Kerk in Argentinië van binnenuit geschokt

Door Ontwaakt!-correspondent in Argentinië

DIT Zuidamerikaanse land krijgt thans zijn deel van de politieke onrust en de gewelddaden die in onze tijd in de hele wereld zo veelvuldig voorkomen, en het heeft er erg onder te lijden. Dat is in deze dagen uiteraard niet bijzonder verrassend.

Wat velen hier in Argentinië echter verstomd doet staan, is dat tal van geestelijken van elke rang in de Rooms-Katholieke Kerk ervan worden beschuldigd tot „plundering, beroving, bedreiging, ontvoering, misdaad, bloedige gevechten en chaos [aan te zetten]. . . . En dat alles in de naam van het christendom, de Evangeliën en Jezus Christus”.

Dat is de beschuldiging die in een verslag, getiteld „Verklaring van Argentijnse priesters”, wordt vermeld. Het document was ondertekend door 140 bekende geestelijken van de Katholieke Kerk.

Is de toestand hier in Argentinië werkelijk zo ernstig? Wie zijn deze katholieke priesters die „tot diverse rangen van de hiërarchie behoren en op allerlei posten zijn geplaatst” en ervan worden beschuldigd tot „ontvoering, misdaad, bloedige gevechten en chaos” aan te zetten? Waarom worden zij van dergelijke gruwelijkheden beschuldigd? Welke maatregelen heeft de kerk genomen? En de doorsnee Argentijnse kerklidmaat — wat is zijn reactie op dit alles?

Gebeurtenissen die tot de crisis hebben geleid

De gebeurtenissen die tot dergelijke beschuldigingen hebben geleid, hebben zich al enige tijd ontwikkeld. Onlangs echter zijn ze aan het licht gekomen als gevolg van wrede terroristische moorden.

Een hoofdartikel in de Buenos Aires Herald berichtte: „In de afgelopen 14 maanden zijn drie vooraanstaande Argentijnen in koelen bloede vermoord . . . vorig jaar [1969] juni: Augusto Vandor, de meest invloedrijke vakbondsleider van Argentinië; de moord op ex-president Pedro Aramburu door zijn ontvoerders op 31 mei [1970]; en de moord op José Alonso”, een andere vakbondsleider, nog niet zo lang geleden.

Wat hebben de geestelijken van de Katholieke Kerk hiermee te maken? De openbare pers maakt melding van het onderlinge verband. Siete Dias verklaarde: „Doordat er . . . bij de moord op generaal Aramburu . . . vermoedelijk priesters betrokken zijn, . . . worden er geheime samenkomsten in de schoot van de Argentijnse Kerk uitgelokt . . . om de invloed van het extremisme onder de geestelijken aan een grondig onderzoek te onderwerpen.”

Monseigneur Juan Carlos Aramburu (niet te verwarren met de vermoorde ex-president, Pedro Aramburu) gaf spijtig toe: „De gebeurtenissen van de laatste tijd die, ongelukkigerwijs, ter kennis van het grote publiek zijn gekomen, hebben de essentiële waarde van de priesterlijke missie om aan de op liefde gebaseerde ’eenheid der mensheid’ te bouwen, op de proef gesteld en beïnvloed.” En de vroegere minister van binnenlandse zaken G. Borda zei: „De uiterste vleugel van de Kerk heeft een bepaalde druk uitgeoefend die ik beslissend zou willen noemen in verband met de uitbarstingen van ongematigd optreden en gewelddadigheid in het land.”

De „Derde-wereldbeweging”

Wie maken deel uit van deze groep priesters die ervan beschuldigd worden tot geweldpleging en politieke onrust aan te zetten? Vooral de laatste jaren heeft men hen „progressisten” en „rebellen” genoemd, en tegenwoordig staan zij bekend als priesters van de „Derde-wereldbeweging”. „De beweging” ontleent haar naam aan de verklaring die door achttien ’progressieve’ bisschoppen te Medellín (Colombia) werd afgelegd en waarin zij zich uitspraken voor een ’derde wereld’ die noch aan het kapitalisme noch aan het communisme trouw verschuldigd zou zijn.

