Shapita 16
Umbikalo wa Leza ubapebwa lupusa
UMBULA bwa tununu twa myaka mivule, bantu ba lwitabijo bādi batengele nyeke kitatyi kyādi kya kukashilula bulopwe bwa Leza kubikala. Kimfwa, Abalahama “wadi utengele kibundi kya byalwilo, kya mushimiki ne mulongi wakyo, Leza.” (Bahebelu 11:10) Kino “kibundi” i Bulopwe bwa Leza. Mwanda waka ibutelwe bu “kibundi”? Mwanda mu kitatyi kya pakala, balopwe bādi babikala ne pa kibundi kimo kete. Omwanda bādi batela nyeke kibundi bu bulopwe.
2 Ku bana-babwanga ba Kristu, babajinji, Bulopwe bwa Leza kyādi kintu kyabinebine. (Mateo 20:20-23) Bādi beipangula nyeke’mba: Kristu ne abo bene, i kitatyi’ka kyobādi bafwaninwe kushilula kubikala? Difuku dimo dyebasokokele Yesu kunyuma kwa kusanguka kwandi, bādi kebamwipangula’mba: “A Mfumwetu, lelo i kino kitatyi kyosakujokeleja Isalela bulopwe?” (Bilongwa 1:6, NW) Lelo nobe, udi na kipyupyu kya kusaka kuyuka kitatyi kyādi kifwaninwe kubikala Kristu?
BULOPWE BULOMBIBWA NA BAKRISTU
3 Kristu wafundije bandi bana-babwanga balombele kudi Leza’mba: “Bulopwe bobe bufike. Kiswamutyima kyobe kilongeke pano panshi enka mo kikadile mulu.” (Mateo 6:9, 10, MB) Ino padi ukokeja kukanena’mba: “Mwene’mba Leza i Mulopwe nyeke ne nyeke? Shi i amo, lelo mwanda’ka kadi kifwaninwe kulomba Bulopwe bwandi bwiye?”
4 Eyo, Bible utelanga Yehova bu “Mulopwe wa nyeke.” (1 Temote 1:17) Kadi Bible unenanga’mba: “Yehova [imunyingije] lupona lwandi mu madiulu; kadi bulopwe bwandi i bubikale konso.” (Mitoto 103:19) Nyeke ne nyeke, Yehova i Mulopwe Mukatakata ubikele peulu pa bintu byonso, mūlu ne pano panshi. (Yelemia 10:10) Inoko, pamwanda wa kutomboka kobatōmbokele bubikadi bwandi mu Edena, Yehova wateakenye mpangiko ya kutula’ko umbikalo wa pabula. I uno umbikalo wasoñenye Yesu bandi bana-babwanga bekale kulomba. Uno umbikalo udi na mpango ya kupwija myanda yonso yalupwilwe na Satana ne na boba bapelele kubikalwa na Leza.
5 Buno Bulopwe, nansha umbikalo mupya, ibutulweko na Mulopwe mukatakata aye mwine, Yehova Leza. I Bulopwe bwandi. Bible wibutelanga bu “bulopwe bwa Leza.” (Luka 9:2, 11, 60, 62; 1 Kodinda 6:9, 10; 15:50) Butelwanga kadi ne bu bulopwe bwa Kristu, mwanda Yehova watongele wandi Mwana mwanda wa ekale Mulopwe wa buno bulopwe. (2 Petelo 1:11) Ka na motwekimwenine kala, kudi bantu 144 000, batongwe mu bantu ba pano panshi, bakabikala pamo na Kristu. (Kusokwelwa 14:1-4; 20:6) Omwanda Bible unenanga’mba i “bwabo bulopwe.”—Danyele 7:27.
6 Bakwabo banenanga’mba buno Bulopwe bwashilwile kubikala mu mwaka wajōkele Yesu mūlu’wa. Amba Kristu washilwile kubikala kitatyi kyapungulwidile bandi bana-babwanga mushipiditu sandu mu difuku dya Pentekosa mu mwaka wa 33 K.K. (Bilongwa 2:1-4) Inoko, uno umbikalo wa Leza utudilweko mwanda wa kupwija makambakano onso alupwilwe na butomboki bwa Satana kewashilwilepo kubikala mu mwine mwaka’wa. I kutupu kintu nansha kimo kilombola’mba ‘mwana mwana-mulume,’ kushintulula kokunena’mba umbikalo wa Leza, uludikwa na Kristu bu mulopwe, amba wabutwilwe mu kine kitatyi’kya ne kushilula kubikala. (Kusokwelwa 12:1-10) Lelo Yesu wapelwe lupusa lwa bulopwe kampanda mu mwaka wa 33 K.K.?
