Младите прашуваат

Што треба да знам за социјалните мрежи? — дел 1

„Имам пријатели во други земји и најдобар начин да одржувам контакт со нив е преку социјалните мрежи. Многу ми е убаво што можам да разговарам со нив иако се многу, многу далеку“ (Сју, 17).a

„Мислам дека социјалните мрежи се чисто губење време, нешто што е само за оние што ги мрзи да излезат од дома. Директната комуникација е единствен начин да се одржува едно пријателство“ (Грегори, 19).

ДО КОЈА од горните две изјави е поблиску твоето гледиште? Како и да е, едно е сигурно: Социјалните мрежи станаа многу популарни.b Размисли за ова: Беа потребни 38 години за да се дојде до бројка од 50 милиони радиокорисници, 13 години за телевизијата да привлече ист број корисници и 4 години за интернетот да го постигне истото. Само во една од изминатите години, на социјалната мрежа Фејсбук се приклучија 200 милиони корисници!

Обележи со точно или неточно:

Најголем број од корисниците на социјални мрежи се тинејџери. ․․․․․ Точно ․․․․․ Неточно

Одговор: Неточно. Речиси две третини од корисниците на најпопуларната социјална мрежа имаат од 25 години нагоре. Во 2009 год., процентуално гледано, најголем пораст имаше во старосната група над 55 години!

Меѓутоа, милиони млади користат социјални мрежи, а за некои тоа е омилениот начин на комуникација. „Го деактивирав мојот профил“, вели една тинејџерка по име Џесика, „но повторно го активирав затоа што никој не ми се јавуваше по телефон. Другите како да забораваат дека постоиш ако не си на некоја социјална мрежа!“

Зошто социјалните мрежи се толку привлечни? Одговорот е едноставен: Луѓето имаат природна желба да комуницираат меѓу себе. А токму тоа го овозможуваат социјалните мрежи. Да разгледаме зошто многумина можеби би посакале да се приклучат на ваквите мрежи.

 1. Од практични причини.

„Понекогаш е тешко да се видиш или да се чуеш со пријателите, но кога сите се на иста мрежа, нема ништо полесно од тоа!“ (Лија, 20).

„Можам да ставам коментар, а тоа ти е исто како одеднаш да сум испратила мејл до сите мои пријатели“ (Кристин, 20).

 2. Поради притисок од другите.

„Нон-стоп добивам пораки во кои некој ме кани во својот круг на пријатели, но јас немам профил, па затоа не можам да направам ништо во врска со тоа“ (Натали, 22).

„Кога ќе кажам дека не сакам да имам профил, луѓето ме гледаат како да сакаат да кажат: ‚Нешто не е во ред со тебе!‘“ (Ева, 18).

 3. Поради притисок од медиумите.

„Медиумите шират став дека, ако не си поврзан со луѓето на секој можен начин, нема да имаш пријатели. А да немаш пријатели е како да не постоиш. Значи, ако не си на некоја социјална мрежа, ти не постоиш“ (Катрина, 18).

 4. За училиште.

„Професорите користат социјални мрежи. Некои испраќаат пораки за да нѐ известат кога ни е следниот тест. Или, на пример, ако не ми е јасно нешто по математика, можам да ставам порака на ‚ѕидот‘ на мојот професор и тој ќе ми помогне да ги решам задачите“ (Марина, 17).

 5. За работа

„Оние што бараат работа користат социјални мрежи за да стапат во контакт со некого. Понекогаш ова им помага да најдат работа“ (Ејми, 20).

„Користам социјална мрежа за мојата работа бидејќи им овозможува на клиентите да ги видат проектите на кои работам“ (Дејвид, 21).

Треба ли и ти да имаш профил на некоја мрежа? Ако живееш со своите родители, тогаш тие одлучуваат за тоаc (Изреки 6:20). Доколку не сакаат да имаш профил, треба да го почитуваш нивниот став (Ефешаните 6:1).

