Wat er kan worden gedaan aan dat gevoel „altijd moe” te zijn

VOELT u zich meestentijds moe? Dr. F. S. Caprio, een vooraanstaande psychiater, schrijft: „Nerveuze vermoeidheid is thans zo algemeen dat het wel de Grote Amerikaanse Ziekte is genoemd. De meeste patiënten die een arts raadplegen klagen over chronische moeheid.”

Zo groot is het probleem van zich altijd moe voelen dat Science Digest enkele jaren geleden opmerkte: „Artsen schrijven jaarlijks minstens 3500 ton amfetaminepreparaten voor enkel om hun patiënten te helpen de dag door te komen.”

Als u een van degenen bent die ’altijd moe’ zijn, weet u dan wat de oorzaak is? Waaraan is vermoeidheid te wijten?

Een moeilijke vraag

Dat deze vraag moeilijk te beantwoorden is, verrast u misschien. De World Book Encyclopedia merkt op: „Artsen weten niet precies wat vermoeidheid veroorzaakt. Zij weten niet waarom iemand zich na lichamelijke of geestelijke inspanning moe voelt.”

Toch lijkt het antwoord u misschien heel voor de hand liggend. Men denkt algemeen dat iemand als hij werkt energie verbruikt en zich in zijn bloed afvalstoffen, zoals melkzuur, ophopen. Als gevolg daarvan wordt hij moe. Toch is de kwestie volstrekt niet zo simpel, hoewel er een zekere waarheid in de bovenstaande opvatting schuilt.

Dat afvalstoffen in het bloed bij het veroorzaken van moeheid klaarblijkelijk een rol spelen, blijkt uit het feit dat wanneer bloed van een vermoeid dier in een uitgerust dier wordt geïnjecteerd, dit bij het uitgeruste dier moeheid zal veroorzaken. Toch merkt The Encyclopedia Americana op:

„Onder normale omstandigheden . . . wordt de spier van voldoende voedingsstof voorzien en worden de afvalprodukten, zolang de bloedvoorziening van de spier intact is, weer omgezet ten einde nieuwe energie te verschaffen. Het is derhalve niet waarschijnlijk dat deze chemische veranderingen bij normale vermoeidheid van kritieke betekenis zijn, behalve mogelijk bij zeer zware spierarbeid. Bij normale soorten van zittend werk spelen chemische veranderingen in de spieren een geringe rol.”

Ook de algemene ervaring druist in tegen de opvatting dat vermoeidheid louter is te wijten aan verbruik van energie en chemische veranderingen in de spieren. Neem bijvoorbeeld de werker die zich na uren arbeid vermoeid voelt en zijn moeheid dan plotseling kwijt is. U hebt die ervaring waarschijnlijk ook wel gehad.

Misschien kunt u zich herinneren na uren arbeid moe te zijn geweest. Toen werd u echter uitgenodigd iets te doen waarin u werkelijk plezier had, zoals een spel of met vrienden de bossen in te trekken. Al kostte dit misschien meer energie dan het werk dat u deed, uw moeheid was bijna op slag verdwenen!

U hebt waarschijnlijk soortgelijke ervaringen gehad die de kwestie van vermoeidheid raadselachtig maken. U hebt bijvoorbeeld misschien ontdekt dat u minder moe bent als u werk doet waar u plezier in hebt dan wanneer u zelfs nog gemakkelijker werk doet waar u geen plezier in hebt. Veel mensen worden in feite moe terwijl zij zich bijna helemaal niet inspannen. Alleen de gedachte bepaalde dingen te moeten doen maakt sommige personen al moe! Dergelijke praktijkverschijnselen deden het tijdschrift Today’s Education concluderen: „Er mankeert iets aan wat men algemeen aanneemt omtrent de oorzaak van vermoeidheid of het vermoeidheidsverschijnsel op zich.”

In het boek Fatigue and Impairment in Man wordt, na een uitgebreid onderzoek van het onderwerp te hebben weergegeven, verklaard: „Vermoeidheid . . . houdt geen logisch verband met verbruik van lichamelijke energie.”

