Jonge mensen vragen . . .
Hoe kom ik over Papa’s dood heen?
„Mijn papa stierf op de bank. Ik vond hem daar. Hij had een hartaanval gehad. Het was echt eng omdat wij zo’n hechte band hadden. . . . Mijn mama huilt ’s nachts nog. Bij alles wat we doen missen we Papa.” — Emily.
„DE DOOD van een van de ouders of naaste familieleden is een groot trauma voor een adolescent”, zegt de schrijfster Kathleen McCoy. „Hij of zij kan zich een tijdlang verscheurd voelen door verdriet, schuldgevoel, paniek en boosheid.” Als jij een van je ouders hebt verloren, weet je heel goed hoe verdrietig dat kan zijn.
Het is echter heel normaal ons gevangen te voelen in een maalstroom van emoties wanneer iemand van wie wij houden overlijdt. De bijbel zegt dat toen de patriarch Jakob te horen kreeg dat zijn zoon Jozef gestorven was, hij ’zijn mantels scheurde’ in een uitbarsting van verdriet. „Al zijn zonen en al zijn dochters maakten zich voortdurend op om hem te troosten, maar steeds weigerde hij zich te laten troosten” (Genesis 37:34, 35). Misschien heb jij ook het gevoel dat de pijn zo diep zit dat ze nooit meer overgaat.
Toch kan dat na verloop van tijd wel het geval zijn. Maar waar het op aankomt, is dat je je verdriet niet probeert te negeren, maar het onder de ogen ziet. John bijvoorbeeld liet uiterlijk niet merken dat hij verdriet had om de dood van een familielid. Maar hij raakte op school wel steeds aan het vechten. John legde uit: „Ik loop rond met een groot brok pijn in me. Ik heb geprobeerd het kwijt te raken door te vechten, maar dat lukte niet.”
Andere jongeren proberen de pijn weg te duwen door zich druk met van alles en nog wat bezig te houden. Wanneer anderen informeren hoe het met hen gaat, zullen sommigen zulke vragen uit de weg gaan met een vertoon van gespeelde opgewektheid. Op die manier kunnen pijnlijke gevoelens een poosje weggestopt worden, maar niet lang. In Spreuken 14:13 staat: „Zelfs onder het lachen kan het hart smart hebben.”
Interessant is dat in een artikel in een blad voor jongeren wordt gezegd: „Bij één onderzoek bleek dat tieners die hun natuurlijke gevoelens van verdriet, boosheid of schuld na de dood van een familielid hadden verdrongen . . . zich vaker bezighielden met destructief gedrag, zoals drugs- en alcoholmisbruik, het nemen van risico’s (bijvoorbeeld door met hoge snelheden in auto’s te rijden) en crimineel gedrag.” Gelukkig zijn er betere manieren om verdriet te verwerken.
„Een tijd om te wenen”
In Prediker 7:2 staat: „Het is beter te gaan naar het huis van rouw dan te gaan naar het huis van feestgelag, want dat is het einde van de gehele mensheid; en de levende dient het ter harte te nemen.” De dood kan angstaanjagend zijn. En als een vriend of dierbare sterft, zullen sommigen proberen de pijnlijke realiteit van de dood uit de weg te gaan door zich naar „het huis van feestgelag” te begeven en volop pret te maken. Salomo moedigt echter aan de dood flink onder de ogen te zien en naar „het huis van rouw” te gaan. Hij voegt daaraan toe: „Beter verdriet dan lachen; want bij een droevig gelaat vaart het hart wel.” — Prediker 7:3, Leidse Vertaling.
Hoewel deze raad in de eerste plaats bestemd was voor de vrienden en de familie van de nabestaande, is het ook voor de nabestaande heilzaam de pijn van zijn verlies onder de ogen te zien. Er is „een tijd om te wenen” (Prediker 3:4). Godvrezende mannen en vrouwen uit bijbelse tijden stonden zichzelf dan ook toe hun gevoelens van verdriet te uiten in plaats dat zij ze onderdrukten. — Vergelijk Genesis 23:2; 2 Samuël 1:11, 12.
Zichzelf toestaan verdriet te hebben, heeft veel voordelen. In het boek The Art of Condolence wordt gezegd: „De nabestaanden moeten de pijn en smart van hun lijden hun beloop laten hebben. Het herstel wordt belemmerd door het proces tegen te gaan.” Onder invloed van de mythe dat echte mannen niet huilen, kunnen sommige jongens het echter bijzonder moeilijk vinden hun gevoelens te uiten. Maar de grootste man die ooit heeft geleefd, liet openlijk „zijn tranen de vrije loop” toen zijn vriend Lazarus stierf (Johannes 11:35). En tranen zijn zeker op hun plaats wanneer iemand een van zijn ouders heeft verloren. Voel je dus vrij te treuren en te huilen. (Vergelijk Jakobus 4:9.) In het boek Death and Grief in the Family wordt gezegd: „Huilen is een van de belangrijkste manieren om de bedroefdheid de baas te worden.”
Het verwerken van je bedroefdheid
In bijbelse tijden uitte koning David zijn verdriet over zijn beste vriend, Jonathan, door niet alleen te wenen maar ook zijn gevoelens op schrift te stellen. „Ik ben benauwd om u, mijn broeder Jonathan, gij waart mij zeer aangenaam”, schreef David in de prachtige klaagzang die hij „De boog” noemde. — 2 Samuël 1:18, 26.
Misschien merk jij eveneens dat het helpt als je je gevoelens opschrijft. In het boek Giving Sorrow Words wordt gezegd: „Het opschrijven van je gevoelens kan helpen bij het losmaken van bedwongen emoties. . . . Word je kwaad, voel je je bedroefd, schrijf het op.” Een tienermeisje, Shannon geheten, zegt: „Ik hield een dagboek bij. Ik schreef alles wat ik voelde op. Al mijn gevoelens ronduit op papier. Alles wat ik voelde stond op papier en dat hielp enorm . . . dat ik alles opschreef.”
