Spreken mannen en vrouwen werkelijk een verschillende taal?

STEL u eens voor dat Wim het kantoor van Martin komt binnensloffen, met schouders die zichtbaar afhangen onder het gewicht van zijn zorgen. Martin kijkt zijn vriend vriendelijk aan en wacht tot hij iets zegt. „Ik weet niet of ik die transactie wel rondkrijg”, zucht Wim. „Er zitten zo veel onverwachte haken en ogen aan en het hoofdkantoor zet me verschrikkelijk onder druk.” „Waar maak je je toch zorgen over, man?”, vraagt Martin vol overtuiging. „Je weet dat jij de beste man voor die klus bent en zij weten het ook. Neem er de tijd voor. Denk je dat dat een probleem is? Nou, vorige maand nog . . .” Martin vertelt de grappige details van een klein fiasco van hemzelf en al gauw verlaat zijn vriend lachend en opgelucht het kantoor. Martin is blij dat hij hem heeft kunnen helpen.

En stel u nu ook eens voor dat als Martin die middag thuiskomt, hij onmiddellijk ziet dat zijn vrouw, Betty, eveneens van streek is. Hij begroet haar opgewekter dan gewoonlijk en wacht dan tot zij gaat vertellen wat er aan de hand is. Na een gespannen, ijzige stilte gooit zij eruit: „Ik kan het niet meer aan! Die nieuwe chef is een tiran!” Martin neemt haar mee naar de bank, legt zijn arm om haar heen en zegt: „Schat, trek het je niet zo aan. Het is toch maar een baan? Zo zijn chefs nu eenmaal. Je had de mijne vandaag tekeer moeten horen gaan. Als je het niet aankunt, neem je gewoon je ontslag.”

„Het kan je niet eens schelen hoe ik me voel!”, reageert Betty fel. „Je luistert nooit naar me! Ik kan m’n ontslag niet nemen! Je verdient niet genoeg!” Daarop holt zij naar de slaapkamer om een flink potje te huilen. Martin staat totaal verbijsterd voor de dichte deur, zich afvragend wat er toch gebeurd is. Waarom zijn de reacties op Martins troostende woorden zo verschillend?

Geslachtelijk bepaald?

Sommigen zijn geneigd het verschil in deze voorbeelden aan één simpel feit toe te schrijven: Wim is een man; Betty is een vrouw. Taalkundigen geloven dat communicatieproblemen in het huwelijk vaak aan het verschil in geslacht toe te schrijven zijn. Boeken als Je begrijpt me gewoon niet en Mannen komen van Mars, vrouwen komen van Venus verkondigen de theorie dat mannen en vrouwen, hoewel zij dezelfde taal spreken, een onmiskenbaar verschillende stijl van communicatie hebben.

Het staat vast dat toen Jehovah de vrouw uit de man schiep, zij niet slechts een enigszins gewijzigd model was. Man en vrouw werden uitnemend en weloverwogen ontworpen om elkaar aan te vullen — lichamelijk, emotioneel, mentaal en geestelijk. Voeg aan deze ingeschapen verschillen de complexiteit toe van individuele opvoeding en levenservaring, en het feit dat mensen worden gevormd door hun cultuur en milieu en de kijk van de samenleving op wat mannelijk of vrouwelijk is. Door deze invloeden kan het zijn dat zich bepaalde patronen laten isoleren in de manier waarop mannen en vrouwen communiceren. Maar de ongrijpbare „typische man” of „typische vrouw” bestaat misschien alleen in de psychologieboeken.

Vrouwen worden getypeerd als fijngevoelig, maar veel mannen zijn geweldig gevoelig in hun omgang met mensen. Logisch denken wordt veelal meer aan mannen toegeschreven, maar vrouwen hebben vaak een scherp, analytisch inzicht. Hoewel het dus onmogelijk is ook maar enige eigenschap als exclusief mannelijk of strikt vrouwelijk aan te merken, is één ding zeker: Inzicht in de manier waarop de ander dingen beziet, kan het verschil uitmaken tussen vreedzame coëxistentie en volslagen oorlog, vooral in het huwelijk.

