Ireferensia Inaphwanyeya va Yoochariha ya Muthukumano Okumi ni Muteko Ahu Weekristu

5-11 A NOVEMPURU

MUHAKHU WA MASU A MULUKU | YOHANI 20-21

“Onnakikhwela Miyo Wapwaha Ala?”

(Yohani 21:1-3) Oholo wa yela, Yesu àhoneya wiliwili wa amuhuserya awe oseresere wa ephareya yo Tiberíade. Woneya wawe wàri ha: ² Simau Pedro àri vamoha ni Tomé, yowo yamwitxhanaya Dídimo, ni Natanayeli ari o Kaná o Galileya, ana a Zebedéu ni amuhuserya akina eli. ³ Simau Pedro àlotxa ì: “Kinaya ototha ihopa.” Othene yamwakhula: “Hiyotho nnamotxhara.” Vava yàtximula ni èwela mmwatxeyani. Nto ohiyu yole hiyaphanre etxhu.

(Yohani 21:4-14) Wosavo, Yesu èmenle oseresere wa ephareya, amuhuserya hiyasuwela wi ti Yesu. ⁵ Vanonto Yesu àhakoha ariki: “Anamiravo mokhalano etxhu yolya?” Yawo yàhakhula: “Hoye!” ⁶ Yesu àhi wa yawo: “Reyani milapa mono wolopwana wa mwatxeya ni munamphara ihopa.” Yareya milapa, ehinawerya opurula wona wi ihopa sàtepa watxa. ⁷ Muhuserya ole Yesu amukhweleiye àlotxa ì: “Ti Apwiya!” Simoni Pedro, iwaleiye wi ti Apwiya, àmakela ekuwo muyununi, wona wi hawanre etxhu, ni àtxuphela mmahini. ⁸ Amuhuserya akina yàrwa ni mwatxeya, enatxutxha mulapa wasaren’ye ihopa, ntakhara hiyarakamenle omokoni. ⁹ Othene ekhuruwaka mmwatxeyani, yàhona makhala a moro wosiwevo ihopa ni iphau. ¹⁰ Yesu àlotxa ariki: “Muruhe sa ihopa mphanranyu.” ¹¹ Simau Pedro àwela mmwatxeyani, àpurulela omokoni mulapa osaren’ye ihopa itokotoko nsana ni makhumi mathanu ni ihopa txharu. Navetho santxeru mulapa hiwahun’we. ¹² Yesu àlotxano ì: “Rwani, mulye!” Harivo muhuserya awerya omukoha wi: “We wani?” wona wi othene yànasuwela wi ti Apwiya. ¹³ Yesu àwatxamela, àkusa ephau ni àkawela, àheratho emohamoha yeyo ni ehopa. ¹⁴ Yela yàri etila yaneraru, woneya wawe Yesu wa amuhuseryawe, avinnyeiye mokhwani.

(Yohani 21:15-19) Yalyilaya, Yesu àhi wa Simoni Pedro: “Simoni, mwana a Yohani, onnakikhwela miyo wapwaha ala?” Ahakhula: “À. Pwiya, Weyano wosuwela wi kinnokhwela.” Yesu àhi wa yowo: “Okukhuleke iputxeputxhe saka” ¹⁶ Yesu àlotxa wiliwili ni Pedro: “Simoni, mwana a Yohani, onnakikhwela miyo?” Simoni àhakhula: “À, Pwiya. Weyano wòsuwela wi kinnokhwela.” Yesu àhi wa yowo: “Okukhuleke iputxeputxhe saka.” ¹⁷ Yesu àhi wa Simoni vaneraru vaya: “Simoni, mwana a Yohani, onnakikhwela miyo?” Vanonto Pedro murima wàmwina wa nthowa na okohiwa vaneraru: weyano onnakikhwela miyo? Nave Pedro àhi wa Yesu: “Pwiya, weyano wòsuwela sothene, wòsuwela wi kinnokhwela.” Yesu àhi: “Okukhuleke iputxeputxhe saka. ¹⁸ Eparipari txhiryene miyo kinnoléla wi waryawe mmiravo wàwara mekhà, nave wètxa wakhwelawewo. Wuluvalà, onarwa wokola mata, oni onan’warihiwa ti mutxhu mukina, ni oni onamukerihiwa ohinakhwelawewo” ¹⁹ Yesu àlontxe yela wi amuthonyerye Pedro ni makhwelo tani ereiye anvuwiheno Muluku. Alontxeiye hiha, àhi, wa yowo: “Okitxhare!”

