Hoofdstuk vijftien

De rivaliserende koningen gaan de 20ste eeuw in

 1. Wie waren volgens een historicus de leiders van het negentiende-eeuwse Europa?

„ER ZIT een dynamiek in het negentiende-eeuwse Europa die alles wat men voordien kende, verre overtreft”, schrijft de historicus Norman Davies. Hij voegt eraan toe: „Europa vibreerde als nooit tevoren van energie: technisch, economisch, cultureel en intercontinentaal.” De leiders van „Europa’s zegevierende ’energie-eeuw’”, zegt Davies, „waren in eerste instantie Groot-Brittannië . . . en in de latere decennia Duitsland.”

’IN HUN HART GENEIGD HET KWADE TE DOEN’

 2. Welke machten vervulden aan het eind van de negentiende eeuw de rol van „de koning van het noorden” en „de koning van het zuiden”?

² Toen de negentiende eeuw op haar eind liep, bekleedde het Duitse Rijk de identiteit van „de koning van het noorden” en nam Engeland de positie in van „de koning van het zuiden” (Daniël 11:14, 15). „Wat deze twee koningen betreft,” zei Jehovah’s engel, „hun hart zal geneigd zijn het kwade te doen, en aan één tafel zullen zij louter leugen blijven spreken.” Hij zei erachteraan: „Maar niets zal succes hebben, want het einde is nog voor de bestemde tijd.” — Daniël 11:27.

3, 4. (a) Wie werd de eerste keizer van het Duitse Rijk, en welke alliantie werd er gevormd? (b) Wat voor politiek volgde keizer Wilhelm?

³ Op 18 januari 1871 werd Wilhelm I de eerste keizer van het Duitse Rijk. Hij benoemde Otto von Bismarck tot kanselier. Omdat Bismarck zich in de eerste plaats ten doel had gesteld het nieuwe keizerrijk tot ontwikkeling te brengen, vermeed hij conflicten met andere naties en vormde een bondgenootschap met Oostenrijk-Hongarije en Italië dat bekendstond als de Triple Alliantie. Maar de belangen van deze nieuwe koning van het noorden gingen al gauw botsen met die van de koning van het zuiden.

⁴ Nadat Wilhelm I en zijn opvolger Frederik III in 1888 waren gestorven, besteeg de 29-jarige Wilhelm II de troon. Wilhelm II, keizer Wilhelm, dwong Bismarck tot aftreden en volgde een politiek die erop gericht was Duitslands invloed in de wereld te vergroten. „Onder Wilhelm II”, zegt een historicus, „nam Duitsland een arrogante en agressieve houding aan.”

 5. Hoe zaten de twee koningen „aan één tafel”, en wat spraken zij daar?

⁵ Toen tsaar Nicolaas II van Rusland op 24 augustus 1898 opriep tot een vredesconferentie in Den Haag (Nederland), was het klimaat er een van internationale spanningen. Deze conferentie en die welke er in 1907 op volgde, leidden tot de instelling van het Permanent Hof van Arbitrage in Den Haag. Door lid van dit Hof te worden, deden zowel het Duitse Rijk als Groot-Brittannië het voorkomen alsof ze voorstander waren van vrede. Ze zaten „aan één tafel” en deden zich vriendelijk voor, maar ’hun hart was geneigd het kwade te doen’. De diplomatieke tactiek van het ’aan één tafel louter leugen spreken’ was niet bevorderlijk voor echte vrede. Wat hun politieke, commerciële en militaire ambities betreft, ’niets zou succes hebben’, want de twee koningen wacht het einde, op de door Jehovah God „bestemde tijd”.

„TEGEN HET HEILIG VERBOND”

6, 7. (a) In welk opzicht ’keerde de koning van het noorden terug naar zijn land’? (b) Hoe reageerde de koning van het zuiden op de zich uitbreidende invloed van de koning van het noorden?

⁶ Vervolgens zei Gods engel: „En hij [de koning van het noorden] zal met een grote hoeveelheid have naar zijn land terugkeren, en zijn hart zal tegen het heilig verbond zijn. En hij zal doeltreffend handelen en stellig naar zijn land terugkeren.” — Daniël 11:28.

