Vuluka Umpangi obe Mukatampe!
“Vuluka Umpangi obe . . . mafuku mabi po keafikile.”—MUSAPUDI 12:1.
YEHOVA upanga bengidi bandi bukomo bwa kulonga kiswamutyima kyandi. (Isaya 40:28-31) Upānanga’bo pampikwa kutala myaka. Ino nakampata bankasampe bepāne kudi Leza bo bene bafwaninwe kwingidija na tunangu myaka yabo ya bunkasa ne bukomo bwabo. Wivwane balonge namino, nabya abalama madingi a “Musapudi,” Solomone Mulopwe wa kala wa Isalela. Wānene’mba: “Vuluka Umpangi obe mu mafuku obe pokidi nkasampe, mafuku mabi po keafikile, ne myaka ifwena e pokanena’mba: Nkidipo ne nsangaji mu ao.”—Musapudi 1:1; 12:1.
2 Madingi a Solomone a kuvuluka Umpangi Mukatampe mu bunkasampe āpelwe dibajinji bankasampe bana-balume ne bana-bakaji ba mu Isalela. Mwanda bābutwidilwe mu muzo mwipāne kala kudi Yehova. Lelo bana ba bene Kidishitu bepāne dyalelo nabo? Bine, bafwaninwe kuvuluka Umpangi wabo Mukatampe. Shi bamuvuluka nabya bakamupa bulēme ne kumwena’mo kamweno.—Isaya 48:17, 18.
Bifwa bilumbuluke bya pa kala
3 Bankasampe bavule batelelwe mu nsekununi ya Bible bāshile bifwa bilumbuluke bya kuvuluka Umpangi wabo Mukatampe. Kifwa Yosefa, mwanā Yakoba, wāshilwile ukidi nkasampe kuvuluka Umpangi wandi. Mukaja Potifela paāsakile kumongola’mba balonge nandi busekese, wāpelele na kininga, amba: “Lelo nkalonga namani ne buno bubi bukatampe byamwiko namino? Mbulwe kupya mambo kudi Leza mwine’ni?” (Ngalwilo 39:9) Samwele mwine Levi nandi monka na monka, kāvulukilepo Umpangi wandi’nka mu bwanuke bwandi, ehe, i mu būmi bwandi bonso. (1 Samwele 1:22-28; 2:18; 3:1-5) Davida, nkasampe wa mu Betelema, wādi uvuluka Umpangi wandi byabinebine. Kikulupiji kyandi mudi Leza kyāmwekele patōka paālwile na Ngodiata kampangala mwine Fidishitia, kamunena’mba: “Abe wiya ko ndi ne kipete, ne mukobe, ne muketo; ino ami nanshi ngiya kodi mu dijina dya Yehova wa bibumbo, Leza wa mavita a Isalela ōtuka. Dyalelo dino’di Yehova ukumpa mu kuboko kwami; kadi nkakutapa ne kukutyiba mutwe obe; . . . amba pano panshi ponsololo payuke’mba mudi Leza mu Isalela kadi; kabidi’mba ne kitango kino kyonsololo’ki kiyuke’mba Yehova kapandijapo ne kipete ne mukobe, mhm; mwanda bulwi i bwa Yehova, kadi ukemupana mu kuboko kwetu.” Kepāijijepo, Ngodiata wāipaibwa, bene Fidishitia bānyema.—1 Samwele 17:45-51.