Од друга страна, некои родители им дозволуваат на своите зрели деца да користат социјална мрежа, но и проверуваат како ја користат. Ако и твоите родители го прават тоа, дали значи дека ти ја нарушуваат приватноста? Не! Социјалните мрежи се меч со две острици и твоите родители со право се загрижени како ги користиш. Факт е дека социјалните мрежи — како и речиси сѐ што е поврзано со интернет — си носат опасности. Ако родителите ти дозволуваат да имаш профил на некоја социјална мрежа, што ќе ти помогне да ги избегнеш тие опасности?

Сигурно „возење“

На некој начин, користењето интернет може да се спореди со возење автомобил. Како што веројатно си забележал, не сите што имаат возачка дозвола се совесни возачи. Всушност, мнозина направиле страшни сообраќајни несреќи поради невнимателност.

Истото важи и за оние што користат интернет. Некои „возат“ совесно, а други невнимателно. Ако родителите ти дозволуваат да имаш профил на некоја мрежа, значи дека имаат доверба дека ќе ги заобиколиш опасните зони во сајбер-просторот. Каков „возач“ си ти? Покажуваш ли дека ‚ја чуваш мудроста и способноста за расудување‘? (Изреки 3:21).

Во оваа статија ќе разгледаме два аспекта поврзани со социјалните мрежи за кои треба добро да размислиш — твојата приватност и твоето време. Во статијата „Младите прашуваат“ во следниот број на Разбудете се! ќе зборуваме за твојата репутација и твоите пријателства.

ТВОЈАТА ПРИВАТНОСТ

Кога размислуваш за социјални мрежи, приватноста е можеби последното нешто на што помислуваш. На крајот на краиштата, зарем целта на социјалните мрежи не е да ги поврзе луѓето? Но, ако не си претпазлив, може да настрадаш.

За споредба, замисли си дека имаш многу пари. Дали, додека се шеташ со пријателите, ќе ги носиш така што сите ќе можат да ги видат? Тоа би било глупаво — како просто да молиш да те ограбат! Ако си паметен, парите ќе ги чуваш далеку од очите на другите.

Твоите лични податоци се како тие пари. Имајќи го тоа на ум, разгледај го списокот подолу и штиклирај ги работите што не би сакал да му ги откриеш на тотално непознат човек.

․․․․․ мојата домашна адреса

․․․․․ мојата имејл адреса

․․․․․ во кое училиште одам

․․․․․ кога сум дома

․․․․․ кога нема никој дома

․․․․․ моите слики

․․․․․ моите гледишта

․․․․․ што сакам и што ме интересира

Дури и да си најотворената личност на светот, веројатно ќе се сложиш дека има барем некои работи од оние на списокот што не треба да ги откриваш кому било. Но, многу млади — и возрасни — несвесно им откриваат такви детали на непознати! Како да ја избегнеш оваа замка?

Ако родителите воопшто ти дозволуваат да користиш социјална мрежа, треба да бидеш целосно информиран какви опции за зачувување на приватноста нуди — и да ги користиш. Не оставај мрежата да ти ја штити приватноста. Факт е дека стандардните поставки на самата мрежа може да овозможат да ја видат твојата страница и да ставаат коментари на неа многу повеќе луѓе отколку што си свесен. Тоа е една причина зошто една девојка по име Алисон ги прилагодила поставките така што само нејзиниот тесен круг на пријатели може да ја гледа нејзината страница. „Некои мои пријатели имаа пријатели што јас не ги познавав“, вели таа, „и не сакав тие да читаат за мене.“

Треба да бидеш претпазлив дури и ако комуницираш само со своите блиски пријатели. „Може да станеш зависник од коментарите на твоите пријатели“, вели Корин (21), „па затоа почнуваш да ставаш повеќе информации за себе отколку што треба.“

Никогаш не заборавај дека, кога станува збор за интернет, „приватност“ е релативна работа. Зошто? „Големите веб-страници прават резервна копија на своите податоци“, вели Гвен Шурген О’Киф во својата книга CyberSafe, и потоа додава: „Она што го ставаме на сајбер-просторот никогаш вистински не исчезнува. Треба да го сметаме за нешто трајно, затоа што најверојатно постои копија некаде; глупаво е да мислиме дека не е така“.