7 Eyo, Yesu washilwile kubikala pa kibumbo kya bandi bana-babwanga bādi bafwaninwe kukamulonda mūlu. Omwanda Bible unena’mba, nansha byobādi bakidi pano pantanda, inoko “webatundulwidile umbulopwe bwa Mwana wa lusa lwandi [lwa Leza].” (Kolose 1:13) Inoko, buno buludiki nansha “bulopwe” bubikele Yesu pa bakristu badi na kikulupiji kya kukekala mūlu, ke aopo umbikalo wafundije Yesu bandi bana-babwanga kulomba. Ubikele buno bulopwe enka pa bantu 144 000 kete bakabikala nandi pamo momwa mūlu. Umbula bwa myaka mivule, i abo kasuku kabo kete bādi babikelwe na buno bulopwe. Luno lupusa nansha ‘bulopwe bwa Mwana wa lusa lwa Leza’ bukapwanga kitatyi kikenda muntu wamfulo, mu bano babikelwe na buno bulopwe, kukalonda Kristu momwa mūlu. Kubikalwa kwabo na Kristu kukapwanga, bakekalanga ke bantu bakabikala pamo nandi.
WASHILULA KUBIKALA UMBUKATA MWA BALWANA NANDI
8 Pājokele Kristu momwa mūlu, kunyuma kwa lusangukilo lwandi, kashilwilepo kubikala enka mu kine kitatyi’kya, Mhm. Wādi ufwaninwe bidi kwilaija mubula bwa kitatyi kampanda, ye mwikinenena ne mutumibwa Polo’mba: “Aye uno [Kristu] byaelele kitapwa kimo kyonka kya nyeke kya pa mambo, washikete ku lundyo lwa Leza; ko konka kwākulupile, poso bidi bakumushikwa balongibwe ke kitulo-kya-maulu andi.” (Bahebelu 10:12, 13) Pa bwēne kitatyi kyādi kifwaninwe kubikala kristu, Yehova wamunene’mba: “Bikala [nansha amba enda ukanekenye] umbukata mwa boba bakushikilwe.”—Mitoto 110:1, 2, 5, 6.
9 Ke kyakutulumukapo shi umbikalo wa Leza udi na beushikilwe, mwanda bantu bonso kebakokejapo kwitabija umbikalo kampanda wibape mbila ya kulonga enka biyampe kete. Omwanda pa kupwa kushintulula muswelo ukabikala Yehova ne wandi Mwana peulu pa bintu byoso, mūlu ne pano pantanda, Bible unenanga’mba “mizo yakalabele.” (Kusokwelwa 11:15, 17, 18) Satana utakikanga bantu batombokele Bulopwe bwa Leza.”
10 Pashilwile umbikalo wa Leza kubikala, Satana ne bamwikeūlu bandi bādi bakidi nyeke momwa mūlu. Kino kyalupwile divita kiponka na ponka, mwanda kebādipo basenswe buno bulopwe. Penepo Satana ne bamwikeūlu bandi, bapāngwa momwa mūlu, ne diwi dyalupuka’mba: “Pano kubaiya lupandilo, ne bukomo, ne bulopwe bwa Leza wetu, ne lupusa lwa Kristu.” Eyo, bulopwe bwa Leza bwashilula kubikala! Madiulu keasepelela, mwanda Satana ne bandemona bandi abapangwa’mo. Bible unena’mba: “Sepelelai pa uno mwanda uno manwe madiulu, ne bonso bēkele monka.”—Kusokwelwa 12:7-12.
11 Lelo ntanda nayo idi mu nsangaji? Mhm, kubikala kwa Bulopwe kufwaninwe kuleta byamalwa bikatampe pano pantanda. Bible unena’mba: “Yo! malwa obe, abe pano panshi, ne abe mema mwine; mwanda dyabola watūkila po mudi ne bukalabale bukatampe bwine, pa kuyuka’mba: Ngidi ne kakitatyi katyutyu.” (Kusokwelwa 12:12) Yuka biyampe uno mwanda: Kubikala kwa Bulopwe bwa Leza ke kwādipo kufwaninwe kuleta ponka na ponka ndoe ne mutyima-nteke pano pantanda. Ndoe ya binebine ikayanga mwenda mafuku, kitatyi kikashilula Bulopwe kubikala pano pantanda ponso, kushintulula kokunena’mba kumfulo kwa kano “kakitatyi katyutyu,” pakanekenyibwa Satana ne bamwikeūlu bandi, bakakomenwe muswelo wa kususula bantu.
