Sigaretten — Bedankt u ervoor?
Een natie die ertoe bijdroeg de wereld aan de tabak te helpen, neemt nu het voortouw om voor de gevaren ervan te waarschuwen.
„TABAK”, schreef een historicus, „begint zijn geschreven geschiedenis pas met de ontdekking van Amerika.” Inboorlingen in het Caribisch gebied lieten Columbus er kennis mee maken. De export ervan maakte dat Jamestown, de eerste permanente Britse nederzetting in Noord-Amerika, kon voortbestaan. De verkoop ervan hielp de Amerikaanse Revolutie te financieren. En de vroege Amerikaanse presidenten George Washington en Thomas Jefferson waren tabaksplanters.
In recenter tijd gebruikte Hollywood sigaretten als symbool van romantiek, charme en mannelijkheid. Amerikaanse soldaten deelden ze met mensen die zij ontmoetten in de landen waar zij vochten. En men zegt wel dat na de Tweede Wereldoorlog sigaretten als betaalmiddel werden gebruikt „van Parijs tot Peking”.
Maar er kwam verandering in. Op 11 januari 1964 gaf de Amerikaanse ’surgeon general’, de directeur-generaal van de gezondheidsdienst, een 387 pagina’s tellend rapport vrij waarin roken in verband werd gebracht met emfyseem, longkanker en andere ernstige ziekten. Al gauw ging een federale wet verplicht stellen dat op elk in de Verenigde Staten verkocht pakje sigaretten de waarschuwing stond „Pas op: Het roken van sigaretten kan gevaarlijk zijn voor uw gezondheid”. Nu wordt gezegd dat roken verantwoordelijk is voor 434.000 sterfgevallen per jaar in de Verenigde Staten. Dat is meer dan alle Amerikanen die in de afgelopen eeuw op het slagveld zijn gesneuveld!
Restricties opgelegd
Meer dan tien jaar geleden verbood Aspen, een populaire wintersportplaats in Colorado, het roken in restaurants. Sindsdien zijn ruimten waar niet gerookt mag worden, een vaker voorkomend verschijnsel geworden in restaurants, bedrijven en andere openbare gelegenheden. Verscheidene jaren terug vroeg een man uit Californië in een restaurant in Virginia aan zijn dochter waar hij het niet-rokengedeelte kon vinden. „Pa,” was haar antwoord, „je bent hier in een tabaksstaat!” Toen hij er weer een bezoek bracht, was de helft van het restaurant gereserveerd voor niet-rokers. Onlangs zag hij er niemand roken.
Maar het instellen van aparte gedeelten voor rokers heeft het probleem niet opgelost. Enorme, met overheidssteun langs belangrijke autoroutes in Californië geplaatste reclameborden vroegen: „Denkt u dat rook weet dat hij in de rokersafdeling moet blijven?”
Toen de stad New York roken in de grotere restaurants verbood, protesteerden de eigenaars dat dit Europese toeristen zou weghouden omdat men daar, naar zij aanvoerden, maar weinig beperkende bepalingen kent. Toch was uit een eerder onderzoek gebleken dat 56 procent van de Amerikanen juist meer geneigd zou zijn naar een restaurant te gaan waar niet wordt gerookt, terwijl slechts 26 procent daar minder toe geneigd zou zijn.
Een bordje in de wagons van de Newyorkse ondergrondse vertelt: „In alle talen is de boodschap hetzelfde: Niet roken, nooit en nergens, in onze stations en onze treinen. Dank u.” Dit staat er niet alleen in het Engels maar in nog vijftien andere talen.
Is het werkelijk zo’n ernstige zaak? Ja. Als bij een ramp 300 mensen zouden omkomen, zou dat dagen, misschien weken, in het nieuws zijn. Maar een artikel in The Journal of the American Medical Association zei dat er jaarlijks naar schatting 53.000 Amerikanen sterven aan de gevolgen op lange termijn van het inademen van de rook van andermans sigaretten. Dat, zo werd gezegd, zou het inademen van zulke tweedehands of omgevingstabaksrook „de op twee na belangrijkste te voorkomen doodsoorzaak maken, na actief roken en alcohol”.
