De invloed van TV
TELEVISIE heeft een revolutie teweeggebracht op het terrein van de communicatie. Door middel van dit medium kunnen mensen niet alleen tot in detail waarnemen wat er in hun eigen omgeving, maar ook wat er in landen duizenden kilometers ver weg plaatsvindt. Ja, zelfs de diepten van de buitenaardse ruimte zijn reeds door het tv-cameraoog doorzocht.
In Amerika bezit 95 tot 98 percent van de bevolking een televisietoestel — een cijfer waarmee de tv een nog belangrijker communicatiemiddel blijkt dan de telefoon. Uit een onlangs vrijgegeven rapport treedt aan het licht dat de gemiddelde Amerikaan ongeveer zeventien uur per week voor zijn tv-toestel doorbrengt.
„De boodschappen van de televisie, versterkt met muziek, beeld en actie, ontvangen in een donkere huiskamer en voortdurend herhaald, vormen de communicatieboodschappen met de grootste uitwerking die ooit op de wereld zijn losgelaten”, waren de woorden van een opvoedkundige, Dr. S. I. Hayakawa.
Televisie kan heilzaam zijn
Dat een dergelijk krachtig en gemakkelijk bruikbaar communicatiemiddel, grote mogelijkheden in zich bergt tot heil en nut van de mensheid, daarover zal weinig twijfel bestaan. Ze kan de kijker bekend maken met de denk- en levenswijze van zijn medemens op verafgelegen plaatsen, en met de omstandigheden waar deze tegenover staat.
Ook gezonde ontspanningsprogramma’s zijn thans dank zij de televisie voor een groot publiek bereikbaar geworden. In de privé-sfeer van zijn eigen huis kan iemand nu genieten van een Shakespeare-drama, van ballet, opera’s en concerten. In Engeland wordt zelfs een televisieprogramma op de buis gebracht dat zowel mèt als zonder geluid te volgen is. En wanneer de acteurs met elkaar spreken (wat overigens maar vrij zelden gebeurt) bedienen zij zich bovendien van gebarentaal — waarmee een leerzaam en leuk programma voor zowel horenden als niet-horenden bereikbaar is gemaakt.
Trouwens over leerzaam gesproken: het onderwijs in het algemeen heeft reeds veel profijt van de televisie getrokken. Leerlingen kunnen worden bereikt met een grote verscheidenheid van onderwijsmateriaal, terwijl ze het volle gezicht hebben op de leraar, het experiment of de illustraties waarvan gebruik wordt gemaakt. Wiskunde, allerlei andere wetenschappen, huishoudelijke vaardigheden, talen, enz., zijn vlakken van kennis waar men nu door middel van de onderwijs-televisie gemakkelijk mee in aanraking kan komen. Velen genieten van „levende lessen”, waarbij mooie kunstwerken of muziekuitvoeringen vergezeld gaan van een commentaar door een deskundige. Er zijn landen die de televisie als wapen gebruiken om het analfabetisme te bestrijden en terug te dringen. Bovendien is ze voor ontwikkelingslanden met te weinig onderwijzers een doeltreffend middel om mensen in een bepaald vak te bekwamen. Het voordeel van tv-voordrachten is voorts dat ze op video-band kunnen worden vastgelegd (net als een radioprogramma op een bandrecorder is op te nemen) en weer opnieuw kunnen worden afgedraaid, zo vaak men dit wenst.
Jonge kijkers zijn vaak in staat verstandige gesprekken te voeren over onderwerpen waar de generaties van vóór het televisie-tijdperk zelfs nooit van hadden gedroomd, terwijl ook in het geval van heel jonge kinderen de televisie een belangrijke bijdrage kan leveren aan de vergroting van hun woordenschat, hoewel televisie wat dit betreft bij de oudere jeugd vaak een tegengesteld effect heeft.
Televisie op zich is echter louter een middel tot communicatie, een weliswaar machtig middel, maar toch niet meer dan dat. Of u van het gebruik ervan voordeel zult trekken, zal toch in laatste instantie afhangen van het soort van programma’s waarnaar u kijkt. En al veel mensen hebben hun stem verheven om te klagen over de slechte kwaliteit van veel tv-programma’s. In de Verenigde Staten is de televisie al bekritiseerd omdat ze afgestemd zou zijn „op de laagste gemene deler van de publieke smaak”.
Materialisme en seksuele immoraliteit
Veel van wat op de beeldbuis verschijnt, schept bij de kijker een verlangen naar materiële dingen die weinig praktische waarde bezitten. In dit verband verwijst L. E. Sissman in The Atlantic van februari 1974 naar „ijselijke quizzen . . . waarbij de deelnemers de een of andere materiële worst voor hun neus gehangen krijgen, en wij [d.w.z. de kijkers] worden opgescheept met een tweedehands, niet te bevredigen verlangen naar dezelfde prijs”.
