„Een tijd om te lachen”
DIEREN kunnen niet lachen. De vreugde te kunnen lachen, is uitsluitend aan de mens voorbehouden. Eeuwenlang probeert men er nu al achter te komen waarom mensen lachen. Maar nog steeds is de lach grotendeels een mysterie.
Geniet u een gezonde lach? Is het goed om te lachen?
Over humor bestaan uiteenlopende zienswijzen. Er zijn mensen die de nadruk leggen op de negatieve kant ervan, die humor zien als een uiting van „agressiviteit”, als een neiging om andere mensen te kleineren. Anderen echter beschouwen lachen als een „eerste vereiste voor een evenwichtige persoonlijkheid”, een „wondermiddel voor gevoelens van neerslachtigheid”.
Hoe het ook zij, evenwichtigheid is stellig nodig, vooral omdat humor al zo vaak misbruikt is. De bijbel verschaft de wijze woorden dat er ’een tijd is om te lachen’ en, dus ook, een tijd om zich van lachen te onthouden. — Pred. 3:4.
Het veelzijdige nut van humor
Humor kan ons helpen aan moeilijke situaties het hoofd te bieden. In de Encyclopædia Britannica staat over lachen: „Men zou het een luxereflex kunnen noemen. De enige functie ervan schijnt hierin te bestaan dat het verlichting van spanning verschaft. . . . De explosieve lachsalvo’s schijnen bedoeld te zijn om als een soort van ademhalingsoefeningen overtollige spanning ’af te blazen’.”
Lachen kan in belangrijke mate tot een vredig gezinsleven bijdragen. Dit ervoer een vader die zich had opgewonden omdat zijn zoon een nieuwe fiets ’s nachts buiten in de regen had laten staan.
„Gooi hem in het vervolg op het pad, dan kan ik eroverheen rijden”, zei hij op bittere toon. „We kunnen er trouwens net zo goed meteen een eind aan maken.” En terwijl hij zich steeds meer opwond, greep hij de fiets en reed ermee naar het pad.
Maar toen maakten de moeder en jongere zus van de knaap enige opmerkingen die de verhitte vader aan het lachen brachten. Wat gebeurde er? De man vertelt: „Na een ogenblik moest ik glimlachen. Toen lachte ik hardop. Op dat moment voelde ik de spanning uit mij wegebben. Een opgelucht gevoel maakte zich van me meester. Het gezonde verstand had weer de overhand. Iedereen lachte nu mee.” Nog eens stilstaand bij het nut van humor in gespannen situaties, verklaarde deze man:
„Steeds meer raak ik ervan overtuigd dat humor een zesde zintuig is, even belangrijk om van het leven te genieten — ja, om in leven te blijven — als onze vijf lichamelijke zintuigen. En als er één plaats is waar het te pas komt dan is het wel in huis. In ons huis in elk geval wel.”
Humor kan een zelfs hopeloos lijkende situatie verlichten. In Het Beste van juni 1973 stond een ervaring van de psychiater V. E. Frankl, die tijdens de Tweede Wereldoorlog in een Duits concentratiekamp was geïnterneerd:
„Moordende wanhoop, die nog bovenop de ondervoeding, de uitputting en de ziekte kwam vormde in die mensonterende kampen de dodelijkste van alle bedreigingen.
Als psychiater wist Frankl dat de humor een van de beste wapens is waarover de geest beschikt om in leven te blijven, want humor kan, al is het maar voor even, afstand van de gruwelen schenken. Daarom stelde Frankl in dat hij en zijn vriend elke dag een leuk verhaaltje moesten bedenken, met name over iets dat na hun bevrijding zou kunnen gebeuren.”
Dit maakte het kwellende leven in een concentratiekamp enigszins draaglijker. Het artikel besloot: „Als humor met succes kan worden ingezet tegen zo’n geweldige overmacht, wat kunnen u en ik er dan niet in het leven van alledag mee bereiken?”