4 Nkasampe mukwabo wādi uvuluka Umpangi Mukatampe i mwanuke mwana-mukaji mwine Isalela wāselelwe bu musungi. Wāsapwidile mukaja Nemani mudyavita mwine Shidea bukamoni bulumbuluke ne wandi mulume wāenda kudi mupolofeto wa Leza, wāundapwa makopo andi, wāikala ke mutōtyi wa Yehova. (2 Balopwe 5:1-19) Yoshia Mulopwe nkasampe nandi wājokeje na kininga mutōtelo utōka wa Yehova. (2 Balopwe 22:1–23:25) Ino kifwa kitabukile kunengela kya muntu wāvulukile Umpangi wandi Mukatampe mu bwanuke i Yesu wa Nazala. Ivwana byāmufikile paādi na myaka 12. Bambutwile bandi bāendele nandi ku Yelusalema ku Pashika. Pa kujoka amba batale Yesu kumweka mpika, baāluka kebenda bamukimba. Mu difuku dya busatu, bāmutana wisamba myanda ya mu Bisonekwa na bafundiji mu tempelo. Yesu pa kulondolola kipangujo kya inandi wādi uselele mutyima kūlu, wāipangula’tu amba: “Kyo munkimbila i kika? Lelo kemuyūkilepo’mba kiñendelemo’mba [ngikale mu njibo] ya Tata’ni?” (Luka 2:49) Kudi Yesu, kusapwilwa misapu ya mvubu kumushipiditu mu tempelo, ‘njibo ya Shandi,’ kyādi kintu kya kamweno. Dyalelo nadyo, Njibo ya Bulopwe ya Batumoni ba Yehova i kifuko kilumbuluke kya kumwena’ko buyuki bwabinebine bwa kuyuka Umpangi wetu Mukatampe.
Vuluka Yehova tamba’nka pano!
5 Mutōtyi utōta Yehova na mutyima onso usakanga kushilula mwingilo Wandi aye ukidi mwanuke, mwa kwingidila Leza mu būmi bwandi bonso. Ino i byepelo’ka bidi na muntu usupakanya bunkasampe bwandi mu bintu byabitupu pampikwa kuvuluka Umpangi? Musapudi wānene ku bukomo bwa mushipiditu amba: “Vuluka Umpangi obe mu mafuku obe pokidi nkasampe, mafuku mabi po keafikile, ne myaka ifwena e pokanena’mba: Nkidipo ne nsangaji mu ao.”—Musapudi 12:1.
6 Kekudipo muntu usangelanga “mafuku mabi” a bununu. Ino banunu bendelelanga na kuvuluka Leza bekalanga na nsangaji. Kifwa Shimioni, mu bununu bwandi wāselele Yesu ukidi mwanuke mu maboko andi mu tempelo, kanena na nsangaji amba: “Ino abe Mfumwami, bantalule bidi biyampe, ami mupika obe, monka mwendele kinenwa kyobe. Ke-mantu ami meso amwene bupandiji bobe. Bo walongolwele kala ku meso a bantu bonso. Kitōkeji kya kusokokela baJentaila, ne ntumbo ya bobe bantu bene Isalela.” (Luka 2:25-32) Ana nandi, mununu wa myaka makumi mwanda ne iná, wādi uvuluka Umpangi wandi. Wādi utanwa nyeke mu tempelo, ne pāletelwe Yesu ukidi mwana wa lukeke, nandi wādi ponka. “Apo ponka kadi wamufwijako namino kudi Leza, kāmunenena ku bonso bakutengela kukūlwa mu Yelusalema.”—Luka 2:36-38.
7 Batumoni ba Yehova banunu bengila mwingilo wa Leza mu ano mafuku bekalanga pakwabo na misongosongo ne na bijika pala pala bya bununu. Ino abo i bantu bansangaji, bine, tutendelanga mwingilo wabo wakikōkeji! Badi na “tusepo twa Yehova,” mwanda bayukile amba i Aye ukwete ino ntanda na bukomo bwandi kebubwanika kushindwa, i aye ubikikile Yesu Kidishitu bu Mulopwe mukomokomo wa mūlu. (Nehemia 8:10) Kino kyo kitatyi kya banunu ne bankasampe kuta mutyima ku musoñanya unena’mba: “Ne balumyana ne bakajana bene kumo; ne bana-balume banunu ne bankasampe. Batendele dijina dya Yehova; ke-dintu dijina dyandi dyo dyonka ditumbijibwa; ntumbo yandi īdi peulu pa ntanda ne diulu dīne kumo.”—Mitōto 148:12, 13.