nwtsty masu oohuserya va Yohani 21:15, 17

Yesu àhi wa Simoni Pedro: Woopelela mwaha wa Yesu ni Petro weeren’ye Petro amanle omukhooca Yesu ikwaha raru. Yesu ampakela makoho mararu achunaka osuwela moonelo Petro areiyeno vooloca sa Yesu, nave nthowa na yeeyo “Pedro murima wàmwina.” (Yoh 21:17) Yaweereya enaphwanyeya va Yohani 21:15-17 mu Tradução do Novo Mundo annaphwanyeyavo masu meeli a Ekiriki: a·ga·paʹo, anataphulela osivela, ni phi·leʹo, anataphulela okhwela. Ikwaha piili Yesu aamukoha Petro: “Onnakisivela miyo?” Mu ikwaha soopiili Petro aaloca wi ‘anamukhwela’ Yesu. Vookuchula, Yesu aamukoha: “Onnakikhwela miyo?” Wanaawiili Petro aahaakhula wi aai. Mu ikwaha soothene Petro aaloceiye wi aanamusivela, Yesu aahooniherya wi osivela yoowo vamoha ni okhwela waahaala omuceenyerya Petro waalyiha ni ‘wakukhula’ oohuserya a Yesu, elociwe va ntoko ipucepuche naari muhuwo mukhaani. (Yoh 21:16, 17; 1Ped 5:1-3) Yesu aahimweemererya Petro wi ooniherye osivela wawe ikwaha raru nave aamvaha murici wa okhapelela muhuwo awe. Mmukhalelo yoola, hiwaarivo minikwa wi Yesu aamulevelela Petro vaavaa aamukhonceiye ikwaha raru.

onnakikhwela miyo wapwaha ala?: Mwawiiwanana ni marepeliwo, masu ala “wapwaha ala” ananwerya wiiwexexiwa mmikhalelo soohiyanahiyana. Alipa oohuserya akina analoca wi masu yaala anataphulela ha “weyaano onnakisivela vancipale waapwaha oohuserya akina?” naari “weyaano onnakisivela vancipale opwaha mukhalelo oohuserya akina anakisivelaaya?” Nyenya, yootaphulela yeeparipari ti ela “weyaano onnakisivela vancipale miyaano opwaha ichu iha?” ela tiwi, ihopa seiho awo yatothaaya vamoha ni ichu ikina inavolowela mmuteko yoola wa ototha. Mwawiihiiha yoolakelela ene ya masu yaala enakhala ntoko ti ela: ‘Weyaano onnakisivela vancipale miyaano opwaha ichu soomwiilini naari muhakhu? Waakhanle wi ti hiiha, olyiheke ipucepuche.’ Nikoho nla naari noophwanelela mwawiiwanana ni meerelo akhalai a Petro. Naamwi Petro aari mmoha a oohuserya oopacerya a Yesu (Yoh 1:35-42), owo haakhanle oomuchara a Yesu a elukuluku yoothene mwawaakuveya. Ohiya yeeyo, owo aakookela muteko awe wa ototha ihopa. Miyeeri vakhaani ohoolo waya, Yesu aamwiichana Petro va muteko yoola wi akhale mulipa “awatotha atxhu.” (Mat 4:18-20; Luka 5:1-11) Wanaawiili, elukuluku vakhaani Yesu amanle okhwa, Petro aaloca wi aya ototha ihopa, nave arummwa akina yaamuchara. (Yoh 21:2, 3) Mwawiihiiha, enakhala ntoko wi Yesu ori va wi amukhaviherye Petro woona ochuneya waya opaka yoolakelela: Apwanne aahaala okuha mu nipuro noopacerya mu okumi awe muteko wa ototha ihopa yoowo eereiye ovinyerya khalai, naari wi ahaala okuha mu nipuro noopacerya mu okumi awe muteko woomunepani olyiha ipucepuche sa Yesu, naari oomuchara awe?—Yoh 21:4-8.

vaneraru vaya: Petro aamukhooca Pwiyawe itila raru; vanonto Yesu onnamvaha ekari ya wooniherya moonelo awe mu itila raru. Vaavaa Petro eenreiyeno yeela, Yesu aaloca ni Petro wi ooniherye osivela vamoha ni okhwela yoowo moorweela wa okuha muteko waweela ohoolo wa echu eri yoothene. Vamoha ni anna akina, Petro ahaala olyiha, olipiha, ni okukhula muhuwo wa Kristu wa oomuchara awe oororomeleya. Oomuchara ala yaari awoocihiwa nyenya nlelo yaanachuna olyihiwa omunepani.—Luka 22:32.

