De muziek de je kiest

Nuttige feiten die jonge mensen dienen te weten

MUZIEK hoort bij het menselijk leven. Het eerste geluid dat velen van ons hoorden, waren waarschijnlijk de klanken van een wiegeliedje gezongen door onze moeder.

Ja, muziek is zelfs een ingebouwd onderdeel van de menselijke omgeving, waarin de Schepper van de mens heeft voorzien. Daarbij hoeven we niet alleen te denken aan het kwinkelerende gezang uit vogelkeeltjes, maar ook aan het gemurmel van een beek, het gefluister van de wind door de bomen, het getjirp van krekels, het gekwaak van kikkers, ja, aan het geroep, gekir en gefluit van tal van andere aardse schepselen — die allemaal hun eigen muzikale geluid bezitten. Niet vreemd is het dan ook dat het vervaardigen van muziekinstrumenten al van de dageraad van de menselijke geschiedenis dateert. — Gen. 4:21.

Betekent dit echter dat alle muziek vanzelfsprekend goed is? Of moet je selectief zijn met betrekking tot de muziek waarnaar je luistert? Hoe kunnen we dat bepalen? Hoeveel maakt het uit?

Hoe het ook zij, één ding staat vast: muziek is er in een ontzagwekkende variatie. Behalve de zogenaamde „serieuze” of klassieke muziek en opera’s, bestaat er een grote verscheidenheid van semi-klassieke muziek, volksmuziek, streekmuziek en marsen. Dansmuziek kan variëren van gracieuze walsen tot levendige polka’s; er zijn Latijns-Amerikaanse conga’s en rumba’s en Braziliaanse samba’s en niet te vergeten: merengue’s, beguine’s en bossa nova’s, waarvan vele een Afrikaanse achtergrond hebben. Vooral sinds de Eerste Wereldoorlog is daarnaast ook sterk gesyncopeerde instrumentale en vocale muziek zoals jazz, blues, swing en pop populair geworden. In bepaalde muziek treden vooral melodie en harmonie sterk op de voorgrond, bij andere soorten ligt de nadruk op ’beat’ en ritme.

Er is dus een grote keuzemogelijkheid. Aan welke muziek geef jij de voorkeur? Is het nodig ten aanzien hiervan voorzichtig te zijn?

DE NOODZAAK VAN VOORZICHTIGHEID

Het is inderdaad nodig met betrekking tot muziek voorzichtig en bedachtzaam te zijn. Waarom? Omdat muziek macht bezit en zoals elke macht een goede alsook slechte invloed kan uitoefenen.

Waarin de macht van muziek is gelegen? In haar vermogen een bepaald gevoel, een bepaalde stemming of geestesgesteldheid op te roepen. Muziek kan een ontspannen en kalmerende, maar ook een inspirerende en stimulerende uitwerking hebben. (Merk op welke uitwerking Davids muziek op koning Saul had [1 Sam. 16:23].) Het verschil tussen een energieke mars en een lieflijke serenade kun je bijna „voelen”. Muziek kan elk menselijk gevoel opwekken — liefde, tederheid, ontzag, droefheid, woede, haat en hartstocht. In welhaast elke periode in de geschiedenis is men zich bewust geweest van de macht van muziek en heeft men haar gebruikt om mensen ergens toe te stimuleren.

In de bijbel wordt het hart nauw met gevoelens en beweegredenen in verband gebracht. De bijbel maakt duidelijk dat in ons hart de sleutel ligt tot ons gedrag (Spr. 4:23; Matth. 15:18, 19). Aangezien de macht van muziek een feit is, vereist de bescherming van ons hart dat wij selectief zijn met betrekking tot de muziek die wij kiezen.

Muziek is een geschenk van God om van te genieten, maar hoe gebruikt men dit geschenk en hoe toont men zijn waardering voor de gever? Ook de spraak is een geschenk van God en mensen kunnen hun stem gebruiken om aangename, melodieuze klanken voort te brengen, waardoor zij het leven van de mensen om hen heen plezieriger kunnen maken, wanneer zij namelijk woorden uiten die nuttig zijn en tot opbouw dienen. Maar als mensen hun spraakvermogen gebruiken om te schreeuwen en te tieren, of ruwe taal uit te slaan en bitse opmerkingen te maken, of misschien — geheel tegengesteld — met zoetgevooisde stem leugens te uiten, dan wel anderen te overreden tot verkeerde praktijken — houd jij daar dan van? Ga je graag om met mensen die hun stem zo gebruiken? Maar muziek dan? Heb je ooit muziek gehoord die een zelfde soort van uitwerking op je had als deze stemmen?

