Hoe waardevol zijn de opschriften in het boek Psalmen?

BIJ HET lezen van de bijbel hebt u waarschijnlijk de kopjes of opschriften aan het begin van talloze psalmen ontdekt. Hierin wordt de identiteit van de schrijver vastgesteld, worden achtergrondgegevens verstrekt, worden muzikale instructies verschaft of wordt op het nut of doel van de psalm gewezen.

Vele eeuwen lang werden de opschriften, op zeldzame uitzonderingen na, als een onderdeel van het geïnspireerde Woord van God beschouwd. In het laatst van de achttiende eeuw werd de autoriteit ervan echter ernstig aangevallen. Deze tendens is gebleven, zodat de meeste hedendaagse geleerden de historische waarde van de opschriften in twijfel trekken. Aangezien deze zienswijze overheerst, zou het kunnen lijken alsof ze weinig waarde hebben. Is dit echter werkelijk het geval? Wat nog belangrijker is, kan een verkeerde zienswijze ten aanzien van de opschriften ons beletten een beter begrip van de Psalmen te krijgen?

Een onderzoek van de bijbel brengt aan het licht dat inleidende gegevens, zoals die in de opschriften, niet uniek zijn voor de Psalmen. Ook andere dichterlijke gedeelten worden vaak ingeleid door opmerkingen die veel gelijkenis vertonen met die in deze opschriften. Deze inleidende opmerkingen zijn duidelijk een integrerend deel van de bijbeltekst. — Ex. 15:1; Deut. 31:30; 33:1; Recht. 5:1.

Het bewijs van oude handschriften ondersteunt de conclusie dat de opschriften hun oorsprong of bij de schrijvers, of bij degenen die de Psalmen hebben verzameld, hebben gevonden. Zelfs in de Dode-Zeerol van Psalmen (gedateerd tussen 30 en 50 G.T.) vormen de opschriften een onderdeel van de hoofdtekst.

OPSCHRIFTEN ZIJN NUTTIG

Als de opschriften er niet waren, zouden heel wat psalmen moeilijker te begrijpen zijn. Dit komt omdat de opschriften soms juist díe inlichtingen verstrekken die wij nodig hebben om andere schriftplaatsen op te sporen die een bepaalde psalm toelichten.

Door de achtergrond van de Psalmen te beschouwen, naar welke achtergrondgegevens de opschriften ons leiden, worden wij geholpen te begrijpen dat de Psalmen op werkelijke gebeurtenissen zijn gebaseerd. Ze zijn meer dan prachtige dichtkunst. De Psalmen schilderen het leven zoals het werkelijk is — de vreugden, de zegeningen, het leed, de angsten en de teleurstellingen. Wij worden hierdoor in staat gesteld onszelf met de afgeschilderde omstandigheden te vereenzelvigen. En Gods bemoeienissen met zijn dienstknechten kunnen een werkelijke bron van aanmoediging en troost blijken te zijn.

Een voorbeeld hiervan is Psalm 57:0. Volgens het opschrift heeft deze Psalm betrekking op de tijd ’toen David wegens Saul de wijk nam in de grot’. In het boek Eén Samuël blijkt dat David zich bij één gelegenheid in de grot van Adullam (1 Sam. 22:1) en bij een andere gelegenheid in een grot in de wildernis van Engédi (1 Sam. 24:1, 3) voor koning Saul verborg. De psalm zelf wijst op de grot in de wildernis van Engédi als de waarschijnlijke achtergrond. 57 Vers zes van deze psalm luidt:

„Een net hebben zij bereid voor mijn schreden;

Mijn ziel is neergebogen.

Zij hebben voor mijn aangezicht een valkuil gedolven.

Zij zijn er midden in gevallen.”