Kinderen — Hulpeloze slachtoffers
Wat valt er over roken thuis te zeggen? Healthy People 2000, een Amerikaanse overheidspublikatie waarin doeleinden worden gesteld om „voortijdige dood en nodeloze ziekte en invaliditeit” terug te dringen, zei: „Tabaksgebruik is verantwoordelijk voor meer dan een op de zes sterfgevallen in de Verenigde Staten, en is de belangrijkste enkelvoudige te voorkomen oorzaak van ziekte en dood in onze maatschappij.”
Daar werd aan toegevoegd: „Sigaretten roken tijdens de zwangerschap is verantwoordelijk voor 20 tot 30 procent van de gevallen van te laag geboortegewicht, voor wel 14 procent van de voortijdige bevallingen en voor ongeveer 10 procent van alle zuigelingensterfte.” Moeders die roken, zo stond erin, kunnen de bestanddelen van sigaretterook niet alleen doorgeven door borstvoeding of door te roken in de buurt van de baby, maar ook door „het kind in een kamer te leggen waar nog pas gerookt is”.
Ook vaders zijn erbij betrokken. Dezelfde publikatie adviseerde: „Als mensen die contact hebben met kinderen, moeten roken, laten zij dan buitenshuis roken of in ruimten waaruit zich geen lucht verplaatst naar waar het kind zich kan bevinden.” Het risico stijgt met het aantal volwassenen dat in dezelfde kamer aan het roken is en met het aantal sigaretten dat gerookt wordt. Zo zei Joycelyn Elders, voormalig U.S. surgeon general: „Uw kinderen zijn de onschuldige slachtoffers van uw verslavingen.”
Ook anderen lopen gevaar. Een door de staat gesteund televisiespotje in Californië liet een alleen zittende oude man zien. Hij zei dat zijn vrouw hem altijd op zijn huid zat vanwege zijn roken. „Zij dreigde zelfs dat ze me niet meer zou kussen als ik niet stopte. Ik zei dat het míjn longen zijn en míjn leven. Maar ik had ongelijk. Ik hield niet op met roken. Ik besefte niet dat het leven dat ik zou verliezen niet het mijne was . . . Het was het hare.” Met een droeve blik op haar foto voegde de oude man eraan toe: „Mijn vrouw was mijn leven.”
Veranderde zienswijze
Zulke waarschuwingen hebben bijgedragen tot een belangrijke daling in het roken in de Verenigde Staten. Het is verbazingwekkend dat naar schatting zo’n 46 miljoen Amerikanen — 49,6 procent van degenen die ooit gerookt hebben — ermee is opgehouden!
De tabaksfirma’s beschikken echter over enorme reclamebudgetten en ze vechten terug. De afname van het roken is minder geworden. Joseph A. Califano jr., van het Centrum voor verslaving en verslavende stoffen van de Columbia University van New York, zei: „De grootste bedreiging voor de volksgezondheid van de kant van de tabaksindustrie [is] haar gebruik van reclame en marketing gericht op kinderen en tieners die een nieuwe oogst van verslaafden voor haar dodelijke produkten vormen.”
The Journal of the American Medical Association zei: „Naar schatting worden er iedere dag 3000 jonge mensen, meest kinderen en adolescenten, geregelde rokers. Dit vertegenwoordigt ongeveer 1 miljoen nieuwe rokers per jaar die ten dele de bij benadering 2 miljoen rokers vervangen die er per jaar mee ophouden of sterven.”
Meer dan de helft van alle Amerikaanse rokers start op de leeftijd van veertien. David Kessler, hoofd van de Amerikaanse FDA (Dienst voor Voedings- en Geneesmiddelen), zei dat van de dagelijks 3000 kinderen die met roken beginnen, er bijna 1000 uiteindelijk zullen sterven aan met roken samenhangende ziekten.
Als zulke cijfers u verontrusten, is het goed te bedenken dat onze kinderen ons voorbeeld volgen. Als wij niet willen dat zij roken, moeten wij dat zelf ook niet doen.
Verkopen in het buitenland
Hoewel de Amerikaanse sigarettenconsumptie is gedaald, groeit de markt in het buitenland. De Los Angeles Times berichtte dat „de export tot meer dan het drievoudige is toegenomen en verkoopcijfers van Amerikaanse sigarettenfabrieken in het buitenland sterk zijn gestegen”. The New England Journal of Medicine zei dat in ontwikkelingslanden „weinig nadruk wordt gelegd op de gevaren van roken”, hetgeen tabaksfirma’s de mogelijkheid biedt „buitenlandse markten snel te penetreren”.