⁷ Keizer Wilhelm keerde terug naar het „land”, de aardse toestand, van de oude koning van het noorden. Hoe dan? Door een bestuursvorm te ontwikkelen die zich ervoor leende het Duitse Rijk uit te breiden en meer invloed te geven. Wilhelm II had koloniale aspiraties in Afrika en elders. Om Engeland zijn suprematie op zee te betwisten, begon hij aan de opbouw van een machtige vloot. „Duitslands zeemacht groeide in weinig meer dan tien jaar van een bijna verwaarloosbare tot een die alleen voor die van Engeland onderdeed”, zegt The New Encyclopædia Britannica. Om zijn suprematie te handhaven moest Engeland zelfs zijn eigen vlootprogramma uitbreiden. Engeland bewerkte ook de Entente Cordiale met Frankrijk en een soortgelijke overeenkomst met Rusland, waardoor de Triple Entente ontstond. Europa was nu verdeeld in twee militaire kampen — de Triple Alliantie aan de ene kant en de Triple Entente aan de andere.

 8. Hoe verwierf het Duitse Rijk „een grote hoeveelheid have”?

⁸ Het Duitse Rijk volgde een agressieve politiek die resulteerde in „een grote hoeveelheid have” voor Duitsland als belangrijkste deel van de Triple Alliantie. Oostenrijk-Hongarije en Italië waren rooms-katholiek. De Triple Alliantie genoot daarom ook de pauselijke gunst, wat niet gold voor de koning van het zuiden met zijn in hoofdzaak niet-katholieke Triple Entente.

 9. Hoe was de koning van het noorden in zijn hart „tegen het heilig verbond”?

⁹ Hoe stond het met Jehovah’s volk? Zij hadden sinds geruime tijd verklaard dat „de bestemde tijden der natiën” in 1914 zouden eindigen (Lukas 21:24).a In dat jaar werd Gods koninkrijk in handen van koning Davids Erfgenaam, Jezus Christus, in de hemel opgericht (2 Samuël 7:12-16; Lukas 22:28, 29). Al in maart 1880 had het tijdschrift de Watch Tower de heerschappij van Gods koninkrijk in verband gebracht met het eindigen van „de bestemde tijden der natiën” of „de tijden der heidenen” (KJ). Maar het hart van de Duitse koning van het noorden was ’tegen het heilig Koninkrijksverbond’. In plaats van de Koninkrijksregering te erkennen, handelde keizer Wilhelm „doeltreffend” door zijn plannen voor de wereldheerschappij in gang te zetten. Hiermee zaaide hij echter de zaden voor de Eerste Wereldoorlog.

DE KONING WORDT „MOEDELOOS” IN EEN OORLOG

10, 11. Hoe begon de Eerste Wereldoorlog, en hoe was dat „op de bestemde tijd”?

¹⁰ „Op de bestemde tijd zal hij [de koning van het noorden] terugkeren,” voorzei de engel, „en hij zal werkelijk tegen het zuiden komen; maar het zal in het laatst niet zo blijken te zijn als in het eerst” (Daniël 11:29). Gods „bestemde tijd” om een eind te maken aan de heidense overheersing van de aarde kwam in 1914 toen hij het hemelse koninkrijk oprichtte. Op 28 juni van dat jaar werden de Oostenrijkse aartshertog Frans Ferdinand en zijn vrouw in Sarajevo (Bosnië) vermoord door een Servische terrorist. Dat was de vonk die de Eerste Wereldoorlog deed ontbranden.

¹¹ Keizer Wilhelm drong bij Oostenrijk-Hongarije aan op vergeldingsmaatregelen tegen Servië. Verzekerd van Duitse steun verklaarde Oostenrijk-Hongarije op 28 juli 1914 Servië de oorlog. Maar Rusland kwam Servië te hulp. Toen Duitsland Rusland de oorlog verklaarde, steunde Frankrijk (een bondgenoot in de Triple Entente) Rusland. Duitsland verklaarde daarop Frankrijk de oorlog. Om sneller naar Parijs te kunnen optrekken, viel Duitsland België binnen, van welk land de neutraliteit was gegarandeerd door Engeland. Engeland verklaarde dus Duitsland de oorlog. Nog meer landen raakten erin verwikkeld en Italië wisselde van kamp. Tijdens de oorlog maakte Engeland een protectoraat van Egypte om te verhinderen dat de koning van het noorden het Suezkanaal zou afsnijden en Egypte, het oude land van de koning van het zuiden, zou binnenvallen.