De priesters J. Vernazza, H. Botán, R. Ricciardelli en D. Bresci, die allen deel uitmaken van de Derde-wereldbeweging, gaven op een vraag die hen door de publikatie Periscopio (nu Primera Plana) schriftelijk werd toegezonden, het volgende antwoord: „Wanneer wij over geweld spreken, is het noodzakelijk onderscheid te maken tussen geweld door de onderdrukker en geweld van de zijde van hen die verdrukt worden: de eerste vorm van geweld is onrechtvaardig en dient te worden veroordeeld, de andere vorm van geweld kan de enige manier zijn om van de onrechtvaardige agressie te worden bevrijd en is in dat geval een gewettigde verdediging.” Zo wordt geweld vergoelijkt.

De Buenos Aires Herald noemt de 40-jarige Argentijnse priester C. Mujica de „voornaamste woordvoerder” van de Derde-wereldbeweging. Deze priester is hoogleraar in de theologie op de bekende Savior’s-​universiteit in Buenos Aires. Hij beweert dat de veranderingen in de Katholieke Kerk van de laatste tien jaar „onherroepelijk” zijn en dat priesters zich moesten beijveren om politieke en maatschappelijke veranderingen teweeg te brengen. Hij merkte op dat de oorlog in Vietnam een enorme invloed had op de vorming van de publieke opinie, vooral in het geval van jongeren die deze oorlog als een groot onrecht zien. Hij vermeldde ook nog andere gebeurtenissen in Latijns-Amerika, zoals de Cubaanse revolutie en de invasie van de Noordamerikaanse mariniers in de Dominicaanse Republiek, en noemde dit voorvallen die tot de verandering van veler politieke standpunt hebben bijgedragen. Het gevolg, zo zegt hij, is dat er „een stellige omzwaaiing naar het socialisme” wordt teweeggebracht.

Zulke priesters vereenzelvigen zich dus met een beweging die, zelfs zo nodig door middel van gewelddadige revolutie, politieke en maatschappelijke veranderingen nastreeft. En hoeveel van zulke priesters zijn er in de Argentijnse kerk? Volgens Mujica vermeerdert hun aantal zich van dag tot dag.

Dit wordt door andere priesters toegegeven. De groep van ongeveer 140 bekende geestelijken die de „Verklaring van Argentijnse priesters” publiceerden, merkte op: „In de laatste paar jaar is dit dus een groep van priesters die steeds meer in aantal toenemen, tot diverse rangen van de hiërarchie behoren en op allerlei posten zijn geplaatst en die vastbesloten blijken te zijn de ’image’ van de Kerk, van het christendom en zelfs van Jezus Christus zelf, te veranderen.” Aldus wordt door de kerk zelf toegegeven dat de Derde-wereldbeweging bij de priesters in aantal toeneemt.

Niet alleen onder kerkelijke functionarissen, maar ook in politieke kringen zijn er velen die de indruk hebben dat de denkbeelden van de Derde-wereldbeweging nauw verwant aan die van het marxisme, zo niet rechtstreeks marxistisch, zijn.

Crisis stijgt ten top

Wat de ’beweging’ in ernstige moeilijkheden heeft gebracht, was de ontvoering van en moord op de vroegere president Aramburu. In Analisis stond het volgende commentaar: „De deelneming van militante katholieken aan de moord op Aramburu en het feit dat er vermoedelijk priesters bij de terroristenactiviteiten betrokken waren, hebben kennelijk het tempo van de interne strijd binnen de Kerk versneld.”

Ex-president Aramburu werd op 29 mei 1970 ontvoerd, en op 16 juli werd zijn lijk gevonden, begraven in de kalk. Zijn verdwijning en verblijfplaats hadden inmiddels veel intriges en beroering in het land verwekt. De Derde-wereldbeweging werd ervan beschuldigd in contact te staan met de moordenaars van Aramburu.