Wat ook helpt is lichaamsbeweging. „Lichamelijke oefening is nuttig”, zegt de bijbel (1 Timotheüs 4:8). En in een boek over verdriet wordt gezegd: „Lichaamsbeweging is een goede manier om energie vrij te maken.” Een stimulerend eindje hollen, een stevige wandeling of een verkwikkend stukje fietsen kunnen een grote hulp zijn om de spanningen weg te werken die zich kunnen opbouwen wanneer je bedroefd en verdrietig bent.
Praat met iemand
Pas echter wel op dat je je niet helemaal isoleert (Spreuken 18:1). Spreuken 12:25 zegt: „Angstige bezorgdheid in het hart van een man zal het neerbuigen, maar het goede woord verheugt het.” Hoe zou iemand die in de put zit dat „goede woord” van aanmoediging te horen krijgen? Alleen als hij met iemand zou praten en zijn „angstige bezorgdheid” zou uiten. Waarom zou ook jij dat niet doen? Lucht je hart en praat met iemand die je kunt vertrouwen.
Normaal gesproken zou je godvrezende ouder de aangewezen persoon zijn om naar toe te gaan. Maar als hij of zij nu te overweldigd is door zijn of haar eigen verdriet om een grote hulp te zijn? Nu, er zijn rijpe leden van de christelijke gemeente die kunnen helpen. Spreuken 17:17 zegt: „Een ware metgezel heeft te allen tijde lief, en is een broeder die geboren wordt voor de tijd dat er benauwdheid is.” Na de dood van haar moeder zocht Morfydd steun in de plaatselijke gemeente van Jehovah’s Getuigen. „Alle ouderlingen waren erg aanmoedigend,” vertelt zij, „maar één in het bijzonder stond altijd klaar om naar me te luisteren.”
Waarom zou je niet proberen zulke hulp en steun te krijgen? Laat iemand weten dat je er behoefte aan hebt te praten. Misschien ben je kwaad of bang of voel je je schuldig. Of misschien voel je je alleen maar eenzaam en mis je de overleden ouder. Je hart uitstorten bij een meelevende luisteraar kan echt helpen.
Een steun zijn voor je ouder
Sommige jongeren halen zich echter nog meer leed op de hals doordat zij verantwoordelijkheden op zich nemen waar zij niet aan toe zijn. De situatie thuis kan nu chaotisch en ongeorganiseerd lijken. Je nog levende ouder kan begrijpelijkerwijs gespannen zijn, snel geïrriteerd — en bedroefd. Als je zijn of haar verdriet ziet, wil je uiteraard helpen. Een autoriteit op het gebied van verdriet merkt op dat „adolescenten . . . hun verdriet soms verdringen in een misplaatste poging hun ouders te helpen”. Zij gaan zich dan „voortijdig ’volwassen’ gedragen, misschien zelfs extra verantwoordelijkheden op zich nemen”.
Natuurlijk kan het zijn dat je door het overlijden van een van je ouders geen andere keus hebt dan een paar extra verantwoordelijkheden op je te nemen. Maar dat maakt jou nog niet tot hoofd van het gezin. Je nog levende ouder heeft nog steeds de leiding en je bent een grotere steun voor hem of haar door meewerkend en gehoorzaam te zijn dan door de leiding over te nemen (Efeziërs 6:1). Bedenk dat ’wijsheid bij de bescheidenen is’ (Spreuken 11:2). Bescheidenheid houdt in dat je je beperkingen kent.
Het is vooral belangrijk dit in gedachte te houden als je nog levende ouder jou om raad begint te vragen of je met volwassen zorgen begint te belasten. Je wilt vriendelijk en behulpzaam zijn, maar bescheidenheid zal je helpen te beseffen dat je levenservaring zeer beperkt is. (Vergelijk Hebreeën 5:14.) Mocht je je dus wat overweldigd gaan voelen, bepraat de kwestie dan openhartig maar respectvol met je ouder (Spreuken 15:22). Misschien kun je hem of haar aanraden steun bij volwassenen in de gemeente te zoeken.
De dood van een ouder verwerken is zeker niet gemakkelijk. Maar wees ervan verzekerd dat na verloop van tijd de gevoelens van droefheid niet meer zullen overheersen. (Vergelijk Genesis 24:67.) Van tijd tot tijd zullen er nog verdrietige herinneringen aan je overleden ouder bij je opkomen. Maar je hebt ook veel dierbare en troostrijke herinneringen om bij stil te staan. Vergeet nooit dat Jehovah belang in je stelt en je verdriet begrijpt. Denk als je je alleen en in de steek gelaten voelt aan de woorden van de psalmist: „Ingeval mijn eigen vader en mijn eigen moeder mij werkelijk verlieten, zou toch Jehovah zelf mij opnemen.” — Psalm 27:10.
Blijf ook nadenken over de op de bijbel gebaseerde opstandingshoop en het vooruitzicht je ouder terug te zien — op een paradijsaarde (Lukas 23:43; Handelingen 24:15). De negentienjarige Kim, die haar vader in de dood verloor, zegt: „Ik denk elke dag aan mijn vader. Maar ik weet dat hij niet zou willen dat wij onze dienst voor Jehovah zouden opgeven of ons daarin door iets zouden laten tegenhouden. Ik wil er zijn om hem te begroeten wanneer hij in de opstanding terugkomt.” — Johannes 5:28, 29.
[Illustratie op blz. 23]
Jezelf toestaan te huilen kan het genezingsproces bevorderen