12. In welk opzicht verliep het in de Eerste Wereldoorlog niet „als in het eerst”?

¹² „Ondanks de omvang en de kracht van de Geallieerden”, aldus The World Book Encyclopedia, „leek de overwinning voor Duitsland dichtbij.” In eerdere conflicten tussen de twee koningen was het Romeinse Rijk, als koning van het noorden, steeds de overwinnaar geweest. Maar ditmaal ’zou het niet zo zijn als in het eerst’. De koning van het noorden verloor de oorlog. De engel vertelde hoe dat kwam: „Tegen hem zullen stellig de schepen van Kittim komen, en hij zal moedeloos moeten worden” (Daniël 11:30a). Wat waren „de schepen van Kittim”?

13, 14. (a) Wat waren hoofdzakelijk „de schepen van Kittim” die tegen de koning van het noorden kwamen? (b) Hoe kwamen er meer schepen van Kittim toen de Eerste Wereldoorlog zich voortzette?

¹³ In Daniëls tijd was Kittim Cyprus. Vroeg in de Eerste Wereldoorlog werd Cyprus door Engeland geannexeerd. Bovendien heeft de naam Kittim volgens The Zondervan Pictorial Encyclopedia of the Bible „bij uitbreiding betrekking op het W[esten] in het algemeen, maar in het bijz[onder] op het zeevarende W[esten]”. The New International Version geeft de uitdrukking „schepen van Kittim” weer als „schepen van de westelijke kustlanden”. In de Eerste Wereldoorlog bleken de schepen van Kittim in hoofdzaak de schepen van Engeland te zijn, welk land voor de westkust van Europa ligt.

¹⁴ Naarmate de oorlog zich voortsleepte, werd de Britse vloot versterkt met meer schepen van Kittim. Op 7 mei 1915 bracht de Duitse onderzeeër U-20 voor de zuidkust van Ierland het passagiersschip Lusitania tot zinken. Onder de doden bevonden zich 128 Amerikanen. Later breidde Duitsland de onderzeebootoorlog uit tot de Atlantische Oceaan. Vervolgens verklaarde op 6 april 1917 de Amerikaanse president Woodrow Wilson Duitsland de oorlog. Versterkt met Amerikaanse oorlogsschepen en troepen was de koning van het zuiden — nu de Anglo-Amerikaanse wereldmacht — volledig in oorlog met zijn rivaal.

15. Wanneer werd de koning van het noorden „moedeloos”?

¹⁵ Onder de aanval van de Anglo-Amerikaanse wereldmacht werd de koning van het noorden „moedeloos” en erkende in november 1918 zijn nederlaag. Wilhelm II begaf zich in ballingschap in Nederland, en Duitsland werd een republiek. Maar de koning van het noorden was nog niet aan zijn eind gekomen.

DE KONING HANDELT „DOELTREFFEND”

16. Wat zei de profetie over de reactie van de koning van het noorden op zijn nederlaag?

¹⁶ „Hij [de koning van het noorden] zal werkelijk terugkeren en verdoemenissen tegen het heilig verbond slingeren en doeltreffend handelen; en hij zal moeten terugkeren en zal acht geven op hen die het heilig verbond verlaten” (Daniël 11:30b). Zo profeteerde de engel en zo bleek het ook te gaan.

17. Wat leidde tot de opkomst van Adolf Hitler?

¹⁷ Toen de oorlog in 1918 geëindigd was, legden de geallieerde overwinnaars Duitsland een zeer streng vredesverdrag op. Het Duitse volk vond de voorwaarden van het verdrag onredelijk en de nieuwe republiek was van het begin af aan zwak. Duitsland had een aantal jaren met de grootste ontberingen te kampen en zag in de Grote Depressie uiteindelijk zes miljoen mensen werkloos worden. In het begin van de jaren ’30 waren de omstandigheden rijp voor de opkomst van Adolf Hitler. Hij werd in januari 1933 kanselier en het jaar daarop werd hij staatshoofd van wat de nazi’s het Derde Rijk noemden.b

18. Hoe handelde Hitler „doeltreffend”?

¹⁸ Onmiddellijk nadat Hitler aan de macht was gekomen, zette hij een boosaardige aanval in tegen „het heilig verbond”, vertegenwoordigd door de gezalfde broeders van Jezus Christus (Mattheüs 25:40). Hierin handelde hij „doeltreffend” tegen deze loyale christenen, van wie hij er velen wreed vervolgde. Hitler behaalde economische en diplomatieke successen, zodat hij ook op die gebieden „doeltreffend” handelde. In slechts enkele jaren maakte hij Duitsland tot een mogendheid waarmee op het wereldtoneel rekening gehouden moest worden.

