„Кој прима укор, е благоразумен“
„СВРТИ го своето срце кон поуката и своето уво кон мудри зборови“, стои во Пословици 23:12. Во овој стих, „поуката“ ги вклучува и самодисциплината и опомените што ги добиваме од другите. За да се даде таква поука, треба да се знае што е исправно и како да се примени тоа. Значи, за поука се неопходни „мудри зборови“ од веродостоен извор.
Книгата Пословици е одличен извор на мудри зборови. Пословиците што се запишани во неа се „за да се сознае мудроста и поуката... за да се прими умна поука, правда, правосудство и правичност“ (Пословици 1:1-3). Мудро ќе биде ‚да го свртиме своето уво‘ кон овие работи. Во Пословици, 15. поглавје, наоѓаме убави совети за тоа како да го совладаме гневот, како да го користиме јазикот и како да пренесуваме знаење. Ајде да разгледаме неколку стихови од ова поглавје.
Што „ја ублажува јароста“?
Кога опишува како влијаат изговорените зборови врз гневот или јароста, Соломон, царот на древниот Израел, рекол: „Благиот одговор ја ублажува јароста, а грубиот збор го зголемува гневот“ (Пословици 15:1). Зборот ‚гнев‘ опишува силна емоција или реакција со која се покажува незадоволство. „Јароста“ се дефинира како „чувство на многу силен гнев што многу тешко се контролира“. Како може оваа пословица да ни помогне да се справиме со гневот на другите и да успееме да го контролираме својот сопствен гнев?
Острите зборови што нанесуваат болка можат уште повеќе да влошат некоја непријатна ситуација. Од друга страна, пак, благиот одговор честопати смирува. Сепак, не е секогаш лесно да му се одговори благо на некој што е разгневен. Но, ќе ни помогне тоа што ќе се обидеме да разбереме што го разгневило. „Благоразумието го запира човекот од гнев“, пишува во Библијата, „и чест му е да ја прости грешката“ (Пословици 19:11). Дали некој можеби е гневен затоа што му недостига самодоверба или затоа што сака да му се посвети внимание? Вистинската причина можеби нема никаква врска со она што сме го рекле или сме го направиле ние. Кога некој што ќе го сретнеме во службата на проповедање ќе се разгневи, зар причината честопати не е тоа што е погрешно информиран во врска со нашите верувања или, пак, е заслепен од некое погрешно сфаќање? Треба ли да го сфатиме тоа лично и да одговориме остро? Дури и кога нема веднаш да ја сфатиме причината за нечиј гнев, одговорот со зборови што нанесуваат болка би покажал дека не можеме да се контролираме. Не е убаво да реагираме така.
Советот да одговориме благо многу ќе ни користи и кога треба да го контролираме својот сопствен гнев. Во тој случај овој совет можеме да го примениме така што ќе научиме да ги изразуваме нашите емоции на начин што нема да го навреди оној што нѐ слуша. Во односот со нашите домашни, наместо да зборуваме остро или да ги навредуваме со потценувачки зборови, можеме да се обидеме смирено да ги изразиме нашите чувства. Навредливите зборови обично раѓаат желба за одмазда. Ако со благи зборови му кажеме на другиот како се чувствуваме, тој нема толку да се чувствува обвинет и може да биде поттикнат да се извини.
„Јазикот на мудрите прави добро“
Самодисциплината не влијае само врз тоа како зборуваме туку и врз тоа што зборуваме. „Јазикот на мудрите прави добро со своето знаење,“ вели цар Соломон, „а од устата на глупавите извира безумство“ (Пословици 15:2, NW). Кога имаме желба да им помагаме на другите и кога им зборуваме за Божјата намера и за сѐ што Бог прави за нас, зар ‚не правиме добро со своето знаење‘? Безумниот не го прави тоа затоа што нема знаење.
Пред да даде уште совети во врска со употребата на јазикот, Соломон кажува две работи што наведуваат на размислување. „Господовите очи се на секое место и ги набљудуваат и лошите и добрите“ (Пословици 15:3). Ова нѐ радува бидејќи ни е дадено уверувањето: „Зашто Господ гледа со своите очи по целата земја, за да се охрабрат оние на кои срцето им е искрено кон Него“ (2. Летописи 16:9). Бог знае дали го правиме она што е добро. Исто така, ги забележува оние што прават лошо и ги повикува на одговорност.