Maakt uw werk het nodig dat u anderen van de waarde van een bepaald produkt moet overtuigen, of van de noodzaak om een bepaald iets te gaan doen of de redelijkheid van bepaalde argumenten in te zien? Hoe kunt u uw toehoorders zo overtuigen dat zij doen wat u hun aanraadt? W. J. McGuire, werkzaam in de afdeling psychologie aan de Yale-universiteit, schrijft over de kunst van het overreden: „Het gebruik van humor kan de overtuigingskracht van uw boodschap verhogen; waarschijnlijk brengt het uw toehoorder in een plezieriger en aangenamere stemming.”
Lachen kan echter ook een waarschuwingssignaal zijn. De bijbel verklaart in Spreuken 14:13: „Zelfs onder het lachen kan het hart smart hebben.” Over kinderen merkte een psycholoog in dit verband op: „Een oplettende ouder kan heel wat leren indien hij opmerkt wanneer en waarom een kind lacht, net zoals wij bij ons kliniekwerk door waarneming leren. . . . Ontspannen lachen is gezond, maar verwrongen, kunstmatig gelach kan een camouflage van gekwetste gevoelens vormen.”
Bevorderlijk voor een gezonde geest en een gezond lichaam
In een artikel, getiteld: „De zin van humor”, werd erop gewezen dat sommige psychiaters en psychologen „zijn begonnen de mogelijkheden te onderzoeken die humor als geneesmiddel biedt. Zij trachten het gevoel voor humor dat bij hun patiënten aanwezig is, aan te wakkeren, om dit als tegengif te laten werken tegen emotionele ontreddering”.
Personen zonder gevoel voor humor vertonen vaak tekenen van emotionele ontwrichting. Dr. Margaret Prouty, een gepensioneerde kinderarts, maakte een interessante opmerking over kinderen bij wie zich door geestelijke spanningen vaak zweren ontwikkelen:
„Jaren van waarneming hebben mij ervan overtuigd dat gebrek aan gevoel voor humor een van de voornaamste gebreken in hun karakter is. Het leven is voor hen zo ernstig en serieus, en lachen om zichzelf of anderen kunnen zij niet.”
Waarschijnlijk kent u ze ook wel, mensen die zichzelf erg serieus nemen en snel ’op hun achterste benen staan’. Zijn zij gelukkig? Dragen zij tot het geluk van anderen bij? Om zichzelf lachen, dat is waarschijnlijk het enige dat zij moeten leren. Psychiater S. Blanton verklaarde: „Ik ben maar zelden geroepen iemand te helpen die gevoel voor humor had, en nooit heb ik iemand hoeven te helpen die werkelijk om zichzelf kon lachen.” Kunt u de komische kant van het leven zien?
De bijbel maakt in Romeinen 12:3 een interessante opmerking over geestelijke gezondheid: „[Ik] zeg . . . tot een ieder onder u, niet meer van zichzelf te denken dan nodig is, maar met een gezond verstand te denken.” Ja, een „gezond verstand” gaat hand in hand met een bescheiden kijk op onszelf. Die kijk zult u gemakkelijker ontwikkelen wanneer u om uzelf leert lachen.
Wat valt er te zeggen over de uitwerking die humor op onze lichamelijke gezondheid heeft? Dr. J. Walsh vertelt in zijn boek Laughter and Health („Lachen en gezondheid”) dat bij lachen de op-en-neergaande beweging van het middenrif op de inwendige organen een zelfde effect heeft als lichaamsbeweging.
Lachen geeft een lichte massage aan het hart en bevordert de bloedstroom. Een zelfde uitwerking op de lever en de darmen bevordert de spijsvertering en de afvoer van afvalstoffen. Personen met bloeddrukproblemen doen er volgens Dr. Walsh goed aan „te blijven lachen”. Door proefnemingen is komen vast te staan dat mensen met een bloeddruk van 180 of hoger door lachen een daling van 10 punten of meer kunnen bewerkstelligen, terwijl zij die een lage bloeddruk hebben (onder de 120) een stijging van tien punten of meer kunnen bereiken.