Mphwanye Muhakhu Woomunepani

(Yohani 20:17) Yesu àhi wa yowo: “Ohikiphare, wona wi nivano nkiwenle wa Atithi. Nto hawé wa asinnaka ni walèle oriki: kinaya wa Atithi aka ni Atithi anyu, wa Muluku aka ni Muluku anyu.”

nwtsty masu oohuserya va Yoh 20:17

Ohikiphare: Mu Ekiriki masu awi haʹpto·mai ananwerya tho otaphulela “otannya” naari “okwannya echu; okuherya ntata va.” Alipa otaphulela akina anataphulela mmukhalelo ola: “Ohikitannye.” Nyenya, tahi wi Yesu achuna omuhiiha Mariya Matalena omutannya naari omukuherya ntata, woona wi haahiihale athiyana akina yaawo yaamonne amanle oviihiwa mookhwani nave “emphara inani.” (Mat 28:9) Enakhala ntoko wi Mariya Matalena aamoova wi Yesu aahaala omuhiya awelaka wirimu. Nthowa na nchuno nawe ntokweene na okhala ni Pwiyawe, owo aamphara Yesu, ahineemererya wi owo apwahe. Achuna omuroromeliha wi haahaala opwaha elukuluku yeele, Yesu aaloca ni Mariya wi amuhiye omphara, nave, aye wa oohuserya awe wi alokohe michaka seiha sa ovinya wawe.

(Yohani 20:28) Tomé àhakhula ì: “Pwiya aka ni Muluku aka!”

nwtsty masu oohuserya va Yoh 20:28

Pwiya aka ni Muluku aka!: Alipa oohuserya akina anoona wi masu ala anooniherya otikhina onaloceliwa Yesu nyenya mweeparipari eveleeliwaka wa Muluku, Atiithi awe. Akina analoca wi mwawiiwanana ni elocelo ya Ekiriki masu ala anaphwanela wooniwa ntoko wi onaloceliwa Yesu. Naamwi eri hiiha, nnahaala wiiwexexa yootaphulela ya masu yaala “Pwiya aka ni Muluku aka” wakhala wi nohiiwexexa makupa makina a Soorepa sooveereliwa. Woona wi yaweereya yeela ennaloca wi woopaceryani Yesu aahaaleela oohuserya awe masu ala “kinaya wa Atithi aka ni Atithi anyu, wa Muluku aka ni Muluku anyu,” haavo mathowa a weemererya wi Tomé uupuwela wi Yesu aari Muluku a ikuru soothene. (Moone masu oohuserya va Yoh 20:17.) Tomé aahiiwa nivekelo Yesu aapankeiye wa “Atithi” awe, awiichanaka “Muluku mmoharu ni a eparipari.” (Yoh 17:1-3) Mwawiihiiha, Tomé akhweya aaloca ni Yesu ariki “Muluku aka” ni mathowa ala: Owo aanamoona Yesu okhala “muluku” ohiya ntoko Muluku a ikuru soothene. (Moone masu oohuserya va Yoh 1:1.) Naari akhweya owo aalonce ni Yesu mmukhalelo woolikana ni yoowo arummwa a Muluku yeeraaya vaavaa yaakhelaaya michaka sa Yehova moorweela wa ankeelo, hiiha ntoko erempwaaya mu Soorepa sa Ehepiri. Tomé akhweya aakhovelela meerelo a achu, naari anamarepa a Piipiliya, mukhalelo yaakhulelaaya naari yaalocaaya variyari va waakhela michaka ni ankeelo yuupuwelaka wi aari Yehova Muluku mwaneene. (Mulikanyihe ni Map 16:7-11, 13; 18:1-5, 22-33; 32:24-30; Amut 6:11-15; 13:20-22.) Mwawiihiiha, Tomé akhweya aamwiichana Yesu “Muluku aka” nthowa na osuwela wi Yesu aari muchu aamweemelela Muluku ni namichaka a Muluku eeparipari.

12-18 A NOVEMPURU

MUHAKHU WA MASU A MULUKU | SAWERIWA T’ARUMMWA 1-3

“Muloko Weekristu Waahaakhela Munepa Waweela”

(Saweriwa T’arummwa 2:1-8) Naphiyalaya nihiku na Pentekoste, othene yathukumana nipuro nimoha. ² Vano wàhiweya okukutxeya wirimu, walikana ni etxheku etokwene ni wàsareya empa yaryayamo. ³ Yàhoneya makalume ntoko malumi a moro yakawanyen’ye, emmorelaka mutxhu ti mutxhu. ⁴ Othene yàsareya Munepa Wawela ni epatxerya olotxa malotxelo makina, ntoko Munepa wavaheryayavo olotxa. ⁵ Yàkhalawo o Yerusalemu Ayuda aphama yarwa ilapo sothene sa vathi. ⁶ Vava, wiwen’yaya okukutxeya, atxhu othene yàthukumana ni yàhalèla, ntakhara mutxhu ti muthxu ànawiwa elotxaka ni malotxelo awe. ⁷ Atxhu othene yàtikhina ni yàhalela eriki: “Tahi Agaliléu ala othene analotxa? ⁸ Hiyo owiwa nni hai ni malotxelo ahu?

