Hoe naar de schoonheid rondom ons te kijken

„In alle talen is een van onze eerste uitspraken: ’Ik wil ook kijken!’” — William White jr.

HET kleine kind dat naar de fladderende vlinder staart, het bejaarde echtpaar dat een schitterende zonsondergang gadeslaat, de huisvrouw die haar rozenschikking bewondert — allemaal richten zij hun aandacht even op schoonheid.

Daar de schoonheid van Gods schepping overal aanwezig is, is het niet nodig honderden kilometers te reizen om ze waar te nemen. Misschien bevindt zich pas op geruime afstand een ontzag inboezemend landschap, maar indrukwekkende kunst is in uw onmiddellijke omgeving te vinden als u ernaar zoekt en — belangrijker nog — als u er oog voor hebt.

Er is vaak gezegd dat schoonheid een kwestie van zien is. Hoewel de schoonheid er is, zal niet iedereen die opmerken. Er kan een schilderij of een foto nodig zijn om ons op iets attent te maken. Veel kunstenaars geloven zelfs dat hun succes meer afhangt van hun waarnemingsvermogen dan van hun tekentalent. In het door Maurice Grosser geschreven boek The Painter’s Eye wordt uitgelegd dat „de schilder tekent met zijn ogen, niet met zijn handen. Al wat hij ziet kan hij, als hij goed kijkt, weergeven. . . . Goed kijken, daar komt het op aan.”

Of wij nu kunstenaars zijn of niet, wij kunnen leren beter te kijken, de schoonheid rondom ons op te merken. Met andere woorden, wij moeten er op uit gaan en met andere ogen naar dingen kijken.

In dat verband beklemtoont John Barrett, een schrijver over natuurlijke historie, de waarde van persoonlijke betrokkenheid. „Niets kan de plaats innemen van zelf kijken, van levende dieren en planten in hun natuurlijke leefmilieu aanraken, eraan ruiken en ernaar luisteren”, zegt hij. „Laat de schoonheid ten volle tot u doordringen . . . Waar iemand ook is, kijk eerst, geniet ervan en kijk nogmaals.”

Maar waar moeten wij op letten? Wij zouden kunnen beginnen met het leren opmerken van de vier basiselementen van schoonheid. Deze elementen zijn in bijna elk facet van Jehovah’s schepping te onderscheiden. Hoe vaker wij de tijd nemen om ze waar te nemen, des te meer zullen wij van zijn kunst genieten.

Het identificeren van de elementen van schoonheid

Vormen en patronen. Wij leven in een wereld van velerlei vormen. Sommige zijn lineair zoals de opgaande structuur van een bamboebosje, of geometrisch zoals een spinneweb, terwijl andere, zoals die van een wolk, voortdurend veranderen. Veel vormen zijn aantrekkelijk, of het nu gaat om een exotische orchidee, de windingen van een schelp of zelfs de takken van een boom die zijn bladeren heeft laten vallen.

Wanneer dezelfde vorm wordt herhaald, ontstaat er een patroon dat ook visueel aantrekkelijk kan zijn. Denk bijvoorbeeld eens aan een opstand van boomstammen in een bos. Hun vormen — allemaal verschillend en toch overeenkomst vertonend — bewerkstelligen een fraai patroon. Maar om de vormen en het patroon dat erdoor ontstaat te onderscheiden, moet er licht zijn.

Licht. De lichtval verleent iets speciaals aan de vormen die wij aantrekkelijk vinden. Details komen beter uit, de structuur krijgt kleur en er wordt een bepaalde stemming geschapen. Het licht varieert naar gelang het uur van de dag, de tijd van het jaar, het weer en zelfs de plaats waar wij wonen. Een bewolkte dag met zijn diffuse licht is ideaal voor het bewonderen van de tere tinten van wilde bloemen of herfstbladeren, terwijl de spectaculaire vormen van steile rotsen en pieken van een bergketen goed uitkomen wanneer ze gebeeldhouwd worden door de opkomende of ondergaande zon. Het zachte, winterse zonlicht van het noordelijk halfrond verleent romantiek aan een landelijke omgeving. Anderzijds verandert de felle zon van de tropen de ondiepe zee in een doorschijnend wonderland voor snorkelduikers.

Maar er ontbreekt nog een belangrijk element.

Kleur. Kleur geeft leven aan de verschillende voorwerpen die wij om ons heen zien. Hun vorm mag ze dan onderscheiden, hun kleur laat het unieke ervan uitkomen. Bovendien schept de kleurverdeling in harmonieuze patronen haar eigen schoonheid. Het kan een felle kleur als rood of oranje zijn die om onze aandacht schreeuwt, of een rustig stemmende kleur als blauw of groen.

