Поглавје 11

Отпадништво — патот до Бог е препречен

1, 2. а) Зошто се важни првите 400 години од историјата на христијанскиот свет? б) Која вистина во врска со изборот ја кажал Исус?

ЗОШТО се толку важни првите 400 години од историјата на христијанскиот свет? Од истата причина од која се важни првите неколку години од животот на едно дете — затоа што тоа се години на оформување кога се положува темелот за идната личност на поединецот. Што откриваат првите неколку века на христијанскиот свет?

² Пред да одговориме на ова прашање, да се потсетиме на една вистина што ја кажал Исус Христос: „Влезете низ тесната порта; бидејќи широк е и простран патот што води во уништување, и мнозина се оние кои одат по него; додека тесна е портата и тесен патот што води во живот, и малцина се оние кои го наоѓаат“. Патот на опортунизам е широк; а оној на праведни начела е тесен (Матеј 7:13, 14).

 3. Кои два пата стоеле на располагање во почетокот на христијанството?

³ Во почетокот на христијанството, на оние кои ја прифатиле таа непопуларна вера им стоеле на располагање два пата — да се држат за бескомпромисните учења и начела на Христос и на Писмото, или да се приклонат кон широкиот и безгрижен пат на компромис заедно со светот од тоа време. Како што ќе видиме, историјата од првите 400 години покажува кој пат на крајот го избрало мнозинството.

Заводливоста на филозофијата

 4. Според историчарот Дјурант, како влијаел паганскиот Рим врз раната црква?

⁴ Историчарот Вил Дјурант објаснува: „Црквата презела некои религиозни обичаи и форми вообичаени во претхристијанскиот [пагански] Рим — столата и други елементи од одеждите на паганските свештеници, користењето темјан и света водичка при очистување, палењето свеќи и вечно светло пред олтарот, обожавањето на светците, архитектурата на базиликата, римскиот закон како основа за канонското право, титулата понтифекс максимус за Папата и, во четвртиот век, латинскиот јазик . . . Наскоро бискупите, повеќе отколку римските префекти, ќе бидат изворот на ред и основата на власта во градовите; митрополитите, односно надбискупите, ќе ги поддржуваат, па дури и ќе ги заменат провинциските управители, а синодот на бискупите ќе го наследи провинцискиот собор. Римската црква ги следела стапките на римската држава“ (Историја на цивилизацијата: Дел III — Цезар и Христос).

 5. На кој начин ставот на компромис со паганскиот римски свет е во спротивност со раните христијански списи?

⁵ Овој став на компромис со римскиот свет стои во остра спротивност со учењата на Христос и на апостолите. (Види рамка, страница 262.) Апостол Петар советувал: „Љубени . . . со потсетување ги будам вашите способности за јасно размислување, да се сеќавате на зборовите што порано ги говореа светите пророци и на заповедта на Господ и Спасителот, дадена преку вашите апостоли. Затоа вие, љубени, имајќи го однапред ова спознание, чувајте се да не бидете одвлечени со нив преку заблудата на луѓето кои му пркосат на законот, и да не отпаднете од својата постојаност“. Павле јасно советувал: „Не впрегнувајте се во нееднаков јарем со неверници. Зашто, што имаат заедничко праведноста и беззаконието? Или какво заедништво има светлината со темнината? . . ‚„Затоа, излезете од нивната средина и одвојте се“, вели Јехова, „и престанете да го допирате она што е нечисто“‘; ‚„и јас ќе ве примам“‘“ (2. Петрово 3:1, 2, 17; 2. Коринќаните 6:14—17; Откровение 18:2—5).

6, 7. а) Како раните црковни „Отци“ биле под влијание на грчката филозофија? б) Во кои учења посебно се одразува грчкото влијание? в) Какво предупредување дал Павле во поглед на филозофијата?

⁶ И покрај овој јасен совет, отпадничките христијани од вториот век се украсиле со паганската римска религија. Тие се оддалечиле од своите чисти библиски корени и, наместо тоа, се облекле во паганска римска наметка и титули, а се задоиле и со грчка филозофија. Професор Волфсон од Харвардскиот универзитет, во The Crucible of Christianity (Испитот на христијанството), објаснува дека во вториот век во христијанството дошло до голем прилив на „филозофски наобразовани не-Евреи“. Овие биле одушевени од мудроста на Грците и сметале дека постојат сличности меѓу грчката филозофија и учењата од Писмото. Волфсон продолжува: „Понекогаш тие поинаку се изразувале за да се добие впечаток дека филозофијата е Божји посебен дар на Грците по пат на човечко размислување, како што е Писмото за Евреите по пат на директно откровение“. Понатаму вели: „Црковните Отци . . . се впуштиле во својот систематски потфат да покажат на кој начин, зад едноставниот јазик на кој Писмото сака да се изразува, се скриени учењата на филозофите, изразени со нејасни технички термини сковани на нивната Академија, во Лицеумот и во Тремот [центри на филозофска дискусија]“.

