Fanontanian’ny mpamaky
◼ Tena nosavihin’i Sekema tokoa ve Dina, zanakavavin’i Jakoba. Fanaovana herisetra fotsiny ve izany, sa tena nanana faniriana ny hanambady azy i Sekema?
Ny zavatra rehetra dia mahatonga hino fa nanana firaisan’ny lahy sy ny vavy tamin’i Dina tsy fidiny tokoa Sekema ka tena nampiasa azy tamin’ny fomba ratsy. Kanefa, noho ireo fitsidihana tamim-pisakaizana nataony matetika tamin’ny Kananita, dia nametraka ny tenany tao anatin’ny tarehin-javatra nampidi-doza i Dina. Araka ny tena azo inoana, ny nataony dia nitarika an’i Sekema ho raiki-pitia taminy sy hamorona faniriana ny hanambady azy.
Izao no vakintsika ao amin’ny Genesisy 34:1-3: “Dia [Zatra, MN ] nivoaka Dina (...) mba hizaha ny zazavavy tompon-tany. Ary nahita azy Sekema, zanakalahin’i Amora Hivita, andriana tamin’izany tany izany; dia naka azy izy ary nandry taminy ka nampietry [nisavika, MN ] azy. Ary ny fony dia raiki-pitia tamin’i Dina, zanakavavin’i Jakoba; eny, tia ny zazavavy izy”. Na dia tao aza ireo fiezahana nataon-drainy mba hanakiviana ny havany tsy hifanerasera amin’ny Kananita tia filibana, indrindra fa tamin’ny fananganana ny tobiny tany ivelan’ny tanànan’i Sekema sy tamin’ny fanaovana izay hananan’ny fianakaviany fantsakana ho an’ny tenany, Dina dia ‘zatra nivoaka mba hizaha ny zazavavy tompon-tany’. (Genesisy 33:18; Jaona 4:12.) Ny matoanteny hebreo nadika amin’ny fitenenana hoe “zatra nivoaka” dia “imparfait”, fotoana mampiseho fanaovan-javatra tena mitohy na miverimberina. Rehefa ampiasaina amin’ny fotoana toy izany koa io matoanteny io dia adika, araka ny teny manodidina, amin’ny fitenenana hoe “nivoaka (...) tsy tapaka” sy hoe ‘nentina niakatra’. (I Samoela 18:13, MN; I Mpanjaka 10:29.) Tsy tamin’ny fivoahany voalohany àry no nitranga taminy ny loza nihatra tamin’i Dina. Niharihary fa nirin’i Dina ny “hizaha” ireo mponina tao amin’ilay tanàna mba hifankahalalana bebe kokoa tamin’izy ireny.
Tamin’ny anankiray tamin’ny fitsidihan’i Dina, dia ‘naka azy Sekema, ary nandry taminy ka nisavika azy’. Araka ny Diksionera hebreo frantsay nataon’i Sander sy Trenel, ny matoanteny hebreo nadika eo hoe ‘misavika’ dia “manao an-keriny (vehivavy iray)” no dikany, ankoatra ny zavatra hafa. Ao amin’ny Mpitsara 19:24 sy 20:5 io teny io dia adika koa amin’ny hoe ‘mandry [misavika, MN ]’. Io teny hebreo io ihany anefa no ampiasaina ao amin’ny Deoteronomia 22:24, izay ahazoana mihevitra araka ny teny manodidina fa somary nisy fanekena avy amin’ilay vehivavy. Teo am-piandohana, na Sekema na Dina dia nety ho samy tsy nikasa ny ho tonga amin’ny firaisan’ny lahy sy ny vavy. Kanefa rehefa taitra ny fahamaimaizany noho ny hatsaran-tarehin’io virijina tanora hafa dia hafa io, Sekema, lehilahy tsy nahalala tanteraka ireo fotopoto-pitsipika ara-pitondrantenan’ny olona tia fivavahana, dia nanao izay ho nataon’ny ankamaroan’ny Kananita teo amin’ny toerany. Rehefa dinihina tokoa, dia i Dina no tonga tao amin’ny nisy azy! Azo inoana fa nanohitra i Dina tamin’ny filazana fa tsy tiany ny “ho tonga hatramin’izany”, nefa dia nandresy azy i Sekema.