(Saweriwa T’arummwa 2:14) Vanonto Pedro, emenle vamoha ni ale khumi na mmoha, alipihaka nsu, àhalèla ariki: “Atxhu o Yudeya ni atxhu othene o Yerusalemu musuwele ela ni mwiwe masu aka:

(Saweriwa T’arummwa 2:37, 38) Atxhu othene, yiwalaya yela, yahommwa murima ni yàmukoha Pedro ni Arummwa, eriki: “Asinna, vano nnaphwanelahu wera ti seni?” ³⁸ Pedro àwakhula ì: “Murukunuse mirima, nave mutxhu ti mutxhu akhele opatiso mwa nsina na Yesu Kristu, wi ileveleliwe sotxheka sanyu. Hiha munan’werya wakhela mahala a Munepa Wawela.

(Saweriwa T’arummwa 2:41) Atxhu yàkhenle masu awe, yapatisiwa. Nave nihiku nenle yàpwesereryana atxhu etxhu ya matxikhwi mararu.

(Saweriwa T’arummwa 2:42-47) Awo yàri anthìti mmahusihoni a Arummwa, mokhwelanani, mokawanani ephau, ni mmavekeloni. ⁴³ Atxhu othene yàsareya wova, wona wi sotikiniha ni ineneryo sintxipale sàneriwa t’Arummwa. ⁴⁴ Othene yale yaroromenle, yàkhala awiwanana ni yànuka itxhu sothene. ⁴⁵ Yànakuliha itxhu saya ni imatxa saya, nave yànakawana ikhorowa sene yakhelaya, mutxhu ti mutxhu ntoko othoiwa wawe. ⁴⁶ Nihiku nnihiku yàri òpatxhanyerya mpa mwa Muluku ni murima mmoha. Mmampa mwaya yànakawana ephau, yàlya ni ohakalala ni murima wa mavole. ⁴⁷ Yànamutxitximiha Muluku, nave atxhu othene a nloko yàri awakhwela. Navetho Apwiya yànatxererya mahiku othene muloko wa yawo yì evulusiwe.

w86 1/12 epaax. 29 ipar. 4-5, 7

Sooveleela Seiho Inahakalaliha Murima

Nihiku noopacerya waapaken’yaaya muloko Weekristu, mu eyaakha ya 33 E.K., achu awaakhwana 3.000 yaawo yaapatisiwe nihiku nenle, ‘yanakawana ephau, ni mmavekeloni.’ Mathowa taani yaaweeriha? Wi nroromelo naya nlipihiwe moorweela wa okhala “anthìti mmahusihoni a Arummwa.”—Saweriwa T’arummwa 2:41, 42.

Ayuta vamoha ni yaale yahaari Ayuta yaaphiya o Yerusalemu ni yoolakelela ya okhala weiwo pahiru variyari va elukuluku ya ifesta sa Pentekoste. Nyenya yaale yaapatisiwe yaanachuna omaliha elukuluku yincipale eri weiwo, wi elipihe nroromelo naya nivyaani. Eyo yaaruuhela othowa wa yoolya vamoha ni mapuro ookhalawo. Akina a yaawo yaaruule, hiyaarino ikhorowa sawaakhwanela, nyenya akina yaakhalano sincipale. Mwawiihiiha, awo yaanathukumanya sookhalano saya nave enaakawela yaale yaari oothoiwa.—Saweriwa T’arummwa 2:43-47.

Okuliha sookhalano saya ni okawana ichu soothene yaari echu yawiivaha muchu mukhateiye. Haavo aaphareliwa ovaha naari okuliha echu; nave tho tahi wi yoolakelela ene waari waahaawiha achu. Tahi wi yoochuna yaari wi yaale yaari ooreela etumihe ichu yaaryaayano ophiyerya wi ekhale oohaawa. Ohiya yeeyo, waari omoriwa ikharari ni Akristu akhwaaya, mwawiiwanana ni mikhalelo sa elukuluku yeele, yaanakuliha sookhalano saya wi ekhaviherye soothowa sa Omwene.—Mulikanyihe 2 Korinto 8:12-15.

Mphwanye Muhakhu Woomunepani

(Saweriwa T’arummwa 3:15) nave mòmwipha mwanene a ekumi. Nto Muluku ònvinyiha mokhwani, nave hiyano nri anamona a itxhu seiho.

it-2 epaax. 543 epara. 1

Yesu Kristu

“Mwanene a Ekumi.” Wi ooniherye ooreera murima wa Atiithi awe, Yesu Kristu aaveleela ekumi awe yoophaameya ntoko mukucho. Ela yoheeriha wi okhalevo wiiwanana variyari va oomuchara oothanliwa a Kristu ni yoowo mu olamulelo wa wirimu nave tho woheeriha okhala wooweryeya wi achu ekhale anamurala a Omwene awe veelaponi ya vathi. (Mat 6:10; Yoh 3:16; Éfe 1:7; Ahe 2:5; moone WOOPOLA.) Mwawiihiiha, owo aakhala “Mwanene [“Mwene,” KJ; JB] a Ekumi” ya achu oothene. (Saw. 3:15) Masu a Ekiriki aphariheliwe va anataphulela, “muholeli mutokweene” annalikana ni yaawo yaaphariheliwa wa Mose (Saw. 7:27, 35, Nlakano Nahihano.) ntoko “mutokwene” o Isarayeli.