Indien gevoelens van vermoeidheid niet eenvoudig zijn toe te schrijven aan het verbruik van energie, wat veroorzaakt dat gevoel van moeheid dan? Naar men weet zijn er verschillende factoren bij betrokken.

Lichamelijke factoren

Het verbruiken van lichamelijke energie is een van de factoren. Vermoeidheid is normaal het gevolg van energiek werken of spelen. Het was de bedoeling dat ons lichaam als gevolg van een dergelijke bezigheid een gevoel van moeheid zou ervaren. Gewoonlijk is het een aangename, een welkome, sensatie. Hierdoor is „slaap van de werker . . . zoet”. — Pred. 5:12, The Bible in Living English.

Het is echter interessant dat onderzoekingen aantonen dat degenen die het inspannendste werk verrichten zelden over moeheid klagen. Zij verwachten zich moe te voelen, dus zij eten, rusten en slapen en hun vermoeidheid verdwijnt. Zij zijn verkwikt. Maar wat gebeurt er als men zijn lichaam dag en nacht onafgebroken voortdrijft zonder het voldoende voedsel en rust te geven?

Dan kan dat „altijd moe”-gevoel ontstaan. Wat is de oplossing? Zal het slikken van vitaminen de vermoeidheid helpen bestrijden?

Dat hangt af van de oorzaak van iemands moeheid. Is ze aan gebrek aan voedsel te wijten? Als dit zo is, kunnen vitaminen misschien helpen. Maar in waarschijnlijk de meeste gevallen — althans in gezinnen waar gemakkelijk voedzaam voedsel is te krijgen — ontvangt iemand voldoende voeding uit het voedsel dat hij eet. Dan zullen vitaminen dat gevoel „altijd moe” te zijn waarschijnlijk niet minder maken.

Wat valt er dan te zeggen over het slikken van „pep”-pillen, amfetaminen? Het kan wel zijn dat deze de moeheid tijdelijk verdrijven, iemand opkikkeren en hem een gevoel van welbehagen geven. Maar ze vullen het lichaam niet aan. Ze dragen veeleer tot de verdere uitputting ervan bij. Volgens het Amerikaanse Medische Genootschap „zijn amfetaminen geen magische bron van extra geestelijke of lichamelijke energie. Ze dienen alleen om degene die ze gebruikt tot een groter verbruik van zijn eigen hulpbronnen aan te drijven, soms tot voorbij een gevaarlijk punt van vermoeidheid dat vaak niet wordt bemerkt”.

Wees dus realistisch. Als u zich „altijd moe” voelt omdat u zich te veel inspant met werken, spelen of te laat vertier zoals naar de televisie kijken, onderken dan waaraan u behoefte hebt. Neem meer rust en slaap. De belangrijkheid van voldoende slapen, werd beklemtoond door Dr. Ph. M. Tiller, jr., medisch-faculteitslid van de universiteit van de Amerikaanse staat Louisiana. Zijn onderzoekingen toonden aan dat vrouwen die zeven uur of minder slaap per nacht krijgen, zevenmaal meer klaagden over slopende vermoeidheid dan degenen die acht uur of meer sliepen.

Maar als de omstandigheden nu niet toelaten dat men ’s nachts voldoende slaapt? Of als men nu eenvoudig gebrek aan uithoudingsvermogen heeft en gewoonlijk in de loop van de dag moe wordt?

Velen hebben bemerkt dat de oplossing een kort dutje overdag is. Deskundigen zeggen dat voor sommige mensen een half uur slaap overdag gelijk staat met drie uur slaap vlak voordat men ’s morgens wakker wordt. Dr. W. C. Alvarez moedigt in zijn boek Live at Peace with Your Nerves aan om ’s middags na het eten even een dutje te doen, nog opmerkend: „Tien minuten is al voldoende.” Als u zich vermoeid voelt door gebrek aan slaap, zou u kunnen proberen overdag even te slapen. Door eraan te werken, hebben sommigen geleerd snel in slaap te vallen.

