Младите прашуваат

Што треба да знам за социјалните мрежи? — дел 2

Подреди ги по важност следниве работи:

․․․․․ мојата приватност

․․․․․ моето време

․․․․․ мојата репутација

․․․․․ моите пријателства

ШТО стави на прво место — која од овие работи ти е најважна? Тој сегмент од твојот живот, како и останатите три, би можел да биде загрозен доколку користиш социјални мрежи.

Треба ли воопшто да имаш профил на некоја социјална мрежа? Ако живееш со своите родители, тие одлучуваат за тоаa (Изреки 6:20). Како и речиси сите други интернет услуги, и социјалните мрежи имаат добри, но и лоши страни. Доколку родителите не сакаат да имаш профил, треба да го почитуваш нивниот став (Ефешаните 6:1).

Од друга страна, ако родителите ти дозволуваат да имаш профил на некоја социјална мрежа, што ќе ти помогне да ги избегнеш опасностите? Во статијата „Младите прашуваат“ што излезе во Разбудете се! од јули 2011 беа разгледани две подрачја — твојата приватност и твоето време. Во оваа статија ќе разгледаме уште две — твојата репутација и твоите пријателства.

ТВОЈАТА РЕПУТАЦИЈА

Да ја чуваш својата репутација значи да внимаваш да не им дадеш на другите оправдани причини да имаат лошо мислење за тебе. Да го објасниме ова со еден пример: Замисли си дека имаш ганц нова кола, нема ниту грабнатинка ниту вдлабнатинка. Зарем нема да направиш сѐ за да остане таква? Како би се чувствувал ако, поради твоја невнимателност, направиш сообраќајна несреќа и ја уништиш колата?

Нешто слично може да се случи со твојата репутација кога користиш социјална мрежа. Една девојка по име Кара вели: „Може да си ја уништиш репутацијата со само една непромислено ставена слика или порака“. На пример, размисли како може да се одразат врз твојата репутација...

● Твоите слики. Апостол Петар напишал: „Другите нека видат дека сте примерни во секое време“ (1. Петрово 2:12, Contemporary English Version). Ако си разгледувал слики на некоја социјална мрежа, што забележа?

„Понекогаш некој за кого сум имала многу добро мислење ќе стави слики од себе на кои е пијан“ (Ана, 19).

„Познавам девојки што на слики се местат во пози што им ги истакнуваат облините на телото. На нивниот профил изгледаат многу поинаку отколку во живо“ (Кара, 19).

До каков заклучок би дошол за карактерот на некој што на слика на социјална мрежа е 1) облечен провокативно или 2) изгледа пијан?

 1) ․․․․․

 2) ․․․․․

● Твоите коментари. „Никаков лош збор да не излегува од вашата уста“, пишува во Ефешаните 4:29. Некои забележуваат дека на социјалните мрежи се користат вулгарни зборови, се оговара и се зборува за неморални работи.

„Луѓето се чувствуваат послободно на социјалните мрежи. Кога се напишани, зборовите не звучат толку лошо како кога се гласно изговорени. Можеби нема да пцуеш, но твоите зборови може да бидат позаводливи, посмели, па дури и вулгарни“ (Даниела, 19).

Според тебе, зошто многу луѓе се чувствуваат послободно пред компјутерот?

․․․․․

Дали навистина е важно какви слики и коментари ставаш на интернет? Да! „Во школо тоа беше топ тема“, вели Џејн (19). „Зборувавме дека, за да го проценат карактерот на некој од кандидатите, работодавците сигурно ќе го проверат неговиот профил на социјалните мрежи.“

Во книгата Фејсбук за родители (Facebook for Parents), д-р Б. Џ. Фог вели дека и тој го прави тоа кога сака да вработи некого. „Сметам дека тоа ми е должност“, вели тој. „Ако имам слободен пристап до профилот на кандидатот и таму видам разни глупости, тоа ми остава лош впечаток. Таков човек не би вработил. Зошто? Затоа што сакам да работам само со луѓе што знаат добро да ги проценуваат работите.“

Ако си христијанин, треба да земеш предвид нешто што е уште поважно — како може твоите коментари да се одразат врз другите, сеедно дали се работи за твои соверници или не. Апостол Павле напишал: „Во ништо не даваме никаква причина за спрепнување“ (2. Коринќаните 6:3; 1. Петрово 3:16).