⁷ Таквиот став го оставил отворен патот за грчката филозофија и терминологија да продрат во учењата на христијанскиот свет, особено на полето на тринитаријанската доктрина и верувањето во бесмртна душа. Како што наведува Волфсон: „Отците [на црквата] почнале да бараат во купот од филозофска терминологија два добри технички термини, од кои едниот би се користел како ознака за реалноста на различноста на секој член на тројството поединечно, а другиот би се користел како ознака за нивното фундаментално меѓусебно единство“. Сепак, тие морале да признаат дека „концептот за троеден Бог е мистерија која не може да се реши со човечко резонирање“. За разлика од нив, Павле јасно ја препознал опасноста од таквото загадување и ‚изопачување на добрата вест‘ кога на христијаните во Галатија и Колоси им напишал: „Пазете, некој да не ве одведе како свој плен со помош на филозофијата и со празна измама според човечката традиција, според елементарните работи на светот, а не според Христос“ (Галатите 1:7—9; Колошаните 2:8; 1. Коринќаните 1:22, 23).

Воскресението поништено

 8. Со која енигма се борел човекот, и како се обиделе повеќето религии да ја решат?

⁸ Како што видовме во оваа книга, човекот постојано се борел со енигмата на своето кратко и ограничено постоење кое завршува со смрт. Авторот Герхард Херм во својата книга The Celts—The People Who Came Out of the Darkness (Келтите — народ кој излегол од темнината) наведува: „Религијата, меѓу другото, е начин луѓето да се помират со фактот дека еден ден ќе мораат да умрат, било преку ветувањето за подобар живот после смртта, било преку повторно раѓање, или преку двете“. Скоро сите религии се потпираат на верувањето дека човечката душа е бесмртна и дека после смртта таа патува во задгробен живот или се сели во друго суштество.

 9. Што заклучил шпанскиот изучувач Мигел де Унамуно во врска со Исусовото верување во воскресението?

⁹ Речиси сите денешни религии на христијанскиот свет исто така го следат тоа верување. Мигел де Унамуно, угледен шпански изучувач од 20 век, запишал за Исус: „[Тој] верувал и во воскреснувањето на телото [како во случајот на Лазар (види страници 249—252)], на хебрејски начин, а не во бесмртноста на душата, на платонски [грчки] начин . . . Докази за ова можат да се најдат во која било книга на почитувано библиско толкување“. Тој заклучил: „Бесмртноста на душата . . . е филозофска паганска догма“ (Агонијата на христијанството). Таа „филозофска паганска догма“ продрела во учењето на христијанскиот свет, и покрај тоа што е јасно дека Христос воопшто не помислувал на такво нешто (Матеј 10:28; Јован 5:28, 29; 11:23, 24).

10. Кои биле некои од последиците на верувањето во бесмртна душа?

¹⁰ Подмолното влијание на грчката филозофија било клучен фактор за отпадништвото кое настапило по смртта на апостолите. Грчкото учење за бесмртност на душата индиректно изразувало потреба од различни одредишта за душата — небо, пеколен оган, чистилиште, рај, лимбус.a Преку манипулирање со таквите учења, за свештеничката класа станало лесно своите стада да ги држи во подложност и во страв од задгробниот живот, и да изнудува дарови и донации од нив. Тоа нѐ води до едно друго прашање: Како настанала одделената свештеничка класа на христијанскиот свет? (Јован 8:44; 1. Тимотеј 4:1, 2).

Како се формирала свештеничката класа

11, 12. а) Каков друг знак за отпадништво се појавил? б) Каква улога играле апостолите и старешините во Ерусалим?

¹¹ Друг показател за отпадништвото било тоа што службата што требало да ја вршат сите христијани, како што поучувале Исус и апостолите, почнала да се ограничува на одделеното свештенство и на хиерархијата кои се развиле во христијанскиот свет (Матеј 5:14—16; Римјаните 10:13—15; 1. Петрово 3:15). Во текот на првиот век, по Исусовата смрт, неговите апостоли, заедно со други духовно квалификувани христијански старешини во Ерусалим, служеле за да го советуваат и да го насочуваат христијанското собрание. Ниту еден од нив немал надмоќ во однос на другите (Галатите 2:9).