8 “Mafuku mabi” a bununu i mafuku a kūmwa umeso—mafuku a malwa pa malwa—ku boba babulwa kuvuluka Umpangi wabo Mukatampe, bampikwa kwivwanija mpango yandi mitabuke kunengela. Kebevwanijangapo bintu bya kumushipiditu bikokeja kwibafukatyija mityima senene mu matompo a bununu ne mu malwa amweshibwa bantu tamba kasha Satana upangwa mūlu. (Kusokwelwa 12:7-12) O mwanda, musapudi witusoñanya kuvuluka Umpangi wetu kumeso kwa “dyuba ne mwinya ne kweji ne ñenyenye po bikafīta, ne makumbi [pa] kujoka mvula ke mupite kalá.” (Musapudi 12:2) Lelo bino binenwa bishintulula namani?
9 Solomone wādingakenye myaka ya bunkasa na bushipo bwa mu Paleshitina, bwikalanga dyuba, kweji ne ñenyenye bikelema mūlu mutōka tō, mwampikwa makumbi. Papo bintu byonso bikyeñenya. Ino shi ke ku bununu, mafuku a muntu ekalanga pamo bwa buyo bwa mvula ne mashika, buletela muntu makambakano a zenzeka. (Yoba 14:1) I bulanda mpata shi tubayuka Umpangi ino kumwingidila mpika mu myaka ya bushipo bwa būmi bwetu! Mu myaka ya buyo, ya ku bununu, bintu bikomanga, nakampata ku boba bādi bapityija mikenga ya kwingidila Yehova mu bunkasampe bwabo, pa mwanda wa kwipāna kobādi bepēne mu bintu byabituputupu. Eyo, pambulwa kutala myaka yotudi nayo, ‘tulondelelei Yehova’ pamo bwa mwāmulondelele Kalebu mwingidi wakikōkeji wāingile pamo na mupolofeto Mosesa.—Yoshua 14:6-9.
Bibi bīyanga na bununu
10 Solomone utela monka bikoleja bya “mu difuku’dya po bakazakala balami ba njibo, ino bakomokomo bakebandika abo bene, ne bakupela bukula bakaleka mwanda wa butyetye, kadi batala ku malolo nabo bafityijibwa.” (Musapudi 12:3) “Njibo” inenwa pano i ngitu ya muntu. (Mateo 12:43-45; 2 Kodinda 5:1-8) “Balami” bayo i maboko ne makasa akinga ngitu ne kwiipawila bisakibwa. Ku bununu, maboko ne makasa bizakalanga, byazoza, byaoya, kebyenda bitalala pamo bwa bidi na kinkonye. “Bakomokomo”—maulu—kebakidipo bu bipanda bikomo, ino bazoza, kebetonte, papo binyantyilo kebyenda bisheta pa kwenda. Ino mwene usepelelanga pomonanga banabetu banunu bāya ku kupwila kwa bwine Kidishitu?
11 Bana-bakaji “bakupela bukula bakaleka mwanda wa butyetye”—mu muswelo’ka? Meno akabola nansha akapwa na kukonkoka mu kanwa, mwashala matyetye pakwabo mutupu nansha dimo. Kutwa nansha kupela bidibwa bikomo ke bukula kwakoma. Bana-bakaji “batala ku malolo”—ke meso kadi, pamo ne bukomo bwa kumona—nabo kebabumbudima, kutadije bafityidila fukutu bwī.