Ja, er valt niet aan te ontkomen — muziek is nu eenmaal een vorm van communicatie, tussen de componist of de uitvoerende musici en de luisteraar. Niet alleen gevoelens worden overgebracht, ook ideeën. Zang is per slot van rekening niets anders dan op muziek gezette woorden. De muziek helpt vaak om de woorden (of de tekst van een lied) sneller in de geest en het hart te laten doordringen. Sommigen zeggen nu misschien dat ze nooit naar de woorden van een ’song’ luisteren, maar alleen de muziek goed vinden. Maar zelfs zonder er bewust aandacht aan te schenken, blijven woorden hangen en oefenen ze toch, hoewel heel langzaam en subtiel, een bepaalde invloed uit. Mensen die muziek maken voor radio- of tv-reclame weten dit, en zelf zul je waarschijnlijk ook wel hebben ervaren dat de woorden en de muziek van een bepaalde reclame je nog lang nadat je deze had gehoord, door het hoofd speelden. De vraag is dus: Wat brengt de muziek die je uitkiest op je over?

Muziek is vaak het medium of het middel om bepaalde filosofieën, politieke doelstellingen, nationalisme, religieuze denkbeelden en een menigte andere dingen te verbreiden. De triomf van de Franse Revolutie wordt nog altijd gedeeltelijk toegeschreven aan wat één schrijver treffend „de bloedstollende strijdroep” van de Marseillaise noemde, het huidige Franse volkslied. Middelbare scholen en universiteiten hebben vaak hun eigen „strijdliederen” bij sportontmoetingen. De zware, mystieke klank van bepaalde religieuze liederen past meestal zeer goed bij de leer van de religieuze groeperingen die ze zingen.

Weliswaar is de stimulerende uitwerking van muziek slechts tijdelijk, maar toch dikwijls lang genoeg om een definitieve stoot in een bepaalde richting te geven, of de weerstand tegen de een of andere verleiding of aantrekking te verzwakken. Als je op school scheikunde hebt gehad, weet je waarschijnlijk wel iets af van „katalysatoren”. Je leerde dat de verbinding van twee of meer chemische stoffen vaak slechts tot stand komt bij de aanwezigheid van een andere stof, die in feite de chemicaliën met elkaar verbindt. Die stof werd een „katalysator” genoemd. Nu bezitten wij allemaal bepaalde zwakheden en verkeerde neigingen, zodat wij ons bij tijd en wijle geneigd zullen voelen tot het doen van verkeerde dingen. Veronderstel nu dat je in omstandigheden komt te verkeren waardoor je sterk tot het verkeerde wordt geneigd. Muziek kan dan de „katalysator” zijn die je verlangen en de omstandigheden samenbindt — en je zodoende brengt tot daden die je naderhand ernstig zult betreuren. Een onderzoekster uit een commissie die zich op last van de Amerikaanse regering bezighield met een onderzoek naar pornografie, kwam op grond van haar onderzoek tot de uitspraak:

„Door op de emoties van meisjes te werken ten einde liefde en genegenheid op te wekken, dient muziek vaak als een katalysator voor liefde en daardoor als een stimulans om de opgroeiende vrouw seksueel op te wekken. . . . De muziek brengt dit gevoel naar boven.” — Denver Post, 23 juli 1971.

Ja, hoewel ze slechts tijdelijk is, kan de prikkel van muziek voldoende zijn om jou tot een levenswijze te brengen waar je niet gemakkelijk meer uit kunt loskomen of die gevolgen veroorzaakt welke eveneens van langdurige aard kunnen zijn. Is het derhalve niet de moeite waard wat muziek betreft onderscheidingsvermogen te gebruiken?

HET PROBLEEM VAN WELKE MUZIEK

Nu is er niemand die jou een lijstje kan geven waaruit onmiddellijk valt af te lezen welke muziek goed en welke slecht is. De reden hiervoor is dat van geen enkele soort van muziek iets als „volledig goed” of „volledig slecht” betiteld kan worden. Je zult je geest en hart moeten gebruiken om elke muziek afzonderlijk op haar waarde te beoordelen, waarbij je je laat leiden door de hierboven beschouwde beginselen. Jouw keus zal anderen onthullen wat voor soort van persoon je bent.