Ja, Saul en zijn mannen dreven David in het nauw. Zij hadden als het ware een valkuil voor hem gedolven. Maar wat gebeurde er? Eén Samuël 24:3, 4 zegt dat Saul uitgerekend de grot waar David en zijn mannen zich hadden verborgen „binnen [ging] om zijn behoefte te doen”. Dit maakte het voor David mogelijk Saul te doden als hij dat had gewild. Door de grot in te gaan en overgeleverd te worden aan de genade van David, viel Saul in de valkuil die hij voor David had gegraven.

Evenals in het geval van David, wordt er ook vaak samengespannen tegen Jehovah’s getrouwe dienstknechten van thans. Maar evenals Saul faalde in zijn pogingen David te gronde te richten, kunnen ook zij er zeker van zijn dat degenen die trachten hun kwaad te berokkenen, geen succes zullen hebben en in hun eigen plannen verstrikt zullen raken.

Zoals het opschrift onthult, bespreekt Psalm 51:0 een volkomen andere situatie. Deze handelt over de keer ’toen de profeet Nathan bij David kwam nadat hij betrekkingen met Bathséba had gehad’. Aangezien David vergeving van Jehovah verkreeg, kan deze psalm een ware bron van troost zijn voor degenen die een ernstige overtreding hebben begaan. De psalm helpt iemand in te zien wat werkelijk berouw is en hoe men dient te reageren op een terechtwijzing zoals David van Nathan kreeg. Zonder het opschrift zou veel van de kracht van Psalm 51 verloren zijn gegaan.

Alleen het vermelden van een naam in een opschrift kan al nuttig zijn. Psalm 101:0 is bijvoorbeeld een melodie die aan David wordt toegeschreven. Als wij Psalm 101 lezen, denken wij dus in werkelijkheid aan de wijze waarop koning David de staatszaken bestuurde. Als wij dit beseffen, komen wij te weten dat David alleen getrouwe personen als dienaren of functionarissen uitkoos. Hij kon geen hoogmoedige personen dulden en tolereerde geen laster. Hij zorgde er elke dag voor dat de goddelozen hun gerechte straf ondergingen.

Hoe aanmoedigend dient dit voor ons te zijn! De blijvende erfgenaam van koning David, Jezus Christus, zal er evenzo voor zorgen dat het recht gehandhaafd wordt. Hij zal dit zelfs in volmaaktheid doen. Nooit zal de regering van Jezus Christus en zijn mederegeerders corrupt of onderdrukkend worden. Voornamelijk ten aanzien van zijn koningschap zijn de woorden van Psalm 72 van toepassing:

„Moge hij de zaak van uw volk bepleiten met rechtvaardigheid

En van uw ellendigen met rechterlijke beslissingen.

Laten de bergen vrede dragen voor het volk,

Ook de heuvels, door rechtvaardigheid.

Hij richte de ellendigen van het volk,

Hij redde de zonen van de arme,

En hij verbrijzele de bedrieger.

In zijn dagen zal de rechtvaardige uitspruiten,

En overvloed van vrede, totdat de maan niet meer is.” — Ps. 72:2-4, 7.

Als wij ons inzicht in de Schrift willen vergroten, dienen wij beslist nooit de opschriften te negeren. Wanneer wij er de gelegenheid toe hebben, kunnen wij de historische basis voor verschillende psalmen in andere bijbelgedeelten opsporen. Wij zullen dan vaak in Eén en Twee Samuël terechtkomen, welke bijbelboeken de belangrijkste gebeurtenissen verhalen in het leven van David, aan wie het componeren van een groot percentage van de Psalmen wordt toegeschreven. De specifieke gebeurtenissen waarop in de opschriften wordt gedoeld, kunnen gemakkelijk gevonden worden door een bijbel met verwijsteksten te gebruiken.

De opschriften zijn werkelijk een waardevol deel van de Heilige Schrift. Dit wordt zowel door het getuigenis in de bijbel zelf als door bewijzen van buitenaf, in de vorm van oude handschriften, bevestigd. Waarom zou u zich dus niet door de opschriften laten helpen de geïnspireerde Psalmen volledig op u te laten inwerken? U zult er geestelijk door verrijkt worden.