(Saweriwa T’arummwa 3:19) “Mulaphe, nave murukunuse mirima sanyu, wi sotxheka sanyu ileveleliwe.

cl epaax. 265 epara. 14

Muluku Yoowo Ori “Òlevelela”

Okhurumuwela wa Yehova onnatharihiwa tho mu Saweriwa T’arummwa 3:19: “Mulaphe, nave murukunuse mirima sanyu, wi sotxheka sanyu ileveleliwe.” Masu ookuchula yootaphulela ya masu a Ekiriki yaawo anataphulela “oxipiha,  . . omaliha naari oviihavo.” Mwawiiwanana ni anamahuserya akina, masu alociwe iva anaahiwa oxipiha echu erempwale ni mata. Eyo yeeriwano hai? Ntoko yookhovelela, etinta yaaphariheliwa khalai yaapakiwa moorweela wa wakanyeriwa wa makhala, goma ni maahi. Emanle ophariheliwa, muchu aanwerya oxipiha echu eyo yaarempwe apharihelaka nchoce noonaana. Ola mukhalelo waphaama wa olikanyiha ikharari sa Yehova. Vaavaa owo onakhurumuweleiye soocheka sahu, onakhala ntoko oxipinhe ni nchoce.

19-25 A NOVEMPURU

MUHAKHU WA MASU A MULUKU | SAWERIWA T’ARUMMWA 4-5

“Awo Yaatitelela Oloca Masu a Muluku Moolipa Murima”

(Saweriwa T’arummwa 4:5-13) Mmeloni mwaya yàthukumana o Yerusalemu asitokwene a Ayuda, asitokwene a nloko ni alipa òrepa. ⁶ Àkhalavotho mutokwene a alipa a mukutxho Anás, Kaifás, Yohani, Alexándre ni ahima othene a asitokwene a alipa a mukutxho. ⁷ Awo yàwitxaniha Arummwa ni yàpatxerya wakoha: “Mwenre etxhu yeyo ni ikuru sawani, nari mwa nsina nawani?” ⁸ Pedro, asaren’ye Munepa Wawela àlotxa ni yawo ì: “Nyuwo asitokwene a nloko ni anamiruku, ⁹ okhala olelo nnakohiwa etxhu yeren’ye wa muretxa ola ni mapenuseriwo awe, ¹⁰ vano musuwele othene nyuwo ni nloko nothene na Isarayele: wa nsinaru na Yesu Kristu o Nazaré, mmuthomen’yanyu va mwikimanyo ni Muluku onvinyin’heiye mokhwani, t’openusiweiye mulopwana ola ori vamithoni vanyu. ¹¹ Yesu ola ti ‘nluku nnyemuliwe ti nyuwano alipa òteka empa, nto nòkòka nikhala nluku nipharenle mpa.’ ¹² Ni hiwavo ovuluwa mwa mutxhu mukina, wona wi vathiva hinavo nsina nikina nivahiwe atxhu wi hiyo nivuluwele.” ¹³ Yonaka olipa waya murima wa Pedro ni Yohani, ni esuwelaka wi hiyahusenrye etxhu ntoko atxhu akina a mmawani, yàtikhina. Yànasuwela wi oweli ala yànetxa ni Yesu.

w08 1/9 epaax. 15, ekaaxa

Ovinyerya wa Masu Oolociwa Ophiyerya Soore mpwa Saweela—Marepelo ni Akristu Oopacerya

Apwane Arummwa Hiyaasuwenle Echu?

Alamuleli ni asitokweene o Yerusalemu “yonaka olipa . . . murima wa Pedro ni Yohani, ni esuwelaka wi hiyahusenrye etxhu ntoko atxhu akina a mmawani, yàtikhina.” (Saweriwa T’arummwa 4:13) Apwanne arummwa hiyaahusenrye echu chiryene? Vooloca sa masu yaala, Liivuru awiichaniwa The New Interpreter’s Bible onnaloca: “Woonaru masu ala hanaphwanela wiiwexexiwa mmukhalelo wookotakota, ntoko wi Petro [ni Yohani] hiyaahusenrye echu ntoko waalakhanya ni orepa. Awo pahiru yaari oohiyana ni achu akina yaawo yaathoriha ni arummwa.

w08 15/5 epaax. 30 epara. 6

Miyaha sa Vasulu sa Liivuru a Saweriwa T’arummwa

4:13—Apwanne Petro ni Yohani hiyaasuwenle echu, naari hiyaahusenrye? Hooye. Awo yaaniichaniwa wi “hiyahusenrye etxhu ntoko atxhu akina a mmawani” nthowa nawi hiyaavyakihiwe mu ixikola sa ahooleli a Ayuta.