¹² Во 49 година н.е., било неопходно тие да се состанат во Ерусалим за да решат прашања кои се однесувале на сите христијани. Библискиот извештај ни кажува дека после отворена дискусија „апостолите и старешините [презвитери] заедно со целото собрание најдоа за сходно заедно со Павле и со Варнава да испратат во Антиохија мажи кои ги избраа меѓу себе . . . и со своја рака напишаа: ‚Апостолите и старешините, браќа, до оние браќа во Антиохија и Сирија и Киликија кои се од нациите: Поздрав!‘“. Очигледно, апостолите и старешините служеле како административно водечко застапништво за нашироко распространетите христијански собранија (Дела 15:22, 23).

13. а) Кое уредување постоело за непосредно надгледување на секое од раните христијански собранија? б) Кои биле квалификациите за собраниските старешини?

¹³ Со оглед на тоа што водечката група во Ерусалим била раната христијанска подготовка за општо надгледување кое им користело на сите христијани, кој систем на водство го имале тие во секое собрание, на локално ниво? Павловото писмо до Тимотеј јасно покажува дека собранијата имале надгледници (грчки: епископ, изворен збор за „епископално“) кои биле духовни старешини (презвитери), мажи кои со своето однесување и својата духовност биле квалификувани да ги поучуваат сохристијаните (1. Тимотеј 3:1—7; 5:17). Во првиот век, овие мажи не сочинувале една одделена свештеничка класа. Тие не носеле некаква одежда за да се разликуваат. Нивно обележје била нивната духовност. Всушност, секое собрание имало тело од старешини (надгледници), а не монархиска влада на еден човек (Дела 20:17; Филипјаните 1:1).

14. а) На кој начин бискупите на христијанскиот свет конечно ги истиснале христијанските надгледници од нивната положба? б) Кој тежнеел по примат меѓу бискупите?

¹⁴ Со текот на времето зборот епископb (надгледник, надзорник) се променил во „бискуп“, што означува свештеник со судска власт над други членови на свештенството во неговата бискупија. Шпанскиот језуит Бернардино Лорка во врска со ова објаснува: „Отпрвин, не била голема направената разлика меѓу бискупите и презвитерите, а вниманието било посветено само на значењето на зборовите: бискуп бил еквивалент за надзорник; презвитер бил еквивалент за постар маж . . . Но, малку по малку, разликата станала појасна, означувајќи ги со името бискуп поважните надзорници, кои ја поседувале највисоката свештеничка власт и правото да полагаат раце и да доделуваат свештеничка служба“ (Historia de la Iglesia Catolica — Историја на Католичката црква). Всушност, бискупите почнале да функционираат во еден вид монархиски систем, особено од почетокот на четвртиот век. Била воспоставена една хиерархија, односно владејачко тело од свештеници, а бискупот на Рим, кој тврдел дека е наследник на Петар, со текот на времето бил признат од страна на многумина како врховен бискуп и папа.

15. Каков јаз постои помеѓу раното христијанско водство и водството на христијанскиот свет?

¹⁵ Денес, положбата на бискуп во различните цркви на христијанскиот свет е положба на престиж и моќ, обично е добро платена и честопати се поврзува со елитната владејачка класа на одредената нација. Но, помеѓу нивната горделива и возвишена положба и едноставноста на организацијата под Христос и старешините, односно надгледниците на раните христијански собранија, постои огромна разлика. А што да кажеме за јазот помеѓу Петар и неговите таканаречени наследници, кои владеат во раскошниот амбиент на Ватикан? (Лука 9:58; 1. Петрово 5:1—3).

Папската моќ и престиж

16, 17. а) Како знаеме дека раното римско собрание не било под контрола на еден бискуп, или папа? б) Како се развила употребата на титулата „папа“?

¹⁶ Меѓу раните собранија кои го прифатиле водството од апостолите и од старешините во Ерусалим било и собранието во Рим, каде што христијанската вистина веројатно пристигнала некое време по Пентекост 33 н.е. (Дела 2:10). Како и секое друго христијанско собрание од тоа време, тоа имало старешини кои служеле како тело од надгледници без некој од нив да има примат. Сигурно ниту еден од најраните надгледници во римското собрание не бил сметан за бискуп или за папа од страна на своите современици, бидејќи монархискиот епископат на Рим сѐ уште не бил развиен. Почетната точка на монархискиот епископат, односно епископат од еден човек, не може точно да се одреди. Доказите укажуваат дека почнал да се развива во вториот век (Римјаните 16:3—16; Филипјаните 1:1).

¹⁷ Титулата „папа“ (од грчкиот папас, татко) не се користела во првите два века. Поранешниот језуит Мајкл Волш објаснува: „Изгледа дека за првпат еден бискуп на Рим бил наречен ‚папа‘ во третиот век, а тутулата му била доделена на папата Калист . . . До крајот на петтиот век, титулата ‚папа‘ обично се користела за бискупот на Рим и за никој друг. Меѓутоа, сѐ до единаесеттиот век папата не можел да инсистира таа титула да се однесува само на него“ (An Illustrated History of the Popes — Илустрирана историја на папите).