12 I kitatyi’ka kyapāngilwe Satana mūlu, washilula pano kukalabela ba pano pantanda bininge, pakuyuka’mba kubamushadila “kakitatyi katyutyu”? Bulopwe bwa Leza bwashilwile kubikala kitatyi’ka? Lelo Bible imuletepo malondololo? Tukokeja kwikikulupila. Mwanda waka? Mwanda, tamba pa kala Bible wasapwile kitatyi kyādi kifwaninwe kwiya Mwana Leza pano pantanda, musunsa umbajinji, mwanda wa kwikala’ye bu Meshiasa. Na bubine, walombwele ne mwaka mwine waikele ke Meshiasa. Ino, kubikala kwa Meshiasa, nansha Kristu, bu mulopwe nako? Bine Bible ketushilepo mu kitonto pa uno mwanda.
13 Inoko, padi muntu ukokeja kwipangula’mba: ‘I pepi palombwele Bible mwaka mwine wādi ufwaninwe kumweka Meshiasa pano pantanda?’ Mukanda umo wa mu Bible witwa bu Danyele unena’mba: “Kushilwila ku kutamba kwa kinenwa [kya] kulubula ne kūbakulula Yelusalema, kutūla ne ku mwine mushingwe-māni [Meshiasa, NW], mfumu’wa, kukekala mayenga asamba-abidi kabidi ne mayenga makumi asamba ne abidi,” ao onso pamo i mayenga 69. (Danyele 9:25) Inoko ke mayengapo abinebine, shi ādi’mba i mayenga abinebine longa i mafuku 483 kete. Ino i mayenga 69 a myaka. Ao onso i myaka 483. (Ezankanya na Umbadilo 14:34.) Lupusa lwa kubakulula nsakwa ya Yelusalema lwaletelwe mu mwaka wa 455 K.K.K.a (Nehemia 2:1-8) Ano mayenga 69 a myaka abwēne pa kupitapo myaka 483, mu mwaka wa 29 K.K., paile Yesu kudi Yoano kubatyijibwa ne pāshingilwe māni a mushipiditu sandu, waikala ke Meshiasa nansha Kristu.—Luka 3:1, 2, 21-23.
KITATYI KYASHILWILE BULOPWE BWA LEZA KUBIKALA
14 I kisonekwa’ka kya mu Bible kilombwelwe’mo mwaka washilwile Kristu kubikala mu bulopwe bwa Leza? Tubandaulei monka mukanda wa Danyele. (Danyele 4:10-37) Mu kino kisonekwa, mutyi mukatampe ne mulampe bininge wa nsongo yādi itengele mūlu, i kyelekejo kya mulopwe Nebukaneza wa mu Babiloni. Wādi mulopwe mukatampe mpata kashiku kandi mu kine kitatyi’kya. Inoko, Mulopwe Nebukaneza wafudile ku kuyuka’mba bine kudi muntu mukatampe bininge kumupita aye, ubikele bu mulopwe. I “Mwine Mukatakata Mwine” nansha “Mulopwe wa mūlu,” Yehova Leza. (Danyele 4:34, 37) Shi ke pano, uno mutyi mulampe wa nsongo yādi itengele mūlu, i kyelekejo kya bulopwe bwa Leza bwabikele peulu pa bintu byonso, na kampata butala pano pantanda. Mu kitatyi kampanda, Yehova walombwele bubikadi bwandi kupityila ku Bulopwe bwashimikile aye mwine mu muzo wa Isalela. Omwanda bādi batela balopwe ba ku kisaka kya Yuda bu bādi ‘bashikete pa lupona lwa Yehova.’—1 Bilongwa 29:23.
15 Kukwatañana na shapitra wa 4 mu mukanda wa Danyele, uno mutyi mukatakata watētelwe. Inoko, bashile kitako kyao panshi, penepo bekikuta nkano ya bilonda ne mikuba, mwanda wa kwiunkankaja uleke kumena poso ka kitatyi kitungwe na Leza aye mwine kikabwane, ebiya ino nkano ikakutululwe, ukashilule kadi monka kushipuka. Ino i muswelo’ka ne i kitatyi’ka kyatētelwe bulopwe bwa Leza?