Veel tv-reclames zijn ontworpen om bij mensen een begeerte te scheppen naar dingen die zij niet nodig hebben, niet kunnen betalen, of die in feite niet verschillen van produkten die zij reeds bezitten of gebruiken. Om nog maar te zwijgen van het effect teweeggebracht door de reclame-spots die bij kinderen een verlangen wekken naar een dieet van cake, koek, prik-drank en snoep.
Ook de bij televisieprogramma’s duidelijk aanwijsbare tendens naar de „nieuwe moraal”, is een zeer ontmoedigend verschijnsel. Ontzette kijkers krijgen soms shows voorgeschoteld handelend over homoseksuelen en lesbiennes. Officieel erkende omroepen hebben complete naaktvertoningen gepresenteerd. Lachprogramma’s moeten het vaak hebben van ’schuine’ humor. En de zogenaamde „tv-series”? In het Engelse pamflet TV en de nieuwe moraal stond hierover: „De dagelijkse tv-series gaan vrijuit over overspel en tonen ook, als dat te pas komt, ongehuwde stelletjes samen in bed.”
In dit soort van programma’s kan seksuele immoraliteit worden afgeschilderd als een geëigend middel om aan de frustraties van een ’verwelkt’ huwelijk te ontsnappen. Een argeloze kijker zou zich gemakkelijk met de spelers kunnen gaan identificeren en soortgelijke oplossingen kunnen gaan zoeken voor zijn eigen problemen. Hoe onverstandig is het echter zich aan dergelijke gevaren bloot te stellen — gezien het onwrikbare standpunt dat God ten aanzien van seksuele immoraliteit inneemt, en dat wij onder meer onder woorden vinden gebracht in 1 Korinthiërs 6:9, 10: „Vergis u niet: noch een hoereerder, . . . noch iemand die zich schuldig maakt aan overspel of homoseksuele perversie, . . . zal het koninkrijk van God bezitten”! — The New English Bible.
Natuurlijk zijn niet alle tv-programma’s van dit ongewenste kaliber. En verschijnt er onverwacht toch iets aanstootgevends op het scherm, dan hebt u altijd nog de vrijheid een ander net op te zoeken, of uw toestel helemaal uit te schakelen. Het is grotendeels aan uzelf om te bepalen welke tv-shows u wenst te zien. Als u selectief bent, kunt u veel profijt van televisie trekken.
Het effect van de tv op menselijke verhoudingen
We hebben reeds opgemerkt dat de televisie nieuws over mensen en gebeurtenissen uit verre oorden bij ons thuis in de huiskamer kan brengen. Ze kan ook gezinsleden tot elkaar trekken door hen gezamenlijk geboeid naar een favoriet programma te laten kijken. Maar heeft televisie op grond hiervan automatisch een verenigende uitwerking op mensen? Zorgt ze voor een hechtere gezinsband? Het is mogelijk. Maar vaak is haar uitwerking tegengesteld. Hoe dat?
Wel, keren we voor een antwoord terug naar de dagen van weleer. Toen moesten mensen andere wegen bewandelen dan nu, om op de hoogte te blijven van gebeurtenissen en aangelegenheden van plaatselijke aard of wereldbelang. Daarvoor was rechtstreeks contact, rechtstreekse communicatie met andere mensen vereist. Vrienden kwamen bij elkaar bij de dorpspomp of de dorpswinkel om nieuws en gedachten uit te wisselen. Met de televisie echter kunnen mensen thans dezelfde informatie krijgen zonder naar hun buren te gaan. Als zij niet oppassen, zou het zelfs kunnen gebeuren dat de televisie hun verlangen om met andere mensen te spreken volledig gaat verstikken. Eén schrijver heeft tv-kijkers al eens betiteld als „pas-ontstane anonieme kijkeilanden”.
Kan dit zelfde zich ook in de gezinskring gaan voltrekken? De vraag stellen is haar beantwoorden; trekt men in de gezinskring bij het kijken naar de buis nog voordeel van elkaars gezelschap? Of kan men zeggen dat louter het bij elkaar zitten, een gevoel van saamhorigheid schept? In een Amerikaans artikel, „Het gezinsleven in Amerika”, stond hierover het volgende:
„Gezinsleden houden elkaar niet bezig wanneer het gezin rond de buis is geschaard; heel vaak, en in feite geldt dit voor elke persoon, worden bij het kijken naar tv-programma’s alle verder aanwezige familieleden genegeerd. TV-amusement is eenrichtingverkeer, dat van de zijde van het gezin geen enkele inspanning vergt.”