Понатаму, Соломон нагласува колку вреди благиот јазик, велејќи: „Благиот јазик е дрво на животот, а пакосниот е рана за духот“ (Пословици 15:4). Изразот „дрво на животот“ укажува на лекување и хранење (Откровение 22:2). Смирените зборови на мудриот го подигаат расположението на оние што ги слушаат. Тие ги вадат на површина нивните убави особини. Спротивно на тоа, измамливиот или изопачен јазик ги онерасположува оние што слушаат.
Прифати ги опомените и ‚сеј знаење‘
„Безумниот ја презира поуката [опомените, NW] на својот татко,“ продолжува мудриот цар, „а кој прима укор, е благоразумен“ (Пословици 15:5). Како може некој ‚да прими укор‘ ако не му е даден таков укор? Зар овој стих не покажува дека мора да се даде укор кога треба? Во едно семејство, одговорност на родителите — особено на таткото — е да даваат опомени, а должност на детето е да ги прифати (Ефешаните 6:1-3). Меѓутоа, сите Јеховини слуги добиваат опомени на овој или на оној начин. „Кого Јехова го љуби, него и го дисциплинира,“ стои во Евреите 12:6, „всушност, го камшикува секого кого го прима за син.“ Начинот на кој реагираме на опомените и на дисциплинирањето открива дали сме мудри или немудри.
Изнесувајќи уште една паралела, Соломон вели: „Усните на мудриот сеат знаење, а срцето на безумникот е непостојано“ (Пословици 15:7). Пренесувањето на знаењето е како сеење семе. Во старо време, земјоделецот не го сеел сето семе на едно место, туку го фрлал низ целата нива. Истото важи и за пренесувањето на знаење. На пример, кога ќе сретнеме некого во службата, не би било мудро одеднаш да му изнакажеме сѐ што знаеме за Библијата. Наместо тоа, мудриот човек се контролира кога зборува. Тој ‚сее‘ знаење додека постепено изнесува една по една библиска вистина и потоа се надоврзува на неа, земајќи го предвид одговорот на соговорникот. Нашиот Пример, Исус Христос, го направил тоа кога зборувал со Самарјанката (Јован 4:7-26).
Пренесувањето знаење значи да кажеме нешто што ќе ги охрабри другите и ќе им користи. Треба да размислуваме за да кажеме зборови што информираат и охрабруваат. Значи, „праведниковото срце смислува одговор“ (Пословици 15:28). Многу е важно нашите зборови да бидат како нежен дождец што ја натопува почвата и влијае благотворно, а не како недобредојден пороен дожд што носи сѐ што ќе му се најде на патот!
‚Свети во однесувањето‘
Секако дека е мудро да сееме знаење за Јехова и за неговата намера и да му принесуваме „плод на усните“ како „жртва на фалба“ (Евреите 13:15). Меѓутоа, за таа жртва да му биде прифатлива на Јехова, мораме да бидеме „свети во сето свое однесување“ (1. Петрово 1:14-16). Користејќи две пословици што укажуваат на две спротивни работи, Соломон убедливо ни обрнува внимание на оваа многу битна вистина. Тој вели: „Жртвата на нечесниот Му е омразена на Господа, а мила Му е молитвата на праведните. Патот на нечесните Му е омразен на Господа, а возљубен Му е оној, кој оди по правдата“ (Пословици 15:8, 9).
Како гледаат на укорот оние што го напуштаат патот што води во живот, и каков крај ги чека? (Матеј 7:13, 14). „Тешка казна го чека оној кој го остава правиот пат, а ќе умре кој го мрази изобличувањето“ (Пословици 15:10). Наместо да прифатат исправка од одговорните браќа во христијанското собрание и искрено да се покаат, некои што грешат избираат да го напуштат правиот пат. Колку е глупаво тоа!
Што ако некој остава впечаток дека го прифаќа укорот, но всушност го мрази? И тоа не е мудро. „Гробот и местото на пропаста се отворени пред Јехова,“ вели царот на Израел, „а колку повеќе срцата на синовите човечки!“ (Пословици 15:11, NW). Ништо не би можело во симболична смисла да биде подалеку од живиот Бог освен гробот, каде што се наоѓаат мртвите. Сепак, тој е пред Него. Тој го знае идентитетот и личноста на сите што се таму и може да ги воскресне (Псалм 139:8; Јован 5:28, 29). Колку е лесно Јехова да знае што има во срцата на луѓето! „Сѐ е голо и отворено изложено пред очите на оној кому ние мораме да му положиме сметка“, напишал апостол Павле (Евреите 4:13). Ако се преправаме, можеме да ги излажеме луѓето, но не и Бог.