12 “Kabidi,” ye musapudi ukibweja’ko, “binjilo bisambakena bikeshita mu mukenza, ne diwi dya kupela bukula i dityetye, kadi basantamuka pa diwi dya kyoni, ne bāna bana-bakaji ba ñimba bakatukijibwa.” (Musapudi 12:4) Binjilo bibidi bya kyakanwa—milomo—byashilula kushitulwa kapengululwa, pamo ne kapengululwa kene kakoma kushitulwa mwa kulombwela bidi mu “njibo,” mu ngitu, ya boba ke banunu kebengidilapo Leza. Kekukidipo kintu kikilupwilwa mu “mukenza” wa būmi bwa bantu. Lelo kidi namani ku banunu basapudi bapyasakane ba Bulopwe? (Yoba 41:14) Bendanga bityebitye ku njibo ne njibo, nansha byobesamba na kukolelwa, ino na bubine batendelanga Yehova!—Mitōto 113:1.
13 Diwi dya kupela bukula dikalanga dityepa mwanda bidibwa pano ke bitankunibwa na bibuyu byambulwa meno. Mununu kakonkejangapo tulo twandi mu butanda senene. Nansha ke kudila kwa koni kwandi i kumukambakanya. Ñimbo yabwanya kwimba ke ibala-inga kete, diwi dya kutemba nadyo dibazoza. “Bana-bakaji ba ñimba”—ntendo ya ñimbo—‘batūkija diwi.’ Ne kwivwana biyampe ñimbo imbwa ne minjiki yombwa na bantu bakwabo nako kwatyepa. Inoko banunu bashingwe-māni ne bapwani nabo, bavule ke bakidipo bankasampe, bakitululanga mawi abo ne kwimba ñimbo ya kutendela Leza ku kupwila kwa bwine Kidishitu. Bine, tudi na nsangaji pa kwikala nabo mu kipwilo twelela Yehova tubobo pamo!—Mitōto 149:1.
14 Bine, boba banunupa nunupē badi na makambakano mpata, nakampata boba bādi bavulaminwe Umpangi! Musapudi unena’mba: “Eyo bakakwatwa moyo wa kyokya kilakila, ne nzuba ikekala mu dishinda, ne mutyi wa alamode ukatōya maluba, ne batete bakekokanga, ne [bipa bya manzekele pobitoyoka, BB]; mwanda muntu wenda kwandi ku kīkalo kya nyeke, ne bamadilo baendakana mu mukenza koku ne koku.” (Musapudi 12:5) Banunu bavule bakwatwanga moyo wa kupona pa lukala lulampe. Ne kutala’tu bintu bilabila nako’nka kwibakwatyijanga moyo. Kitatyi kyobendanga mu mukenza muyudile bantu, bekalanga na nzuba ya kutambwa nansha kulongwa kibi na bangivi.
15 Ku muntu mukulumpe, “mutyi wa alamode ukatōya maluba” ufunkila padi pa nywene yandi yendanga itōkoloka, ku mfulo ke mvwi idi tō. Mvwi ikukukanga pamo bwa buluba bwa mutyi wa alamode. Kadi mununu ‘paekokanga’ bwitonte, pakwabo maboko enda ayela nansha makasa pa kifuka, koku mankongweba akondamīne mūlu, udingakananga na batete. Nansha shi umo umbukata mwetu waikala uno muswelo, tuyukei amba batwe bonso tudi mu kibumbo kya njie ya Yehova idi na bukomo bwa kunyema lubilo!—Tala Kiteba kya Mulami, 1 Kweji 5, 1998, paje 14-19.
16 Mununu kekalangapo divule na buya bwa kudya bidibwa nansha shi bidi na butobaji pamo bwa bipa bya manzekele. Manzekele adibwanga mwanda wa kulangula ndyoko. ‘Kutoyoka kwa bipa bya manzekele’ kukimba kulombola amba patyepanga buya bwa kudya bidibwa bwa mununu, nansha bino bipa kebikokejapo kumupa ndyoko ya kwibidya. Byonso bino bilombola amba papo kalumba ku kibundu, “ku kīkalo [kyandi] kya nyeke.” Kikekala kīkalo kyandi kya lonso shi kadipo uvuluka Umpangi wandi, ino wadi ulondalonda mashinda mabi alengeja Leza aleke kumuvuluka ku lusangukilo. Biyukeno bya lufu lwenda lufwena mununu biyukenanga ku diwi dya kudila ne ku mitompwe ilupuka ku binjilo bya kyakanwa kyandi.
