LUKAS
Aantekeningen — Hoofdstuk 20
overpriesters: Zie aantekening bij Mt 2:4.
schriftgeleerden: Zie aantekening bij Mt 2:4.
oudsten: Zie aantekening bij Mt 16:21.
illustratie: Of ‘gelijkenis’, ‘parabel’. (Zie aantekening bij Mt 13:3.)
verhuurde: Zie aantekening bij Mt 21:33.
voor lange tijd: Alleen Lukas voegt deze woorden toe aan de illustratie van de moordzuchtige wijnbouwers. (Vergelijk de parallelverslagen in Mt 21:33 en Mr 12:1.)
de belangrijkste hoeksteen: Zie aantekening bij Mt 21:42.
caesar: Zie aantekening bij Mt 22:17.
denarius: Deze Romeinse zilvermunt met een opschrift van caesar was de munt waarmee de Romeinen de Joden belasting lieten betalen (Mt 22:17, 19; Lu 20:22). In Jezus’ tijd kregen landarbeiders gewoonlijk een denarius voor een werkdag van 12 uur en in de Griekse Geschriften wordt de waarde van ander geld vaak berekend op basis van de denarius (Mt 20:2; Mr 6:37; 14:5; Opb 6:6). In Israël werden allerlei koperen en zilveren munten gebruikt, waaronder de zilvermunten die in Tyrus werden geslagen en die werden gebruikt voor de tempelbelasting. Maar voor het betalen van belasting aan Rome werd blijkbaar de zilveren denarius met de afbeelding van caesar gebruikt. (Zie Woordenlijst en App. B14.)
de afbeelding en het opschrift: Zie aantekening bij Mt 22:20.
Geef: Lett.: ‘geef terug’. (Zie aantekening bij Mt 22:21.)
aan caesar wat van caesar is: Jezus’ antwoord hier en in de parallelverslagen in Mt 22:21 en Mr 12:17 is zijn enige opgetekende verwijzing naar de Romeinse keizer. ‘Wat van caesar is’ omvat betaling voor diensten die de overheid levert en ook de eer en relatieve onderworpenheid die aan zulke autoriteiten getoond moet worden (Ro 13:1-7).
aan God wat van God is: Zie aantekening bij Mt 22:21.
sadduceeën: Dit is de enige vermelding van de sadduceeën in het evangelie van Lukas. (Zie Woordenlijst.) De naam (Grieks: Saddoukaios) is waarschijnlijk ontleend aan Zadok (in de Septuaginta vaak gespeld als Saddouk), die in de tijd van Salomo als hogepriester werd aangesteld en wiens nakomelingen kennelijk eeuwenlang als priester hebben gediend (1Kon 2:35).
opstanding: Het Griekse anastasis betekent letterlijk ‘oprichten’, ‘opstaan’. Het wordt in de Griekse Geschriften zo’n 40 keer gebruikt in verband met de opstanding van de doden (Mt 22:23, 31; Lu 20:33; Han 4:2; 24:15; 1Kor 15:12, 13). In de Septuaginta wordt in Jes 26:19 in de uitdrukking ‘je doden zullen leven’ de werkwoordsvorm van anastasis gebruikt als weergave van het Hebreeuwse werkwoord ‘leven’. (Zie Woordenlijst.)
en later ook de derde: Zie aantekening bij Mr 12:21.
kinderen: Of ‘mensen’. Lett.: ‘zonen’. In deze context wordt het Griekse woord voor zoon in ruimere zin gebruikt dan alleen voor een directe mannelijke nakomeling. Dat zowel mannen als vrouwen worden bedoeld blijkt uit het gebruik van het Griekse woord voor uitgehuwelijkt, een term die voor vrouwen wordt gebruikt. De uitdrukking ‘kinderen van deze wereld’ is in deze context kennelijk een idioom voor mensen van wie de houding en leefstijl kenmerkend zijn voor deze wereld.
deze wereld: Het Griekse woord aion (tijdperk) kan slaan op de bestaande toestand of de kenmerken die een bepaald tijdperk onderscheiden. In deze context duidt het op deze wereld. (Zie aantekeningen bij Mt 12:32, Mr 10:30 en Woordenlijst ‘Samenstel van dingen’.)