18. а) Кој бил еден од првите бискупи на Рим кој ја наметнал својата власт? б) Врз што се темелело папското тврдење дека има примат? в) Кое е исправното разбирање на Матеј 16:18, 19?

¹⁸ Еден од првите бискупи на Рим кој ја наметнал својата власт бил папата Лео I (папа од 440 до 461 н.е.). Мајкл Волш понатаму објаснува: „Лео си ја присвоил некогашната паганска титула понтифекс максимус, која сѐ уште ја користат денешните папи, а која до крајот на четвртиот век ја носеле римските императори“. Своите постапки Лео I ги темелел врз католичкото толкување на Исусовите зборови кои се наоѓаат во Матеј 16:18, 19. (Види рамка, страница 268.) Тој „изјавил дека на црквата Св. Петар треба да ѝ се даде примат меѓу црквите затоа што Св. Петар бил прв меѓу Апостолите“ (Религиите на човекот). Со овој потег, Лео I јасно покажал дека, додека императорот ја имал световната моќ во Константинопол на Исток, тој спроведувал духовна моќ во Рим на Запад. Оваа моќ била додатно илустрирана кога папата Лео III го крунисал Карло Велики за император на Светата Римска Империја во 800 н.е.

19, 20. а) Како се гледа на папата во поново време? б) Кои се некои од официјалните титули на папата? в) Каква спротивност може да се види помеѓу однесувањето на папите и она на Петар?

¹⁹ Од 1929 световните власти го сметаат папата на Рим за владетел на една одделна суверена држава, Ватикан. На тој начин, како ниту една друга религиозна организација, Римската католичка црква може да испраќа дипломатски претставници, нунции, до владите во светот (Јован 18:36). На папата му се оддава чест со многу титули, како што се Христов Претставник, Наследник на Принцот на Апостолите, Врховен Понтифик на Универзалната Црква, Патријарх на Западот, Примат на Италија, Суверен на Ватикан. Го носат со помпа и церемонија. Му се укажуваат почести резервирани за поглаварот на државата. За разлика од него, забележи како реагирал Петар, наводно првиот папа и бискуп на Рим, кога римскиот стотник Корнелиј паднал пред неговите нозе за да му се поклони: „Но Петар го подигна, велејќи: ‚Стани; и јас сум човек‘“ (Дела 10:25, 26; Матеј 23:8—12).

²⁰ Сега се поставува прашањето: Како отпадничката црква од тие рани векови собрала толку голема моќ и престиж? Како едноставноста и понизноста на Христос и на раните христијани била претворена во гордоста и помпата на христијанскиот свет?

Темелот на христијанскиот свет

21, 22. Наводно каква голема промена настанала во животот на Константин, и како ја искористил?

²¹ Пресвртница за оваа нова религија во Римската Империја била 313 н.е., кога императорот Константин наводно се преобратил во „христијанство“. Како дошло до ова преобраќање? Во 306 н.е., Константин го наследил својот татко и конечно, заедно со Лициниј, станал совладетел на Римската Империја. Врз него влијаела оддаденоста на мајка му кон христијанството и неговото сопствено верување во божествена заштита. Во 312 н.е., пред да тргне во битка близу Рим, на Милвискиот мост, тврдел дека на сон му било речено на штитовите на своите војници да нацрта „христијански“ монограм — грчките букви ки и ро, односно првите две букви од името Христос на грчки.c Со овој ‚свет талисман‘, Константиновите сили го победиле неговиот непријател Максенциј.

²² Кратко по извојувањето на битката, Константин тврдел дека станал верник, иако не бил крстен до кратко пред својата смрт, околу 24 години подоцна. Тој настојувал да ја добие поддршката на таканаречените христијани во својата империја преку „своето прифаќање на [грчките букви] ки-ро [ ] како свој амблем . . . Меѓутоа, буквите ки--ро веќе биле користени како лигатура [спојување на букви] и во пагански и во христијански контексти“ (Испитот на христијанството од Арнолд Тојнби).

23. а) Според еден коментатор, кога започнал христијанскиот свет? б) Зошто можеме да речеме дека Христос не го основал христијанскиот свет?

²³ Со ова бил положен темелот на христијанскиот свет. Британскиот новинар Малком Магриџ во својата книга The End of Christendom (Крајот на христијанскиот свет), пишува: „Христијанскиот свет започнал со императорот Константин“. Меѓутоа, тој го дава и следниов прониклив коментар: „Може дури и да се рече дека самиот Христос го укинал христијанскиот свет уште пред тој да се основа, со тоа што рекол дека неговото царство не било од овој свет — една од неговите најдалекосежни и најважни изјави“. И изјава која религиозните и политичките владетели на христијанскиот свет најшироко ја игнорираат (Јован 18:36).