16 Bulopwe bwa Yuda bwashimikilwe na Yehova aye mwine bwaikele kutwela mu mashinda a munyanji bininge, wasoñanya Mulopwe wa Babiloni ebutyumune. Kyalongekele mu mwaka wa 607 K.K.K. Ivwana kyobanēne Zedekia, mu mwine mwaka’wa, mulopwe wamfulo wa Yuda washikete pa lupona lwa Yehova, amba: “Fundula nkaka [kibango kya bulopwe, NW] . . . Kine kinoki nakyo kekikekalakopo monka, ehe, poso’nka aye mwine’kyo wafika; ino nkamupa’kyo.”—Ezekyele 21:25-27.
17 Ye mu uno muswelo watyumwinwe bulopwe bwa Leza bwādi bulombwelwe kupityila mu kyelekejo kya “mutyi,” bwatyumwinwe mu mwaka wa 607, mwanda kebwadipo bukimaninwe na umbikalo wa pano pantanda. Mwaka wa 607 waikele bu mwaka washilwile kitatyi kyatelelwe na Yesu mwenda mafuku bu “bitatyi bitungwe bya mizo” (NW), nansha bu “myaka ya bajentaila.” (Luka 21:24) Mubula bwa kino kitatyi kitungwe, ikutupu umbikalo nansha umo waikele kwimanina bulopwe bwa Leza pano panshi.
18 Ino, lelo i kika kyādi kifwaninwe kulongeka kumfulo kwa “bitatyi bitungwe bya mizo”? Yehova wādi wa kupa kudi “yewa mwine’kyo,” keye Yesu Kristu, lupusa lwa kubikala bu mulopwe. Nanshi, shi tulondelonde kitatyi kyafudile “bitatyi bitungwe bya mizo,” tukayuka kitatyi kyashilwile Kristu kubikala.
19 Kukwatañana na Danyele shapitra wa 4, kino “kitatyi kitungwe” kyādi kya kulala “bitatyi bisamba-bibidi.” Kwādi kwa kupita kitatyi kya “bitatyi bisamba-bibidi,” umbula bwa ino myaka, bulopwe bwa Leza bwādi bwezankanibwe na “mutyi,” bwādi bwa kuleka’byo kuludika, pano panshi. (Danyele 4:16, 23) Lelo kino kitatyi kya “bitatyi bisamba-bibidi” kyādi na bula bwa mafuku anga?
20 Kukwatañana na Kusokwelwa 12:6, 14, “kyaba kimo [nansha mwaka 1], ne “byaba [nansha myaka 2], ne “kipindi kya kyaba [nansha kipindi kya mwaka], yonso pa myaka isatu ne kipindi, 3 1/2, idi na buvule bwa mafuku 1 260. “Kyaba kimo” kidi na buvule bwa mafuku 360. “Byaba bisamba-bibidi” i buvule bwa mafuku 2 520, kushintulula kokunena’mba (360×7). Ebiya shi twingidije kijila kya mu Bible kya ‘difuku dimo bu mwaka mutuntulu,’ “bitatyi bisamba-bibidi” i myaka 2 520.—Umbadilo 14:34; Ezekyele 4:6.
21 Kipindi kya “bitatyi bitungwe bya mizo” byokyashilwile mu mwaka wa 607 K.K.K., shi tubale myaka 2 520, kushilwila mu mwine mwaka’wa, kino ikitufikije mu mwaka wa 1914 K.K., ye mwaka wafudile “bitatyi bitungwe.” Kino kituvuluja myanda mikatampe yapityile mu 1914, kimfwa Divita Dibajinji dya ntanda yonso, dino divita ye adyo dyashitwile kibelo kya kitatyi kya byamalwa bikyendelela kufikija ne dyalelo. Kino kishintulula’mba Yesu Kristu washilwile kubikala bu Mulopwe wa umbikalo wa Leza wa kokwa kūlu, mu 1914. Buno Bulopwe byokebupwe kala kubikala, tufwaninwe nanshi kulombela “bwiye” bufundule ngikadilo imbi ya Satana pano pantanda.—Mateo 6:10; Danyele 2:44.
22 Inoko padi muntu ukepangula’mba: ‘Shi Kristu kemupwe kala kujoka ne kubikala’ye mu Bulopwe bwa Shandi, mwanda’ka kadi ketumumwenepo na meso?’
[Kunshi kwa dyani]
a Shi usaka kuyuka bukamoni bwa mānga bulombola’mba ino mbila yaletelwe bine mu mwaka wa 455 K.K.K., nankyo tala kishinte “Artaxerxès” mu dibuku Auxiliaire pour une meilleure intelligence de la Bible, dilupwilwe na Wacth Tower Bible and Tract Society of New York, Inc.
[Bipangujo]
1. (a) Bantu balwitabijo, bādi batengele kika? (b) Mwanda’ka Bulopwe bwa Leza ibutelwe bu kibundi?
