Wat bedoelde de wijze man?
De waarde van een vriend
De „eenzelvige”, die hard werkt om rijkdommen te vergaren, leidt beslist een leeg leven. De wijze koning Salomo schreef: „Er bestaat er één, maar geen tweede [dat wil zeggen, een eenzaam mens zonder een vriend of metgezel]; ook heeft hij geen zoon of broeder, maar er is geen eind aan al zijn harde werk. Ook worden zijn ogen zelf niet verzadigd van rijkdom: ’En voor wie werk ik hard en laat ik het mijn ziel ontbreken aan goede dingen?’ Ook dit is ijdelheid, en het is een rampspoedige bezigheid” (Pred. 4:8). Hoe zinloos is het leven van een gierigaard die geen vriend, zoon of broer heeft en niet eens de vruchten van zijn harde werk oogst! Hij blijft er maar mee doorgaan rijkdommen te vergaren, zonder geld te willen besteden aan dingen die zijn leven gerieflijker en aangenamer zouden kunnen maken. Bij de dood wordt hij er echter toe gedwongen alles achter te laten. Wat zinloos!
Degene die samen met een goede vriend hard werkt, is veel beter af. De wijze man vervolgt: „Twee zijn beter dan één, omdat zij een goede beloning hebben voor hun harde werk” (Pred. 4:9). Hun samenwerking werpt voordelen — „een goede beloning” — af in de vorm van bijstand, vertroosting en bescherming. Koning Salomo verklaart: „Indien een van hen zou vallen, kan de ander zijn makker oprichten. [Dit komt doordat het niet waarschijnlijk is dat zij beiden tegelijk zullen vallen.] Maar hoe zal het zijn met slechts de ene die valt, wanneer er geen ander is om hem op te richten? Indien er bovendien twee te zamen neerliggen [zoals wanneer zij gedurende een reis in de kou moeten overnachten], dan zullen zij stellig warm worden; maar hoe kan slechts één warm blijven? En indien iemand één die alleen is zou kunnen overweldigen [iemand die misschien over een gevaarlijke weg reist], zouden twee tezamen tegen hem kunnen standhouden. En een drievoudig snoer [dat sterker is dan een snoer dat uit één of twee strengen bestaat] kan niet spoedig in tweeën getrokken worden.” — Pred. 4:10-12.
Leeft u in overeenstemming met de geest van deze woorden? Er schuilt beslist veel waarde in, betrouwbare vrienden te hebben.
Zelfs de hoogste positie is ijdelheid
Populariteit onder mensen is vaak van voorbijgaande aard. De beroemde persoon wordt snel vergeten wanneer iemand anders het hart van het volk wint. Zelfs degenen die de hoogste positie bekleden, vormen hier geen uitzondering op.
De wijze koning Salomo beschreef op realistische wijze wat er met regeerders kan gebeuren. Wij lezen: „Beter is een behoeftig maar wijs kind dan een oude maar verstandeloze koning, die niet genoeg te weten is gekomen om zich nog langer te laten waarschuwen. Want hij [klaarblijkelijk het kind] is uit het gevangenhuis zelf gekomen om koning te worden, alhoewel hij onder diens koningschap als een onbemiddeld persoon was geboren.” — Pred. 4:13, 14.
Iemand zou kunnen denken dat het feit dat hij de hoogste positie — die van het koningschap — bekleedt, waarbij ook nog zijn leeftijd en ervaring komen, hem van openbaar respect of ondersteuning zal verzekeren. Indien een koning echter onverstandig handelt en weigert op de gezonde raad van anderen acht te slaan, zal hem, ongeacht zijn positie en leeftijd, geen van harte geschonken eer gegeven worden. Daarom is een behoeftig maar verstandig kind beter af dan een koning die eens verstandig geregeerd heeft maar in zijn ouderdom vastgeroest raakt in zijn manier van doen en geen aandacht schenkt aan goede raad. Door een onjuist bestuur zou de koning er verantwoordelijk voor kunnen zijn dat het gehele koninkrijk hopeloos in de schulden komt te zitten; hij zou zijn onderdanen van zich kunnen vervreemden en zelfs afgezet kunnen worden en in oneer kunnen sterven. De jongeman die verstandig blijft handelen, kan daarentegen het respect verdienen dat niet aan een oude maar verstandeloze koning wordt geschonken.
Zoals Salomo opmerkte, zou zo’n verstandige jongeman zelfs uit het gevangenhuis tot het koningschap verhoogd kunnen worden. Dit is Jozef overkomen. Egypte’s Farao was zo onder de indruk dat hij tot hem zei: „Er [is] niemand zo beleidvol en wijs als gij. Gij zult persoonlijk over mijn huis staan, en heel mijn volk zal u onvoorwaardelijk gehoorzamen. Alleen met betrekking tot de troon zal ik groter zijn dan gij” (Gen. 41:39, 40). Aldus werd Jozef tot de tweede heerser van Egypte verhoogd.
Terwijl Salomo vervolgens de aandacht vestigt op de grillige wijze waarop het volk op een verandering van bestuurders reageert, schrijft hij: „Ik heb alle levenden gezien die er onder de zon rondlopen, hoe het gaat met het kind, dat tweede is, dat opstaat in de plaats van de ander. Er is geen eind aan al het volk, aan allen voor wier aangezicht hij zich bevond; ook zullen de mensen later zich niet over hem verheugen, want ook dit is ijdelheid en een najagen van de wind.” — Pred. 4:15, 16.
Wat bedoelde Salomo met de uitdrukking „het kind, dat tweede is”? Klaarblijkelijk verwees hij naar de opvolger van de koning. De „levenden” zijn allen zeer verheugd over het feit dat zij een nieuwe regeerder krijgen. „Er is geen eind aan al het volk” voor wie hij als koning staat. Dit betekent dat zij allen achter hem staan en zijn heerschappij ondersteunen. Zijn populariteit duurt echter niet tot onbepaalde tijd voort. De tijd breekt spoedig aan dat degene die zo enthousiast door het volk werd toegejuicht, niet langer aan hun ideeën voldoet. Ontgoocheld houden zij ermee op zich over hem te verheugen.
Ook in de tegenwoordige tijd wordt de ene groep van politici door weer een andere vervangen. Er bestaat aanvankelijk misschien enthousiasme voor een bepaalde gouverneur, eerste minister of president. Het duurt echter niet lang of de mensen raken ontstemd over de persoon en zijn staatsbeleid. Zij beginnen al gauw naar iemand anders uit te kijken die de regeringstouwtjes in handen zal nemen.
Zelfs de hoogste positie blijkt aldus iets onbenulligs, „ijdelheid”, te zijn. Hoe krachtig wordt hierdoor beklemtoond dat in deze wereld niet positie, maar een goede verhouding tot de eeuwige God, Jehovah, de meeste voldoening schenkt!