Een factor die men verstandig doet in aanmerking te nemen

Soms ontdekt iemand echter wellicht dat, hoe lang hij ook slaapt of rust, die aanhoudende moeheid niet verdwijnt. Een 88 kilo wegende, ruim een meter tachtig lange atleet bemerkte dat dit met hem het geval was. Hij had hard getraind en was laat naar bed gegaan. Hij dacht dus dat hij door meer te slapen zijn gevoel van vermoeidheid wel gauw zou kwijtraken. Het bleef echter. Een onderzoek door de dokter bracht aan het licht dat hij de ziekte van Pfeiffer had.

Een andere vermoeidheidsfactor kan dus ziekte zijn. Als dit het geval is, is rust niet noodzakelijkerwijs de oplossing. De vermoeidheid zal niet verdwijnen of minder worden voordat de ziekte die de moeheid veroorzaakt, afgenomen of genezen is. Tot enkele van de meer algemene ziekten waarvan vermoeidheid een symptoom is, behoren suikerziekte, bloedarmoede, geelzucht, tuberculose, longontsteking en griep. Maar moeheid kan het eerste algemene symptoom zijn van bijna elke organische ziekte, met inbegrip van enkele hartstoornissen en kanker. Als uw gevoel „altijd moe” te zijn door extra slaap dus niet verdwijnt, zou het verstandig zijn u te laten onderzoeken.

Maar misschien krijgt u voldoende rust en vinden de doktoren niets dat wijst op een ziekte, maar houdt u toch dat gevoel „altijd moe” te zijn. Wat is dan de oorzaak?

Emotionele en geestelijke factoren

Uw gevoel van moeheid is waarschijnlijk aan emotionele of geestelijke spanning te wijten. Daaraan is volgens Dr. S. Bartle van het Mount Sinai-ziekenhuis van de stad New York bijna 80 percent van alle chronische vermoeidheid toe te schrijven. In tegenstelling tot wat sommigen misschien denken, is dit gevoel van moeheid niet denkbeeldig. Dr. J. D. Wasserung verklaarde: „Moeheid, of deze nu te wijten is aan ziekte, lichamelijke inspanning of emotionele spanning, veroorzaakt hetzelfde gevoel van afmatting.”

Sommige artsen behandelen deze afmatting misschien met amfetaminepillen. Deze geneesmiddelen kunnen echter schadelijk zijn en ze bestrijden bovendien alleen de symptomen. Het is beter erachter te komen wat voor de emotionele spanning verantwoordelijk is en de oorzaak op te heffen.

Verwonderlijk genoeg is in misschien wel de meeste gevallen van chronische vermoeidheid verveling de oorzaak. Mensen worden snel moe als zij belangstelling voor hun werk of andere bezigheden verliezen. Dr. T. G. Klumpp, een autoriteit op het gebied van ouderdomsziekten, merkte op:

„Vermoeidheid bij oudere mensen . . . ziet men gewoonlijk meer onder degenen die niet genoeg te doen hebben. Maar al te vaak hebben zulke mannen en vrouwen het gevoel dat hun levenstaak ten einde is en hun moeheid vindt daarom haar oorzaak in verveling, verlies van drijfkracht en belangstelling. Telkens weer als zich een crisis voordoet of er iets van enorm belang opdaagt, raken deze mensen op wonderbaarlijke wijze hun moeheid kwijt.”

Dit geldt trouwens voor personen van bijna alle leeftijden. Wanneer er door zinvolle bezigheid hernieuwde belangstelling voor het leven ontstaat, verdwijnt vermoeidheid op verbazingwekkende wijze. Een door de efficiency expert Dr. L. Gilbreth ingesteld onderzoek illustreert dit. De bij zijn onderzoek betrokken fabrieksarbeiders verkeerden allen in goede gezondheid, verrichtten vrijwel hetzelfde soort van werk, onder vrijwel dezelfde uitwendige omstandigheden en toch was er een groot verschil in de vermoeidheid die zij aan het eind van de dag voelden. De levendigen waren zij die naar de een of andere vorm van activiteit in de avond of de volgende dag uitzagen.

Als uw vermoeidheid dus aan verveling is toe te schrijven, probeer dan belangstelling voor uw werk of voor andere bezigheden aan te kweken. Vele getuigen van Jehovah vertellen dat, hoewel zij zich na een dag van arbeid moe voelen, hun moeheid verdwijnt als zij ’s avonds in een bijbelbespreking verdiept raken.

