Vragen van lezers

● Waarom gebruikte Jezus, volgens Matthéüs’ verslagen, twee verschillende woorden — „hoererij” en „overspel” — toen hij de juiste gronden voor echtscheiding besprak? Is „overspel”, zoals deze uitdrukking in het algemeen wordt begrepen, niet de enige grond voor een schriftuurlijke echtscheiding? — V.S.

Jezus’ woorden in Matthéüs 5:32 luiden: „Ik zeg u echter dat een ieder die zich van zijn vrouw laat scheiden, behalve wegens hoererij [Grieks, porneia], haar aan overspel [Grieks, moicheia] blootstelt, aangezien al wie een gescheiden vrouw trouwt, overspel pleegt.” In overeenstemming hiermee lezen wij in Matthéüs 19:9: „Ik zeg u dat al wie zich van zijn vrouw laat scheiden, behalve op grond van hoererij [porneia], en een ander trouwt, overspel [moicheia] pleegt.”

Er worden in het verslag dus inderdaad twee verschillende woorden gebruikt. Laten wij eerst nagaan wat ze betekenen en vervolgens beschouwen in welke betekenis ze gebruikt worden.

Moicheia, een van de in Matthéüs’ verslag gebruikte uitdrukkingen, wordt terecht met „overspel” vertaald. Het Latijnse woord voor „overspel”, adulterare, betekent strikt genomen „veranderen” en, bij uitbreiding, „verderven of onzuiver maken, zoals door de toevoeging van een vreemde of een slechtere substantie”. Een huwelijk wordt ’geadultereerd’ als een van de partijen de huwelijksverhouding verontreinigt door betrekkingen te hebben met iemand buiten die verhouding. Deze gedachte van adultereren of verderven en van ontrouw met betrekking tot een heilige verhouding, ligt ook opgesloten in de Griekse uitdrukking moicheia. Daarom wordt zowel in het Grieks als in het Nederlands de nadruk gelegd op de uitwerking die ongeoorloofde seksuele betrekkingen op de huwelijksverhouding hebben, waarbij de overspelige huwelijkspartner zich er schuldig aan heeft gemaakt iemand anders in die verhouding binnen te leiden, met als gevolg dat de eenheid die slechts tussen de man en zijn vrouw diende te bestaan, werd verdorven.

Hoe staat het met de andere uitdrukking die werd gebruikt? „Hoererij” vestigt niet de aandacht op de uitwerking die seksuele immoraliteit op een huwelijksverhouding kan hebben, maar op de aard of hoedanigheid van de seksuele activiteit zelf. Dit geldt niet alleen voor het Nederlandse woord „hoererij”, maar ook voor het Griekse woord, porneia, dat in Matthéüs’ verslag wordt gebruikt. Onze belangstelling gaat vanzelfsprekend in de eerste plaats uit naar de Griekse uitdrukking die door de evangelieschrijver wordt gebruikt. Want ongeacht welke betekenis er gewoonlijk onder Nederlands-sprekende mensen aan „hoererij” wordt gehecht, is de betekenis die het in de bijbel gebruikte woord voor de schrijver en de mensen in die tijd had, datgene wat werkelijk telt en doorslaggevend is.

Wanneer er in deze tijd over „hoererij” wordt gesproken, denkt men gewoonlijk aan seksuele betrekkingen tussen personen van verschillend geslacht, betrekkingen die buiten het huwelijk worden onderhouden maar die niettemin in gemeenschap op de ’normale’ of natuurlijke manier bestaan. Wanneer Jezus dus zei dat „hoererij [porneia]” de enige grond voor echtscheiding was, hebben velen dit zo opgevat dat hij alleen doelde op normale of natuurlijke gemeenschap tussen een gehuwde vrouw en een man die niet haar echtgenoot was, of, bij uitbreiding, tussen een gehuwde man en een vrouw die niet zijn echtgenote was. Maar is dit het geval? Heeft porneia, het in Matthéüs’ verslag gebruikte woord, alleen betrekking op zulke natuurlijke seksuele betrekkingen? Of omvatte het alle vormen van immorele seksuele betrekkingen, met inbegrip van die tussen personen van hetzelfde geslacht, en ook perverse vormen van seksuele betrekkingen tussen leden van verschillend geslacht? Wat betekende porneia eigenlijk precies voor mensen in de eerste eeuw, toen Jezus op aarde was? En maakt een oprecht en zorgvuldig onderzoek van deze betekenis een herziening van ons standpunt met betrekking tot de schriftuurlijke grond voor echtscheiding nodig?

