Hebt u slaapproblemen?
ER IS terecht wel gezegd: „Slapen is voor een mens wat opwinden is voor een klok.” Het geeft nieuwe energie aan het lichaam, aan de hersenen en aan de rest van het zenuwstelsel. Na een goede nachtrust worden wij goed gehumeurd wakker, verlangend om aan de slag te gaan; wij voelen ons niet alleen veel beter, maar zien er ook beter uit.
Bovendien bezorgt de slaap ons een onderbreking van de zorgen en spanningen van het leven. Tijdens de slaap rust niet alleen ons lichaam, maar hebben wij ook rust van lasten zoals armoede, eenzaamheid, een slechte gezondheid en onrechtvaardigheden. De Spaanse schrijver Cervantes heeft eeuwen geleden over de slaap gezegd: „Het is vlees voor de hongerige, drinken voor de dorstige, warmte voor wie het koud heeft en koelte voor wie het warm heeft.”
Dan is het natuurlijk wel uiterst belangrijk dat wij goed slapen, maar als wij dit nu niet doen? Alvorens dit probleem te beschouwen, zal het nuttig zijn enkele basisfeiten over de slaap te kennen.
Soorten van slaap
Slaap is een regelmatig optredende natuurlijke toestand waarin men zich onbewust wordt van zijn omgeving. Maar wat slapen nu precies is, is nog steeds grotendeels een raadsel. Wat men echter wel weet, is dat er in feite twee soorten van slaap bestaan.
Tijdens de ene soort, die begint met slaperigheid en dan steeds dieper en dieper wordt, vindt een diepgaand herstelproces plaats. Uw ademhaling en hartslag worden langzamer, uw bloeddruk zakt en uw ledematen ontspannen zich volledig. Men meent dat deze diepe slaap een hulp is voor het geheugen. Hij duurt ongeveer negentig minuten.
Daarna valt u in een slaap die in sommige opzichten veel lichter en in andere opzichten dieper is. Dit wordt het REM-stadium genoemd, omdat het gekenmerkt wordt door snelle heen-en-weer-gaande oogbewegingen (Engels: Rapid Eye Movement), welke erop duiden dat u aan het dromen bent. Uw hartslag schommelt aanzienlijk en uw ledematen spannen zich, hetgeen erop wijst dat niet alleen uw geest maar ook uw lichaam bij het dromen is betrokken. Na ongeveer tien minuten van deze REM-slaap zult u opnieuw negentig minuten lang in een diepe slaap vallen en dit gaat zo afwisselend de hele nacht door.
De meeste slaapdeskundigen menen dat beide soorten van slaap voor de geestelijke en lichamelijke gezondheid nodig zijn; de ene kan niet de plaats van de andere innemen. Wat de duur van uw slaap betreft, daarvoor geldt dat de hoedanigheid belangrijker is dan de hoeveelheid.
Slapeloosheid, een algemene klacht
Als u een slechte slaper bent, dan bent u, vooral in de sterk geïndustrialiseerde landen, beslist niet alleen. Slapeloosheid of insomnie komt in de Verenigde Staten zeer algemeen voor; daar wordt, naar men zegt, zeker 50 percent van de volwassenen, vooral boven de 30 jaar, er meer of minder door geplaagd. Over het algemeen lijden meer vrouwen dan mannen aan slaapstoornissen.
Het schijnt ook dat er een toename is van slapeloosheid. Zo steeg de verkoop van alle geneesmiddelen in de Verenigde Staten van 1952 tot 1963 met 6,5 percent; maar de verkoop aan het publiek van hypnotica of slaapverwekkende middelen, dat wil zeggen slaappillen en kalmerende middelen, nam met 535 percent toe.
Er zijn gewoonlijk drie vormen van slapeloosheid. Sommigen hebben er in de eerste plaats grote moeite mee om in slaap te komen. Anderen vallen meteen in slaap maar worden vroeg in de ochtend wakker en kunnen dan niet meer slapen. Bij weer anderen is de moeilijkheid dat zij telkens bij tussenpozen wakker worden.