19. Bij wie zocht Hitler steun?

¹⁹ Hitler ’gaf acht op hen die het heilig verbond verlieten’. Wie waren dit? Kennelijk de leiders van de christenheid, die er aanspraak op maakten in een verbondsverhouding met God te staan maar geen discipelen van Jezus Christus meer waren. Hitler deed met succes een beroep op de steun van ’hen die het heilig verbond verlieten’. Zo sloot hij een concordaat met de paus in Rome. In 1935 creëerde Hitler een ministerie voor kerkzaken. Een van zijn doeleinden was de evangelische kerken onder staatscontrole te brengen.

„STRIJDKRACHTEN” KOMEN UIT DE KONING VOORT

20. Welke strijdkrachten gebruikte de koning van het noorden, en tegen wie?

²⁰ Hitler trok al gauw ten oorlog, zoals de engel had voorzegd: „Er zullen strijdkrachten opstaan die uit hem voortkomen; en ze zullen werkelijk het heiligdom, de vesting, ontwijden en het bestendige kenmerk verwijderen” (Daniël 11:31a). Dat waren de strijdkrachten die de koning van het noorden gebruikte om in de Tweede Wereldoorlog de koning van het zuiden te bestrijden. Op 1 september 1939 vielen de nazi-legers Polen binnen. Twee dagen later kwamen Engeland en Frankrijk Polen te hulp en verklaarden Duitsland de oorlog. Zo begon de Tweede Wereldoorlog. Polen bezweek al gauw, en spoedig daarna bezetten Duitse legers Denemarken, Noorwegen, Nederland, België, Luxemburg en Frankrijk. „Tegen het eind van 1941”, zo zegt The World Book Encyclopedia, „overheerste nazi-Duitsland het continent.”

21. Hoe keerde in de Tweede Wereldoorlog het tij voor de koning van het noorden, met welke uitkomst?

²¹ Hoewel Duitsland en de Sovjet-Unie een grens- en vriendschapsverdrag hadden getekend, ging Hitler op 22 juni 1941 tot een invasie van sovjetgebied over. Deze daad bracht de Sovjet-Unie aan de zijde van Engeland. Het sovjetleger bood krachtig verzet ondanks aanvankelijk spectaculaire successen van de Duitse legers. Op 6 december 1941 leed het Duitse leger een nederlaag bij Moskou. De volgende dag bombardeerde Duitslands bondgenoot Japan Pearl Harbor op Hawaii. Toen Hitler hiervan vernam, zei hij tot zijn adjudanten: „Nu kunnen wij de oorlog niet meer verliezen.” Op 11 december verklaarde hij ondoordacht de Verenigde Staten de oorlog. Maar hij had de kracht van zowel de Sovjet-Unie als de Verenigde Staten onderschat. Toen het sovjetleger uit het oosten aanviel en de Britse en Amerikaanse strijdkrachten vanuit het westen oprukten, keerde het tij al gauw. De Duitse legers gingen steeds meer gebieden verliezen. Na Hitlers zelfmoord gaf Duitsland zich op 7 mei 1945 aan de Geallieerden over.

22. Hoe ’ontwijdde de koning van het noorden het heiligdom en verwijderde hij het bestendige kenmerk’?

²² „Ze [de nazi-strijdkrachten] zullen werkelijk het heiligdom, de vesting, ontwijden en het bestendige kenmerk verwijderen”, zei de engel. In het oude Juda maakte het heiligdom deel uit van de tempel in Jeruzalem. Maar toen de joden Jezus verwierpen, verwierp Jehovah hen en hun tempel (Mattheüs 23:37–24:2). Sinds de eerste eeuw G.T. is Jehovah’s tempel in werkelijkheid een geestelijke tempel, met het Heilige der Heiligen in de hemel en met een geestelijk voorhof op aarde, waarin de gezalfde broeders van Jezus, de Hogepriester, dienst verrichten. Vanaf de jaren ’30 heeft de „grote schare” in verbondenheid met het gezalfde overblijfsel Jehovah aanbeden en daarom wordt van hen gezegd dat zij ’in Gods tempel dienen’ (Openbaring 7:9, 15; 11:1, 2; Hebreeën 9:11, 12, 24). In landen waar de koning van het noorden het voor het zeggen had, ontwijdde hij het aardse voorhof van de tempel door het gezalfde overblijfsel en hun metgezellen meedogenloos te vervolgen. De vervolging was zo hevig dat „het bestendige kenmerk” — het openbare slachtoffer van lof voor Jehovah’s naam — werd verwijderd (Hebreeën 13:15). Maar ondanks verschrikkelijk lijden bleven getrouwe gezalfde christenen samen met de „andere schapen” gedurende de Tweede Wereldoorlog prediken. — Johannes 10:16.

