Ntanda Yakubulwa’mo Mboloji Kitatyi’ka?

“NADI nalota.” Pano ke padi myaka 50, mu 28 Kweji 8, 1963, Martin Luther King mwimaniji wa byepelo bya bantu mwine Amerika, wānene bino binenwa mu mwisambo wandi mutumbe. King wāshintulwile kilotwa kyandi nansha lukulupilo lwandi na kwingidija binenwa bitenga mutyima amba, bantu bakekala na būmi bwampikwa kwisañuna kwa tubila. Nansha byaānene bino binenwa kumeso a bemvwaniki ba mu États-Unis, bantu ba mizo mivule baitabije kilotwa kyandi.

Myeji isatu kupwa’tu kwa mwisambo wa King, mu 20 Kweji 11, 1963, matanda 100 ne kupita aitabija Binenwa bya Kitango kya Bumo bwa Mizo bya Kutalula’ko Miswelo Yonso ya Kwisañuna kwa Misaka. Mu makumi a myaka yalondele’po, bāitabijija binenwa bikwabo bya uno muswelo. Na bubine, buno bukomo bonso bwālongelwe bwalengeje bantu beipangule amba, le bisa kufula namani?

Mu mafuku 21 Kweji 3, 2012, Ban Ki-moon Mulembi Mukatampe wa O.N.U. wanene amba: “Kudi bipwano bivule ne bingidilwa​—enka ne kwiivwanika kwa matanda​—mwanda wa kukankaja kwisañuna kwa tubila, misaka, mushikwa wa beni ne kaninga-mpo. Nansha nabya, kwisañuna kwa tubila kwendelelanga na kususula midiyo ne midiyo ya bantu kujokoloka ntanda yonso.”

Nansha ke mu matanda mobaendelele kulonga bukomo bwa kulwa na kwisañuna kwa misaka ne na miswelo mikwabo ya mboloji, bakiipangulanga’mo amba: Le kuno kukimba kulumbulula kukatalula milangwe idi mu bantu nansha kufundija bantu baleke kumwekeja mboloji? Bamo bakulupile amba i enka kuno kulumbuluka kubwanya kukankaja kwisañuna, ino kekubwanyapo kutalula’ko mboloji. Mwanda waka? Mwanda kwisañuna i kilongwa kibwanya kumweka ne kupebwa mfuto kupityila ku kijila, ino mboloji idi mu milangwe ne mu malangatyima a bantu, mwine mokeipēlangapo kupwa.

Nanshi, pa kutalula’ko mboloji kebilombepo’nka kulonga bukomo bwa kukankaja bilongwa bya kwisañuna, ino i ne kushinta milangwe ne mifwatakanyo ya muntu pa bantu ba musaka mukwabo. Le bine kino kibwanya kulongeka? Shi i amo, namani? Tubandaulei bidi myanda mivule ya mu būmi, iketukwasha tumone muswelo ubwanya kushinta bantu ne kintu kibwanya kwibakwasha bashinte.

BIBLE WĒBAKWESHE BANEKENYE MBOLOJI

Linda: Nābutwidilwe mu Afrika wa Kunshi. Nādi mona bantu bonso bafita bene Afrika wa Kunshi bu i ba munshi, bakubulwa kufunda, kebakulupilwapo, enka ne bu bengidi ba bazungu. Milangwe yami yādi mitādilwe na mboloji ami papo kuyuka mpika. Inoko, ino milangwe yāshilwile kushinta kitatyi kyonāshilwile kwifunda Bible. Nēfundile’mba, “Leza kalemekangapo bantu amba: Yeu ye yeu” ne amba mutyima ye udi na mvubu kutabuka lukoba lwetu nansha ludimi lotwisamba. (Bilongwa 10:34, 35; Nkindi 17:3) Kisonekwa kya Fidipai 2:3, kyāunkweshe ndyuke amba shi mona muntu yense bu untabukile, nabya mbwanya kunekenya mboloji. Kwiendeja mungya misoñanya ya mu Bible pamo bwa ino, kwaunkweshe nte bakwetu mutyima kwakubulwa kubanga lukoba lwabo. Pano nemonanga bu munyongololwe mu bupika bwa mboloji.

Michael: Nātamine mu kifuko mwādi bazungu bene Ostrali bavule, kadi nātamije mboloji bininge pa bene Azia, nakampata Bashinwa. Shi namona muntu umweka bu mwine Azia kitatyi kyonādi ñendeja motoka, nādi ntukija dikalashi dya motoka ne kumunena binenwa bisansa, kimfwa’mba, “Abe mwine Azia, kajokele kwenu!” Ami pa kwifunda Bible mwenda mafuku, nayuka muswelo umonanga Leza bantu. Wibasenswe kwakubulwa kubanga kobatambile nansha mumwekelo wabo. Buno buswe bwāntengele, mushikwa wami waalamuka ke buswe. Kwimwena kuno kushinta kukatampe i kintu kya kutulumuka. Pano ngidi na nsangaji mikatampe ya kupwana na bantu ba mu matanda onso ne bitamina byonso. Kino kyātandabwile mumweno omona būmi ne kundetela nsangaji mikatampe.