Оној што не ги прифаќа опомените не само што го мрази укорот туку ги презира и оние што му го даваат. „Потсмевачот не го љуби оној што го кори“, вели Соломон. Кажувајќи една работа со која сака да се надоврзе на таа мисла, тој додава: „Тој не се дружи со мудрите“ (Пословици 15:12). Сосема е мала надежта дека таквиот ќе го исправи својот пат!
Позитивно гледиште
Зборот „срце“ им е заеднички на следниве три пословици што ги кажал Соломон. Опишувајќи како влијаат емоциите врз изразот на нашето лице, мудриот цар вели: „Веселото срце го разведрува лицето, а болката во срцето тешкотија е за духот“ (Пословици 15:13).
Што може да предизвика болка во срцето? „Грижата во срцето го притиска човекот [со тага]“, стои во Библијата (Пословици 12:25). Што можеме да направиме за да не дозволиме да нѐ потиштат негативните работи во животот? Наместо постојано да размислуваме за околностите врз кои не можеме многу да влијаеме, треба да размислуваме за богатите духовни благослови што ни ги излева Јехова сега и за сето она што ќе го направи за нас во иднина. Така повеќе ќе се зближиме со него. Да, тоа што ќе бидеме блиски со „среќниот Бог“ ќе донесе радост во нашето тажно срце (1. Тимотеј 1:11).
Освен тоа, пораката од Библијата е одличен извор на утеха и радост. Псалмистот рекол дека е среќен човекот кому „волјата му е во Господовиот Закон и за Неговиот Закон размислува дење и ноќе“ (Псалм 1:1, 2). Дури и кога чувствуваме болка во срцето, ќе се охрабриме кога ќе ја читаме Библијата и ќе размислуваме за она што го вели таа. Освен тоа, ја имаме и службата што ни ја дава Бог. Уверени сме дека „оние што сеат со солзи, жнијат со песни“ (Псалм 126:5).
„Разумното срце бара знаење,“ вели Соломон, „а безумничката уста се занимава со глупост“ (Пословици 15:14). Оваа пословица ни го свртува вниманието на една драстична разлика помеѓу советот што го дава еден мудар човек и советот што го дава глупавиот. Пред да даде совет, оној што е разумен бара знаење. Тој добро слуша и добро се запознава со фактите. Истражува во Писмото за да види кои закони и начела важат за дадената ситуација. Неговиот совет цврсто се темели на Божјата реч. Меѓутоа, глупавиот не се мачи да ги дознае фактите што се однесуваат на дадената ситуација и кажува сѐ што ќе му дојде на ум. Затоа, кога бараме совет, мудро е да појдеме кај оние што ги знаат работите и се зрели, наместо кај оние што се склони да ни го кажат она што сакаме да го чуеме. Многу е добро што во христијанското собрание имаме „дарови во облик на луѓе“, кои ‚бараат знаење‘ пред да дадат совет! (Ефешаните 4:8).
Од следнава пословица гледаме колку е добро да имаме позитивно гледиште. Царот на Израел вели: „За натажениот сите денови се зли, а кому срцето е весело, на гозби е постојано“ (Пословици 15:15). Животот има и убави и лоши моменти, радости и солзи. Ако размислуваме само за негативните, тагата ќе ги зароби нашите мисли, и сите наши денови ќе бидат мрачни. Меѓутоа, ако размислуваме главно за благословите што ги имаме и за надежта што ни ја дава Бог, болните аспекти на животот ќе бидат потиснати во заднина и ќе бидеме радосни. Позитивното гледиште овозможува да бидеме ‚постојано на гозби‘.
Затоа, да ги цениме опомените, и да дозволиме тие да влијаат не само врз нашите емоции, говор и постапки туку и врз нашиот став.
[Слика на страница 13]
„Благиот одговор ја ублажува јароста“
[Слика на страница 15]
Родителите имаат одговорност да ги воспитуваат и да ги опоменуваат своите деца
[Слика на страница 15]
„Усните на мудриот сеат знаење“