Moeten er rechtsgeleerden zijn?
„Laten wij om te beginnen alle advocaten doden”, was het voorstel in een van de toneelstukken van Shakespeare. En Ivo, de patroonheilige van de Franse advocaten, werd in de 13de eeuw beschreven als ’een advocaat, maar geen oplichter, iets wat de mensen verbaasde’.
Negatieve opinies over advocaten en rechtspraak bestaan al zo lang als er geschiedenis is. Maar dergelijke eenzijdige (en vaak amusante) schimpscheuten zijn niet helemaal eerlijk. Vele advocaten zijn plichtsgetrouwe en kundige mannen die hun bekwaamheden aanwenden om mensen bij te staan die in moeilijkheden zitten en het verdienen geholpen te worden.
Advocaten en rechtsstelsels zijn duidelijk niet in staat alle kwalen van de moderne maatschappij te genezen. Het hele systeem van rechtspleging mag dan wat onbevredigend zijn, maar overdenk de woorden van een Canadese rechter: „Verwarring in het systeem van rechtspraak is een weerspiegeling van verwarring in de maatschappij.” Als alle menselijke instellingen hebben ook rechtsstelsels hun goede en slechte kanten.
Ten nadele kan gezegd worden, dat het handhaven van de wet onregelmatig en vaak ondoeltreffend verloopt. Statistieken geven een beeld van rechtbanken die te veel zaken moeten behandelen, dure advocaten, ongelijke rechtspraak, misdadigers die ongestraft blijven, een stijgend misdaadcijfer. Het vertrouwen van het publiek neemt af.
Aan de positieve kant kan aangevoerd worden dat wetten en wetshandhaving essentieel zijn voor het bewaren van een ordelijke maatschappij. Ze komen iedereen ten goede, niet alleen degenen die een rechtszaak aanhangig maken. Het feit dat de wet wordt gehandhaafd, zelfs met alle zwakheden die daaraan kleven, werkt toch tot op zekere hoogte als een beperking voor vele mogelijke wetsovertreders. Het gevolg is dat de persoon en de eigendommen van de meeste mensen in beschaafde gemeenschappen betrekkelijk veilig zijn. Het is mogelijk om zaken te doen, zodat er goederen en voedsel worden geproduceerd, omdat het systeem van rechtspleging ervoor zorgt dat contracten worden nageleefd en schulden worden betaald. Moordenaars, dieven en vandalen worden ten minste afgeremd, zo niet werkelijk tegengehouden in hun kwade praktijken.
Hoewel men daar vaak niet bij stilstaat, blijkt dus dat de juridische stand en de wet de mensheid waardevolle diensten bewijzen. Maar ondanks dat hebben velen een lage dunk van rechtbanken, rechters en advocaten. Waarom?