwa linyalo. . . . [Ne u] tahisize kalulo ya linako ze nca kwa mufuta wa mutu”

[Siswaniso se si fa likepe 22]

Banna ba Sikreste ba susueza basali ba bona ku talusa maikuto a bona, mi ba beya maikuto ao mwa munahano