De oorzaak van slapeloosheid
Wat is de oorzaak van slapeloosheid? Dat kunnen wel honderd verschillende dingen zijn. Slapeloosheid kan erfelijk zijn, een aangeboren gebrek waarbij de hersenen geen serotonine, een hormoonachtige stof, produceren. Deze stof werkt naar men zegt als een „slaapdrankje” dat in het bloed komt en het lichaam slaperig maakt. Hevige pijnen, zoals de bijbelse patriarch Job had, kunnen dit „slaapdrankje” neutraliseren, want zoals Job zelf zegt, was hij „verzadigd van rusteloosheid tot aan de morgenschemering”. — Job 7:4.
Nu hebt u misschien geen aangeboren afwijking, maar wordt uw probleem veroorzaakt door een lichte pijn waar u, wanneer u overdag druk bezig bent, niet op let. Toch kan ze hardnekkig genoeg zijn om u gedurende de nacht van tijd tot tijd wakker te houden. Ook kunnen uw slaapmoeilijkheden te wijten zijn aan een slecht geventileerde kamer, of veroorzaakt worden door een te harde of te zachte matras.
Anderzijds kan uw slapeloosheid het gevolg zijn van een stimulans als koffie, thee of cola. Of misschien hebt u de gewoonte om kort voor u naar bed gaat een zware maaltijd of moeilijk verteerbaar voedsel te nuttigen. Of net het tegenovergestelde, honger, houdt u uit de slaap, terwijl ook door verstopping de slaap soms kan worden onderbroken.
Negatieve emoties, zoals schuldgevoelens, buitensporige eerzucht, emotionele onzekerheid en vooral spanning en zorgen kunnen u uit de slaap houden. De bijbel zegt het zo: „De overvloed die de rijke toebehoort, staat hem niet toe te slapen.” Of: „Want wegens een overvloed aan bezigheid zijn er dromen.” — Pred. 5:7, 12.
Geestelijke neerslachtigheid en vooral overspannen zenuwen kunnen eveneens slapeloosheid veroorzaken. Hetzelfde geldt voor vijandige of opstandige gevoelens, zelfs al is men zich daar niet van bewust. Aan de andere kant kunnen te veel pret en opwinding of het najagen van opwindende genoegens u van de slaap beroven.
Wat valt er over pillen te zeggen?
Het nemen van slaappillen lijkt de gemakkelijkste oplossing, maar pas op! Gebruik ze alleen in noodgevallen. Gedurende een week of twee zullen ze helpen, maar daarna zullen ze waarschijnlijk meer kwaad dan goed doen. Zo beweert Dr. F. R. Freemon in Sleep Research: „Het zonder onderscheid voorschrijven van slaapmiddelen is de meest algemene fout in de geneeskunde.”
Waarom blijven de mensen dan toch slaappillen nemen? Dit kan heel best zijn omdat ze als placebo werken; de slachtoffers veronderstellen dat zij erdoor geholpen worden. Waarschijnlijker is echter dat wanneer iemand eraan gewoon is geraakt pillen te slikken, er tamelijk ernstige „onthoudingsverschijnselen” kunnen optreden. Dokters raden daarom aan geleidelijk met het gebruik van slaapmiddelen te stoppen.
Slapeloosheid overwinnen
Het is mogelijk slapeloosheid te overwinnen zonder uw toevlucht te nemen tot pillen. Om maar bij de wat eenvoudiger zaken te beginnen: overtuig u ervan dat uw slaapkamer goed geventileerd is en dat uw matras noch te zacht, noch te hard voor u is. Kan het zijn dat u door lawaai wakker wordt gehouden, of dat u daarvan wakker wordt nadat u bent ingeslapen? Dan kunnen oorstopjes u misschien helpen. Een slaapdeskundige raadt aan uw elektrische ventilator de hele nacht te laten draaien, vooropgesteld dat het voortdurende gezoem ervan kalmerend werkt en willekeurige geluiden erdoor wegvallen.
Controle op uw eten en drinken is dikwijls belangrijk voor een goede slaap. Misschien zult u het drinken van koffie of cola na de middag moeten vermijden, of dit, indien noodzakelijk, helemaal moeten nalaten. Als u een echte „zoetekauw” bent, minder dan ook wat met snoepen. Wat, althans de meeste mensen, eveneens wordt aangeraden, is laat op de dag geen zware maaltijden of sterk gekruide spijzen meer te eten. Eet dingen welke gemakkelijk verteerbaar zijn.