Toen vervolgens de priesters H. Benítez en C. Mujica officieel de begrafenis bijwoonden van twee doden die ervan werden verdacht Aramburu’s moordenaars te zijn en die tijdens een schermutseling met de politie gedood waren, werd werkelijk op officieel niveau de lont in het kruitvat gestoken. Tijdens de kerkdienst spraken de priesters gunstig over de twee doden. Mujica noemde hen „mijn broeders” en prees hen als navolgenswaardige voorbeelden voor de jeugd aangezien zij gestreden hadden om „een rechtvaardige maatschappij” tot stand te brengen. Ook twee andere priesters waren bij de dienst aanwezig.

Als gevolg hiervan werden de priesters Benítez en Mujica gearresteerd en ervan beschuldigd opruiende propaganda te voeren en politieke misdaden te verheerlijken. Later werden zij wegens gebrek aan bewijs weer op vrije voeten gesteld. Een vernietigend hoofdartikel in La Prensa zei echter: „Van degenen die wegens ontvoering en moord werden gezocht te zeggen . . . ’dat dit offer als een voorbeeld voor het volk dient’, betekent het volk tot geweld en misdaad aan te zetten, doordat men de afschuwelijkste daden als aannemelijk en verdienstelijk tracht voor te stellen. Deze gevaarlijke vorm van provoceren noemt men vergoelijking of verheerlijking van de misdaad.” De krant voegde eraan toe: „Verwondering gaat over in verbazing wanneer een dergelijke verheerlijking uit de mond komt van hen die de religieuze roeping op zich hebben genomen om de zielen vrede te schenken, de mensen gerechtigheid in te scherpen en naastenliefde te prediken.

Hoewel sommigen menen te mogen zeggen dat de gehele Derde-wereldbeweging niet naar de daden van enkelen van haar leden dient te worden beoordeeld, zijn anderen van mening dat men er moeilijk anders over kan denken. Waarom? Omdat de voornaamste woordvoerder van deze beweging en andere priesters per se verbonden willen zijn met een guerrillaorganisatie die met trots heeft beweerd verantwoordelijk te zijn voor moorden die in koelen bloede zijn gepleegd.

Dit alles heeft hier tot een crisis binnen de kerk geleid. Binnen de priesterlijke gelederen is een ernstige scheiding ontstaan. Monseigneur Aramburu gaf dit toe, toen hij in een brief aan de geestelijkheid van het land verklaarde: „Het is niet redelijk noch opportuun om, wanneer buiten de storm tegen het huis beukt, ook binnenshuis opschudding te verwekken . . . en het op zijn grondvesten te doen schudden.” In werkelijkheid zei hij dat er veel krachten van buitenaf op de kerk losbeukten, doch nu waren er ook binnen de kerk zelf sterke krachten bezig haar te verscheuren en de kerk tot op haar grondvesten te doen schudden.

Toen regeringsautoriteiten de kerkelijke hiërarchie zover trachtten te krijgen dat ze de opstandige priesters van de Derde-wereldbeweging zou straffen en schorsen, besloot de hoge curie, naar het schijnt, dit niet te doen, aangezien hierdoor ’de kerk in tweeën zou worden gesplitst’. Dat schijnt echter toch al gebeurd te zijn.

Reactie van het Argentijnse volk

Wat is de reactie van de gemiddelde Argentijnse katholiek op dit alles?

Zelfs vóór de huidige crisis hadden veel katholieken zich van de geestelijkheid losgemaakt. Thans is de vervreemding voor toenemende aantallen zelfs nog groter. Sommigen zeggen: „Ik ben katholiek, maar op mijn manier.” Anderen verklaren: „Ik ben katholiek, maar ik vind niet dat ik verplicht ben naar de kerk te gaan.” Weer anderen beweren: „Ik ben katholiek, maar ik heb met de priesters helemaal niets te maken.”

Een dame die bezoek kreeg van Jehovah’s getuigen, zei tot hen: „Ik ben erg gebelgd op de kerk. Ik behoor tot een aloude katholieke familie. Mijn moeder is op een vreemde manier gestorven; wij hebben nooit de oorzaak van haar dood duidelijk kunnen vaststellen. Om die reden wilde de priester niet bij ons komen om bij haar begrafenis de zegen te schenken, ondanks het feit dat zij een onberispelijk persoon was geweest. Maar wel hebben twee vooraanstaande priesters de begrafenis van twee terroristen bijgewoond en hen voorbeelden voor de jeugd genoemd. Ik geloof niet dat ik hierna ooit nog weer een stap in de katholieke kerk zal zetten.”