2. (a) I kika kilombola’mba bulopwe kyādi kintu kyabinebine ku bana-babwanga ba Kristu babajinji? (b) I kika kyobādi basaka kuyuka pa uno mwanda?
3, 4. (a) I kika kilombola’mba Leza i Mulopwe kitatyi kyonso nyeke ne nyeke? (b) Mwanda’ka Kristu wafundije bandi bana-babwanga balombe Bulopwe bwa Leza bwiye?
5. Shi i Bulopwe bwa Leza, mwanda’ka kadi butelwanga ne bu bulopwe bwa Kristu, ne bwa ba 144 000?
6. Bakwabo banenanga’mba Bulopwe bwa Leza bwashilwile kubikala kitatyi’ka?
7. Yesu washilwile kubikala pa ba ani mu mwaka wa 33 K.K.?
8. (a) I kika kilombola’mba kunyuma kwa lusangukilo lwa Kristu wailaije bidi umbula bwa kitatyi kampanda kumeso kwa kushilula kubikala? (b) Pābwene kitatyi kyādi kifwaninwe kubikala Kristu, lelo Leza wamunene kika?
9. (a) Mwanda’ka bantu bonso kebasakengapo kwitabija Bulopwe bwa Leza? (b) Umbikalo wa Leza pa kushilula kubikala, lelo mizo imikimone muswelo’ka?
10, 11. (a) I kika kilongeka mūlu umbikalo wa Leza pakushilula kubikala? (b) I kika kilongeka pano panshi? (c) I kintu’ka kya kamweno kakatampe kyoketufwaninwepo kuvulaminwa?
12. Mwanda’ka tukokeja kunena’mba Bible ukokeja kulombola kitatyi kyādi kifwaninwe kushilula Bulopwe bwa Leza kubikala?
13. I muswelo’ka walombwele Bible, kumeso kwa kitatyi, mwaka wādi ufwaninwe kumweka Meshiasa pano pantanda?
14. “Mutyi” wisambilwepo mu Danyele shapitra wa 4, lelo i kyelekejo kya kika?
15. Patētelwe uno “mutyi,” mwanda’ka bakutyile kitako kyao na nkano?
16. (a) I kitatyi’ka ne i muswelo’ka watētelwe bulopwe bwa Leza? (b) I kika kyobanēne mulopwe wamfulo wa Yuda washikete pa ‘lupona lwa Yehova’?
17. I kitatyi’ka kyashilwile mu mwaka wa 607 K.K.K.?
18. I kika kyādi kifwaninwe kulongeka kumfulo kwa “bitatyi bitungwe bya mizo”?
19. Umbikalo wa Leza wādi wakuleka kuludika, pano pantanda, mubula bwa “kitatyi’ka”?
20. (a) “Kyaba” kimo kidi na bula’ka? (b) “Bitatyi bisamba-bibidi” bidi na bula’ka? (c) Mwanda’ka kifwaninwe kubala difuku dimo bu mwaka mutuntulu?
21. (a) “Bitatyi bitungwe bya mizo” byashilwile kitatyi’ka ne byafudile kitatyi’ka? (b) I kitatyi’ka kyashilwile bulopwe bwa Leza kubikala? (c) Mwanda’ka kifwaninwe kadi kulomba Bulopwe bwa Leza bwiye?
22. I kipangujo’ka kiipangulanga bantu bavule?
[Kapango pa paje 134]
“Lelo i kino kitatyi kyosakujokeleja Isalela bulopwe?”
[Kapango pa paje 139]
Mutyi mukatakata wisambilwepo mu Danyele shapitra wa 4 i kyelekejo kya umbikalo wa Leza. Waingile mubula bwa kitatyi kampanda kupityila ku bulopwe bwa Yuda
[Kapango pa paje 140]
Uno mutyi watētelwe pa tyumwinwe bulopwe bwa Yuda
[Kapango pa paje 141]
Mu 607 K.K.K., bulopwe bwa Yuda, nansha bwa Leza, bwapona Mu 1914 K.K., Yesu washilula kubikala bu Mulopwe wa umbikalo wa Leza wa kokwa kūlu
607 K.K.K. — 1914 K.K.
Kweji wadikumi 607 K.K.K.—kweji wadikumi, 1 K.K.K. = Myaka 606
Kweji wadikumi 1 K.K.—kweji wadikumi, 1914 K.K. = Myaka 1 914
BITATYI BISAMBA-BIBIDI BYA BAJENTAILA = Myaka 2 520