Eenzaamheid het hoofd bieden

JOANNA was een aantrekkelijke tiener van 15 jaar en erg populair bij zowel jongens als meisjes. Zij scheen gelukkig te zijn en niets te kort te komen op het gebied van kameraadschap. Haar leven werd afgesneden door een schot uit een dubbelloops jachtgeweer — door haar eigen hand. Zij liet een briefje achter: „Liefde is niet langer eenzaam zijn. Verveling doet pijn.”

Waarom zou een persoontje als Joanna, omringd door vrienden en vriendinnen, zich eenzaam voelen?

Alleen zijn hoeft nog geen eenzaamheid te betekenen

Vele personen zijn graag bij tijd en wijle alleen om te kunnen nadenken en mediteren. Maar iedereen bezit een fundamentele behoefte om zijn gevoelens mee te delen aan een ander die belangstelling zal tonen. Wanneer deze wens om wat in het hart leeft met iemand te kunnen delen, onvervuld blijft, is eenzaamheid het resultaat.

Zo kunnen wij dus heel gemakkelijk inzien hoe iemand eenzaam kan zijn te midden van een menigte, of zelfs wanneer hij een massa oppervlakkige kennissen heeft. Eenzaamheid bestaat wanneer wij geen weerklank vinden bij anderen, wanneer wij voelen dat wij niet gewenst zijn of onze emotionele lasten alleen moeten torsen.

Er bestaan gerechtvaardigde redenen om zich eenzaam te voelen. Een huwelijkspartner of een intieme vriend kan sterven. Geen twijfel aan, u zult u eenzaam voelen. Ook een echtscheiding zal eenzaamheid voortbrengen. Eén vrouw beschrijft een dergelijke zielestrijd:

„Ik zit midden in een echtscheiding die ik niet heb gewild en ook nooit heb verwacht. Mijn man heeft me verlaten. Ik heb het er op het moment zo moeilijk mee dat ik soms wel dood wil. Ik geloof dat ik er nooit overheen kom, vooral om vier uur ’s morgens wanneer ik wakker word en me weer realiseer dat ik in de steek ben gelaten en dat ik ALLEEN ben.”

Als u naar een nieuwe omgeving verhuist, misschien ver van uw naaste vrienden, kan dat eenzaamheid oproepen. Dit is normaal en valt te verwachten. Eén deskundige zei:

„Als u eenmaal aanvaardt dat eenzaamheid een heel menselijke zaak is, dan zullen die gevoelens van eenzaamheid bijna zeker ook weer voorbijgaan. Ze zullen door een andere soort stemming of gevoel vervangen worden. Het hoort nu eenmaal bij het leven dat deze gevoelens komen en gaan. Als iemand dit feit niet wil accepteren, en verwacht in een permanente staat van gelukzaligheid te leven, zal dat alleen maar resulteren in teleurstelling of verbittering.” — Theodore I. Rubin.

Het is geen kwestie van zich nooit eenzaam te voelen, maar van er niet door overweldigd te worden. Maar weten waaruit eenzaamheid voortkomt, is nog niet hetzelfde als het vinden van een antwoord op het probleem.

„Ga wat doen” is niet het hele recept

Vaak krijgt iemand die eenzaam is, te horen: „Wat heb je? Je hoeft niet alleen te zijn. Ga uit. Word lid van een of andere club. Ga wat doen!” Alle schuld voor de eenzaamheid wordt op de schouders van het slachtoffer gelegd.

Maar druk bezig blijven louter ter wille van het bezig blijven kan net als een verdovend middel werken. Het is niet gericht tegen de werkelijke oorzaak van de eenzaamheid maar verhult of ontwijkt het probleem. Eén onderzoeker gaf toe:

„Ontelbare weduwen hebben me verteld dat zij dit recept [druk bezig zijn] hebben geprobeerd, om dan vervolgens te bemerken dat zij thuiskomen in een leeg huis en doodmoe zijn en eens zo kwetsbaar voor de pijnlijke leegte van hun leven.”

Niettemin hebben sommigen bemerkt dat druk bezig blijven dingen voor anderen te doen, met onzelfzuchtige beweegredenen, inderdaad eenzaamheid afweert. Het kan ertoe bijdragen het soort van betrekkingen te creëren die eenzame mensen zo missen. Het bijbelse voorbeeld van de christelijke vrouw Dorkas illustreert dit. „Zij was overvloedig in goede daden en gaven van barmhartigheid.” — Hand. 9:36.