Deze zelfde vrouw heeft een tante die non is. Deze non is al enigszins op leeftijd en deelde haar nicht mee dat zij zich „zeer terneergeslagen [voelde] wegens de houding die de mensen tegenover de geestelijkheid aan de dag legden”. Ook zij is van mening dat deze vijandigheid de laatste paar jaar feller is geworden, zoals zelfs uit kleine details blijkt. Thans merkt zij bijvoorbeeld op dat, wanneer zij van een openbaar vervoermiddel gebruik maakt, haar zelden een plaats wordt aangeboden, noch om het feit dat zij een vrouw is, noch omdat zij bejaard of een non is, terwijl jaren geleden een non maar zelden hoefde te blijven staan als zij reisde. Ook klaagde zij: „Het wordt haast ondraaglijk om met de katholieke geestelijkheid vereenzelvigd te worden.”

Er zijn natuurlijk heel wat Argentijnen die nog naar de kerk gaan en ze ondersteunen. Maar steeds meer mensen doen dit niet meer. En wanneer Jehovah’s getuigen in verband met hun bijbels onderwijzingswerk de mensen thuis opzoeken, toont een toenemend aantal van de huisbewoners zich bereid met hen over de bijbel te spreken. Velen luisteren nu aandachtig en verheugen zich in de kosteloze bijbelcursus die als een openbare dienst door Jehovah’s getuigen bij hen thuis wordt geleid.

Zonder enige twijfel verkeert de Katholieke Kerk hier in Argentinië in ernstige moeilijkheden. Die moeilijkheden vormen een weerspiegeling van de wereldomvattende problemen waarmee de kerk te maken heeft. Overal worden haar leerstellingen, methoden van organisatie, en haar standpunt ten aanzien van politieke en maatschappelijke kwesties uitgedaagd. Dit gebeurt niet alleen van buitenaf, van de zijde van niet-katholieken, maar thans wordt de kerk er van binnenuit, door toedoen van haar eigen geestelijkheid en haar eigen mensen, door verscheurd.

Overeten kan moeilijkheden tot gevolg hebben

The Wise Encyclopedia of Cookery is een kookboek waarin de volgende opmerkingen over de gevolgen van het overeten staan: „Bij een of twee maaltijden af en toe eens te veel te eten zal wellicht geen ernstige gevolgen met zich brengen, doch indien het eten van buitensporige hoeveelheden lange tijd wordt voortgezet, spruiten er verschillende kwalen uit voort die rechtstreeks zijn toe te schrijven aan de overbelasting van het spijsverteringskanaal. Er is een grens met betrekking tot de hoeveelheid voedsel van welke aard maar ook die in een bepaalde tijd kan worden verteerd. Afgezien hiervan kan het zijn dat het voedsel, of het nu uit zetmeel, vetten, suikers of eiwitten bestaat, niet verteert of onveranderd verdwijnt. Of, ingeval het lichaam het teveel aan voedsel opneemt, zal het bloed overbelast worden en de uitscheidingsorganen overwerkt.

Het onvermogen om na het gebruik van een te stevig maal bij het zingen de toon te houden, is dikwijls toegeschreven aan tijdelijke verstopping van de stembanden. Hoewel dit is opgemerkt bij alcoholisten, die zwaar van tong zijn, is de door het overeten veroorzaakte moeilijkheid bij het zingen voornamelijk te wijten aan het onvermogen om de werking van het middenrif en andere ademhalingsspieren te regelen wanneer de maag te gezwollen is. Overeten . . . is de meest voorkomende voedingsfout, en na alle aspecten van deze kwestie bezien te hebben, staat het vrijwel vast dat de basis voor nog meer ziekten veeleer door deze gewoonte dan door te veel drinken wordt gelegd.”