(Saweriwa T’arummwa 4:18-20) Vano yàwitxhana wiliwili ni yàhahiherya olotxa nari ohusiha mwa nsina na Yesu. ¹⁹ Vano Pedro ni Yohani yàhakhula: “Mupuwele nyuwo yari etxhu yaphama vamithoni va Muluku owiwelelani nyuwo, nari omwiwelela Muluku. ²⁰ Ti wi, hiyo hinnawerya ohiya olotxa itxhu nonnahu ni niwalahu.”

(Saweriwa T’arummwa 4:23-31) Vano, yataphuliwaya, yàya wa asinnaya, nave yàhalèla sothene asitokwene a alipa a mukutxho ni asitokwene a nloko yalontxaya. ²⁴ Yiwalaya masu yala, yànvekela Muluku ni murima mmoha eriki: “Pwiya, weyano wòpaka elapo yawirimu ni yavathi, ephareya ni sothene iri mwemmo. ²⁵ Ti weyano òlontxe ni eyano yanikholo nahu Davide, mulapeli à. Yowo asarenye ni Munepa Wawela àhi: “llapo initxukhulelani? Nave maloko anupuwelelani itxhu sa siyo? ²⁶ Mamwene àvinya wi ewane ekhotxo, nave asitokwene àthukumana ni àhiwihana, wi yavirikanye Apwiya vamoha ni Kristu aya.” ²⁷ Àhiwihana epariparyene vapoma va Herode, Pónsio Pilato, maloko a amalapo ni maloko a Israél, wi envirikanye mulapeli à aphama, Yesu, omutxikitxhenlawe, ²⁸ wi yere sothene ntata na ni okhwela wà sathorihenryaya wi sereye. ²⁹ Vano Pwiya, wupuwele sawopopiha saya ni wavahe amulapeli-à wi elaleyeke nsu nà ni nroromelo nothene, ³⁰ nave theteyà ntata nà wi epenusiweke aretxa, sereye ineneryo ni sotikiniha mwa nsina na mulapeli-à aphama, Yesu.” ³¹ Evekelaka hiha, nipuro yathukumannayavo nàtxikinyeya ni othene yàsareya Munepa Wawela, nave yàpatxerya olaleya nsu na Muluku, eri òlipene.

it-1 epaax. 159 epara. 8

Arummwa

Muteko Mmuloko Weekristu. Waakheliwa wa munepa waweela wa Muluku mu Pentekoste, waahaalipixa vancipale arummwa. Icima thanu soopacerya sa liivuru a Saweriwa T’arummwa sinnooniherya olipa murima wa arummwa ni ohoova waya mu olaleerya michaka yaphaama vamoha ni ovinya wa Yesu, naamwi yaahoolela owaleliwa, omaniwa naari woopopihiwa wi yaahaala wiiphiwa ni alamuleli. Variyari va mahiku yaale avinre Pentekoste, ohoolela wa arummwa ekhaviheryiwaka ni munepa waweela, waaheeriha wi miloko Seekristu sinaaceereryeya. (Saw. 2:41; 4:4) Woopaceryani, muteko aya wa olaleerya, waatikitheryen’ye o Yerusalemu, voocharela ophiyerya o Samariya, nave moovira wa elukuluku, mu elapo yoothene.—Saw. 5:42; 6:7; 8:5-17, 25; 1:8.

Mphwanye Muhakhu Woomunepani

(Saweriwa T’arummwa 4:11) Yesu ola ti “nluku nnyemuliwe ti nyuwano alipa òteka empa, nto nòkòka nikhala nluku nipharenle mpa.”

it-3 epaax. 209 epara. 1

Nluku Nipharenle empa

Salumu 118:22 onnaloca mookwakwaleya wi nluku naanyemuliwe ni alipa ooteka nahaala okhala ‘nluku nipharenle empa’ (mu Ehepiri, roʼsh pin·nahʹ). Yesu aaloca nave aapharihela masu yaala wa yoowo meekheiye wi ti ‘nluku nipharenle empa’ (mu Ekriki, ke·pha·leʹ go·niʹas, mweemesero). (Mat 21:42; Mar 12:10, 11; Luka 20:17) Hiiha ntoko nluku nookuchula na empa nnakhalaaya nawooneya, hiiha tho Yesu Kristu ti nluku nookuchula mmuloko Weekristu wa awoocihiwa, yoowo onalikanyihiwa ni Empa ya Muluku yoomunepani. Petro tho aapharihela masu a Salumu 118:22 amuthoonyaka Kristu, ooniheryaka wi ti “nluku” nenlo naanyemuliwe ni alipa ooteka, nyenya naathanliwe ti Muluku wi nikhale ‘nluku nipharenle empa.’—Saw. 4:8-12; mmoone tho 1Ped 2:4-7.