Stelt u zich eens een groepje gele bloemen op een open plek in het bos voor. Het licht valt op de gele bloesems, die schijnen te gloeien in de ochtendlucht, terwijl donkere boomstammen omzoomd door de ochtendzon een volmaakte achtergrond vormen. Nu hebben wij een schilderij. Wij hoeven het alleen nog maar „in te lijsten”, en daar komt compositie bij kijken.

Compositie. De manier waarop de drie basiselementen — vorm, licht en kleur — gecombineerd zijn, bepaalt de compositie. En hier is voor ons als waarnemers een essentiële rol weggelegd. Door ons slechts iets naar voren, naar achteren, naar opzij, hoger of lager te begeven, kunnen wij de elementen of de belichting in ons schilderij wijzigen. Zo kunnen wij het schilderij verkleinen totdat het slechts de elementen bevat die wij wensen.

Vaak composeren wij automatisch een schilderij wanneer wij een schitterend vergezicht tegenkomen dat omlijst wordt door dichtbij staande bomen of planten. Maar veel schitterende schilderijen, op kleinere schaal, kunnen zich onder onze voeten bevinden.

Oog voor het kleine en het grote

In Gods schepping zijn zowel groot als klein prachtig, en wij zullen er veel meer van genieten als wij leren de details te zien, die ook fraaie combinaties opleveren. Ze vormen miniatuurschilderijen waarmee het grote doek der natuur bezaaid is. Om ze te bewonderen behoeven wij ons slechts te bukken en ze van dichterbij te bekijken.

Deze schilderijen binnen een schilderij worden door de fotograaf John Shaw beschreven in zijn boek Closeups in Nature: „Het verbaast me steeds weer dat een blik van dichtbij op een detail in de natuur altijd uitnodigt tot een blik van nog dichterbij. . . . Eerst zien wij het grote geheel, dan een kleurige plek in een hoek van de lijst. Een blik van dichterbij onthult bloemen en, op één bloem, een vlinder. De vleugels vertonen een duidelijk patroon, het patroon wordt teweeggebracht door een nauwkeurige schikking van vleugelschubben, en elke schub op zich is volmaakt. Zouden wij de perfectie waaruit die ene vleugelschub van de vlinder bestaat echt kunnen begrijpen, dan zou het denkbaar zijn dat wij de perfectie van het ontwerp dat de natuur is, enigszins gaan begrijpen.”

Nog afgezien van het esthetisch genoegen dat de kunst in de natuur — zowel groot als klein — ons verschaft, kan ze ons nader tot onze Schepper brengen. „Heft uw ogen naar omhoog en ziet”, luidde de aansporing van Jehovah. Door stil te staan om te kijken, te turen en ons te verwonderen — of wij onze blik nu op de sterrenhemel of enige andere schepping van God richten — worden wij herinnerd aan Hem ’die deze dingen heeft geschapen’. — Jesaja 40:26.

Mannen die leerden kijken

In bijbelse tijden hadden dienstknechten van God bijzondere belangstelling voor de schepping. Volgens 1 Koningen 4:30, 33 was „Salomo’s wijsheid . . . overvloediger dan de wijsheid van alle oosterlingen . . . Hij placht te spreken over de bomen, vanaf de ceder die op de Libanon is tot de hysop die aan de muur uitschiet; en hij placht te spreken over de viervoetige dieren en over de vliegende schepselen en over al wat zich beweegt en over de vissen.”

Misschien was Salomo’s belangstelling voor de wonderen der schepping ten dele toe te schrijven aan het voorbeeld van zijn vader. David, die veel van zijn vormingsjaren als herder doorbracht, mediteerde vaak over Gods werken. Vooral de schoonheid van de hemel maakte indruk op hem. In Psalm 19:1 schreef hij: „De hemelen maken de heerlijkheid van God bekend; en het uitspansel vertelt van het werk van zijn handen.” (Vergelijk Psalm 139:14.) Kennelijk bracht zijn contact met de schepping hem nader tot zijn God. Datzelfde kan met ons het geval zijn.a

Zoals deze godvruchtige mannen wisten, is het erkennen en waarderen van Gods werken geestverheffend en verrijkt het ons leven. In onze hedendaagse wereld, geteisterd door voorverpakt amusement dat vaak onterend is, kan het waarnemen van Jehovah’s schepping een opbouwende activiteit voor onszelf en ons gezin betekenen. Voor hen die vol verlangen uitzien naar Gods beloofde nieuwe wereld is het een tijdverdrijf met toekomst. — Jesaja 35:1, 2.

Wanneer wij niet alleen de kunst om ons heen zien maar ook de hoedanigheden onderscheiden van de Meesterkunstenaar die het allemaal heeft gemaakt, zullen wij ons ongetwijfeld bewogen voelen om met David te zeggen: „Er is niemand als gij . . ., o Jehovah, ook zijn er geen werken als de uwe.” — Psalm 86:8.

[Voetnoot]

[Illustraties op blz. 10]

Voorbeelden van patroon en vorm, licht, kleur en compositie

[Verantwoording]

Godo-Foto