Што можеш да направиш

Ако родителите ти дозволуваат да користиш социјални мрежи, разгледај ги сликите на твојот профил и прашај се: ‚Што кажуваат овие слики за мене? Дали сакам така да ме гледаат другите? Дали би ми било срам ако ги видат моите родители, некој христијански старешина или потенцијален работодавец?‘ Ако на последното прашање би одговорил потврдно, треба да смениш нешто. Токму тоа го направила Кејт (21). „Еден христијански старешина зборуваше со мене за сликата што ми е на профилот, и му бев благодарна“, вели таа. „Бев свесна дека сака да ми го зачува угледот.“

Разгледај ги внимателно и коментарите што си ги ставил во последно време, како и оние што другите ги имаат ставено на твојата страница. Не толерирај „безумен говор“ или „безобразни шеги“ (Ефешаните 5:3, 4). „Понекогаш луѓето ставаат двосмислени или безобразни коментари“, вели Џејн. „Иако ти не си ги кажал зборовите, тие оставаат лош впечаток за тебе затоа што се на твојата страница.“

Какви граници ќе поставиш во врска со сликите и коментарите што ги ставаш за да си ја зачуваш репутацијата?

․․․․․

ТВОИТЕ ПРИЈАТЕЛСТВА

Ако имаш ганц нова кола, дали во неа ќе пуштиш секого? Слично на тоа, ако родителите ти дозволуваат да имаш профил на некоја социјална мрежа, треба да размислиш кого ќе поканиш — или прифатиш — како пријател. Колку избирлив ќе бидеш?

„На некои им е најважно да имаат голем број пријатели — колку повеќе, толку подобро. Како пријател може да прифатат дури и некој што не го познаваат“ (Наиша, 16).

„Преку социјалните мрежи можеш да ги обновиш контактите со стари пријатели. Но, понекогаш е најдобро тие луѓе да ти останат само стари пријатели“ (Елен, 25).

Што можеш да направиш

Предлог: Провери и смени. Прегледај го својот список со пријатели и, доколку е потребно, смени нешто. Во врска со секој пријател, прашај се:

1) ‚Колку добро го познавам како личност?‘

2) ‚Какви слики и коментари става?‘

3) ‚Дали ми влијае позитивно?‘

„По навика, еднаш месечно го проверувам мојот список со пријатели. Ако на списокот имам некој од кого ми е непријатно или не го познавам добро, го бришам“ (Ивана, 17).

Предлог: Имај свои ‚критериуми за пријателства‘. Одреди услови под кои некого ќе го поканиш или прифатиш како пријател, исто како кога не си на интернет (1. Коринќаните 15:33). На пример, младата Лиен кажува: „Мојот критериум е: Ако не те познавам, не те прифаќам за пријател. Ако на твојата страница видам нешто што не ми се допаѓа, те бришам од списокот и не те прифаќам повторно за пријател“. И други си одредиле слични услови.

„Не прифаќам секого за пријател. Знам колку опасно може да биде тоа“ (Ерин, 21).

„Некои бивши школски другари ми праќаат пораки да ги прифатам како пријатели. Но, додека учевме заедно истите тие ги избегнував. Зошто сега да се дружам со нив?“ (Алекс, 21).

Запиши кои би биле твоите ‚критериуми за пријателства‘.

․․․․․

[Фуснота]

[Истакната мисла на страница 10]

Една библиска изрека гласи: „Подобро е да избереш добро име отколку големо богатство“ (Изреки 22:1)

[Рамка на страница 12]

ЗОШТО НЕ ГИ ПРАШАШ РОДИТЕЛИТЕ?

Заедно со родителите разгледај ја оваа статија и статијата „Младите прашуваат“ во Разбудете се! од јули 2011. Разговарајте за тоа како користењето интернет влијае врз 1) твојата приватност, 2) твоето време, 3) твојата репутација и 4) твоите пријателства.

[Рамка на страница 13]

ЗБОР-ДВА ДО РОДИТЕЛИТЕ

Можеби твоите деца за интернет знаат многу повеќе од тебе. Но, во поглед на проникливоста тие се далеку зад тебе (Изреки 1:4; 2:1-6). Пери Афтаб, чија специјалност е безбедноста на интернет, рекол: „Децата знаат повеќе за технологијата. Родителите знаат повеќе за животот“.