Er zijn echter ook momenten waarop lachen niet op zijn plaats is.
Momenten om NIET te lachen
In het bijbelboek Prediker, in hoofdstuk 7, de verzen 2 en 3, komt een interessante opmerking over lachen voor: „Het is beter te gaan naar het huis van rouw dan te gaan naar het huis van feestgelag . . . Wrevel is beter dan lachen, want door de verstoordheid van het aangezicht wordt het hart beter.” Betekent dit dat God het afkeurt om te lachen of plezier te hebben? Neen, want de Schrift moedigt ons ook aan op gepaste momenten vreugde te hebben (Fil. 4:4). Maar er is eveneens een tijd om ernstig te zijn, om erover na te denken hoe snel het leven kan eindigen en hoe belangrijk het is ons leven verstandig te gebruiken ten einde een goede „naam” of reputatie bij de Schepper op te bouwen (Pred. 7:1). „Telkens in humor vervallen, is een defensieve reactie op ondraaglijke angst”, aldus een opmerking in het nieuwe boek Family Communication.
Lachen zou bijvoorbeeld ongepast zijn wanneer een vriend of kennis door een onaangenaam voorval verdrietig is. In zulke situaties raadt de bijbel aan: „Weent met mensen die wenen.” — Rom. 12:15.
En wat te doen wanneer men weer een mop te horen krijgt die geput is uit het schijnbaar onuitputtelijke reservoir van „schuine bakken” met seksuele immoraliteit als hoofdthema? Ook dat is een moment om ons van lachen te onthouden, want het Woord van God gebiedt: „Laat hoererij en allerlei onreinheid of hebzucht onder u zelfs niet ter sprake komen . . . ook geen schandelijk gedrag noch dwaas gepraat noch ontuchtig gescherts, welke dingen niet welvoeglijk zijn.” — Ef. 5:3, 4.
In Spreuken 26:18, 19 waarschuwt de Schrift voor nog een ander soort van ongepaste humor: „Net als een waanzinnige die vorige projectielen, pijlen en dood afschiet, zo is de man die zijn naaste heeft bedrogen en heeft gezegd: ’Had ik geen plezier?’” Ja, ook zogenaamde „practical jokes” zijn voor hen die in de bijbel geloven, iets ongepasts. Hoe dwaas zulke misplaatste humor trouwens is, blijkt wel uit het geval van een tienerjongen die zijn vader en moeder opbelde om te zeggen dat hij gekidnapt was. De vader van de jongen zakte ineen en overleed later aan een hartaanval. Zijn moeder en een tante moesten in het ziekenhuis worden opgenomen.
„Humor blijkt net als een muntstuk twee kanten te hebben”, aldus het tijdschrift Science Digest, dat vervolgt: „Soms wordt een grap bewust of onbewust als wapen gebruikt. Er bestaat een gezegde: ’Lachen is dodelijk.’” Dit geldt zeker met betrekking tot kleine kinderen. Laat een kind nooit het slachtoffer van spottende „humor” worden. En laat hem dit „wapen” evenmin op andere jongeren beproeven. Zulks is een teken van onzekerheid en voor ouders is het dan de hoogste tijd corrigerend op te treden en wat fout is, recht te trekken. Wilt u gekwetste gevoelens vermijden? Lach dan nooit om maar altijd met iemand.
Een goed beginsel om met betrekking tot humor in gedachten te houden, vinden we in de bijbel, in Matthéüs 7:12: „Alle dingen dan die gij wilt dat de mensen voor u doen, moet ook gij insgelijks voor hen doen.” Wil men deze „gulden regel” van christelijk gedrag volgen, dan is het gebruik van bijtende of sarcastische humor al bij voorbaat uitgesloten.
Ja, er is een tijd om te lachen. Hartelijk, ontspannen lachen is goed, zowel voor lichaam als geest. Maar hoed u voor gelach op het verkeerde moment en voor humor ten koste van anderen.