24. До каква промена дошло во црквата со Константиновото „преобраќање“?

²⁴ Со поддршката на Константин, религијата на христијанскиот свет станала официјална државна религија на Рим. Илејн Пејџлс, професор по религија, објаснува: „Христијанските бискупи, некогаш мета на апсење, мачење и погубување, сега добиле ослободување од данок, дарови од империската ризница, престиж, па дури и влијание во судот; нивните цркви добиле ново богатство, моќ и углед“. Тие станале пријатели на императорот, пријатели на римскиот свет (Јаков 4:4).

Константин, кривоверие и правоверие

25. а) Која теолошка дебата беснеела во Константиновото време? б) Пред четвртиот век, каква била ситуацијата во врска со разбирањето на Христовиот однос со неговиот Татко?

²⁵ Зошто било толку важно Константиновото „преобраќање“? Затоа што, како император, имал моќно влијание врз случувањата во доктринарно поделената „христијанска“ црква и сакал обединетост во својата империја. Во тоа време, меѓу бискупите што зборувале грчки и оние што зборувале латински беснеела дебата околу „врската помеѓу ‚Речта‘, односно ‚Синот‘ на ‚Бог‘ кој бил отелотворен во Исус, и самиот ‚Бог‘, сега наречен ‚Таткото‘ — неговото име, Јахве, било општо заборавено“ (The Columbia History of the World). Некои го претпочитале библиското гледиште дека Христос, Логос-от, бил создаден и затоа бил подреден на Таткото (Матеј 24:36; Јован 14:28; 1. Коринќаните 15:25—28). Меѓу нив бил Ариј, свештеник од Александрија, Египет. Всушност, Р. П. К. Хансон, професор по теологија, наведува: „Пред да избие аријанската контроверзија [четврти век], немало теолог во источната или во западната црква којшто, во некоја смисла, не го сметал Синот за подреден на Таткото“ (The Search for the Christian Doctrine of God — Потрагата по христијанската доктрина за Бог).

26. Каква била ситуацијата во врска со тринитаријанското учење во почетокот на четвртиот век?

²⁶ Ваквото гледиште за Христовата подреденост други го сметале за кривоверие и се свртеле повеќе кон обожавањето на Исус како „Отелотворен Бог“. Сепак, професор Хансон вели дека периодот кој бил во прашање (четвртиот век) „не претставувал историја на одбрана од нападите на отвореното кривоверие [аријанизмот] врз договореното и утврдено [тринитаријанско] правоверие. Во врска со темата за која главно дискутирале сѐ уште немало правоверна доктрина“. Тој продолжува: „Сите вклучени верувале дека авторитетот на Писмото е на нивна страна. Секој ги опишувал другите како неправоверни, нетрадиционални и небиблиски“. Религиозните редови биле потполно поделени по ова теолошко спорно прашање (Јован 20:17).

27. а) Што направил Константин во обидот да ја реши дебатата околу природата на Исус? б) Колку претставителен за црквата бил концилот во Никеја? в) Дали Никејското кредо ја решило контроверзијата во врска со доктрината за тројство која била во развој?

²⁷ Константин сакал обединетост во своето царство, па во 325 н.е. свикал концил на своите бискупи во Никеја, сместена на источното, грчко говорно подрачје од империјата, преку Босфор, отспротива на новиот град Константинопол. Се вели дека биле присутни отприлика 250 до 318 бискупи, што значи само мал дел од вкупниот број на бискупи, и повеќето од присутните биле од грчкото говорно подрачје. Не бил присутен дури ни папата Силвестер I.d После жестока дебата, од непретставителниот концил произлегло Никејското кредо со својата голема пристрасност кон тринитаријанската мисла. Сепак, концилот не успеал да ја реши таа доктринарна расправа. Не ја разјаснил улогата на Божјиот свет дух во тринитаријанската теологија. Дебатата беснеела со децении, и за да се постигне конечна согласност биле потребни повеќе концили, авторитетот на неколку императори и примена на протерување. Тоа било победа за теологијата, а пораз за оние кои се држеле на Писмото (Римјаните 3:3, 4).

28. а) Кои се некои од последиците на доктрината за тројство? б) Зошто не постои никаква библиска основа за обожавање на Марија како „Мајка Божја“?