Veel mensen worden aan een goede nachtrust geholpen door voor het naar bed gaan iets te drinken — warme melk, een moutdrank, pepermuntthee gezoet met stroop of honing, of thee van andere soorten kruiden die bekendstaan om hun slaapverwekkende werking. Sommigen hebben gemerkt dat warm grapefruitsap, anderen dat een glas bier of wijn slaapbevorderend werkt. Bij weer anderen was het een chiropraktische of osteopatische behandeling die hielp. Sommige echtparen hebben hun inslaapproblemen opgelost door elkaar een massage te geven.
Voldoende lichaamsbeweging kan ook een goede hulp zijn om slapeloosheid te overwinnen. Indien u een zittend beroep hebt, ’voer dan overdag uw hoeveelheid lichaamsbeweging geleidelijk op’, zegt Dr. A. Kales, in de Medical Tribune van 4 september 1974. In overeenstemming met deze raad zegt de bijbel: „Zoet is de slaap van hem die werkt” (Pred. 5:11, Nieuwe Vertaling van het Nederlandsch Bijbelgenootschap). Vermijd echter sterke lichamelijke inspanning vlak voordat u naar bed gaat, want hiervan wordt u niet alleen moe, maar het werkt ook stimulerend. De beste lichaamsbeweging voor het naar bed gaan, is wellicht een wandelingetje of een reeks rekoefeningen.
Indien u er moeite mee hebt u te ontspannen, is het misschien de moeite waard een boekje aan te schaffen waarin wordt beschreven hoe u dit kunt aanpakken, door eerst de spieren van uw tenen, benen en armen te ontspannen, en zo verder te gaan tot de spieren van uw keel en ogen aan toe. Een bepaalde deskundige raadt aan verschillende soorten van ademhaling toe te passen, zoals een paar maal lang en diep ademen, adem inhouden en dan enkele malen kort ademen.
Het is ook goed om op een geregelde tijd naar bed te gaan en u, als dat tijdstip nadert, te ontspannen door ingewikkelde verstandelijke bezigheden te vermijden. Een warm bad kan u ook helpen u te ontspannen, evenals zachte muziek.
Even belangrijk, of zelfs nog belangrijker dan al het voorgaande, is het bezitten van de juiste geestelijke en emotionele gemoedstoestand. Dus het ergste wat u kunt doen als u bemerkt dat u niet meteen kunt inslapen of ’s nachts wakker ligt, is u zorgen te gaan maken, te piekeren of u op te winden. Neem daarom uw slapeloosheid niet te zwaar op; wees niet al te vastbesloten om te slapen; dat zal u juist wakker houden!
In vele opzichten is een gezonde slaap, naar men zegt, de beloning voor een juiste levenswijze. Beoefen goddelijke wijsheid; dan, zo zegt Salomo, zult gij „stellig neerliggen, en uw slaap moet aangenaam zijn” (Spr. 3:24). Ja, het voortbrengen van de vruchten van Gods geest, zoals „liefde, vreugde, vrede, lankmoedigheid, vriendelijkheid, goedheid, geloof, zachtaardigheid, zelfbeheersing”, is bevorderlijk voor een goede nachtrust. — Gal. 5:22, 23.
U moet dus niet de moed verliezen als u aan slapeloosheid lijdt. Er bestaan een aantal mogelijke hulpmiddelen, of wijzigingen welke u in uw leven kunt aanbrengen, om het euvel te verhelpen. En vergeet niet het grote aandeel dat geloof in God kan hebben bij het genieten van een goede nachtrust, zoals de bijbelse psalmist zelf ondervond: „In vrede wil ik beide, mij neerleggen en slapen, want gij, ja, gij alleen, o Jehovah, doet mij in zekerheid wonen.” — Ps. 4:8.
[Illustratie op blz. 12]
KOFFIE, THEE, COLA
ZORGEN EN SPANNINGEN
SCHULDGEVOELENS
ONGEMAKKELIJKE MATRAS