Во последниве години, социјалните мрежи станаа многу популарни. Дали твоето дете е доволно зрело за да ги користи? Ти треба да просудиш. Како што е случај со возењето автомобил, отворањето банковна сметка или користењето кредитна картичка, и социјалните мрежи си носат свои ризици. Кои се некои од нив?

ПРИВАТНОСТ. Многу млади не сфаќаат какви може да бидат последиците ако ставаат премногу информации на интернет. Со тоа што откриваат каде живеат, во кое школо учат, или кога се дома а кога не се, го изложуваат на опасност своето семејство.

Што можеш да направиш. Кога децата беа помали, ги учеше да погледнат на двете страни пред да ја преминат улицата. Сега, кога се поголеми, учи ги како безбедно да користат интернет. Прочитај ги информациите во врска со приватноста кои излегоа во статијата „Младите прашуваат“ од минатиот месец. Прочитај го и материјалот објавен во Разбудете се! од октомври 2008, страници 3-9. Потоа разговарај на тие теми со твојот тинејџер. Труди се да му всадиш ‚мудрост и способност за расудување‘ во поглед на безбедноста на интернет (Изреки 3:21).

ВРЕМЕ. Социјалните мрежи можат да создадат зависност. „По само неколку денови откако отворив профил, не можев да се тргнам од компјутерот“, вели Рик (23). „Со часови гледав слики и читав коментари.“

Што можеш да направиш. Заедно со децата, прочитај ја и разговарај за статијата „Младите прашуваат... Дали сум зависник од електронски медиуми?“ во Разбудете се! од јануари 2011. Обрни посебно внимание на рамката „Бев зависник од социјални мрежи“, на 26. страница. Помогни му на твојот адолесцент да биде „умерен во сѐ“ и да си постави граници колку време ќе троши на интернет (1. Тимотеј 3:2). Потсети го дека интернет не е сѐ во животот!

РЕПУТАЦИЈА. Една библиска изрека гласи: „Детето се познава по она што го прави“ (Изреки 20:11). Ова сигурно важи и за она што го прави на интернет! Освен тоа, бидејќи социјалните мрежи се јавен форум, она што ќе го стават твоите деца може да се одрази не само на нивната репутација туку и на репутацијата на целото семејство.

Што можеш да направиш. Тинејџерите треба да сфатат дека она што го ставаат на интернет покажува какви се. Освен тоа, мора да сфатат дека за интернет важи правилото: Еднаш ставено, засекогаш ставено. „На децата не им е лесно да сфатат дека она што го ставаат на интернет останува таму трајно, но мора да го сфатат тоа“, пишува д-р Гвен Шурген О’Киф во книгата CyberSafe. „Една работа што децата мораат да ја сфатат е да не кажуваат на интернет ништо што не би му го кажале некому в лице.“

ПРИЈАТЕЛСТВА. „Многу тинејџери сакаат другите да ги сметаат за популарни“, вели Тања (23), „па затоа може да прифатат како ‚пријател‘ и некој што не го познаваат или нема цврсти мерила.“

Што можеш да направиш. Помогни им на син ти или ќерка ти да си постават ‚критериуми за пријатели‘. На пример, Алиша (22) обично не ги додава на својот список пријателите на нејзините пријатели. Таа вели: „Ако не те познавам или не сум те сретнала лично, тогаш нема да те додадам како пријател само затоа што имаме заеднички пријатели“.

Брачниот пар Тим и Џулија отвориле свој профил преку кој можат да видат кои ѝ се пријатели на нивната ќерка и што си пишуваат едни на други. „Баравме и нас да нѐ стави на својот список со пријатели“, вели Џулија. „Штом контактира со нив, тоа е исто како да ги кани дома. Затоа сакаме да знаеме кои се тие.“

[Слика на страница 11]

Како што една кола може да биде уништена поради невнимателно возење, и твојата репутација може да биде уништена ако ставаш непристојни слики и коментари на интернет

[Слика на страница 12]

Дали би качил во кола некој непознат само затоа што му треба превоз? Тогаш зошто на интернет да прифатиш како пријател некој што не го познаваш?