²⁸ Низ вековите, еден од резултатите на учењето за тројство бил тој што единствениот вистински Бог, Јехова, бил потопен во мочуриштето на Бого-Христовата теологија на христијанскиот свет.e Следната логична последица на таа теологија била тоа што, ако Исус навистина бил Отелотворен Бог, тогаш Исусовата мајка, Марија, очигледно била „Мајка Божја“. Низ годините тоа водело до најразлични форми на обожавање на Марија, и покрај потполниот недостиг на стихови кои на Марија би ѝ придале некаква посебно важна улога, освен улогата на понизна биолошка мајка на Исусf (Лука 1:26—38, 46—56). Низ вековите, Римската католичка црква го развила и го дотерувала учењето за Мајка Божја, што довело до тоа многу католици да ја возвишуваат Марија далеку погорливо отколку што го обожаваат Бог.

Раскол во христијанскиот свет

29. На каков развој на настаните предупредил Павле?

²⁹ Друга карактеристика на отпадништвото е дека тоа довело до поделба и расцепканост. Апостол Павле прорекол: „Јас знам дека после моето заминување меѓу вас ќе влезат угнетувачки волци кои нема да постапуваат нежно со стадото, и од вас самите ќе станат луѓе кои ќе зборуваат искривени работи за да ги одвлечат учениците по себе“. Павле им дал јасен совет на коринќаните кога рекол: „Ве опоменувам, браќа, преку името на нашиот Господ Исус Христос сите да зборувате сложно, и меѓу вас да нема поделби, туку да бидете соодветно обединети во ист ум и во ист правец на размислување“. И покрај Павловата опомена, отпадништвото и поделбите наскоро фатиле корени (Дела 20:29, 30; 1. Коринќаните 1:10).

30. Која ситуација наскоро се развила во раната црква?

³⁰ По неколку децении од смртта на апостолите, меѓу христијаните веќе бил очигледен раскол. Вил Дјурант вели: „Самиот Целз [противник на христијанството од вториот век] саркастично забележал дека христијаните се ‚расцепени на толку фракции, што секој поединец сака да има своја партија‘. Околу 187 [н.е.], Иренеј навел дваесет варијанти на христијанство; околу 384 [н.е.] Епифаниј наброил осумдесет“ (Историја на цивилизацијата: Дел III — Цезар и Христос).

31. Како дошло до главната поделба во Католичката црква?

³¹ Константин повеќе ја сакал источната, грчка страна од својата империја и ова го покажал со градењето на еден огромен нов главен град на подрачјето на денешна Турција. Тој му дал име Константинопол (современ Истанбул). Резултатот бил тој што низ вековите Католичката црква се поларизирала и се поделила и според јазикот и според географијата — Рим на запад, каде што се зборувало латински, против Константинопол на исток каде што се зборувало грчки.

32, 33. а) Од кои натамошни причини се делел христијанскиот свет? б) Што вели Библијата за употребата на ликови во обожавањето?

³² Раздорни дебати околу аспектите на учењето за тројство, кое сѐ уште се развивало, продолжиле да предизвикуваат немир во христијанскиот свет. Во 451 н.е., во Калцедон бил одржан друг концил за да се дефинира карактерот на Христовите „природи“. Додека Западот го прифатил кредото донесено на овој концил, источните цркви не се согласиле, и ова довело до формирање на коптската црква во Египет и Абисинија и „јакобитски“ цркви во Сирија и Ерменија. На единството на Католичката црква постојано му се заканувале поделби заради тешко разбирливи теолошки работи, особено во врска со дефинирањето на доктрината за тројство.

³³ Друга причина за поделба било обожавањето на ликови. Во текот на осмиот век, бискупите од Исток се побуниле против ова идолопоклонство и влегле во она што се нарекува нивни иконокластичен период, или период на уништување на ликовите. Со текот на времето тие се вратиле на употребата на икони (Излез 20:4—6; Исаија 44:14—18).

34. а) Што водело до главниот расцеп во Католичката црква? б) Кој бил крајниот резултат на овој расцеп?

³⁴ Натамошен голем испит настапил кога западната црква кон Никејското кредо го додала латинскиот збор филиок („и од Синот“) за да укаже дека Светиот Дух произлегува и од Таткото и од Синот. Крајниот резултат на ова шествековно преиначување бил расцеп, кога „во 876 година, синод [од бискупи] во Константинопол го осудил папата како за политички активности така и за тоа што не била исправена кривоверноста на клаузата филиок. Оваа постапка од страна на Истокот била дел од потполното отфрлање на тврдењето на папата дека има универзална судска власт над Црквата“ (Религиите на човекот). Во 1054 година, еден папски претставник го екскомуницирал патријархот на Константинопол, кој за возврат го проколнал папата. Овој расцеп конечно водел до формирање на источните православни цркви — грчката, руската, романската, полската, бугарската, српската и други автокефални цркви.

