Christelijke manieren aankweken in een ongemanierde wereld

„Zie! Hoe goed en hoe aangenaam is het als broeders in eenheid te zamen wonen!” — PSALM 133:1.

 1. Wat is er met goede manieren gebeurd?

„MANIEREN hebben deze laatste 25 jaar een flinke knauw gekregen”, zegt de rubriekschrijfster Ann Landers. „Het is niet alleen maar zo dat mannen het portier van een auto niet meer openhouden voor vrouwen of hun geen zitplaats in de ondergrondse of in de bus meer aanbieden. De kwestie is ernstiger.” Ja, overal om ons heen kunnen wij de bewijzen zien dat wij in een wereld leven die steeds ongemanierder wordt. Mensen dringen zich naar voren als zij in de rij moeten staan, roken in een propvolle lift, spelen keiharde muziek in openbare gelegenheden, enzovoort. De dagelijkse ervaring leert ons dat de tijd waarin wij leven, ondanks verbeterde onderwijsmogelijkheden en een hogere levensstandaard, over het algemeen gesproken een tijd is waarin „dank u wel” en „alstublieft” ongewone uitdrukkingen zijn geworden, en waarin normale hoffelijkheid en plichtplegingen zo goed als vergeten zijn.

 2. Waarom wekt het gebrek aan goede manieren in deze tijd geen verbazing?

² Wekt dit alles verbazing? Eigenlijk niet. Het herinnert ons alleen aan wat de apostel Paulus onder inspiratie zei over het gedrag van de mensen in „de laatste dagen”, wanneer ’er kritieke tijden zouden aanbreken die moeilijk zijn door te komen’. Paulus voorzei onder andere dat de mensen ’zichzelf zouden liefhebben, aanmatigend, hoogmoedig en ondankbaar zouden zijn, zonder natuurlijke genegenheid, zonder zelfbeheersing’ (2 Timótheüs 3:1-3). Zelfs een terloopse waarneming zal onthullen dat een dergelijk gedrag algemeen voorkomt onder mensen van elke leeftijd, maatschappelijke stand en nationaliteit. Waarom is dit zo? Welke oorzaken dragen bij tot het algemene gebrek aan goede manieren?

Oorzaken van slechte manieren

 3. Hoe bevordert ’de lucht’ van dit samenstel slechte manieren?

³ De uitdrukking ’mensen die zichzelf liefhebben’, is een goede beschrijving van de „ik-generatie”, waarmee wordt gedoeld op degenen die grootgebracht zijn met de nadruk op zelfbewustheid, individualisme en zelfontplooiing. Deze geest, waarvan ’de lucht’ om ons heen doortrokken is, druist lijnrecht in tegen de bijbelse raad dat christenen „niet alleen uit persoonlijk belang het oog [moeten houden] op [hun] eigen zaken, maar ook uit persoonlijk belang op die van de anderen” (Efeziërs 2:2, 3; Filippenzen 2:4). Het resultaat? Een generatie van mensen die zijn grootgebracht met de gedachte ’doe waar je zin in hebt’, zal zich er beslist niet al te zeer om bekommeren hoe hun gedrag van invloed zal zijn op anderen.

 4. Hoe staat men tegenwoordig tegenover degenen die aanvaarde maatstaven negeren, en hoe dient een christen de kwestie te bezien?

⁴ Eén ding dat vroeger een belangrijke rol speelde bij het handhaven van een mate van beleefdheid onder de mensen, was de invloed die uitging van hun omgeving. Bezorgdheid voor wat anderen zouden kunnen denken, is lange tijd een beteugelende factor geweest. Tegenwoordig is het echter zo dat hoe schokkender en schaamtelozer een handelwijze is, hoe groter de kans dat die bij veel mensen populair zal worden. Degenen die de aanvaarde maatstaven negeren, worden niet meer als ongemanierd of lomp beschouwd, maar als chic of sophisticated, als mensen die grote bewondering verdienen. Houd echter in gedachte dat het woord „sophisticated” betekent „niet in een natuurlijke, zuivere of oorspronkelijke toestand”. Het is afgeleid van hetzelfde Griekse grondwoord als de uitdrukking die in 2 Petrus 1:16 met „kunstig verzonnen” weergegeven is. Ware christenen zullen er beslist goed aan doen zo’n houding te vermijden.