Na dia tsy nanaiky aza i Dina, dia nanana anjara andraikitra tamin’ny fahaverezan’ny naha-virijina azy. Marina fa tsy nitsidika afa-tsy ny “zazavavy tompon-tany” izy. Tsy sarotra anefa ny maka sary an-tsaina ny nety ho toe-pitondrantenan’ireny vehivavy ireny. Ny hoe “nangidy tamin’ny fanahin’Isaka sy Rebeka” ny vadin’i Esao hitita (na kananita), dia mahatonga antsika hahazo an-tsaina ny amin’ny kileman-toetra tsy maintsy ho efa nisy tamin’izany fotoana izany teo amin’ireo “zazavavy tompon-tany”. (Genesisy 26:34, 35; 27:46.) Ny fanao maloto toy ny fandriana amin’ny havana akaiky, fandrian’ny lehilahy amin’ny lehilahy na vehivavy amin’ny vehivavy sy ny fandriana amin’ny biby dia nanjary raikitra tamin’ny fomba fiaina nampiavaka ny “tany Kanana”. (Levitikosy 18:2-25.) Tao anatin’izany toe-javatra izany, inona no azon’i Dina noresahina tamin’ireo vehivavy tanora notsidihiny? Nanantena tokoa ve izy fa hanalavitra izay rehetra fifampikasohana tamin’ny anadahin’izy ireo sy ny sakaiza ratsin’izy ireo? Tamin’ny fisetrana loza, irery araka ny tena azo inoana, teo afovoan’izany vahoaka tia filibana izany, dia nanatona zava-manahirana izy. Fantatr’i Dina izay nitranga tamin’i Saraha sy Rebeka razambeny tany amin’ny tany Kanana. Ny tenany koa dia nanjary rembin’ny lehilahy ratsy fitondrantena tao amin’io firenena io, izay nety ho nihevitra fa zony ny hitondra azy araka izay tian’izy ireo. Nankao amin’ny tarehin-javatra nampidi-doza izy, ary novidiny tamin’ny famoizana ny naha-virijina azy izany, na toy inona na toy inona fanoherany tamin’ny minitra farany. — Genesisy 20:2, 3; 26:7.
Taorian’izany fisehoan-javatra izany, dia notanan’i Sekema tao an-tranony Dina. “Nanao teny malefaka nahafinaritra azy [ara-bakiteny ‘niteny tamin’ny fony’]” izy. Tsy azo inoana loatra hoe ny fifikirana lalina toy izany dia teraka noho ny fihaonana indray mandeha monja. Miharihary fa voamarik’i Sekema ny toetra tsaran’i Dina teo aloha, tsy isalasalana fa tamin’ny fivoahany matetika, hany ka tapa-kevitra ny hanambady azy izy. Ambonin’izany dia nieritreritra angamba izy sy ny rainy fa izany fanipazan-kevitra hampakatra azy izany dia hanonitra kely ny fahavoazana nateraky ny nataony, ka hamarana izay rehetra mety ho tsy fifanarahana izany ka hahatonga azy ireo ho afaka hitana fifandraisana milamina amin’ny fianakavian’i Jakoba nambinina. — Genesisy 34:3, 8.
Izany rehetra izany dia niafara tamin’ny famonoana ho faty an’i Sekema sy ny rainy ary ny lehilahy rehetra tao an-tanàna. Niteraka loza ho an’ny ankohonan’i Jakoba izany fandripahana olona izany. Taona maro taty aoriana, dia mbola nomelohin’i Jakoba mafy foana ny fahatezeran’ireo zanany lahy (Genesisy 34:30; 49:5-7). Tsy ho nitranga mihitsy anefa izany fitohitohizan-javatra nahatsiravina izany raha nitandrina ny fifaneraserany i Dina. Io tapany amin’ny tantara masina io dia fampitandremana ho an’ireo zazavavy kristiana izay, noho ny fitiavana hahafanta-javatra loatra, dia mety ho voan’ny fakam-panahy hiara-miala voly amin’olona tsy manompo an’Andriamanitra. — Ohabolana 13:20.