35. Кои биле валдензите, и како се разликуват нивните верувања од оние на Католичката црква?

³⁵ Во зачеток било и едно друго движење кое предизвикало немир во црквата. Во 12 век, Петар Валдо од Лион, Франција, „ангажирал некои изучувачи да ја преведат Библијата на langue d’oc [регионален јазик] на јужна Франција. Тој ревносно го проучувал преводот и заклучил дека христијаните треба да живеат како апостолите — без личен имот“ (The Age of Faith — Доба на верата, од Вил Дјурант). Тој засновал проповедничко движење чии припадници станале познати како валдензи. Тие го отфрлиле католичкото свештенство, индулгенциите, чистилиштето, трансупстанцијацијата и други традиционални католички обичаи и верувања. Се прошириле и во други земји. Концилот во Тулуз во 1229 се обидел да ги запре со тоа што забранил да се поседуваат библиски книги. Биле дозволени единствено литургиски книги и тоа само на мртвиот латински јазик. Но допрва претстоеле нови религиозни поделби и прогонства.

Прогонство на албижаните

36, 37. а) Кои биле албижаните, и во што верувале тие? б) Како биле задушени албижаните?

³⁶ На југот на Франција во 12 век започнало уште едно движење — албижани (познати и како катари), наречени според градот Алби, каде што имало многу следбеници. Тие имале своја целибатна свештеничка класа, чии членови очекувале да ги поздравуваат со длабока почит. Верувале дека Исус на својата последна вечера зборувал симболично кога за лебот рекол, „ова е Моето тело“ (Матеј 26:26, СП). Ги отфрлиле доктрините за тројство, за раѓање од девица, за пеколен оган и за чистилиште. На тој начин, активно ги ставиле под сомнеж учењата на Рим. Папата Инокентиј III дал упатства како да бидат прогонувани албижаните. „Ако е неопходно“, рекол тој, „спречете ги со меч.“

³⁷ Против „кривоверците“ била поведена крстоносна војна, а католичките крстоносци масакрирале 20.000 мажи, жени и деца во Безје, Франција. По големо крвопролевање, во 1229 настапил мир, и албижаните биле поразени. Концилот во Нарбон „забранил лаиците да поседуваат каков и да е дел од Библијата“. Коренот на проблемот за Католичката црква лежел очигледно во тоа што Библијата постоела на народен јазик.

38. Што била инквизицијата, и како функционирала таа?

³⁸ Следниот чекор што го презела црквата бил воспоставувањето на инквизицијата, суд поставен за да се задуши кривоверството. Веќе владеел дух на нетолеранција меѓу луѓето кои биле суеверни и премногу желни да ги линчуваат и да ги убијат „кривоверците“. Условите во 13 век дозволиле црквата да ја злоупотребува моќта. Меѓутоа, „кривоверците кои Црквата ги осудила требало да бидат предадени на ‚световната рака‘ — локалните власти — и да бидат живи изгорени“ (Доба на верата). Препуштајќи го дословното погубување на световните власти, црквата привидно би била ослободена од вина за крв. Со инквизицијата започнала една ера на религиозно прогонство кое довело до злоупотреба, лажни и анонимни предавства, убиства, кражби, мачење и бавна смрт на илјадници кои се осмелиле да веруваат поинаку од црквата. Слободата на религиозно изразување била задушена. Имало ли некаква надеж за луѓето кои го барале вистинскиот Бог? Поглавје 13 ќе го даде одговорот.

39. Кое религиозно движење започнало во седмиот век, и како?

³⁹ Додека сето ова се случувало во христијанскиот свет, еден единствен Арап на Средниот Исток зазел став против религиозната апатија и идолопоклонството на својот сопствен народ. Во седмиот век, тој започнал со едно религиозно движење кое денес им заповеда послушност и покорност на скоро една милијарда луѓе. Тоа движење е исламот. Нашето следно поглавје ќе ја разгледа историјата на неговиот пророк и основач и ќе објасни некои од неговите учења како и изворот од кој потекнуваат тие.

[Фусноти]

[Рамка на страница 262]

Раните христијани и паганскиот Рим

„Кога се појавило христијанското движење во Римската Империја, поставило предизвик пред паганските преобратеници да ги променат своите ставови и однесување. Многу пагани, кои биле воспитани да го сметаат бракот само како социјално и економско уредување, хомосексуалните односи како очекуван елемент на образованието на машките, машката и женската проституција како нормална и оправдана, а разводот, абортусот, контрацепцијата и подложувањето [на смрт] на несаканите мали деца како на практична погодност, ја прифатиле, на изненадување на своите фамилии, христијанската порака, која била спротивна на нивните обичаи“ (Адам, Ева и Змијата, од Илејн Пејџлс).