De communicatie tussen man en vrouw in het huwelijk is dagelijks een formidabele uitdaging. Veel scherpzinnige mannen weten uit ervaring dat de misleidend simpele vraag „Hoe vind je m’n nieuwe kapsel?”, bol kan staan van de gevaren. Menige diplomatieke vrouw leert dat zij niet steeds weer moet vragen: „Waarom vraag je niet gewoon iemand hoe je rijden moet?” als haar man op reis de weg kwijtraakt. In plaats van de klaarblijkelijke eigenaardigheden van de partner te kleineren en koppig aan die van zichzelf vast te houden — want „zo ben ik nu eenmaal” — kijken partners die van elkaar houden verder dan de oppervlakte. Dat is geen kil bestuderen van elkaars communicatiestijl, maar een warme blik in elkaars hart en geest.

Ieder mens is uniek, en dat geldt ook voor elke combinatie van twee individuen in een huwelijk. Ware eensgezindheid van hart en geest is geen toeval; daar moet als gevolg van onze onvolmaakte menselijke aard hard voor gewerkt worden. Het is bijvoorbeeld o zo gemakkelijk om aan te nemen dat anderen dingen net zo bezien als wij. Vaak voldoen wij aan de behoeften van anderen zoals wij zouden willen dat er aan de onze werd voldaan, misschien in een poging ons aan de Gulden Regel te houden: „Alle dingen dan die gij wilt dat de mensen voor u doen, moet ook gij insgelijks voor hen doen” (Mattheüs 7:12). Jezus wilde daarmee echter niet zeggen dat wat u wilt, goed genoeg moet zijn voor anderen. U wilt juist dat anderen geven wat u nodig hebt of wilt. En dus moet u geven wat zij nodig hebben. Dit is vooral van groot belang in het huwelijk, want beiden hebben plechtig beloofd zo volledig mogelijk in de behoeften van hun huwelijkspartner te voorzien.

Betty en Martin hebben die belofte gedaan. En hun nu twee jaar oude huwelijksverbintenis is gelukkig geweest. Maar ook al hebben zij het gevoel dat zij elkaar heel goed kennen, soms doen zich plotseling situaties voor die een gapende communicatiekloof aan het licht brengen die niet met goede bedoelingen alleen te overbruggen is. „Het hart van de wijze maakt dat zijn mond blijk geeft van inzicht”, zegt Spreuken 16:23. Ja, inzicht in communicatie is de benodigde sleutel. Laten wij eens zien welke deuren die voor Martin en Betty ontsluit.

De kijk van een man

Martin navigeert in een concurrerende wereld waar elke man zijn plaats in een maatschappelijke orde moet innemen, en dat kan in een gegeven situatie een hogere of een lagere plaats zijn. Communicatie dient om zijn positie, bekwaamheid, deskundigheid of waarde zeker te stellen. Zijn onafhankelijkheid is hem dierbaar. Wanneer Martin op een bevelende manier opdrachten krijgt, voelt hij zich dan ook tegen de haren in gestreken. De subtiele boodschap „Je doet niet wat er van je verlangd wordt”, maakt hem opstandig, ook al is het gevraagde logisch.

Martin converseert voornamelijk om inlichtingen uit te wisselen. Hij praat graag over feiten, ideeën en nieuwe dingen die hij te weten is gekomen.

Wanneer Martin luistert, valt hij de spreker zelden in de rede, niet eens met kleine reacties als „uh-uh” en „zo”, omdat hij inlichtingen in zich opneemt. Maar als hij het niet met hem eens is, aarzelt hij misschien niet dat te zeggen, zeker niet als de spreker een vriend is. Er blijkt uit dat hij geïnteresseerd is in wat zijn vriend vertelt en dat hij alle mogelijkheden in ogenschouw neemt.

Als Martin een probleem heeft, geeft hij er de voorkeur aan er zelf een oplossing voor te zoeken. Het kan dus zijn dat hij iedereen en alles buitensluit. Of het kan zijn dat hij wat afleiding zoekt in ontspanning om het dilemma een poosje van zich af te zetten. Hij zal er alleen over praten als hij goede raad wil hebben.