Bij haar dood was zij kennelijk ongetrouwd. Had zij nauwe betrekkingen met anderen ontwikkeld? De bijbel zegt dat „alle weduwen” weenden over haar dood en ’vele klederen toonden’ die Dorkas voor hen gemaakt had (Hand. 9:39). Zij had goedheid betoond jegens degenen die ook alleen waren. Dit had haar bij hen geliefd gemaakt. Het had haar ook geholpen eenzaamheid te verdrijven. Een soortgelijke edelmoedigheid kan in deze tijd u helpen gevoelens van alleen zijn het hoofd te bieden.

Maar waarom kunnen sommige alleenstaanden in hun omstandigheden toch gelukkig zijn, terwijl dat anderen niet lukt?

Vaak is uw kijk bepalend

Natuurlijk kunt u snakken naar de warmte van een eigen gezin en het betreuren dat u alleen staat. Maar bij een recente opiniepeiling werd aan verscheidene personen gevraagd of zij hun leven met dat van iemand anders zouden willen ruilen, als dat kon, en zo ja, met wie. Het verwonderlijke was dat zowel getrouwde als ongetrouwde personen met afgunst naar elkaar keken. Eén vrouw die haar leven zou willen verwisselen met dat van haar ongetrouwde vriendin, schreef:

„Ze kan zelf over haar tijd beschikken. Ze kan reizen en uitgaan wanneer ze er maar zin in heeft. Wanneer je getrouwd bent en kinderen hebt, ben je nooit eigen baas. Je hebt altijd een man en kinderen met wie je rekening hebt te houden . . . Begrijp mij niet verkeerd. Ik hou heel veel van mijn gezin en zij zijn het middelpunt van mijn leven. Maar als ik alles over moest doen, zou ik niet trouwen.” — Psychology Today, augustus 1976.

Hoewel u misschien door omstandigheden en niet door eigen keuze alleen staat in het leven, moet u toch ook de voordelen blijven zien. Deze kijk zal u helpen een verlammend zelfbeklag te vermijden. „Er bestaan ergere dingen in het leven dan geen man te vinden”, waarschuwde één ongetrouwde vrouw, die eraan toevoegde: „Er is ook nog zo iets als nooit jezelf te vinden.” Maar dat wordt niet tot stand gebracht door de tijd te vullen met alleen over zichzelf te denken.

Zoek toenadering tot anderen

De bijbel geeft de raad ’niet alleen uit persoonlijk belang het oog te houden op uw eigen zaken, maar ook uit persoonlijk belang op die van de anderen’ (Fil. 2:4). Toon belangstelling voor anderen. Wees bereid de emotionele prijs te betalen en zoek toenadering tot anderen. Werk eraan dat uw relatie tot andere personen zich verdiept en meer is dan een oppervlakkig vernisje.

„Dat is niet zo eenvoudig als het klinkt”, antwoorden miljoenen eenzame mensen. Dat is waar. Het vraagt het aankweken van wat de bijbel „medegevoel” noemt (1 Petr. 3:8). Het oorspronkelijke Griekse woord betekent letterlijk „lijden met”. Dit houdt in dat men deelt in wat anderen ervaren. Wanneer u dus met iemand praat, moet u niet denken aan wat u zelf straks gaat zeggen, maar in plaats daarvan werkelijk luisteren. Concentreer u op wat de ander zegt. Probeer u in zijn gevoelens in te leven. Bezie de dingen vanuit zijn gezichtspunt.

Niets zal zo stimulerend zijn voor een goed gesprek als een paar zinvolle maar niet onbescheiden vragen, zoals „Waar komt u vandaan?” „Hoe vindt u het hier?” „Wat doet u voor uw ontspanning?” „Hebt u bepaalde hobby’s?” Als de persoon een medechristen is, zal de volgende vraag het gesprek vaak op gang brengen: „Hoe is bij u de belangstelling gegroeid om christen te worden?” Natuurlijk moet u uw metgezel niet uithoren of dieper op iets willen ingaan dan hij prettig vindt.