[Рамка на страница 266]

Христијанството наспроти христијанскиот свет

Порфириј, тирски филозоф од третиот век и противник на христијанството, го поставил прашањето: „Дали за карактеристичниот облик на христијанската религија сносат одговорност следбениците на Исус, а не самиот Исус? Врз основа на Новиот завет, Порфириј (а и Јулијан — римски император од четвртиот век и противник на христијанството) покажал дека Исус не се нарекувал себеси Бог и дека проповедал, не за себеси, туку за единствениот Бог, Богот на сите. Неговите следбеници биле тие што го напуштиле неговото учење и вовеле еден нов сопствен начин со кој Исус (а не единствениот Бог) станал предмет на обожавање и восхитување . . . [Порфириј] покажал со прст на едно вознемирувачко спорно прашање за христијанските мислители: дали христијанската вера почива врз проповедањето на Исус или врз идеите кои ги сковале неговите ученици во генерациите по неговата смрт?“ (The Christians as the Romans Saw Them — Христијаните од гледна точка на Римјаните).

[Рамка на страница 268]

Петар и папството

Во Матеј 16:18, Исус му рекол на апостол Петар: „А Јас тебе ти велам: ти си Петар [грчки: Петрос] и на тој камен [грчки: петра] ќе ја изградам црквата Своја, и вратите на пеколот нема да ја надвладеат“ (СП). Врз основа на овој стих, Католичката црква тврди дека Исус ја изградил својата црква врз Петар кој, вели таа, бил првиот во непрекинатата линија од бискупи на Рим, кои станале негови наследници.

Кој бил каменот на кој Исус укажал во Матеј 16:18, Петар или Исус? Контекстот покажува дека поентата на дискусијата била идентификувањето на Исус како „Христос, Син на живиот Бог“, како што и самиот Петар признал (Матеј 16:16, СП). Според тоа, логично е дека баш Исус би бил тој цврст камен темел на црквата, а не Петар, кој подоцна трипати се одрекол од Христос (Матеј 26:33—35, 69—75).

Како знаеме дека Христос е темелниот камен? Од Петровото лично сведоштво, кога напишал: „Доаѓајќи кај него како кај жив камен, додуша, отфрлен од луѓето, но избран, скапоцен кај Бог. . . Зашто во Писмото стои: ‚Гледај! Јас поставувам на Сион камен, избран, аголен камен-темелник, скапоцен; и никој кој практикува вера во него никако нема да се разочара‘“. Павле, исто така, навел: „Изградени сте на темелот на апостолите и пророците, додека самиот Христос Исус е аголен камен-темелник“ (1. Петрово 2:4—8; Ефешаните 2:20).

Нема доказ ниту во Писмото ниту во историјата дека Петар имал некаков примат меѓу апостолите. Самиот тој не спомнал такво нешто во своите писма, а другите три евангелија — вклучувајќи го и она на Марко (кое, очигледно, Петар му го раскажал на Марко) — не ја ни спомнале Исусовата изјава на Петар (Лука 22:24—26; Дела 15:6—22; Галатите 2:11—14).

Нема дури ни некаков апсолутен доказ дека Петар некогаш бил во Рим (1. Петрово 5:13). Кога Павле го посетил Ерусалим, ‚Јаков, Кифа [Петар] и Јован, кои се броеле за столбови‘, му дале поддршка. Така, во тоа време Петар бил еден од најмалку трите столбови на собранието. Тој не бил „папа“, ниту бил познат како таков или како главен „бискуп“ во Ерусалим (Галатите 2:7—9; Дела 28:16, 30, 31).

[Слика на страница 264]

Мистичниот триаголник на тројството на христијанскиот свет

[Слики на страница 269]

Ватикан (знамето прикажано подолу) испраќа дипломати во светските влади

[Слики на страница 275]

Концилот во Никеја го положил темелот за она што подоцна ќе стане доктрина за тројство

[Слики на страница 277]

Обожавањето на Марија со дете, во средината, го одразува многу постарото обожавање на пагански божици — лево, египетските Изида и Хорус; десно, римската Матер Матута

[Слики на страница 278]

Источни православни цркви — Свети Николај, Софија, Бугарија, и долу, Св. Владимирова, Њу Џерзи, САД

[Слика на страница 281]

„Христијанските“ крстоносци биле организирани не само за да го ослободат Ерусалим од исламот туку и да ги масакрираат „кривоверците“, како валдензите и албижаните

[Слики на страница 283]

Томас де Торкемада, доминикански калуѓер, ја предводел суровата шпанска инквизиција, која користела справи за мачење за да изнуди признание