Toch zei Patrick Reynolds, zoon van R. J. Reynolds jr. en nakomeling van de stichter van het bedrijf dat Camel- en Winston-sigaretten produceert, dat een op de vijf sterfgevallen in de Verenigde Staten aan roken te wijten is. Reynolds deed volgens het bericht ook de uitspraak dat roken jaarlijks meer sterfgevallen veroorzaakt dan cocaïne, alcohol, heroïne, brand, zelfmoord, moord, aids en auto-ongelukken samen, en dat het de gemakkelijkst te voorkomen enkelvoudige oorzaak van dood, ziekte en verslaving van onze tijd is.
Doet het vreemd aan dat de natie die ertoe heeft bijgedragen de wereld te leren roken, nu een toenemend nationaal verzet tegen tabak heeft ontwikkeld? Zo ja, dan doen wij er goed aan onszelf de vraag te stellen: ’Wie zou daar het best het antwoord op weten?’
Het tijdschrift Modern Maturity vertelde van een vrouw die meer dan vijftig jaar had gerookt. Haar commentaar was: „Wanneer je eenmaal verslaafd bent, dan hang je.” Maar zij bevrijdde zich van de mystiek die haar tot roken had aangezet, analyseerde haar excuses om te blijven roken en stopte.
„Probeer het maar”, schreef zij. „Je voelt je geweldig.”
[Inzet op blz. 21]
Er is „geschat dat in de jaren ’90 in de industrielanden tabak bij benadering 30 procent van alle sterfgevallen onder degenen tussen de 35 en 69 jaar zal veroorzaken, waarmee hij de grootste enkelvoudige oorzaak van voortijdige dood in de geïndustrialiseerde wereld is”. — NEW ENGLAND JOURNAL OF MEDICINE
[Kader/Illustratie op blz. 22]
WAARSCHUWINGEN VOOR KANKER
De volgende waarschuwingen zijn afkomstig van de door het Amerikaanse Kankerinstituut uitgegeven brochures Facts on Lung Cancer en Cancer Facts & Figures — 1995:
• „Niet-rokende echtgenotes hebben een 35% hogere kans op longkanker indien hun man rookt.”
• „Naar schatting 90 procent van de gevallen van longkanker bij mannen en 79% bij vrouwen wordt veroorzaakt door het roken van sigaretten.”
• „Voor een roker die twee pakjes per dag rookt en 40 jaar heeft gerookt, is het longkankersterftecijfer ongeveer 22 keer zo hoog als voor een niet-roker.”
• „De beste beveiliging tegen longkanker is nooit te gaan roken of onmiddellijk te stoppen.”
• „Er bestaat niet zoiets als een veilige sigaret.”
• „Het gebruik van pruimtabak of snuiftabak verhoogt de kans op kanker van de mond, stembanden, keel en slokdarm en is een zeer verslavende gewoonte.”
• „Het bijkomende risico van kanker van wang en tandvlees kan bijna het 50-voudige worden onder langdurige gebruikers van snuiftabak.”
• „Mensen die, ongeacht op welke leeftijd, met roken ophouden, leven langer dan mensen die blijven roken. Rokers die voor hun 50ste stoppen, hebben maar half zoveel kans de volgende 15 jaar te sterven als zij die blijven roken.”
[Kader/Illustratie op blz. 24]
HET DILEMMA VAN DE TABAKSPLANTER
Generaties lang heeft het verbouwen van tabak het levensonderhoud betekend voor gezinnen van wie het boerenbedrijf te klein was om met andere gewassen in een bestaan te voorzien. Dit feit confronteert veel mensen met een gewetensprobleem. Stanley Hauerwas, hoogleraar theologische ethiek aan de Duke University, een instelling die werd gesticht door een tabaksbaron, zei: „Ik denk dat het grote probleem voor mensen die tabak verbouwen is . . . dat toen zij daarmee begonnen, zij niet wisten dat tabak ook maar iemands dood zou veroorzaken.”
[Illustratie op blz. 23]
Rook blijft niet in de rokersafdeling
[Illustratie op blz. 23]
Roken tijdens de zwangerschap is verantwoordelijk voor ongeveer 10 procent van alle zuigelingensterfte