Als een man naar Martin toe komt met een probleem, zoals in het geval van Wim, beseft Martin dat het zijn taak is hem te helpen, waarbij hij ervoor waakt zijn vriend het gevoel te geven onbekwaam te zijn. Gewoonlijk geeft hij niet alleen raad maar maakt hij hem ook deelgenoot van wat moeilijkheden van zichzelf, zodat zijn vriend niet het gevoel heeft alleen te staan.

Martin is graag samen met vrienden bezig. Voor hem betekent kameraadschap dingen samen doen.

Thuis is voor Martin een plaats waar hij het strijdperk ontvlucht, een plaats waar hij niet meer hoeft te praten om zich te bewijzen, waar hij wordt geaccepteerd, vertrouwd, bemind en gewaardeerd. Niettemin heeft Martin er af en toe behoefte aan alleen te zijn. Dat hoeft niets te maken te hebben met Betty of iets wat zij gedaan heeft. Hij moet gewoon even alleen zijn. Martin vindt het moeilijk zijn vrouw deelgenoot te maken van zijn angsten, onzekerheden en pijn. Hij wil niet dat zij zich zorgen maakt. Het is zijn taak voor haar te zorgen en haar te beschermen, en hij heeft er behoefte aan dat Betty op dat punt vertrouwen in hem heeft. Martin wil wel steun, maar geen medelijden. Dat geeft hem het gevoel te kort te schieten of waardeloos te zijn.

De zienswijze van een vrouw

Betty ziet zichzelf als een individu in een netwerk van sociale contacten. Voor haar is het belangrijk deze relaties tot stand te brengen en de banden aan te halen. Praten is een belangrijke manier om een nauwe band te scheppen en in stand te houden.

Betty heeft geen moeite met afhankelijkheid. Zij voelt zich bemind als Martin informeert hoe zij over iets denkt voordat hij een beslissing neemt, hoewel zij wil dat hij de leiding neemt. Wanneer zij een beslissing moet nemen, raadpleegt zij graag haar man, niet noodzakelijkerwijs opdat hij haar zegt wat zij moet doen, maar om haar gehechtheid aan en haar vertrouwen in hem te laten merken.

Het valt Betty erg moeilijk rechtstreeks te zeggen dat zij behoefte aan iets heeft. Zij wil Martin niet aan zijn hoofd zeuren of hem het gevoel geven dat zij ongelukkig is. In plaats daarvan wacht zij tot hem iets opvalt of geeft zij stille wenken.

Is Betty in gesprek, dan wordt zij geboeid door kleine details en stelt veel vragen. Dat spreekt vanzelf omdat zij gevoelig is voor mensen en relaties en er een intense belangstelling voor heeft.

Wanneer Betty luistert, reageert zij op de woorden van de spreker met uitroepen, knikjes of vragen om te laten merken dat zij de spreker volgt en zich interesseert voor wat hij of zij vertelt.

Zij doet haar best om intuïtief te weten wat mensen nodig hebben. Hulp aanbieden zonder dat erom gevraagd wordt, is een schitterende manier om liefde te tonen. Zij wil vooral haar man helpen om zich te ontwikkelen en vooruit te komen.

Wanneer Betty een probleem heeft, kan zij zich overweldigd voelen. Zij moet praten, niet zozeer om een oplossing te vinden als wel om haar gevoelens te uiten. Zij heeft er behoefte aan te weten dat iemand het begrijpt en er belang in stelt. Wanneer Betty opgewonden is, doet zij stellige, dramatische uitspraken. Zij bedoelt het niet letterlijk als zij zegt: „Je luistert nooit!”

Betty’s beste jeugdvriendin was niet iemand met wie zij van alles ondernam maar iemand met wie zij over alles praatte. In het huwelijk is zij dan ook niet half zo geïnteresseerd in activiteiten buitenshuis als in een meelevend luisteraar met wie zij haar gevoelens kan delen.

Thuis is de plaats waar Betty kan praten zonder kritisch beoordeeld te worden. Zij aarzelt niet haar angsten en zorgen aan Martin te onthullen. Als zij hulp nodig heeft, schaamt zij zich niet dat toe te geven, want zij vertrouwt erop dat haar man er voor haar is en zich voldoende om haar bekommert om te luisteren.