die wereld: Het Griekse woord aion (tijdperk) kan slaan op de bestaande toestand of de kenmerken die een bepaald tijdperk onderscheiden. Hier duidt het op de toekomstige wereld onder Gods bestuur, waarin de opstanding uit de dood zal plaatsvinden. (Zie aantekeningen bij Mt 12:32, Mr 10:30 en Woordenlijst ‘Samenstel van dingen’.)
kinderen: Lett.: ‘zonen’. Het Griekse woord voor zoon komt in dit vers twee keer voor. In sommige contexten wordt het in ruimere zin gebruikt dan alleen voor een directe mannelijke nakomeling. (Zie aantekening bij Lu 20:34.)
heeft ook Mozes onthuld: Zie aantekening bij Mr 12:26.
waarin hij Jehovah “de God van Abraham (...)” noemt: Of ‘wanneer hij zegt: “Jehovah, de God van Abraham”’. Jezus legt hier uit dat Mozes Jehovah de God van de patriarchen noemt, zelfs lang na hun dood. In dit vers wordt Ex 3:6 geciteerd. De verzen daarvoor (Ex 3:4, 5) laten zien dat Jehovah aan het woord is, en in Ex 3:6 zegt Jehovah tegen Mozes: ‘Ik ben de God van je vader, de God van Abraham, de God van Isaäk en de God van Jakob.’ Abraham was toen al 329 jaar dood, Isaäk 224 jaar en Jakob 197 jaar. Toch zei Jehovah niet: ‘Ik was de God van.’ Hij zei: ‘Ik ben de God van.’ Dit verband met de Hebreeuwse Geschriften is een van de redenen waarom de Nieuwewereldvertaling hier in de hoofdtekst de naam Jehovah gebruikt. (Zie App. C1 en C3 inleiding en Lu 20:37.)
want voor hem leven ze allemaal: Of ‘want vanuit zijn standpunt leven ze allemaal’. De Bijbel laat zien dat levende mensen vanuit Gods standpunt dood zijn als ze van hem vervreemd zijn (Ef 2:1; 1Ti 5:6). In dezelfde zin leven trouwe aanbidders die zijn gestorven vanuit zijn standpunt nog steeds, zo zeker is het dat hij zijn voornemen om ze op te wekken zal uitvoeren (Ro 4:16, 17).
Jehovah: In dit citaat uit Ps 110:1 komt Gods naam (weergegeven met vier Hebreeuwse medeklinkers, getranslitereerd als JHWH) voor in de oorspronkelijke Hebreeuwse tekst. Maar zoals in App. A5 wordt uitgelegd, gebruiken de meeste Bijbelvertalingen Gods naam niet in wat vaak het Nieuwe Testament wordt genoemd, ook niet in citaten uit de Hebreeuwse Geschriften. De meeste Bijbelvertalingen gebruiken ‘Heer’. Maar App. C laat zien dat een aantal Bijbelvertalingen in de hoofdtekst van de Griekse Geschriften weergaven als Jehovah, Yahveh, Jahweh, יהוה (het Tetragrammaton JHWH) gebruikt. Sommige vertalingen gebruiken HEER of ADONAI in hoofdletters om aan te geven dat dit een vervanging is van Gods naam. Er zijn edities van de King James Version uit de 17de eeuw die hier en op drie andere plekken in de Griekse Geschriften waar Ps 110:1 wordt geciteerd ‘de HEER’ in hoofdletters weergeven (Mt 22:44; Mr 12:36; Han 2:34). In latere edities bleef dat zo. Aangezien die vertaling in de Hebreeuwse Geschriften ‘de HEER’ gebruikt om aan te geven waar Gods naam in de oorspronkelijke Hebreeuwse tekst staat, duidt dezelfde schrijfwijze van ‘de HEER’ in de Griekse Geschriften erop dat de vertalers dachten dat hier naar Jehovah verwezen wordt. Het is ook interessant dat de New King James Version, uitgegeven in 1979, overal ‘de HEER’ gebruikt waar Gods naam voorkomt in citaten uit de Hebreeuwse Geschriften.
marktplein: Zie aantekening bij Mt 23:7.
vooraan: Zie aantekening bij Mt 23:6.