Hula — De dans van Hawaii

DOOR ONTWAAKT!-CORRESPONDENT IN HAWAII

ALS er over Hawaii wordt gesproken, denkt men vaak aan de hula. Hoewel de hula op unieke wijze verbonden is met Hawaii, is de dans in het Zuidzeegebied ontstaan.

In oude tijden hadden de Hawaiianen geen geschreven taal, dus gebruikten zij liederen en ritmisch gesproken teksten om hun geschiedenis en gebruiken te verhalen. De hula, met bewegingen van de heupen, handen en voeten, alsook gezichtsuitdrukkingen, begeleidde deze liederen.

Er is van vóór 1778, toen kapitein Cook en zijn mannen arriveerden, geen enkele documentatie te vinden in verband met de hula. Wat men er tegenwoordig van weet, is grotendeels gebaseerd op laat-negentiende-eeuwse gebruiken en liederen.

De eerste hula’s zijn wellicht heilige rituelen geweest. Toch denkt men niet dat alle hula’s daden van aanbidding waren of deel uitmaakten van een godsdienstoefening.

Invloed van zendelingen

De hula werd in de achttiende en negentiende eeuw gedanst voor ontdekkingsreizigers en zeelieden op schepen die Hawaii aandeden. Het is mogelijk dat deze betalende klanten wilden dat de hula’s een onverhuld seksueel karakter hadden.

Toen in 1820 de zendelingen arriveerden, hadden zij krachtige redenen om de hula te veroordelen. Na zich van de goedkeuring van de opperhoofden te hebben verzekerd, vielen de zendelingen de hula aan als heidens en vulgair — en het werk van de Duivel. Zelfs al vóór die tijd, in 1819, waren er door koningin-regentes Kaahumanu, de weduwe van koning Kamehameha I, veranderingen aangebracht in de oude religieuze gebruiken. Deze veranderingen omvatten onder andere het neerhalen van afgodsbeelden en het afschaffen van ingewikkelde rituelen. Ook talloze dansen en liederen gingen voor altijd verloren.

Kaahumanu werd in 1825 in de kerk aangenomen. In 1830 vaardigde zij een edict uit waarbij openbare uitvoeringen van de hula werden verboden. Na haar dood in 1832 negeerden sommige opperhoofden het edict. Gedurende enkele jaren, toen de jonge koning Kamehameha III en zijn metgezellen openlijk de morele beperkingen overboord gooiden, werd de hula weer populair. Maar in 1835 gaf de koning toe dat zijn handelwijze verkeerd was, en het koninkrijk kwam weer onder de macht van de calvinisten.

Herleving van de hula

Tijdens de regering van koning Kalakaua (1874–1891) vond er een opleving plaats en werd de hula weer volledig geaccepteerd bij openbare uitvoeringen. Bij zijn kroning in 1883 bereikten maanden van training en opwinding hun hoogtepunt in de openbare uitvoering van vele liederen en hula’s, waarvan sommige speciaal voor die gelegenheid waren geschreven. Tegen de tijd dat hij in 1891 stierf, had de hula vele veranderingen ondergaan in passen en lichaamsbewegingen en was de begeleiding met muziekinstrumenten, zoals de ukelele, de gitaar en de viool, geïntroduceerd.

Na het einde van de monarchie in 1893 raakte de hula weer in verval. Tegen het midden van de twintigste eeuw beleefde de dans echter een bloeiperiode. Om een meer gevarieerd publiek aan te spreken, werden er talloze vernieuwingen aangebracht. Aangezien velen de Hawaiiaanse taal niet konden verstaan, werden er Engelse woorden gebruikt. De moderne hula legt meer nadruk op de dans zelf — de bewegingen van de handen en de voeten, het wiegen met de heupen en de uitdrukking van het gezicht.

Naarmate er meer bezoekers naar de eilanden kwamen, werd de hula steeds populairder. Reizigers van het vasteland van de Verenigde Staten namen de dansen die zij hadden geleerd met zich mee en begonnen ze in Hollywood-films te vertonen met niet-Hawaiiaanse dansers. In 1935 danste zelfs Minnie Mouse de hula voor Mickey, die op zijn steelgitaar speelde.

De hula in deze tijd

Met de „Hawaiiaanse renaissance” in de jaren ’70 werd de kennis van enkele zangers, dansers en leermeesters de basis voor het doen herleven van oudere vormen van de hula. Tegenwoordig zijn er hula-leermeesters die de oude dansen opnieuw uitvoeren en er zijn er die nieuwe dansen scheppen. In beide gevallen hebben hun inspanningen geleid tot extravagante en spectaculaire uitvoeringen.

Een geestelijke affiniteit met de vele Hawaiiaanse goden is in zekere mate tot in deze tijd blijven bestaan. Elk jaar, voor het begin van het Merrie Monarch Festival dat in Hilo (Hawaii) wordt gehouden, maken hula-scholen een pelgrimstocht naar de krater van Pele (de godin van het vuur en van de vulkanen) of naar recente lavastromen. Zij zingen, dansen en offeren bloemen, bessen en jenever, en vragen om haar zegen op de inspanningen voor de wedstrijd. Groepen uit de hele wereld wedijveren drie nachten lang in een competitie die als de Olympische Spelen van de hula wordt beschouwd.

De hula is een belangrijk deel gaan uitmaken van de culturele wedergeboorte in Hawaii. Hij omvat de melancholieke dansen waarmee liederen ter ere van goden en godinnen worden begeleid, alsook de eenvoudige expressies van het dagelijks leven op de eilanden, waaraan helemaal geen religieuze betekenis verbonden is.

Christenen dienen zeer selectief te zijn in het dansen van of kijken naar bepaalde hula’s. Zij moeten er zeker van zijn dat zij niet onbewust eer bewijzen aan een god of een godin. Er dient ook voorzichtigheid te worden betracht bij het luisteren naar of het zingen van liederen. Vele hiervan bevatten woorden met een verborgen of dubbele betekenis. Als een toeschouwer of deelnemer dit in gedachte houdt, kan hij van de hula genieten als een gezonde vorm van ontspanning.