Gezamenlijk kijken hoeft hier echter niet altijd op uit te draaien. Men kan stappen ondernemen om te voorkomen dat door het kijken een wig in het gezin wordt gedreven. Neem de maaltijden bijvoorbeeld. Het is onverstandig zich als gezin dan in beslag te laten nemen door de tv, en zich zodoende te beroven van een goede gelegenheid om met elkaar van gedachten te wisselen. Televisie-schrijver en -producer N. S. Morris schreef hierover:
„Of de volwassenen nu wel of niet apart van de kinderen willen eten, de televisie mag nooit aanstaan. De maaltijd dient een plezierige tijd te zijn; ze verschaft een voortreffelijke gelegenheid om als gezinsleden met elkaar te communiceren. Het samenzijn bij de maaltijden is zeer belangrijk voor de geestelijke gezondheid en eenheid van het gezin.”
Ook selectief zijn met betrekking tot waarnaar u kijkt, zal u helpen de communicatie open te houden. Als het gezin gezamenlijk kijkt naar programma’s van opvoedkundige waarde, kan de televisie zelfs een springplank zijn voor verhoogde communicatie. Programma’s waarin wordt getoond hoe een smakelijke maaltijd te bereiden of reparaties te verrichten, kunnen leiden tot een levendige bespreking en gezonde gezinsactiviteit. N. Morris schrijft: „Soms heeft de televisie pas zijn grootste uitwerking nadat de knop is omgedraaid.”
Het probleem van tv-geweld
Er is echter een ander televisie-effect dat door veel mensen schadelijker wordt geacht dan het ontstaan van een eventuele communicatiekloof, ja, dat door hen als het meest schadelijke van de televisie wordt aangemerkt, en wel de nadruk die in zoveel programma’s wordt gelegd op geweld. In sommige films is er om de zoveel minuten een geweldscène, wat zo uren achtereen kan doorgaan, in Amerika zelfs de hele dag. In een periode van tien jaar kan de geregelde kijker aldus een 10.000 mensen van het leven beroofd zien worden, hetgeen niet anders dan nadelige gevolgen kan hebben.
Het vorige jaar verscheen er in Amerika bijvoorbeeld een film op de tv waarin een scène voorkwam met tieners die voor de „kick” mensen in brand staken. Kort daarop werd een vrouw in Boston door een groep jongeren gedwongen zichzelf met benzine te overgieten, waarna zij door hen in brand gestoken en aldus gedood werd. Diezelfde maand nog werden ook drie jongens in Miami aangehouden op beschuldiging van een moord, die zij op dezelfde wijze op iemand anders hadden gepleegd.
Begin datzelfde jaar begon een tv-film met het doodsteken van twee jonge vrouwen. „Twee weken later”, zo luidde een artikel in de TV Guide van 2 februari 1974, „gaf een 17-jarige jongen uit Atlanta toe, een jonge vrouw met voorbedachten rade op dezelfde wijze gedood te hebben.” Iets soortgelijks gebeurde vorig voorjaar, toen een zestienjarige jongen in Engeland een oude man doodde zoals hij dat in een televisiefilm had zien doen. De schrijver van het hierboven genoemde artikel, J. Davison, gaf als verklaring:
„Bij de bekenning van hun moord toonden deze twee doders, weinig emotie. De meeste onderzoekers van het menselijk gedrag geloven dat het kijken naar geweld niet alleen normale en abnormale mensen agressiever maakt, maar dat het onderzoek ook schijnt te wijzen op het ontstaan van een grotere ongevoeligheid ten aanzien van het geweld dat door anderen wordt bedreven.”
Televisie en kinderen
Zoals blijkt, zijn het dus vooral de jongeren die weliswaar veel profijt van bepaalde programma’s trekken, maar ook de voornaamste slachtoffers zijn van slechte tv-shows. Eén oorzaak hiervan is de grote hoeveelheid tijd die zij voor het toestel doorbrengen. Amerikaanse kinderen besteden van hun zesde tot zestiende jaar 12.000 of meer uren aan de tv (neerkomend op ongeveer drie uur per dag). Dat is net zoveel tijd als veel jongeren op school doorbrengen. En sommigen komen zelfs wel aan het dubbele van deze kijktijd.