„Toetst niet het oor zelf woorden, zoals het gehemelte voedsel proeft?” vroeg Job lang geleden (Job 12:11). Zo kan ook jouw oor muziek toetsen. Zelfs zonder de woorden te horen kun je vaak al vertellen met welk doel bepaalde muziek is gecomponeerd, wat voor stemming of geestesgesteldheid ze tracht op te wekken Dat was bijvoorbeeld ook het geval met de muziek die Mozes hoorde toen hij van de berg Sinaï afdaalde en het Israëlitische kamp naderde. Wij lezen dat hij tot Jozua zei: „Het is niet het geluid van gezang over een machtige krijgsverrichting [een jubelend lied], en het is niet het geluid van gezang bij een nederlaag [een klagelijk gezang]; het is het geluid van ander gezang dat ik hoor.” Het gezang dat hij hoorde was bandeloos en afgodisch en weerspiegelde de immorele daden waaraan de Israëlieten zich hadden overgegeven. — Ex. 32:15-19, 25.

Beschouwen we recentere voorbeelden, dan komen we eerst bij de klassieke muziek. Klassieke muziek heeft een doorgaans waardige en soms majestueuze klank. Het grootste deel van deze muziek zal edele gedachten in onze geest roepen. Nochtans zijn er klassieke stukken die gaan over de lage, gemene, zelfzuchtige kant van het leven en deze soms zelfs verheerlijken. Het is goed in gedachten te houden dat veel beroemde, klassieke componisten een immoreel en vaak zelfs liederlijk leven hebben geleid. En alhoewel zij in de regel componeerden voor een publiek dat werd geacht de ’fijnere dingen van het leven’ te waarderen, is het toch bijna onvermijdelijk dat iets van hun verwrongen kijk en verwrongen gevoelens in hun muziek is doorgesijpeld, zonder of mèt woorden. Dus zelfs de zogenaamde „serieuze” muziek kan, als wij de gezondheid van ons hart en onze geest willen behoeden, niet te serieus genomen worden of zonder meer worden geaccepteerd.

Aan het andere eind van het muzikale spectrum treffen we de gesyncopeerde jazz en popmuziek. Ook hier zal men melodische en gematigde muziek kunnen vinden. Voor het overgrote deel is deze muziek echter wild en opzwepend. Daarom ook dat musici zelf in jazz- en popmuziek al een onderscheid maken tussen „soft” (zacht) en „hot”, „hard” of „acid” (scherp). Tot wat voor gedrag moedigt muziek je aan? Dat is niet moeilijk te constateren — je oor, je geest en je hart zullen het je vertellen. De woorden of de melodie van een bepaalde song zijn soms zo duidelijk dat men ze gemakkelijk met een bepaald gedrag of een bepaald karakter in verband brengt. De bijbel spreekt bijvoorbeeld over de „liedjes der drinkers” en het „lied van een prostituée” (Ps. 69:12; Jes. 23:15, 16). En wat valt er over onze tijd te zeggen?

Als je bijvoorbeeld in de krant over een popconcert of een popfestival leest en het kranteverslag maakt melding van hysterisch schreeuwende mensen, flauwvallende meisjes, druggebruik en politie-ingrijpen om het theater voor volledige vernieling te behoeden — welke muziek is er dan volgens jou gespeeld? Of als je hoort over een popzanger of popmusicus die aan het innemen van een overdosis drugs overleden is — in wat voor soort van muziek was hij of zij dan volgens jou gespecialiseerd?

In het boek The Psychology of Music wordt dan ook terecht gewezen op het feit dat ’elk monotoon aanhoudend ritmisch gedreun mensen in diverse trance-stadiums brengt’. Veel popmuziek onderscheidt zich door haar doffe, gestage, zware, bonkende of pulserende geluid. Ze bezit een geest-dodende beat. Haar rusteloze, gestage gedreun doet denken aan iemand die steeds maar opnieuw iets herhaalt tot hij anderen heeft overtuigd van wat hij wil, en hun eigen gedachten uit hun geest heeft verdreven. Bij sommige „ultramoderne” klassieke muziek heeft men zich gespecialiseerd in vreemde, vaak dissonante geluiden die een soortgelijk effect hebben. Volgens het blad High Fidelity Magazine zou een afdelingshoofd van de platenmaatschappij Columbia Records hebben gezegd: „Voor een waardering van de nieuwe pop en de nieuwe klassieke muziek is precies hetzelfde nodig. . . . Je moet jezelf eraan overgeven en de muziek bezit laten nemen van je geest.”