 5. Wat is nog een factor die bijdraagt tot de achteruitgang in goede manieren?

⁵ „Omdat het vonnis over een slecht werk niet spoedig is voltrokken, daarom is het hart der mensenzonen in hen er volkomen op gericht kwaad te doen”, zegt Prediker 8:11. Hierin schuilt nog een factor die bijdraagt tot het gebrek aan algemene manieren. Omdat mensen dingen zo gemakkelijk straffeloos kunnen doen, worden zij ongevoelig voor schendingen van de aanvaarde gedragsnormen. „Burgers die hevig geschokt zouden zijn wanneer in het openbaar zou worden aangetoond dat zij deel uitmaken van het criminele element, overtreden echter even zo vrolijk openlijk allerlei wetten — verkeerswetten, wetten op verdovende middelen en wetten die verbieden vuil op straat te gooien”, aldus een redactioneel artikel in de New York Times. Als gevolg hiervan zijn „lawaaischoppen, vandalisme en graffito-besmeuring” allemaal tot de onvermijdelijke dingen gaan behoren die wij dagelijks meemaken. Hierdoor gaat de beleefdheid, alsook het respecteren van andermans rechten, eigendommen en privacy, verder achteruit.

 6. Hoe worden de manieren van de mensen beïnvloed door hun drukke leven, en hoe was Jezus in dit opzicht anders?

⁶ Aangezien goede manieren algemeen worden beschouwd als behorend tot de dingen die het leven veraangenamen, worden ze gemakkelijk vergeten als mensen gehaast zijn — en de meeste mensen schijnen tegenwoordig bijna altijd haast te hebben. Dit leidt ertoe dat zij langs elkaar heen lopen zonder een woord te zeggen of elkaar een vriendelijke blik toe te werpen. Zij dringen en duwen als zij in de rij moeten staan of schieten ongeduldig van de ene rijbaan op de andere om maar een paar minuten of seconden te winnen. Vaak worden mensen zo in beslag genomen door hun persoonlijke aangelegenheden, of is hun schema volgepropt met zo veel dingen die zij moeten doen, dat elke onverwachte gebeurtenis of bezoeker een bron van ergernis wordt of ongelegen komt. Overdenk eens hoe anders Jezus reageerde op de mensen die zelfs op ongelegen tijdstippen bij hem kwamen. — Markus 7:24-30; Lukas 9:10, 11; 18:15, 16; Johannes 4:5-26.

 7. Waar moeten christenen zich met betrekking tot manieren voor hoeden?

⁷ Hoewel wij in een jachtige wereld leven en er steeds meer van onze tijd en energie wordt geëist, zal de situatie er niet beter op worden als wij toelaten dat deze druk ons ongemanierd doet handelen. In plaats daarvan leidt een dergelijk gedrag tot veel van het zinloze geweld dat ons ter ore komt — onenigheden, gevechten, veten en zelfs moord — hetgeen voortspruit uit het feit dat de mensen ongemanierdheid met ongemanierdheid vergelden. Dit alles maakt deel uit van de geest van de wereld waarvan christenen geen deel mogen zijn. — Johannes 17:14; Jakobus 3:14-16.

Uitstekende voorbeelden van goede manieren

 8. Waartoe worden christenen aangemoedigd, ook al bevinden zij zich te midden van ongemanierde mensen?

⁸ Aangezien wij ons te midden van mensen bevinden die zich weinig aan anderen gelegen laten liggen, is het gemakkelijk om voor de druk te zwichten en goede manieren te laten varen. Wanneer wij echter aan de bijbelse vermaning denken „niet langer naar dit samenstel van dingen gevormd [te worden]”, kunnen wij acht slaan op de vele uitstekende voorbeelden in de bijbel en proberen in de huidige ongemanierde wereld vast te houden aan de verheven maatstaven van christelijke manieren (Romeinen 12:2, 21; Matthéüs 5:16). Uit onze daden moet blijken dat wij volledig instemmen met de psalmist, die verklaarde: „Zie! Hoe goed en hoe aangenaam is het als broeders in eenheid te zamen wonen!” — Psalm 133:1.