Een ander probleem is dat veel jonge kinderen onvoorwaardelijk geloof stellen in hetgeen zij op de televisie zien; zij maken nog geen onderscheid tussen werkelijkheid en schijn. Bovendien is het voor jonge kinderen vaak moeilijk om gebeurtenissen en voorvallen met het verhaal in verband te brengen. Wat gaat er bijvoorbeeld in hun geest om als zij een „goede held” iets slechts zien doen? In een in Engeland aanvaarde tv-code, bedoeld om het geweld op de Engelse televisie in te dammen, stond de volgende bijzonderheid: „Goede mensen die slechte dingen doen om een goed doel te bereiken, verschaffen een slechte boodschap aan jonge kinderen.”
Kinderen die verscheidene uren per dag naar de tv kijken, zien een aanzienlijke hoeveelheid geweld, hetgeen bij hen — natuurlijke imitators als zij zijn — de sterke drang kan scheppen om wat zij zien, na te bootsen, en dit kan zelfs het geval zijn met heel „normale” kinderen. „Zelfs volkomen normale kinderen zullen het antisociale gedrag dat zij op de televisie zien, nabootsen, niet uit kwaadwilligheid maar uit nieuwsgierigheid”, was het commentaar van een kinderpsycholoog, Dr. R. M. Liebert.
Bepaalde mensen zullen tegenwerpen dat slechts een klein percentage kinderen aldus op tv-geweld zal reageren. En misschien is dit wel zo, maar maakt dat in feite enig verschil uit? In 1972 deed het hoofd van de Amerikaanse Dienst voor de Volksgezondheid, Dr. J. L. Steinfeld, de volgende uitspraak:
„Het belangrijkste wat hiermee is aangetoond, is dat er een oorzakelijk verband bestaat tussen het kijken naar geweld op de TV en het daarna gevolgde gedrag. En volgens mij is het dan niet belangrijk of het om 10, 20 of 30 percent gaat. Wij hebben een grote bevolking, en als 10 percent van de 20 miljoen kinderen in het land agressief wordt en daden bedrijft die tegen de samenleving zijn gericht, dan is dat al veel te veel.”
Weliswaar is geweld al duizenden jaren lang een niet weg te denken verschijnsel in de menselijke samenleving, en dit kan ook niet voor kinderen verborgen worden gehouden, maar waakzame ouders zullen toch beseffen dat het tot niets goeds leidt wanneer jongeren wordt toegestaan elke dag urenlang wreedheden in zich op te nemen. Ouders die in de bijbel geloven, kunnen hun kinderen uitleggen dat oorlog en geweld nauw verband houden met zelfzuchtige vleselijke verlangens die niet meer onder controle worden gehouden (Jak. 4:1-3). Zij kunnen er bovendien op wijzen dat de mens nooit door middel van geweldmethoden zijn problemen zal oplossen, aangezien ’de gramschap van een man niet Gods rechtvaardigheid bewerkt’ (Jak. 1:20). God zelf zal handelend optreden om de aarde van geweld en de bedrijvers ervan te bevrijden. — Dan. 2:44; 2 Thess. 1:6-8.
Enige andere valkuilen
Het is in elk geval duidelijk dat televisie, hoeveel mogelijkheden ten goede ze ook bezit, een regelrechte bedreiging kan vormen wanneer zelfbeheersing ontbreekt. Een grote valkuil is de gemakkelijke bereikbaarheid van knop of schakelaar, waarmee een urenlange tijdverkwisting zittend voor het toestel aan de gang kan worden gebracht. Mogen bepaalde vormen van ontspanning of vermaak dan al heilzaam zijn, te veel en te vaak is de uitwerking ervan schadelijk.
In een speciaal artikel in het tijdschrift Life van 10 september 1971, stond het volgende naar aanleiding van een onderzoek over de invloed van televisie: „Eén op elke vier kijkers voelt zich ’schuldig’ met betrekking tot de tijd die hij aan kijken besteedt.” Dit schuldige gevoel vindt ongetwijfeld ten dele zijn oorsprong in het feit dat velen televisietijd stelen van perioden die aan huishoudelijk werk, huiswerk of andere noodzakelijke bezigheden hadden moeten worden besteed.
Bij sommige mensen treden „psychologische onthoudingsverschijnselen op”, wanneer ze van hun tv worden beroofd. Psycholoog H. Ertel verklaarde in dit verband: „Bij mensen die geregeld kijken, raken zoveel gedragspatronen zo nauw afgestemd op de tv dat zij een negatieve invloed ondervinden wanneer hun apparaat hun wordt ontnomen. Het probleem is een probleem van verslaving.” Stellig zult u niet willen dat dit uw ervaring wordt.
Televisie als informatie-, onderwijs- en ontspanningsmedium kan het leven van u en uw gezin verrijken. Maar wees voorzichtig dat ze niet uw leven gaat beheersen.