(Saweriwa T’arummwa 5:1) Nto mulopwana mmoha nsina nawe Ananiya, ni mwariye Safíra, àkuliha ematxa.

w13 1/3 epaax. 15 epara. 4

Petro ni Ananiya Yaahootha—Tiheeni Nnahuseryaahu Orweela wa Yeeyo?

Ananiya ni mwaariye yaatumiha emaca aya wi ewerye ophwanya ikhorowa sa waakhaviheryano yaale yaari avyaani. Vaavaa Ananiya aavelenleiye ikhorowa wa arummwa, owo aalonce wi ihe saari ikhorowa soothene yaaphwannyaaya. Nyenya hiyaari evelevelo! Owo aakuxavo ikhorowa ikina wi sikhale sawawe! Muluku aheeriha wi Petro asuwele yeeyo. Vanthowa na yeeyo, Petro aaloca ni Ananiya: “Hiwonthe vamithoni va atxhu, nto vamithoni va Muluku.” Mwa yeeyo, Ananiya aahuuwa ookhweene! Iwora raru ohoolo waya, mwaariye aaphiya. Ahisuwelaka yeeyo yeeren’ye ni iyawe, owo tho aahootha nave tho aahuuwa ookhweene.

26 A NOVEMPURU–2 A TESEMPURU

MUHAKHU WA MASU A MULUKU | SAWERIWA T’ARUMMWA 6-8

“Muloko Weekristu Muvyaani Onneehiwa”

(Saweriwa T’arummwa 6:1) Mahiku yale amuhuserya yànatxereryana. Vano Agrego yàpatxerya owapa Ahebri, ntakhara, mwa sokawana, yànatxuwaliwa anamukhweli aya.

bt epaax. 41 epara. 17

“Nnaphwanela Omwiiwelela Muluku Ntoko Mulamuleli”

Muloko muvyaani waatikitheryiwe waanahoolela yawoopiha yoovitheya. Yaari yawoopiha taani? Oohuserya ancipale yaawo yaapatisiwe, hiyaari o Yerusalemu nave yaanachuna ohuserya sincipale ehaakumve okookela owaani. Achu yaala yaanachuna yoolya vamoha ni ichu ikina, vanthowa na yeela oohuserya akina yaanaveleela ikhorowa wi yaakhaviherye. (Saw. 2:44-46; 4:34-37) Mwawiihiiha, waakhumelela mwaha woovila. Variyari va ‘okawana’ yoolya, anaamukhwele yaawo yaaloca elocelo ya Ekiriki “yànatxuwaliwa.” (Saw. 6:1) Nyenya eyo hiyeereya ni yaawo yaaloca elocelo ya Ehepiri. Enakhala ntoko wi nikacamiho nene, naari nthalu. Nthalu echu etokweene yeeyo enatannya ohiiwanana.

(Saweriwa T’arummwa 6:2-7) Vava Arummwa ale khumi na pili yàthukumanya muloko wa amuhuserya ni yàhi wa yawo: “Honaphwanela wi hiyo nnahiya nsu na Muluku wi nipwatxheke solya. ³ Asinna, n’wasyeke vano mmulokoni mwanyu atxhu athanu napili arino makhalelo aphama, òsareya Munepa Wawela ni miruku, ni hiyo nnamwavaha muteko yowo. ⁴ Wa hiyo nni nikhale anthìti mmavekeloni ni mmutekoni wa olaleya nsu.” ⁵ Masu yàhasivela atxhu othene. Ni yàthanliwa: Estévau mutxhu òsareya wemererya ni Munepa Wawela, Filipe, Prókoro, Nikánor, Timáu, Parmena, ni Nikoláu muhuserya orwela o Antiyokiya. ⁶ Yàhaperekha wa Arummwa nave ala, yavekelenlaya, yàhakuherya mata. ⁷ Nave nsu na Apwiya nànamwalamwala, navetho amuhuserya yànvira yatxereryanaka o Yerusalemu, ni alipa a mukutxho antxipale yànemererya.

bt epaax. 42 epar. 18

“Nnaphwanela Omwiiwelela Muluku Ntoko Mulamuleli”

Arummwa, erumeelaka ntoko nikhuuru noolamulela na muloko yoowo waamvira wunnuwaka, yaasuwela wi “honaphwanela wi hiyo nnahiya nsu na Muluku wi nipwatxheke solya.” (Saw. 6:2) Wi emalihe nikacamiho nenla, awo yaahaaruma oohuserya wi ewaavye alopwana athanu napiili “òsareya Munepa Wawela ni miruku” wi ewerye orummwa ophara “muteko yowo.” (Saw. 6:3) Waari woochuneya waapharihela achu oophwanelela, nthowa nawi muteko ole waavolowela ohiya pahiru okawa yoolya, nyenya tho opharihela ikhorowa, othuma ni orepela mmukhalelo wawaakhwanela. Alopwana oothene yaathanliwe yaarino masina a Ekiriki, ela akhweya yaahaakhaviherya anaamukhwele ale waaroromela alopwana yaala. Emanle waalikhela soovekeya iha ni mavekelo, arummwa yaahaathanla alopwana athanu napiili wi ewerye ophara “muteko yowo” woochuneya.