 9. Wat onthult de Schrift over de wijze waarop Jehovah mensen bejegent?

⁹ Het beste voorbeeld wat het aan de dag leggen van voortreffelijke manieren betreft, is de Schepper en Vader van allen, Jehovah God zelf. Het is voor personen die een hoge positie bekleden of die macht over anderen uitoefenen, heel gewoon ’zich te laten gelden’ en te eisen dat hun wensen worden gerespecteerd. Toch neemt het hoogste Personage in het universum, Jehovah God, altijd de beleefdheid in acht in zijn omgang met degenen die onder hem staan. Toen hij zijn vriend Abraham een zegen schonk, zei hij: „Sla alstublieft uw ogen op en kijk van de plaats waar gij zijt.” En nogmaals: „Zie alstublieft omhoog naar de hemel en tel de sterren” (Genesis 13:14; 15:5). Toen God Mozes een teken van Zijn macht gaf, zei hij: „Steek uw hand alstublieft in de borstplooi van uw kleed” (Exodus 4:6). Vele jaren later zei Jehovah, bij monde van zijn profeet Micha, zelfs tot zijn eigenzinnige volk: „Hoort alstublieft, gij hoofden van Jakob en gij aanvoerders van het huis van Israël. . . . Hoort dit alstublieft, gij hoofden” (Micha 3:1, 9). Zijn wij in dit opzicht „navolgers van God” geworden door in onze omgang met anderen beleefdheidsvormen zoals „alstublieft” te gebruiken? — Efeziërs 5:1.

10, 11. (a) Wat kan er gezegd worden over Jezus’ manieren en gedragingen? (b) Hoe kunnen wij Jezus navolgen door ons jegens alle mensen welgemanierd te gedragen?

¹⁰ Nog een uitstekend voorbeeld ter navolging is Jezus Christus, degene „die in de boezempositie bij de Vader is” (Johannes 1:18). In zijn omgang met mensen was hij enerzijds teder en meedogend en anderzijds krachtig en ferm; toch was hij tegen niemand ooit lomp of onvriendelijk. Commentaar gevend op „zijn buitengewone gave om zich bij allerlei personen op zijn gemak te voelen”, zegt het boek The Man From Nazareth: „Zowel in het openbaar als in de privé-sfeer ging hij op voet van gelijkheid met mannen en vrouwen om. Hij voelde zich thuis bij kleine kinderen in hun onschuld en vreemd genoeg ook bij berouwvolle woekeraars zoals Zachéüs. Achtenswaardige huisvrouwen, zoals Maria en Martha, konden met een natuurlijke onbeschroomdheid met hem spreken, maar ook courtisanes kwamen naar hem toe alsof zij er zeker van waren dat hij hen zou begrijpen en helpen . . . Zijn vreemde onbewustheid van grenzen waardoor gewone mensen zich lieten belemmeren, is een van zijn meest kenmerkende eigenschappen.”

¹¹ Iedereen met gepaste eerbied en consideratie bejegenen, is het kenmerk van iemand die werkelijk welgemanierd is, en wij zouden er goed aan doen hierin Jezus Christus na te volgen. Ja, de meeste mensen slagen erin bepaalde personen met respect te bejegenen, in het bijzonder degenen die een hogere positie bekleden dan zijzelf. Maar ten aanzien van degenen die zij beneden zich of zelfs op gelijk niveau met zichzelf achten, zijn zij vaak ontoeschietelijk, afstandelijk en lomp. Op de een of andere wijze schijnt dit hun een gevoel van superioriteit en macht te geven. Maar terecht is er wel gezegd dat ’een zwakke zich door lompheid een krachtig voorkomen probeert te geven’. Daarom spoort de bijbel ons aan: „Neemt de leiding in het betonen van eer aan elkaar” (Romeinen 12:10). Als wij ons best doen om die raad op te volgen, zijn wij al een heel eind op weg ons net als Jezus jegens alle mensen welgemanierd te gedragen.