17 Twi bakankamikwe kuvuluka Umpangi wetu kepaikele “monji wa ndalama ukutululwa, nansha nguvu ya nsahabu i tyumunwa, nansha mulondo mwine uladika pa nsulo’pa, nansha lutonto lutyumunwa pa mushimwa.” (Musapudi 12:6) “Monji wa ndalama” ukokeja kwelekeja bunomvi bwitwanga ne bu māni a mu muongo. Wivwane dino dishinda dya kutendelwa ditumanga misapu ku bongolo dyoneke onekē, nabya kubapu, ke lufu. “Nguvu ya nsahabu” ibwanya kufunkila pa bongolo, budi mu kabamba kadi pamo bwa lūvu, bulamete’ko bunomvi bwa mu muongo. Bongolo i bwa bulēme, budingakanibwe na nsahabu, wivwane bwikale koya, kubapu lufu lubamweka.
18 ‘Mulondo mwine wa nsulo’ i mukunka (mutyima), utambulanga milungu yonso ya mashi ne kutuma’o akajokoloke mu ngitu yonso. Muntu pa kufwa, mukunka umwangalanga pamo bwa mulondo muladike, mwanda keukitambulapo mashi, kwiabika, nansha kwiapompa mu ngitu a kudisha ne kutalaja umbidi mwa kwikadila’o mūmi. “Lutonto lutyumunwa pa mushimwa” lwaleka’byo kujokoloka, mashi adi ajokoloka mwa kulamina būmi aimana. Bine, nanshi Yehova wāsokwedile Solomone muswelo ujokolokanga mashi mu ngitu myaka tutwa 17 kumeso kwa muñanga William Harvey kulombola moajokolokelanga.
19 Musapudi ubweja’ko amba: “Penepa kadi luvumbi lulubuka ku nshi mo lwandi’mwa; ino mushipiditu ujokela kudi Leza wapene’o.” (Musapudi 12:7) “Lutonto” byolwatyumunwa, ngitu ya muntu, yāpungilwe ku luvumbi lwa panshi, ijokelanga konka ku luvumbi. (Ngalwilo 2:7; 3:19) Enka namino, muya wafwa, mwanda mushipiditu, bukomo bwingila, wāmupele Leza ujokelanga kwadi ne kushala nyeke na Umpangi wetu.—Ezekyele 18:4, 20; Yakoba 2:26.
I Bika bitengele boba bamuvuluka?
20 Solomone wālombwele na bubine mvubu idi mu kuvuluka Umpangi wetu Mukatampe. Eyo, buno būmi bwīpi, bwa makambakano onkaonka ke bonsopo ku boba bavuluka nyeke Yehova, balonga kiswamutyima kyandi na mutyima umo. Bekale banunu nansha bankasampe, abo bonso badi na milangwe pamo bwa yoya yādi na Mosesa wālombele amba: “Witulombole ñeni ya kubala mafuku etu, amba twimwene bātwe bene mutyima wa ñeni.” Mupolofeto mwityepeje wa Leza wāsakile Yehova amulombole nansha kumufundija, aye ne bene Isalela, kwikala na tunangu twa kukwatakanya makasa abidi ‘mafuku a myaka yabo’ ne kwiengidija mu muswelo mwitabijibwe na Leza.—Mitōto 90:10, 12.
21 Nakampata bene Kidishitu bankasampe bo bene bafwaninwe kulaminina ano madingi ebadingila musapudi a kuvuluka Umpangi. Bine, badi na mikenga miyampe ya kwingidila Leza mingilo ikola! Twikale batame nansha banuke, shi twifunde kubala mafuku etu na kutumbija Yehova mu kino “kitatyi kya ku mfulo,” nankyo tukendelela na kwiabala nyeke ne nyekeke. (Danyele 12:4, NW; Yoano 17:3) Pa kusaka twiabale uno muswelo, i bine lwendo lwetu lufwaninwe kwikala lwa kuvuluka Umpangi wetu Mukatampe. Tufwaninwe kwingila mingilo yonso yotunenwe kwingidila Leza.