Betty voelt zich gewoonlijk bemind en zeker in haar huwelijk. Maar af en toe, zonder duidelijke reden, begint zij zich onzeker en onbemind te voelen en heeft zij dringend behoefte aan geruststelling en kameraadschap.

Ja, Martin en Betty, die elkaar aanvullen, zijn heel verschillend. De verschillen tussen hen scheppen de mogelijkheid van ernstige misverstanden, ook al zijn beiden er misschien nog zo op uit liefdevol en aanmoedigend te zijn. Indien wij van beiden konden horen hoe zij de bovenstaande situatie bezagen, wat zouden zij dan zeggen?

Wat zij met hun eigen ogen zagen

„Op het moment dat ik binnenkwam, kon ik zien dat Betty van streek was”, zou Martin zeggen. „Ik nam aan dat als ze zover was, zij me zou vertellen waarom. Het probleem leek me niet zo groot toe. Ik dacht dat als ik haar gewoon hielp in te zien dat ze niet zo van streek hoefde te zijn en dat de oplossing voor de hand lag, ze zich prettiger zou voelen. Ik voelde me echt gekwetst toen ze, nadat ik naar haar geluisterd had, zei: ’Je luistert nooit naar me!’ Ik had het gevoel dat ze mij de schuld gaf van al haar frustratie!”

„De hele dag was één doffe ellende geweest”, zou Betty uitleggen. „Ik wist dat het niet Martins schuld was. Maar toen hij zo opgewekt binnenkwam, had ik het gevoel dat hij het feit dat ik van streek was negeerde. Waarom vroeg hij me niet wat er aan de hand was? Toen ik hem mijn probleem vertelde, kwam zijn reactie erop neer dat ik me aanstelde, dat het allemaal niets te betekenen had. In plaats van te zeggen dat hij begreep hoe ik me voelde, zei Martin, als een klusjesman, hoe ik het probleem moest oplossen. Ik wilde geen oplossingen, ik wilde medeleven!”

Hoe deze tijdelijke breuk zich ook laat aanzien, Martin en Betty houden heel veel van elkaar. Welk inzicht zal hen helpen die liefde duidelijk te uiten?

Door elkaars ogen kijken

Martin dacht dat het opdringerig zou zijn als hij Betty vroeg wat er aan de hand was, dus behandelde hij haar vanzelfsprekend zoals hij zelf graag door anderen behandeld zou worden. Hij wachtte totdat zij haar hart zou luchten. Nu was Betty niet alleen van streek door het probleem maar ook door het feit dat Martin haar smeekbede om steun scheen te negeren. Zij zag zijn stilzwijgen niet als een gebaar van vriendelijk respect — zij zag het als onverschilligheid. Toen Betty eindelijk haar mond opendeed, luisterde Martin zonder haar in de rede te vallen. Maar zij dacht dat hij niet echt luisterde naar wat haar dwars zat. Toen droeg hij een oplossing aan, geen medeleven. Dat kwam op haar over als: ’Je gevoelens zijn ongefundeerd; je overdrijft. Zie je hoe gemakkelijk het is dit probleempje op te lossen?’

Hoe anders zou het geweest zijn als beiden de dingen vanuit het standpunt van de ander hadden kunnen zien! Dan was het misschien zo gegaan:

Martin komt thuis en ziet dat Betty van streek is. „Wat is er aan de hand, schat?”, vraagt hij vriendelijk. De tranen komen los en er volgt een stroom van woorden. Betty zegt niet: „Het is allemaal jouw schuld!” of impliceert niet dat Martin niet genoeg doet. Martin houdt haar tegen zich aan en luistert geduldig. Wanneer zij uitgepraat is, zegt hij: „Het spijt me dat je je zo ellendig voelt. Ik kan me indenken dat je van streek bent.” Betty antwoordt: „Ontzettend bedankt voor het luisteren. Ik voel me veel beter nu ik weet dat je het begrijpt.”

Helaas kiezen veel echtparen eenvoudig voor een echtscheiding in plaats van een oplossing te zoeken. Gebrek aan communicatie is de boosdoener die menig gezin verwoest. Er barsten ruzies los die de fundamenten van het huwelijk schokken. Hoe komt dat? In het volgende artikel wordt verteld hoe het komt en hoe het te vermijden is.