12. Wat is de essentie van Jezus’ onderricht over menselijke betrekkingen?

¹² Deze positieve, naar buiten gerichte hoedanigheid wordt ook geïllustreerd in Jezus’ onderricht, vooral in wat de Gulden regel wordt genoemd: „Alle dingen dan die gij wilt dat de mensen voor u doen, moet ook gij insgelijks voor hen doen” (Matthéüs 7:12). Het is interessant dat in de Analecta (een van de Vier Boeken van Confucius) — lange tijd beschouwd als het summum van het morele gedrag in de Oriënt — de meester door een van zijn leerlingen werd gevraagd of er een of ander woord was dat als uitgangspunt voor de manier van leven zou kunnen dienen. „Misschien het woord ’wederkerigheid’ (sjoe)”, antwoordde de leraar, en voegde er vervolgens aan toe: „Wat u niet wilt, dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet.” In tegenstelling daarmee kunnen wij gemakkelijk zien dat Jezus’ onderricht veel voortreffelijker is, want hartelijke, aangename en vriendschappelijke betrekkingen kunnen alleen voortvloeien uit het feit dat iemand het initiatief neemt om ’anderen goed te doen’.

Christelijke manieren zijn op christelijke liefde gebaseerd

13, 14. (a) Wat is onlangs met betrekking tot algemene manieren waargenomen? (b) Wat vormt de aanleiding tot de huidige belangstelling voor manieren en etiquette?

¹³ Vanwege het algemeen voorkomen van slechte manieren, wordt er tegenwoordig zo hier en daar over gesproken dat een terugkeer tot juist gedrag noodzakelijk is. „In de jaren ’60 kwam men in opstand tegen manieren”, zegt Marjabelle Stewart, een populair schrijfster en lerares op dit gebied, „maar door een nieuwe revolutie worden ze hersteld. Mensen zien in hoe belangrijk ze zijn en willen weten welke maatstaven voor de samenleving gelden.” Deze hernieuwde belangstelling voor manieren wordt weerspiegeld in de grote hoeveelheid boeken, handleidingen, adviesrubrieken en praatprogramma’s op tv over onderwerpen uiteenlopend van de vraag welke vork men bij een officieel diner moet gebruiken tot de wijze waarop men iemand in de huidige gecompliceerde en snel veranderende sociale en familieverhoudingen moet aanspreken.

¹⁴ Maar waarom worden sommige mensen zich meer bewust van manieren? „In de huidige wedijverende maatschappij”, zo verklaart Stewart, „hebben manieren met overleving te maken.” Met andere woorden, goede manieren worden beschouwd als een middel om iemand te helpen met anderen op te schieten en vooruit te komen. Daarom lezen de mensen boeken over en volgen zij cursussen in etiquette om te leren hoe zij zich moeten kleden teneinde succesvol te zijn, hoe zij een goede indruk kunnen maken, hoe zij in de directiekamer geaccepteerd kunnen worden, enzovoort.a Het probleem bij dit alles is dat manieren een zaak van slimme berekening zijn geworden, net als een masker dat men tijdens een optreden opzet en weer afdoet zodra de opvoering voorbij is. Het wekt dan ook geen verbazing dat ons herhaaldelijk berichten ter ore komen over de meest schokkende vormen van witte-boordencriminaliteit die gepleegd wordt door mensen van de fijnste ’afkomst’ en ’maatschappelijke stand’.

15, 16. (a) Wat heeft één autoriteit op het gebied van manieren te zeggen over „de voortreffelijkste regels voor gedrag”? (b) Hoe staat 1 Korinthiërs 13:4-7 met ware christelijke manieren in verband?

¹⁵ Dat lijkt volstrekt niet op een beschrijving van wat goede manieren dienen te zijn. Amy Vanderbilt, een gerespecteerde autoriteit op dit gebied, schrijft in haar New Complete Book of Etiquette: „De voortreffelijkste regels voor gedrag zijn in hoofdstuk 13 van Eén Korinthiërs te vinden, de door St.-Paulus opgestelde schitterende verhandeling over liefde. Deze regels hebben niets te maken met het overdreven zorg besteden aan kleding of het nauwlettend toezien op uiterlijke manieren. Ze hebben te maken met gevoelens en houdingen, vriendelijkheid en consideratie jegens anderen.”