(Saweriwa T’arummwa 7:58–8:1) Empurulelaka okhwipi wa poma, yàpatxerya onvonya ni maluku. Anamona yakuha sowara saya vakhiviru va mmiravo nsina nawe Saulo. ⁵⁹ Avonyiwaka ni maluku, Estévau ànavekela ariki: “Pwiya Yesu, mwakhele munepa aka.” ⁶⁰ Oholo waya, akokhonreiye, àlotxa alipihaka: “Pwiya, muhathorihele yotxheka ela.” Alontxeiye’hiha, àkhwa.

Saulo àhakhulelatho okhwa wa Estévau. Nihiku nene nenlo wàpatxerya wikariwa otokotoko wa . . . [muloko o] Yerusalemu. Wahiya Arummwa, atxhu othene yàmwalamwalela o Yudeya ni o Samariya.

Mphwanye Muhakhu Woomunepani

(Saweriwa T’arummwa 6:15) Vano, asitokwene yale othene a mu Sinédriyo yànan’wehasa, nave yahona ethoni awe elikanaka ni ethoni ya munkelo.

bt epaax. 45 epara. 2

Estevau—“Asaren’ye mahala ni ikuru”

Ennooneya echu yavameekhaaya va ethoi ya Estevau mu elukuluku yeele. Alipa oothoriha annanweha nave annoona “ethoni awe elikanaka ni ethoni ya munkelo.” (Saw. 6:15) Ankeelo annalaleya michaka sa Yehova Muluku, vanthowa na yeeyo aakhalano mathowa a okhala oolipa murima, oomaaleleya ni oohuukhuwa. Emohamoha enneererya ni Estevau—ophiyerya tho athoriha yaale oosareya nrima annawerya woona yeeyo. Owo aawenrye hai otitelela okhala oomaaleleya?

(Saweriwa T’arummwa 8:26-30) Munkelo a Apwiya àya wa Filipe ni ahi wa yowo: “Vinyà, oye onarwawo etxheku ya murupi, rampha onakhuruwa o Yerusalemu ayaka o Gáza. Muramphani mmo hiwamo mutxhu.” ²⁷ Filipe àvinya ni àtximula. Vano mutíope, muhùliwa, mulapeli mutokwene a Kandáse, mwene amwamuthiyana a Etiyópiya, ni mukhapeleli mutokwene a muhakhu awe, arwele omwepesa Muluku o Yerusalemu, ²⁸ ànakòka akiranthe mukaroni mwawe ni anàlakhanya nlivru na mulipa a miririmu Isaía. ²⁹ Vanonto Munepa wàhi wa Filipe: “Hawé ni otxhimakele ekaro ele.” ³⁰ Filipe àtxhimaka ni àmwiwa alakhanyaka nlivru na mulipa a miririmu lsaía. Àmukoha: “Onniwa phama onalakhanyawe?”

bt epaax. 58 epara. 16

Filipi Onnahusiha “Mutxhaka Waphama wa Kristu”

Akristu olelo aakhalano ekari ya opaka makupa mmuteko woolikana ni yoowo waaphariwe ni Filipe. Wiiliwiili, awo annakhalano ekari ya oloca michaka ya Omwene wa yaale anaaphwanyaaya variyari va miteko saya sa nihiku nnihiku ntoko, va mukwaha. Saweereya sincipale, sinnooniherya wi ochekula ni muchu onooniherya nchuno, honeereya moohahuwela. Ela enneereya nthowa nawi Piipiliya onnaloca mookwakwaleya wi ankeelo annahoolela muteko wa olaleerya wi michaka yaaphwanye achu a “maloko othene.” (Wup. 14:6) Ohoolela wa ankeelo mmuteko woolaleerya onnakhwaniherya yeeyo Yesu aalonceiye. Mu niphwanaphwaniho nawe na tiriku ni nthakathaka, Yesu aaloherya wi, variyari va elukuluku ya ohaca, naari wi, omakuchuwelo wa mukhalelo ola wa ichu, “alipa òhepha” yaahaala okhala “ankelo.” Owo aaloca tho wi soopatuxiwa iha soomunepani saahaala ‘wathukumanya vamoha, ni ovíha mu Omwene awe sokwachuliha sothene, ni atchu awera sohileleya.’ (Mat. 13:37-41, Nlakano Nahihano.) Mu elukuluku emohamoha, ankeelo tho yaahaala waathukumanya yaawo Yehova onaawopeiye wi ekhale mamwene a Omwene wa wirimu, nave ohoolo waya “muloko mutokwene” wa “iputxeputxhe ikina.”—Wup. 7:9; Yoh 6:44, 65; 10:16.