Sandra: Mama i wa ku Umunede mu Delta, Nijeria. Ino kisaka kya ba tata i kya ku Edo kadi kisambanga ludimi lwa Esan. Pa mwanda wa kuno kwishila, mama wāsusukile na mboloji ya kisaka kya ba tata kufika’nka ne difuku dyaāfwile. O mwanda nātyipile’mba, nkibwanyapo kupwana na muntu wisamba ludimi lwa Esan ne amba nkikesongepo na muntu wa ku Edo nansha dimo. Ino, kitatyi kyonāshilwile kwifunda Bible, nashilula kumona bintu na mumweno mwishile. Bible byanena’mba Leza kadipo’mba yeu ye yeu ne amba yense umutyina ye witabijibwa nandi, le ami ne ani wa kushikwa muntu pa mwanda wa kisaka nansha ludimi lwabo? Nāshintyile milangwe yami ne kulonga ndoe na kisaka kya ba tata. Kwingidija misoñanya ya mu Bible kwaumpele nsangaji ne ndoe ya mutyima. Kadi kwāunkweshe mpwane na bakwetu pampikwa kubanga kitamina kyabo, musaka, ludimi nansha muzo wabo. Ino i muntu’ka onesongele nandi? I muntu wa ku Edo kadi wisamba ludimi lwa Esan!

Mwanda waka Bible wābwenye kukwasha bano bantu ne bakwabo bavule banekenye mushikwa keudi mpwilo ne mboloji? Mwanda Bible i Kinenwa kya Leza. Kidi na bukomo bwa kushinta muswelo ulanga ne ufwatakanya muntu pa bakwabo. Kadi, Bible ulombola bintu bikwabo bifwaninwe kulongwa mwanda wa kupwa mboloji yonso.

BULOPWE BWA LEZA BUKAPWA MBOLOJI YONSO

Nansha buyuki bwa mu Bible byobubwanya kwitukwasha twilame ne kufundwila kulampe mushikwa, kudi bintu bibidi byotufwaninwe kulwa nabyo kumeso kwa kufundula’ko lonso mboloji. Kibajinji, i bubi ne kubulwa kubwaninina kwa muntu. Bible unena patōkelela amba: “Kekudipo muntu wampikwa kupya mambo nansha umo.” (1 Balopwe 8:46) Nanshi, nansha shi twikankile’ko namani, tulwanga bulwi bwa munda na bwālwile na mutumibwa Polo wāsonekele amba: “Papo pōswele kulonga kiyampe bubi budi nobe.” (Loma 7:21) Nanshi, mu mutyima wetu wakubulwa kubwaninina mutambanga kitatyi ne kitatyi “byakukanina bibi bibi” bibwanya kutwala ku mboloji.​—Mako 7:21.

Kya bubidi, i lupusa lwa Satana Dyabola. Bible umutela bu “ntapañani” ne kunena’mba i “ñongoji wa panopantanda ponso.” (Yoano 8:44; Kusokwelwa 12:9) Kino kishintulula kine kitādile’ko mboloji ne kine kikomeninwe bantu kutalula’ko kwisañuna, kwitapa kwa bana na bana, ne miswelo mikwabo ya kwisañuna kwa misaka, bipwilo ne kubulwa kwifwila lusa.

Nanshi, kumeso kwa kutalula’ko mboloji lonso, bubi bwa bantu, kubulwa kubwaninina ne lupusa lwa Satana Dyabola bifwaninwe bidi kutalulwa’ko. Bible ulombola’mba Bulopwe bwa Leza bukebitalula’ko.

Yesu Kidishitu wāfundije balondi bandi kulombela kudi Leza amba: “Bulopwe bobe bufike. Muswidile mutyima obe mūlu ne panopantanda pene i monka.” (Mateo 6:10) Leza ukengidija Bulopwe bwandi mwanda wa kutalula’ko bukondame bonso​—kubadila’mo ne kasumalomo ne mboloji.

Kitatyi kikafika Bulopwe bwa Leza ne kuludika myanda ya ntanda, Satana ‘ukakutwa,’ nansha kukankajibwa lonso, kutyina’mba “wakongola dikwabo mizo.” (Kusokwelwa 20:2, 3) Penepa kukekala “ntanda īngi mipya,” nansha kisaka kya muntu, mwine “mwikalanga boloke.”a​—2 Petelo 3:13.

Boba bakekala mu kino kisaka kya bantu boloke bākajokejibwa ku bubwaninine ne kunyongololwa ku bubi. (Loma 8:21) Byobadi babikalwa ba Bulopwe bwa Leza, “kebakasanshijapo, nansha kōna kwine.” Mwanda waka? “Mwanda panopanshi pakayula ne kuyukidija kwa Leza.” (Isaya 11:9) Mu kine kitatyi’kya, bantu bonso bakefunda mashinda a Yehova Leza ne kwiula ngikadilo yandi ya buswe. Ino yo ikekala mfulo ya mboloji yonso, “ke-kuntu kwa Leza kutupu kulemekwa kwa bantu’mba, yeu ye yeu mhm.”—Loma 2:11.

[Kunshi kwa dyani]

[Bifwatulo pa paje 6]

[Bifwatulo pa paje 5]

Martin Luther King, unena mwisambo wandi wimanine pa byepelo bya bantu

[Kutambile Kifwatulo]

© Bob Adelman/​Corbis

[Bifwatulo pa paje 6]

[Bifwatulo pa paje 6]

“Nemonanga bu munyongololwe mu bupika bwa mboloji.”​—Linda

[Bifwatulo pa paje 6]

“Nayuka muswelo umonanga Leza bantu.”​—Michael

[Bifwatulo pa paje 7]

“Nāshintyile milangwe yami ne kulonga ndoe.”​—Sandra