¹⁶ Waar Amy Vanderbilt op doelde, is natuurlijk de passage in 1 Korinthiërs 13:4-7, waar Paulus een uitvoerige beschrijving geeft van de verscheidene aspecten van de christelijke liefde. Let eens op de resultaten van enkele punten die hij liet uitkomen. Zo zal iemand die „lankmoedig en vriendelijk” is, anderen beslist geduldig en respectvol bejegenen. „Gedraagt zich niet onbetamelijk” is een andere manier om te zeggen ’gedraagt zich betamelijk’, en „betamelijkheid” wordt gedefinieerd als „in overeenstemming met de maatstaven van goede smaak, gepastheid of deugdzaamheid”. Derhalve geeft het New Testament in Modern English, door J. B. Phillips, deze zinsnede als volgt weer: „Liefde heeft goede manieren.” Het is moeilijk voor te stellen dat iemand die zo’n liefde aan de dag legt, als ongemanierd wordt beschouwd.

17. Waarvan zijn onze manieren een graadmeter?

¹⁷ Het is dus duidelijk dat christelijke manieren rechtstreeks verband houden met christelijke liefde. Ze zijn niet slechts een middel om een doel te bereiken of iets waarachter iemand zich verschuilt wanneer dit hem te pas komt. Integendeel, onze manieren — de wijze waarop wij anderen bejegenen, onze houding, manier van optreden en normale gedrag — zijn een graadmeter voor de diepte van onze bezorgdheid en liefde voor anderen. Of wij nu jong of oud zijn, wij dienen er moeite voor te doen gehoor te geven aan de bijbelse raad: „Laat een ieder niet zijn eigen voordeel blijven zoeken, maar dat van de ander” (1 Korinthiërs 10:24). Derhalve zijn christelijke manieren, als een aspect van christelijke liefde, een teken waaraan de ware discipelen van Jezus Christus te herkennen zijn. — Johannes 13:35.

Altijd welgemanierd

18. Waartoe dienen wij, in weerwil van wat wij om ons heen zien, vastbesloten te zijn?

¹⁸ Met betrekking tot onze generatie voorzei Jezus dat ’wegens het toenemen der wetteloosheid de liefde van de meesten zal verkoelen’ (Matthéüs 24:12). Dit verkoelen van de liefde wordt duidelijk weerspiegeld in de onverschillige en zelfzuchtige houding van de zijde van zoveel mensen in deze tijd. In plaats van ons ertoe te laten brengen op dezelfde onverschillige manier te reageren, moeten wij echter Paulus’ raad in gedachte houden: „Vergeldt niemand kwaad met kwaad. Verschaft voortreffelijke dingen voor het oog van alle mensen. Zijt indien mogelijk, voor zover het van u afhangt, vredelievend jegens alle mensen” (Romeinen 12:17, 18). Het dient ons vaste besluit te zijn om altijd van goede manieren blijk te geven, of onze inspanningen nu wel of niet op prijs worden gesteld. — Matthéüs 5:43-47.

19. Hoe zijn onze manieren van invloed op alle aspecten van het leven?

¹⁹ Ja, christelijke manieren zijn de natuurlijke uiting van de liefde en de bezorgdheid voor anderen waarvan ons hart vervuld is. Net zoals onze spraak onthult wat wij innerlijk zijn, geven onze manieren er blijk van of wij ons veel om anderen bekommeren of onverschillig zijn (Matthéüs 12:34, 35). Als zodanig behoren manieren een belangrijke rol in alle aspecten van ons leven te spelen. Ze moeten een levenswijze zijn. Hoe dienen wij ze vollediger tentoon te spreiden? Hoe kunnen heilzame christelijke manieren in vollediger mate aangekweekt worden? Wij zullen dit in het volgende artikel beschouwen.

[Voetnoten]

Kunt u dit uitleggen?

◻ Waarom wekt het geen verbazing dat goede manieren tanen?

◻ Wat zijn enkele oorzaken van slechte manieren?

◻ Hoe verschillen christelijke manieren van de manieren en etiquette van de wereld?

◻ Waarom dienen wij ons te beijveren om altijd welgemanierd te zijn?