ТВОЕТО ВРЕМЕ

Со голема сума пари можеме да ја споредиме не само твојата приватност туку и твоето време. Затоа, и времето, исто како парите, мора добро да си го распоредиш (Проповедник 3:1). А тоа е една од најтешките работи кога станува збор за употребата на интернет, во што спаѓаат и социјалните мрежи.d

„Толку често ми се случило да си речам: ‚Ќе ѕирнам само кратко‘. А еден час подоцна јас уште сум вклучена“ (Аманда, 18).

„Бев зависник. Секојпат кога ќе се вратев од училиште со часови проверував што рекле некои за моите коментари и ги читав нивните“ (Кара, 16).

„Имав пристап до мојата страница преку мобилниот, па ја проверував додека одев на училиште, додека бев на училиште и додека се враќав од училиште. А кога ќе дојдев дома, веднаш седнував на компјутерот. Знаев дека ми прешло во зависност, но не сакав да престанам!“ (Риен, 17).

Ако твоите родители ти дозволуваат да користиш социјална мрежа, размисли колку време е разумно да трошиш за тоа секој ден. Потоа, проверувај се. Еден месец запишувај колку време поминуваш на социјалната мрежа и види дали се држиш за границите што си ги постави. Не заборавај дека твоето време е како пари. Затоа, не дозволувај поради социјалните мрежи да останеш „шворц“. Сепак, има и поважни работи во животот! (Ефешаните 5:15, 16; Филипјаните 1:10).

Некои млади презеле чекори за да задржат контрола над своето време. Еве неколку примери:

„Го деактивирав мојот профил и имав време на претек. Се чувствував слободна! Неодамна повторно го активирав, но сега се контролирам. Понекогаш со денови не го проверувам. Одвреме-навреме дури и заборавам дека го имам. Ако некогаш повторно ми стане проблем, едноставно ќе го деактивирам“ (Алисон, 19).

„Понекогаш си правам паузи и го деактивирам мојот профил на неколку месеци, а потоа повторно го активирам. Тоа го правам секојпат кога ќе сфатам дека на социјални мрежи ми оди многу време. Сега не сум толку врзана за нив како порано. Ги користам само по потреба, и толку“ (Ана, 22).

Заклучок

Треба да земеш предвид уште една работа за социјалните мрежи. За да сфатиш што е тоа, стави ✔ до она што мислиш дека е точно.

Социјалните мрежи првенствено се...

А) ․․․․․ бизнис.

Б) ․․․․․ клуб на пријатели.

В) ․․․․․ облик на забава.

Кој е точниот одговор? Верувал или не, точниот одговор е под А. Социјалните мрежи се, пред сѐ, бизнис. Нивна цел е заработката, главно преку реклами. А за рекламерите, вредноста на мрежата се зголемува кога сѐ повеќе луѓе се приклучуваат и кога коментарите на овие членови може да ги видат сѐ поголем број други корисници. Всушност, колку повеќе време поминува некој на мрежата, толку повеќе реклами ќе види.

Ова треба да ти помогне да сфатиш дека социјалната мрежа не губи речиси ништо — а рекламерите добиваат многу — ако твоите информации ги поделиш со голем број луѓе или ако си вклучен долго време. Затоа, ако користиш социјални мрежи, заштити ја својата приватност и внимавај колку време трошиш на нив.

[Фусноти]

[Истакната мисла на страница 25]

Беа потребни 38 години за да се дојде до бројка од 50 милиони радиокорисници

[Истакната мисла на страница 25]

Само во една од изминатите години, на Фејсбук се приклучија над 200 милиони корисници

[Рамка на страница 27]

ЗОШТО НЕ ГИ ПРАШАШ РОДИТЕЛИТЕ?

Разговарај со родителите за приватноста на интернет. Кои работи е најдобро да не ги откриваш, и зошто? Кои информации би можеле да бидат опасни ако ги ставиш на интернет? Замоли ги родителите да ти кажат како да задржиш рамнотежа помеѓу комуникацијата на интернет и директната комуникација. Какви промени сметаат дека треба да направиш?

[Слика на страница 26]

Она што го правиш на некоја социјална мрежа може и да не е толку приватно како што ти се чини

[Слика на страница 27]

Времето е како пари. Ако сите ги потрошиш на една работа, нема да имаш доволно кога ќе ти притребаат за нешто друго