De krachtige uitwerking van de geest op het lichaam

Het is een mysterie hoeveel invloed onze geest op ons lichaam heeft. Nagenoeg elke negatieve emotie kan ons uitputten en daardoor vermoeidheid veroorzaken. Een arts merkte bijvoorbeeld op: „Iemand de hele dag haten, is vermoeiender dan van zonsopgang tot zonsondergang op het land werken.” Een uit het leven genomen voorbeeld van een zakenman illustreert dit: Dr. P. J. Steincrohn verklaart in zijn boek Live Longer — and Enjoy It!: „Ik raadde hem aan òf ermee op te houden de man te haten òf hem niet meer te spreken. Hij probeerde het eerste (omdat dat minder kostbaar was) en slaagde er zó goed in dat zijn vermoeidheid binnen enkele weken was verdwenen.”

Schuldgevoelens, neerslachtigheid, zorgen of piekeren zijn alle voorname oorzaken van vermoeidheid. Iemand behoeft de hele dag nog geen vinger uit te steken en kan door over een of ander probleem te tobben of te piekeren toch totaal uitgeput zijn. Als het koesteren van zulke negatieve gevoelens een gewoonte wordt, heeft dit dat gevoel „altijd moe” te zijn tot gevolg. Wat kan eraan worden gedaan?

Stel ten eerste vast wat u aan de kwestie die u hindert, kunt doen. Als u bijvoorbeeld de een of andere fout hebt begaan, doe dan wat u kunt om de zaak te herstellen. Als ze van ernstige aard is, ga dan naar de betrokken personen toe en vraag hun om vergeving. Toen koning David had gezondigd, zei hij: „Toen ik bleef zwijgen, teerden mijn beenderen weg door mijn gekerm de gehele dag.” Hoe vermoeid voelde hij zich! Hij was tot in zijn botten moe! Maar toen hij zijn dwaling aan God had beleden en deed wat hij kon om de kwestie in orde te brengen, voelde hij zich opgelucht. — Ps. 32:3-5.

Volg dat voorbeeld na. Laten uw emoties u niet blijven uitputten. Zoek hulp bij God, zoals David aanmoedigde met de woorden: „Werp uw last op Jehóvah, en hijzelf zal u schragen” (Ps. 55:22). Leid uw gedachten van uzelf en uw problemen af door belangstelling te hebben voor anderen. Doe wat u kunt om hen te helpen. U zult verbaasd zijn hoe verkwikt u zich zult voelen.

De gehele dag achter een schrijfbureau zitten, kan geestelijk en emotioneel uitputtend zijn en kan tot dat gevoel leiden „altijd moe” te zijn. Maar verrassend als het mag lijken, kan lichaamsbeweging iemand verkwikken. In Science News Letter stond: „Artsen hebben vermoeidheid lange tijd behandeld door de patiënt iets te laten opgeven, hoe weinig hij ook deed. . . . Nu weten de doktoren beter. . . . Lichaamsbeweging is de oplossing, maar dan wel plezierige en geen geestdodende. Na een emotioneel uitputtende dag achter een schrijfbureau kan een weinig lichaamsbeweging wonderen doen.”

Ja, vermoeidheid is een raadselachtig verschijnsel. In werkelijkheid bezitten wij veel meer energie dan wij waarschijnlijk denken. De energie is er, maar wij moeten ons geestelijk instellen om haar te gebruiken. Om dit te illustreren leidde Dr. S. G. Wolf van de universiteit van Oklahoma (V.S.) een onderzoek waarbij hij de proefpersonen zei zolang als zij konden gewichten in hun uitgestrekte armen te houden. Toen werden hun namaakpillen gegeven, waarvan de proefpersonen dachten dat ze een sterk anti-vermoeidheidsmiddel bevatten. „Dit”, zo zei Wolf, „verdubbelde bijna hun uithoudingsvermogen.”

Het is bemoedigend te beseffen dat wij klaarblijkelijk over reservebronnen van energie beschikken die velen van ons niet gebruiken. Door die energie te leren aanwenden en niet nodeloos te laten wegvloeien, moeten wij, als wij een normaal goede gezondheid bezitten, in staat zijn dat „altijd moe”-gevoel te vermijden.