Al gauw worden u soortgelijke vragen gesteld en krijgt u de gelegenheid om te praten. Behalve dat u praat, zet u ook een eerste stap om wat meer contact te krijgen met een ander. Bij de volgende ontmoeting hebt u iets gemeen. De ander is niet langer een betekenisloos gezicht in een massa. En dat bent u ook niet meer voor hem. U bent begonnen gedachten en ervaringen met elkaar te delen.

Verwacht ook moeilijke momenten. Zelfs de bijbel zegt: „We maken allemaal een hoop fouten. Wie nooit iets fout zegt, is een volmaakt mens, die zichzelf helemaal in bedwang heeft” (Jak. 3:2, Het Nieuwe Testament in de omgangstaal). Verwacht dus geen volmaaktheid van uzelf en evenmin van anderen. Vaak bestaat er een aangeboren verlegenheid. Er is tijd nodig, en beiden moeten zich willen geven, om een echte vriendschap te doen ontstaan. Denk dus niet dat deze na een paar oppervlakkige gesprekken al bestaat. Het punt is: Toon belangstelling voor anderen en u zult bemerken dat geleidelijk de chronische eenzaamheid verdwijnt. Zullen echter al uw kennissen goede vrienden worden?

Let op hoe u uw vrienden kiest

Er zijn talloze verhalen te vertellen hoe met eenzame mensen, vooral vrouwen, vriendschap wordt aangeknoopt door lieden die hen zelfzuchtig uitbuiten. „In haar eenzaamheid verloor zij alle verstandigheid uit het oog. Ze denkt nog steeds dat ze juist heeft gehandeld”, was de jammerklacht van één ambtenaar van de Canadese justitie over een eenzame weduwe van wie een bedrag van ƒ 200.000 afhandig was gemaakt door een man die haar vertrouwen had gewonnen.

Geld is niet het enige, noch het waardevolste, dat eenzame personen kunnen verliezen wanneer zij onvoorzichtig zijn in hun keuze van metgezellen. Hun morele maatstaven, zelfrespect, waardigheid, een goed geweten zijn enkele van de „waardevolle dingen” waarvan eenzame mensen zijn beroofd door zogenaamde vertroostende vrienden. Daarom moet een ware christen vriendschap zoeken onder degenen die zich laten leiden door bijbelse beginselen. Praktische wijsheid is vervat in de volgende bijbelse spreuken:

„Hij die met wijzen wandelt, zal wijs worden, maar wie zich met de verstandelozen inlaat, zal het slecht vergaan.” — Spr. 13:20.

„Heb geen omgang met iemand die snel toornig is . . . opdat gij niet vertrouwd raakt met zijn paden en stellig een strik in ontvangst neemt voor uw ziel.” — Spr. 22:24, 25.

„Hij die omgang heeft met prostituées [of immorele vrouwen en mannen], vernietigt waardevolle dingen.” — Spr. 29:3.

Het is vooral gevaarlijk als getrouwde personen die geen goede communicatie met hun huwelijkspartner hebben, die emotionele respons bij een ander gaan zoeken. Hoeveel beter is het om eraan te werken meer naar de huwelijkspartner toe te groeien. Leer niet alleen een huis maar ook gevoelens te delen.

Gezond verstand en respect voor het huwelijk leren ons dat wij niet mogen verwachten dat bepaalde behoeften aan kameraadschap vervuld kunnen worden door iemand van het andere geslacht met wie wij geen emotionele binding mogen aangaan. Het spreekt vanzelf dat wanneer een christen alleen is en een heel moeilijke tijd doormaakt, het alleen maar natuurlijk is dat anderen in de gemeente, vooral de ouderlingen, met de persoon begaan zijn (1 Thess. 5:14). Eén christelijke vrouw die emotioneel volledig verpletterd was door haar scheiding, zei: „Een grote hulp gedurende deze tijd was een ouderling die zich samen met zijn vrouw echt om mij bekommerde. Ze kwamen op verscheidene momenten even aan om gewoon een paar woorden van aanmoediging te spreken.” Waardoor konden er geen onjuiste gevoelens ontstaan? Zij zei: „Hij had altijd zijn vrouw bij zich, zodat verkeerde gevoelens nooit in mijn geest opkwamen.”

Maar enkel prettige omgang met goede vrienden vormt niet het hele antwoord op eenzaamheid. Iemand kan niet al zijn tijd doorbrengen met vriendschappelijke conversatie. Wil iemand een gevoel van eigenwaarde bezitten, wat zo noodzakelijk is om eenzaamheid te overwinnen, dan moet zijn leven een doel hebben en hem werkelijk het idee geven iets bereikt te hebben. Wat is hiervoor nodig?