’HET WALGELIJKE DING WORDT GEPLAATST’

23. Wat was „het walgelijke ding” in de eerste eeuw?

²³ Toen het eind van de Tweede Wereldoorlog in zicht kwam, vond er nog een ontwikkeling plaats, precies zoals Gods engel had voorzegd. „Men zal stellig het walgelijke ding dat verwoesting veroorzaakt, plaatsen” (Daniël 11:31b). Jezus had het ook over „het walgelijke ding” gehad. In de eerste eeuw bleek het het Romeinse leger te zijn dat in 66 G.T. naar Jeruzalem kwam om een joodse opstand neer te slaan.c — Mattheüs 24:15; Daniël 9:27.

24, 25. (a) Wat is „het walgelijke ding” in moderne tijden? (b) Wanneer en hoe werd ’het walgelijke ding geplaatst’?

²⁴ Welk „walgelijke ding” is in moderne tijden ’geplaatst’? Kennelijk is het een ’walgelijk’ surrogaat voor Gods koninkrijk. Het was de Volkenbond, het scharlakengekleurde wilde beest dat in de afgrond verdween, ophield als organisatie voor wereldvrede te functioneren, toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak (Openbaring 17:8). „Het wilde beest” zou echter ’uit de afgrond opstijgen’. Dit gebeurde toen op 24 oktober 1945, met vijftig lidstaten waaronder de voormalige Sovjet-Unie, de organisatie der Verenigde Naties werd opgericht. Zo werd „het walgelijke ding” dat door de engel was voorzegd — de Verenigde Naties — geplaatst.

²⁵ Duitsland was tijdens beide wereldoorlogen een belangrijke vijand van de koning van het zuiden geweest en had de positie van koning van het noorden ingenomen. Wie zou als volgende die positie bekleden?

[Voetnoten]

WAT BENT U TE WETEN GEKOMEN?

• Welke machten vervulden aan het eind van de negentiende eeuw de rol van koning van het noorden en koning van het zuiden?

• Hoe bleek tijdens de Eerste Wereldoorlog de uitkomst van het conflict voor de koning van het noorden ’in het laatst niet zo te zijn als in het eerst’?

• Hoe maakte Hitler Duitsland na de Eerste Wereldoorlog tot een macht om rekening mee te houden op het wereldtoneel?

• Wat was de uitkomst van de rivaliteit tussen de koning van het noorden en de koning van het zuiden tijdens de Tweede Wereldoorlog?

[Tabel/Illustraties op blz. 268]

KONINGEN IN DANIËL 11:27-31

[Illustratie]

President Woodrow Wilson met koning George V

[Illustratie]

Veel christenen werden vervolgd in concentratiekampen

[Illustratie]

Leiders in de christenheid steunden Hitler

[Illustratie]

Automobiel waarin aartshertog Frans Ferdinand werd vermoord

[Illustratie]

Duitse soldaten, Eerste Wereldoorlog

[Illustratie op blz. 257]

In Jalta bereikten de Britse eerste minister Winston Churchill, de Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt en de sovjetpremier Josif Stalin in 1945 overeenstemming over een bezetting van Duitsland, een nieuwe regering voor Polen en een conferentie om de Verenigde Naties op te richten

[Illustraties op blz. 258]

1. Aartshertog Frans Ferdinand 2. Duitse marine 3. Britse marine 4. Lusitania 5. Amerikaanse oorlogsverklaring

[Illustratie op blz. 263]

Adolf Hitler voelde zich zeker van de overwinning nadat Duitslands oorlogsbondgenoot Japan Pearl Harbor had gebombardeerd