Een grondige studie van de kwestie toont aan dat porneia op alle vormen van immorele seksuele betrekkingen duidt. Het is een ruime term, hetgeen in zeker opzicht ook gezegd kan worden van het woord „pornografie”, dat van porneia of het verwante werkwoord porneu.oo is afgeleid. Woordenboeken van de Griekse taal tonen duidelijk aan dat dit zo is.

Ze tonen aan dat het woord porneia van een grondwoord komt dat „verkopen” betekent en dat het seksuele betrekkingen beschrijft die losbandig en onbeteugeld zijn (zonder de beteugeling van trouw aan de huwelijksbanden). Zo verklaart Thayer’s Greek-English Lexicon of the New Testament over het gebruik van het woord in bijbelse tijden dat porneia „ongeoorloofde seksuele gemeenschap in het algemeen” beschreef. In The Vocabulabry of the Greek New Testament van Moulton en Milligan staat dat het „onwettige seksuele gemeenschap in het algemeen” is. In het zesde deel van de Theological Dictionary of the New Testament wordt gezegd dat porneia de betekenis kan krijgen van „’seksuele gemeenschap’ in het alg[emeen] zonder verdere precieze definitie”.

Aangezien het een ruime uitdrukking is (ruimer in omvang dan het woord „hoererij” in de geest van veel Nederlands-sprekende mensen), gebruiken veel bijbelvertalers uitdrukkingen zoals „grove immoraliteit”, „seksuele immoraliteit”, „seksuele zonden” of overeenkomstige uitdrukkingen als vertaling van porneia.

Betekent dit dat onnatuurlijke en perverse seksuele betrekkingen, zoals die waaraan homoseksuelen zich overgeven, zijn inbegrepen in de betekenis van deze uitdrukking die door de apostel werd gebruikt om Jezus’ woorden weer te geven? Ja, dat is het geval. Dit blijkt wel uit de wijze waarop Jezus’ halfbroer Judas porneia gebruikte om naar de onnatuurlijke seksuele handelingen van de mannen van Sodom en Gomorra te verwijzen (Jud. 7). Over het gebruik van porneia door de Grieks-sprekende joden omstreeks het begin van de gewone tijdrekening wordt in het zesde deel van de Theological Dictionary of the New Testament verklaard: „[porneia] kan ook ’onnatuurlijke ontucht’ . . . sodomie, zijn.”

In welke betekenis maakt de bijbel derhalve gebruik van deze uitdrukkingen en wat onthult dit met betrekking tot de deugdelijke bijbelse gronden voor echtscheiding? Er wordt door aangetoond dat elke gehuwde persoon die de huwelijksband negeert en immorele seksuele betrekkingen heeft, hetzij met iemand van het andere geslacht of met iemand van het eigen geslacht hetzij op natuurlijke of op onnatuurlijke en perverse wijze, zich schuldig maakt aan het bedrijven van porneia of „hoererij” in de bijbelse zin des woords. Met zulke seksuele betrekkingen wordt niet op minder belangrijke indiscreties gedoeld waaraan iemand zich schuldig zou kunnen maken, zoals een kus of liefkozing of omhelzing, maar wordt gedoeld op het immorele gebruik van de geslachtsorganen in de een of andere vorm van gemeenschap, hetzij op natuurlijke of onnatuurlijke wijze.

In het Wetsverbond treffen wij beginselen aan waardoor dit ruimere standpunt wordt ondersteund. Het is duidelijk dat huwelijken onder die Wet werden ontbonden wanneer een van de huwelijkspartners ernstige seksuele zonden, met inbegrip van onnatuurlijke zonden, beging, aangezien zo iemand overeenkomstig Gods eigen instructies ter dood gebracht moest worden. — Vergelijk Exodus 22:19; Leviticus 18:22, 23, 29; 20:10-16; Deuteronomium 22:22; zie ook de woorden van de christelijke apostel in Romeinen 1:24-27, 32.

Wanneer wij Jezus’ woorden dus nemen voor wat ze betekenen, kan, wanneer een gehuwd persoon zich aan zulk een ernstige seksuele immoraliteit schuldig maakt, de onschuldige partner zich op schriftuurlijke gronden van zo iemand laten scheiden als hij of zij dat wenst. Degene die op zulke schriftuurlijke gronden een echtscheiding verkrijgt, is ook schriftuurlijk vrij om te hertrouwen, zonder daardoor bloot te staan aan de beschuldiging van overspel.

Dit houdt duidelijk een herziening in van het standpunt dat bij vroegere gelegenheden in de kolommen van dit tijdschrift is uiteengezet, maar deze herziening is door een getrouw vasthouden aan wat de Schrift in werkelijkheid zegt, noodzakelijk geworden. Er kan in dit verband nog veel meer worden beschouwd, en daarom zal er in een latere uitgave van dit tijdschrift uitvoeriger op dit onderwerp worden ingegaan.