Een verhouding waarvoor men een verbintenis moet aangaan

„Je ergens voor inzetten, je aan iemand binden . . . ik heb er nooit iets van moeten weten”, zei een 24-jarige ongetrouwde vrouw. Toch was haar leven betekenisloos, zoals zij zei: „Het was dag na dag gewoon één aaneenschakeling van depressiviteit en eenzaamheid. . . . Ik heb heel wat jaren met wachten doorgebracht — wachten totdat de wereld me een envelop zou geven met mijn leven erin. Ik had het idee dat dan alles okay zou zijn. Ik zou me niet meer eenzaam of onzeker voelen.” Het gebeurde nooit.

Haar ervaring is typerend voor velen, want één onderzoeker berichtte over vele eenzame tieners: „Zij ontwikkelden geen diepte, hebben nooit geleerd hoe zij zich in leven moesten houden, niet ontdekt hoe belangrijk het is zich doeleinden te stellen in het leven.” De belangrijkheid van ’doeleinden in het leven’ en van binding kan niet genoeg nadruk krijgen als het erom gaat eenzaamheid te overwinnen. Maar binding waaraan? Er zijn zo veel zaken waarvoor iemand zich vandaag de dag kan inzetten. Welke daarvan zou gekozen moeten worden als iemands levensdoel?

Een wijze koning die verscheidene duizenden jaren geleden leefde, beschikte over de middelen om het ene doel na het andere na te jagen — rijkdom, tuinieren, parkaanleg, bouwprojecten, muzikale interesses, een dame, en vele andere dingen. Nadat hij had nagedacht over al zijn verschillende projecten, zei koning Salomo: „Het slot van de zaak, nu alles is gehoord, is: Vrees de ware God en onderhoud zijn geboden. Want dit is de hele verplichting van de mens.” Hij had alles beschouwd waarmee iemand toen bezig kon zijn. Zijn levenservaring hielp hem tot de slotsom te komen dat alleen wanneer iemand God en aanbidding van Hem tot het middelpunt van zijn leven maakt, dit blijvende bevrediging schenkt. Velen hebben ontdekt dat Salomo’s conclusie in de huidige tijd evenzeer waar is. — Pred. 2:3-11; 12:13.

Betekent dit enkel dat u religieuze bijeenkomsten moet bezoeken en sterk betrokken moet raken bij maatschappelijke kwesties? Misschien hebt u dit geprobeerd. De bijbel geeft te kennen dat men een fundamentelere verbintenis moet aangaan dan alleen een of andere functie te bekleden in het maatschappelijk leven of zich voor een nobel doel in te zetten.

Jezus Christus toonde aan dat er een persoonlijke, intieme verhouding tot God moet bestaan. Van tevoren wetend dat zijn discipelen hem in de steek zouden laten, zei hij: „Toch ben ik niet alleen, omdat de Vader met mij is” (Joh. 16:32). Hij voelde zijn Vaders levendige belangstelling voor hem. Deze nauwe verbondenheid sterkte Jezus in de momenten dat er geen mens was om hem te helpen.

Al bent u dan misschien betrokken bij religieuze activiteiten, de vraag is of u werkelijk een persoonlijke verhouding tot God hebt ontwikkeld. Voelt u zijn levendige belangstelling in uw leven? Voelt u net als Jezus dat ’de Vader met u is’? Of lijkt God ver weg en schijnt hij zich afzijdig te houden?

God werkelijk leren kennen vereist eerst dat men meer over hem en over zijn persoonlijkheid te weten komt. Een dergelijke informatie kan in de bijbel gevonden worden. Jehovah’s Getuigen zullen u graag persoonlijk, en zonder dat dit u iets kost, willen helpen om nauwkeurige kennis omtrent God te verwerven. — Joh. 17:3.

Naarmate u toeneemt in kennis, zult u dichter tot onze hemelse Vader getrokken worden. U zult zien hoe hij u kracht geeft om de beslommeringen en zorgen van iedere dag het hoofd te bieden. Dit alles zal u helpen een sterke persoonlijke verhouding tot God op te bouwen, wat het voortreffelijkste antwoord biedt op eenzaamheid.