Usa kulondolola namani?
◻ Mwanda waka bankasampe i bakankamikwe kuvuluka Umpangi wabo?
◻ I bifwa’ka bimobimo bya mu Bisonekwa bya boba bādi bavuluka Umpangi wabo Mukatampe?
◻ I bintu’ka bibi bīyanga na bununu bitelelwe na Solomone?
◻ I bika bitengele mu mafuku āya kumeso boba bavuluka Yehova?
[Study Questions]
1. Bankasampe bepāne kudi Leza bafwaninwe kwingidija muswelo’ka bunkasa ne bukomo bwabo?
2. Bana ba bene Kidishitu bepāne kala bafwaninwe kulonga bika?
3. I bifwa’ka byāshile ba Yosefa, Samwele ne Davida?
4. (a) I bika bilombola amba Umpangi wetu Mukatampe wādi uvulukwa na mwanuke mwana-mukaji mwine Isalela wāselelwe bu musungi mu Shidea ne na Yoshia Mulopwe nkasampe? (b) Yesu paādi ukidi na myaka 12 wālongele bika bilombola amba wādi uvuluka Umpangi wandi?
5. Mu bishima bya abe mwine, ukokeja kunena namani byobya byēsambile musapudi mu Musapudi 12:1?
6. I bika bilombola’mba ba Shimioni ne Ana bādi ke banunu bādi bavuluka Umpangi wabo Mukatampe?
7. I ngikadilo’ka idi’mo boba banunupila mu mwingilo wa Leza?
8, 9. (a) “Mafuku mabi” i mafuku a kūmwa umeso ku bāni, ne mwanda waka i mabi kobadi? (b) I muswelo’ka okokeja kushintulula Musapudi 12:2?
10. I bika byelekejibwa na (a) “balami ba njibo”? (b) “bakomokomo”?
11. Bano batelelwe mu muneneno wa kyelekejo bu bana-bakaji “bakupela bukula” ne “batala ku malolo” i bāni?
12. (a) “Binjilo bisambakena bikeshita mu mukenza” muswelo’ka? (b) Le ulanga namani pa mwanda utala banunu basapudi ba Bulopwe?
13. I muswelo’ka ulombola musapudi makambakano makwabo a bununu, ino bidi namani ku bene Kidishitu banunu?
14. I moyo’ka wikalanga nao banunu?
15. “Mutyi wa alamode ukatōya buluba” muswelo’ka, ne batete “bakekokanga” namani?
16. (a) ‘Kutoyoka kwa bipa bya manzekele’ kukimba kulombola bika? (b) “Kīkalo kya nyeke” kya muntu i kīkalo’ka, ne i biyukeno’ka bilombolanga amba pano kafwena ku lufu?
17. “Monji wa ndalama” ukutululwanga muswelo’ka, ne “nguvu ya nsahabu” yelekejanga bika?
18. ‘Mulondo mwine wa nsulo’ welekejanga bika, ne i bika bilongekanga shi ubaladika?
19. Binenwa bidi mu Musapudi 12:7 bidi na buluji’ka pa kufwa?
20. I bika byālombele Mosesa mu milombelo yandi idi mu Mitōto 90:12?
21. Shi tusaka kubala mafuku etu na kutumbija Yehova, i bika byotufwaninwe kulonga?
[Picture on page 11]
Ba Davida, mwanuke mwana-mukaji musungi mwine Isalela, Ana, ne Shimioni bādi bavuluka Yehova
[Picture on page 12]
Batumoni ba Yehova banunu bengidilanga Umpangi wabo Mukatampe mwingilo ukola na nsangaji