Geluk — Zo ongrijpbaar
BOOSHEID, verontrusting en neerslachtigheid zijn reeds lang het onderwerp van wetenschappelijk onderzoek. De afgelopen jaren zijn vooraanstaande geleerden hun onderzoek echter gaan concentreren op iets wat de mens als positief en wenselijk ervaart — geluk.
Wat zou mensen gelukkiger kunnen maken? Jonger, rijker, gezonder, langer of slanker zijn? Wat is de sleutel tot waar geluk? De meeste mensen vinden het moeilijk, zo niet onmogelijk, die vraag te beantwoorden. Gezien het wijdverbreide onvermogen om geluk te vinden, zouden sommigen het misschien veel gemakkelijker vinden de vraag te beantwoorden wat niet de sleutel tot geluk is.
Lange tijd hebben vooraanstaande psychologen een ik-gerichte filosofie als de sleutel tot geluk aanbevolen. Ongelukkige mensen moedigden zij aan zich uitsluitend te concentreren op het bevredigen van hun persoonlijke behoeften. Pakkende kreten zoals „wees jezelf”, „wees zelfbewust” en „ontdek jezelf” zijn in de psychotherapie gebruikt. Maar juist sommigen van de deskundigen die deze mentaliteit hebben gepropageerd, zijn het er nu over eens dat zo’n individualistische houding niet tot duurzaam geluk leidt. Egoïsme leidt onvermijdelijk tot pijn en maakt mensen ongelukkig. Zelfzucht is niet de sleutel tot geluk.
De sleutel tot ongelukkig zijn
Degenen die geluk trachten te vinden door genot na te jagen, zitten op het verkeerde spoor. Beschouw het voorbeeld eens van de wijze koning Salomo uit het oude Israël. In het bijbelboek Prediker legt hij uit: „Alles waar mijn ogen om vroegen, onthield ik ze niet. Ik hield mijn hart van geen enkele soort van verheuging terug, want mijn hart was verheugd wegens al mijn harde werk, en dit werd mijn deel van al mijn harde werk” (Prediker 2:10). Salomo bouwde huizen voor zichzelf, plantte wijngaarden en legde tuinen, parken en watervijvers voor zichzelf aan (Prediker 2:4-6). Eens vroeg hij: „Wie eet en wie drinkt er beter dan ik?” (Prediker 2:25) Hij werd door de beste zangers en musici vermaakt, en hij verheugde zich in het gezelschap van de mooiste vrouwen van het land. — Prediker 2:8.
Het punt is dat Salomo zich niet inhield als het op aangename bezigheden aankwam. Tot welke conclusie kwam hij na zo uitbundig de genoegens van het leven te hebben gesmaakt? Hij zei: „Ik, ja ik, wendde mij tot al mijn werken die mijn handen hadden verricht en tot het harde werk waaraan ik hard had gewerkt om het tot stand te brengen, en zie! alles was ijdelheid en een najagen van wind, en er was niets dat voordeel afwierp onder de zon.” — Prediker 2:11.
De bevindingen van de wijze koning kloppen tot op de huidige dag. Neem bijvoorbeeld een rijk land als de Verenigde Staten. In de afgelopen dertig jaar is het aantal persoonlijke bezittingen van de Amerikanen, zoals auto’s en televisietoestellen, vrijwel verdubbeld. Toch zijn de Amerikanen volgens deskundigen op het gebied van de geestelijke gezondheid niet gelukkiger. Volgens één bron „is in dezelfde periode het aantal depressieve mensen sterk gestegen. Het aantal tienerzelfmoorden is verdrievoudigd. Het echtscheidingscijfer is verdubbeld.” Onderzoekers zijn onlangs, na onder de bevolking van zo’n vijftig verschillende landen het verband tussen geld en geluk te hebben bestudeerd, tot soortgelijke conclusies gekomen. Eenvoudig gezegd: geluk is niet te koop.
Integendeel, het najagen van rijkdom zou met recht de sleutel tot ongelukkig zijn genoemd kunnen worden. De apostel Paulus waarschuwde: „Zij . . . die besloten zijn rijk te worden, vallen in verzoeking en een strik en vele zinneloze en schadelijke begeerten, die de mensen in vernietiging en verderf storten. Want de liefde voor geld is een wortel van allerlei schadelijke dingen, en door hun streven op die liefde te richten, zijn sommigen van het geloof afgedwaald en hebben zich overal met vele pijnen doorboord.” — 1 Timotheüs 6:9, 10.
Noch rijkdom, gezondheid, jeugd, schoonheid, kracht noch enige combinatie daarvan kan duurzaam geluk garanderen. Waarom niet? Omdat wij niet de macht hebben te voorkomen dat er erge dingen gebeuren. Koning Salomo merkte treffend op: „De mens weet ook zijn tijd niet. Net als vissen die worden gevangen in een boos net, en als vogels die worden gevangen in een klapnet, zo worden ook de mensenzonen verstrikt op een rampspoedige tijd, wanneer die hen plotseling overvalt.” — Prediker 9:12.
Een ongrijpbaar doel
Hoeveel wetenschappelijk onderzoek er ook wordt gedaan, nooit zal het een door mensen uitgevonden formule of strategie voor geluk opleveren. Salomo zei ook: „Ik wendde mij om te zien onder de zon dat niet de snellen de wedloop hebben, noch de sterken de strijd, noch ook de wijzen het voedsel hebben, noch ook de verstandigen de rijkdom hebben, noch zelfs zij die kennis bezitten de gunst hebben; want tijd en onvoorziene gebeurtenissen treffen hen allen.” — Prediker 9:11.
Velen die het met de bovenstaande woorden eens zijn, hebben de conclusie getrokken dat het onrealistisch is een werkelijk gelukkig leven te verwachten. Een vooraanstaand opvoedkundige verklaarde dat „geluk een denkbeeldige toestand is”. Anderen geloven dat de sleutel tot geluk een mysterieus geheim is en dat het vermogen om het geheim te ontraadselen wellicht beperkt is tot enkele intellectueel begaafde mystici.
Toch blijven mensen in hun zoeken naar geluk met verschillende levensstijlen experimenteren. Ondanks het falen van hun voorgangers jagen velen in deze tijd nog steeds rijkdom, macht, gezondheid of genot na om gelukkig te worden. De speurtocht gaat door, want diep in hun hart geloven de meeste mensen dat duurzaam geluk niet louter een denkbeeldige toestand is. Zij hopen dat geluk geen ongrijpbare droom is. U zou dus kunnen vragen: ’Hoe kan ik het vinden?’