Maar is het veilig je geest op die manier ’in bezit’ te laten nemen? Volgens de World Book Encyclopedia symboliseert de popmuziek voor velen „een andere manier van leven”. Maar dat zal een encyclopedie je waarschijnlijk niet hoeven te vertellen. Je weet dat veel jonge mensen om je heen zich tot popmuziek voelen aangetrokken omdat de liederen naar zij geloven „de realiteit en de problemen van de wereld om hen heen beschrijven”. Misschien meer dan enige andere vorm van moderne muziek, tracht popmuziek een boodschap over te brengen: over de problemen van het volwassen worden, de generatiekloof, drugs, seks, burgerrechten, gevoelsverschillen, armoede, oorlog en meer van dergelijke onderwerpen. Ze tracht uitdrukking te geven aan allerlei „ideeën van jonge mensen over een betere wereld en de jeugdige ontevredenheid over sociale onrechtvaardigheden”. Maar wat is de uitwerking ervan?

Sta hier eens bij stil en vraag jezelf af: Wat heeft de popmuziek sinds haar opkomst (in het begin van de jaren ’50) voor jonge mensen gedaan? Bieden haar boodschappen werkelijk enige duidelijke, ondubbelzinnige oplossing, of zijn ze even verward en beneveld als de uitspraken van de religies van de wereld, zodat bepaalde songs oproepen tot geweld en andere tot geweldloosheid? Blijkt uit het persoonlijke leven van de componisten of zangers dat zij de oplossing voor de problemen van het leven hebben gevonden — afgezien dan van het probleem van geld verdienen? Biedt de popmuziek werkelijk iets nieuws, of zijn het aloude mogelijkheden die bij beproeving stuk voor stuk na lange of korte tijd op een mislukking uitlopen: seksuele losbandigheid, een negeren van autoriteit, het ontlopen van verantwoordelijkheid of het gebruik van drugs?

Als die muziek de realiteit onder de aandacht wil brengen, waarom is ze dan zo vaak afgestemd op drugs — zelfs zo dat bepaalde songs alleen maar te begrijpen zijn door gebruikers van drugs ? Doet ze, in plaats van jonge mensen te helpen het leven te begrijpen, misschien alleen maar een beroep op de kinderlijke neiging verantwoordelijkheid te ontvluchten?

Je keuze van muziek is derhalve geen zaak van onbeduidend belang. Je kunt anderen voor je laten beslissen door eenvoudig met de massa mee te gaan en te nemen wat populair, bij de massa in trek is, òf je kunt zelf denken en met zorg je keuze maken, daarbij geleid door de blijvende, superieure wijsheid van God zoals die in zijn Woord wordt aangetroffen (Spr. 14:15). In Prediker 7:5 staat: „Het is beter de bestraffing van een wijze te horen dan de man te zijn die het lied van de verstandelozen hoort.” De „verstandelozen” waar de bijbel hier over spreekt, zijn niet zozeer de verstandelozen in verstandelijk als wel in moreel opzicht, mensen die een levenswijze volgen welke in de toekomst alleen maar tot moeilijkheden kan leiden. Het probleem waar je bij je keuze van muziek mee te maken krijgt, komt dus neer op de vraag waar je verlangen naar uitgaat: naar een „periode van geluk” of een leven van geluk, eeuwig leven in Gods gunst.

Neem bovendien in aanmerking dat je keuze ook op anderen van invloed is. Misschien ben je van mening dat jij rustig naar muziek kunt luisteren waarin enkele zinsneden voorkomen die ingaan tegen wat juist en rechtvaardig is, of waarin sensuele, losbandige gedachten schuilen, zonder dat het jou iets zal doen. Maar wat voor uitwerking zal deze muziek op anderen hebben? Ben je van hetzelfde gevoelen als de apostel Paulus, die zei dat hij zelfs bereid was zoiets juists als het eten van vlees op te geven als hij daarmee kon voorkomen anderen tot struikelen te brengen? (1 Kor. 8:9-13; Rom. 14:13, 21; 15:2) Met wat voor soort van personen word jij door jouw keuze van muziek geïdentificeerd?

Er zijn ook liederen die worden gezongen als onderdeel van de ware aanbidding en ter ere van de Bron van ’s mensen muzikale gave, Jehovah God. Natuurlijk zijn we niet verplicht deze muziek te zingen of te beluisteren. Toch moeten we altijd in gedachten houden dat de dag komt waarop de aarde nog slechts gevuld zal zijn met mensen die Jehovah’s lof zingen (Ps. 148:12, 13; 150:1-6). Wees derhalve verstandig en kies muziek die je geest en hart niet van dat doel zullen afleiden.